ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HÀ LÊ CHINH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HÀ LÊ CHINH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc HÀ NỘI - 2016 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn tốt nghiệp, tác giả đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình, tạo mọi điều kiện thuận lợi của các cấp lãnh đạo, các thầy giáo, cô giáo, giáo sư, tiến sỹ, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Tác giả xin chân thành cảm ơn: Ban giám đốc Đại học Quốc Gia Hà Nội, Ban Giám hiệu trường Đại học Giáo dục, Hội đồng khoa học trường Đại học Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả cán ơn lãnh đạo UBND huyện Thanh Sơn, Lãnh đạo, chuyên viên phòng Nội vụ, phòng GD&ĐT, cơ quan Thanh tra huyện, Chủ tịch, Bí thư các xã, thị trấn, cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán của trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi, tận tình giúp đỡ, cung cấp tài liệu, số liệu cho tác giả hoàn thành khóa học và Luận văn. Đặc biệt, tác giả xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Giáo sƣ, Tiến sỹ Nguyễn Thị Mỹ Lộc, đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tác giả nghiên cứu đề tài và hoàn chỉnh luận văn, mặc dù Cô rất bận với công việc của mình. Dù rất cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự đóng góp, chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Thanh Sơn, ngày 10 tháng 5 năm2016 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hà Lê Chinh i DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT DỊCH CHỮ VIẾT TẮT BCHTW Ban Chấp hành Trung ương CBQL Cán bộ quản lý CMC Chống mù chữ CHXHCN Cộng hoà xã hội chủ nghĩa CĐSP Cao đẳng sư phạm CNH- HĐH Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá CSVC Cơ sở vật chất CT Chỉ thị ĐH Đại học ĐHSP Đại học sư phạm GD - ĐT Giáo dục - Đào tạo GDTH Giáo dục tiểu học GV Giáo viên HS Học sinh KH Kế hoạch KT - XH Kinh tế - xã hội NXB Nhà xuất bản NQ Nghị quyết PCGDTH Phổ cập giáo dục tiểu học QLGD Quản lý giáo dục TN-KT-XH Tự nhiên - kinh tế - xã hội TH Tiểu học TW Trung ương XHCN Xã hội chủ nghĩa UBND Uỷ ban nhân dân ii MỤC LỤC Lời cảm ơn ............................................................................................................ i Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt .................................................................... ii Mục lục ................................................................................................................ iii Danh mục các bảng ............................................................................................ vi Danh mục biểu đồ, sơ đồ.................................................................................. viii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... viii CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ ..................... 5 CBQL TRƢỜNG TIỂU HỌC ............................................................................ 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ CBQL trƣờng Tiểu học. .................................................................................................................... 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài. ....................................................... 6 1.2.1. Đội ngũ CBQL trường Tiểu học.......................................................... 6 1.2.2. Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học .......................................... 7 1.3. Một số vấn đề lý luận về nhà trƣờng Tiểu học. ..................................... 8 1.3.1. Vị trí của trường Tiểu học ................................................................... 8 1.3.2. Mục tiêu giáo dục tiểu học .................................................................. 8 1.3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học ....................................... 9 1.3.4. Hoạt động quản lý của trường tiểu học ............................................... 10 1.3.5. Quy định hạng trường tiểu học ......................................................... 11 1.4. Những vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ CBQL trƣờng tiểu học. ... 11 1.4.1. Quy hoạch, phát triển đội ngũ CBQL ............................................... 14 1.4.2. Tuyển chọn, sử dụng CBQL .............................................................. 15 1.4.3. Đào tạo, bồi dưỡng phát triển CBQL ............................................... 15 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá CBQL ................................................................. 16 1.4.5. Luân chuyển CBQL ........................................................................... 16 1.4.6. Bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm CBQL ...................................... 17 1.4.7. Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người CBQL trường tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................. 17 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ CBQL trƣờng Tiểu học. ......................................................................................................................... 26 iii 1.5.1. Khách quan....................................................................................... 26 1.5.2. Chủ quan .......................................................................................... 26 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CBQL TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THANH SƠN, TỈNH PHÚ THỌ ................................. 28 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, xã hội, kinh tế huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ......................................................................................................... 28 2.2. Định hƣớng phát triển giáo dục tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011 - 2020. ......................................................................................................................... 30 2.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................. 30 2.2.2. Các mục tiêu cụ thể ........................................................................... 30 2.3. Khái quát về giáo dục huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. ................... 32 2.4. Thực trạng giáo dục tiểu học của huyện Thanh Sơn. ......................... 38 2.5. Giới thiệu khảo sát. ................................................................................ 41 2.5.1. Mục đích khảo sát ............................................................................. 42 2.5.2. Nội dung khảo sát.............................................................................. 42 2.5.3. Phương pháp khảo sát....................................................................... 42 2.6. Kết quả khảo sát. .................................................................................... 42 2.6.1. Thực trạng đội ngũ CBQL trường Tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................................... 42 2.6.2. Chất lượng đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn ... 46 2.6.3. Thực trạng về công tác phát triển đội ngũ CBQL trường Tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ ................................................................... 53 2.7. Đánh giá chung. ...................................................................................... 59 2.7.1. Điểm mạnh ........................................................................................ 59 2.7.2. Điểm yếu ............................................................................................ 60 2.7.3. Thời cơ............................................................................................... 61 2.7.4. Thách thức ......................................................................................... 61 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CBQL TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN THANH SƠN TỈNH PHÚ THỌ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................................................. 63 iv 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trƣờng tiểu học: .......................................................................................................... 63 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện .................................................. 63 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo sự phát triển .................................................... 63 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa, thiết thực và khả thi ................... 64 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................... 64 3.2. Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trƣờng Tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục. ................................. 64 3.2.1. Xây dựng tiêu chuẩn CBQL trường tiểu học phù hợp với nhiệm vụ phát triển sự nghiệp giáo dục huyện Thanh Sơn......................................... 64 3.2.2. Hoàn thiện quy hoạch đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học ........... 70 3.2.3. Thực hiện công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, miễn nhiệm .................................................................................................. 73 3.2.4. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng ............................................... 78 3.2.5. Cải tiến nội dung, hình thức thanh tra, kiểm tra, đánh giá .............. 84 3.2.6. Hoàn thiện chính sách, chế độ đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật phù hợp với thực tiễn địa phương nhằm hỗ trợ, khuyến khích, động viên CBQL ................ 89 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp: .......................................................... 91 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. ...... 92 3.4.1. Tính cấp thiết..................................................................................... 92 3.4.2. Tính khả thi........................................................................................ 93 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3. .............................................................................. 95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 98 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 100 v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng số 1.1: Quy định hạng trường Tiểu học ..................................................... 11 Bảng số 2.1: Tổng hợp biên chế năm học 2014 - 2015 của ngành GD&ĐT huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. .................................................................................. 35 Bảng số 2.2: Quy mô lớp học, số lượng học sinh tiểu học toàn huyện năm học 2014 - 2015.......................................................................................................... 38 Bảng số 2.3: Số lượng học sinh tiểu học huyện Thanh Sơn qua 5 năm học ....... 40 Bảng số 2.4: Chất lượng giáo dục cấp tiểu học huyện Thanh Sơn năm học 2014- 2015. .................................................................................................................... 40 Bảng số 2.5: Chất lượng đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn năm học 2014-2015. .................................................................................................... 41 Bảng số 2.6: Số lượng và cơ cấu đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ................................................................................................ 43 Bảng số 2.7: Thống kê trình độ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. .............................................................................................................. 43 Bảng số 2.8: Thống kê cơ cấu giới, độ tuổi, thâm niên quản lý của CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. ........................................................... 44 Bảng số 2.9: Tổng hợp kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ............................................................................................................................. 46 Bảng số 2.10: Tổng hợp kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ....................................................................................................................... 48 Bảng số 2.11: Tổng hợp kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về năng lực quản lý của CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ............................... 50 Bảng số 2.12: Tổng hợp kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về năng lực lực tổ chức phối hợp với gia đình học sinh, cộng đồng và xã hội của CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ................................................................... 51 vi Bảng số 2.13: Kết quả khảo sát phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ SP, năng lực quản lý, tổ chức, phối hợp với gia đình HS, cộng đồng ..................................................................................................... 52 Bảng số 2.14: Kết quả điều tra, đánh giá thực trạng việc xây dựng quy hoạch đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ....................... 53 Bảng số 2.15: Kết quả điều tra, đánh giá thực trạng công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, miễn nhiệm đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. .................................................................. 54 Bảng số 2.16: Kết quả điều tra, đánh giá thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. ................. 55 Bảng số 2.17: Kết quả điều tra, đánh giá thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ.................. 57 Bảng số 2.18: Kết quả điều tra, đánh giá thực trạng việc thực hiện chế độ, chính sách đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ........................................................................... 58 Bảng số 3.1: Đánh giá tính cấp thiết của các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.......................................... 92 Bảng số 3.2: Đánh giá tính khả thi của các giải pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.......................................... 93 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp 94 vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ số 2.1: Chất lượng đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học huyện Thanh Sơn năm học 2014-2015...................................................................................... 42 Biểu đồ số 2.2: Kết quả khảo sát phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ SP, năng lực quản lý, tổ chức, phối hợp với gia đình HS, cộng đồng ..................................................................................................... 52 Biểu đồ số 2.3: Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học huyện Thanh Sơn. .......................................................................................................... 59 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL ở các trường tiểu học. ................................................................................................... 91 Biểu đồ số 3.2. Kết quả khảo sát mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ..................................................................................................................... 94 viii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII đã xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” Từ khi Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới đất nước, giáo dục & đào tạo được đặt lên vị trí "Quốc sách hàng đầu”. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ghi rõ: “Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu. Nhà nước phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản , toàn diện giáo dục và đào tạo khẳng định : “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu , là sự nghiệp của Đảng , Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển , được ưu tiên đi trước trong các chương trình , kế hoa ̣ch phát triể n kinh tế - xã hội” Đồng thời, Nghị quyết đã chỉ ra các nhiệm vụ, giải pháp phát triển giáo dục và đào tạo, một trong 9 giải nhiệm vụ, giải pháp là “phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo”. Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của ban Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam nêu rõ: "Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý (CBQL) giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước". Một trong các yếu tố quyết định cho sự thành công của giáo dục là đội ngũ CBQL giáo dục. CBQL giáo dục có vai trò quyết định đến chất lượng và hiệu quả giáo dục của mỗi nhà trường, mỗi cơ sở giáo dục. Trải qua hơn nửa thế kỷ xây dựng và phát triển, đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục nước ta được xây dựng ngày càng vững mạnh, phần lớn có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức tốt và lối sống lành mạnh, trong sáng, trình độ chuyên môn nghiệp vụ ngày càng nâng cao. Đã góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu nâng 1 cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng nước ta. Việc xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn để giúp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu của bậc học tiểu học - bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân và yêu cầu đổi mới trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá là vấn đề cấp bách và quan trọng. Tuy nhiên, trước những yêu cầu đổi mới của sự nghiệp phát triển giáo dục trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục huyện Thanh Sơn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập. Số lượng giáo viên còn thiếu nhiều, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa. Đội ngũ CBQL còn thiếu so với nhu cầu, số lượng CBQL có trình độ chuyên môn, trình độ quản lý tốt chưa nhiều, tính chuyên nghiệp của đội ngũ CBQL chưa cao, đặc biệt trong tham mưu, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện.v.v. Nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của cán bộ và công tác cán bộ, trong những năm qua huyện Thanh Sơn thực hiện tốt chủ trương đường lối công tác cán bộ của Đảng, có sự vận dụng sáng tạo phù hợp với thực tiễn địa phương. Mặc dù công tác phát triển đội ngũ CBQL giáo dục đã có sự chuyển biến mạnh mẽ, nhưng nhìn chung đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn hiện nay xét về số lượng, cơ cấu và chất lượng chưa đáp ứng tốt yêu cầu ngày càng cao của đổi mới giáo dục và nhiệm vụ đặt ra trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Vì vậy, vấn đề phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới hiện nay là rất quan trọng đối với ngành Giáo dục & Đào tạo huyện. Chính vì những lý do nêu trên nên tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục”. 2. Câu hỏi nghiên cứu. Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục cần những biện pháp nào? 2 3. Giả thuyết khoa học. Đội ngũ CBQL trường tiểu học sẽ phát triển cân đối và đồng bộ, đáp ứng được sự phát triển của giáo dục & đào tạo nói chung và của giáo dục Tiểu học nói riêng, nếu đội ngũ CBQL trường tiểu học được phát triển trên cơ sở một hệ thống các biện pháp có căn cứ khoa học và phù hợp với thực tiễn. 4. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn, đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, phù hợp với tình hình phát triển giáo dục tiểu học ở địa phương, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu. 5.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ CBQL các trường tiểu học. 5.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. 6. Phạm vi nghiên cứu. 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đội ngũ CBQL trường tiểu học bao gồm: Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng (75 Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng). 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ 7. Nhiệm vụ nghiên cứu. 7.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. 7.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. 7.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu. 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 3 Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phân loại… Nghiên cứu các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Ngành giáo dục và các tài liệu khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động quản lý của các Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng trường Tiểu học thuộc địa bàn nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục & đào tạo, phòng Nội vụ; điều tra bằng phiếu hỏi đối với Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng và một số giáo viên các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về công tác tổ chức cán bộ và các nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục bậc tiểu học. - Phương pháp điều tra, khảo sát bằng phiếu hỏi - Phương pháp thống kê toán học: Dùng để xử lý các kết quả nghiên cứu. 9. Đóng góp của đề tài. Đề tài thực hiện thành công sẽ giúp cho giáo dục huyện Thanh Sơn có định hướng, biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học phù hợp tình hình hình thực tế của địa phương, nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường tiểu học, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Thanh Sơn giai đoạn 2015 - 2020. 10. Cấu trúc luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có 3 chương với nội dung như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL các trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CBQL TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ CBQL trƣờng tiểu học. Từ thuở sơ khai của loài người, vấn đề quản lý được đặc biệt quan tâm. Hoạt động quản lý bắt nguồn tự sự phân công, hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đạt hiệu quả tốt hơn, năng suất cao hơn. Trong công việc đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp điều hành, kiểm tra, chỉnh lý...phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động giúp người thủ trưởng, người đứng đầu phối hợp nỗ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt mục tiêu đề ra. Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới đất nước, quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng là vấn đề luôn được sự thu hút, quan tâm của các nhà lãnh đạo, các nhà khoa học và các nhà quản lý. Vấn đề quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ CBQL giáo dục là vấn đề có ý nghĩa trong việc " Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài", đặc biệt có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của nhà trường. Trên thế giới có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục của các tác giả như: "Những vấn đề về quản lý trường học" (P.V Zimin, M.I Kônđakốp), "Quản lý vấn đề giáo dục quốc dân trên địa bàn huyện", (M.I Kônđakốp). Nhà giáo dục học Xô-viết V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những kinh nghiệm quản lý chuyên môn trong vai trò là Hiệu trưởng nhà trường cho rằng "Kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn các hoạt động dạy học". Cùng với nhiều tác giả khác ông đã nhấn mạnh đến sự phân công, sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất quản lý giữa Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng để đạt được mục tiêu đề ra. Ở Việt Nam, từ những năm đầu của thập kỷ 90 thế kỷ trước cho đến nay đã xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục có giá trị đó là: "Giáo trình khoa học quản lý" của tác giả Phạm Trọng Mạnh (NXB ĐHQG Hà 5 Nội năm 2011); "Khoa học tổ chức và quản lý một số vấn đề lý luận và thực tiễn" của Trung tâm nghiên cứu khoa học tổ chức quản lý (NXB Thống kê Hà Nội 1999); " Tâm lý xã hội trong quản lý" của Ngô Công Hoàn (NXB ĐHQG Hà Nội năm 2002); "Đại cương khoa học quản lý" của tác giả Nguyễn Quốc Chí và tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc (NXB ĐHQG Hà Nội 2002,2008).” Quản lý giáo dục: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn “ của nhóm tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc , Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí và các cộng sự (NXB ĐHQG HN 2010).Bên cạnh đó còn nhiều bài viết đề cập đến quản lý giáo dục và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các bậc học khác nhau. Từ trước đến nay có nhiều đề tài nghiên cứu về việc phát triển đội ngũ CBQL trường học nói chung và CBQL trường tiểu học nói riêng. Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu về phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ. Việc nghiên cứu đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ có ý nghĩa to lớn về mặt lý luận và thực tiễn trong việc đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục tiểu học của địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài. 1.2.1. Đội ngũ CBQL trường Tiểu học Theo Từ điển Tiếng Việt: Đội ngũ là tập hợp gồm số đông người cùng chức năng, nhiệm vụ, nghề nghiệp hợp thành lực lượng hoạt động trong hệ thống (tổ chức) và cùng chung một mục đích nhất định. Có thể hiểu đội ngũ là một tập thể gắn kết với nhau, cùng chung lý tưởng, mục đích, ràng buộc nhau về vật chất, tinh thần và hoạt động theo một nguyên tắc. Ví dụ: " Đội ngũ trí thức"; " Đội ngũ nhà giáo"; " Đội ngũ y, bác sỹ"...v.v. Khi xem xét đội ngũ người ta thường chú ý tới ba yếu tố tạo thành đó là: Số lượng, cơ cấu đội ngũ; trình độ đội ngũ; phẩm chất, năng lực đội ngũ. Theo đó, đội ngũ CBQL trường tiểu học được hiểu là tập hợp những người làm công tác quản lý ở các trường tiểu học, là những người thực hiện điều hành quá trình giáo dục diễn ra trong nhà trường tiểu học, đây là những chủ thể quản lý bên trong nhà trường. 6 1.2.2. Phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học Phát triển đội ngũ CBQL thực chất là xây dựng và phát triển cả ba yếu tố: Quy mô, chất lượng, cơ cấu. Trong đó, quy mô được thể hiện bằng số lượng. Cơ cấu thể hiện sự hợp lý trong bố trí về nhiệm vụ, độ tuổi, giới tính, chuyên môn, nghiệp vụ...hay nói cách khác là tạo ra một ê kíp đồng bộ, đồng tâm có khả năng hỗ trợ, bù đắp cho nhau về mọi mặt. Chất lượng là yếu tố quan trọng nhất trong việc xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL. Xét về quy mô, chất lượng, cơ cấu dưới góc nhìn về việc phát triển nguồn nhân lực của nền kinh tế tri thức thì nội dung xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý bao gồm: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý chính là thực hiện quy hoạch, đào tạo, tuyển chọn, bổ nhiệm, sắp xếp bố trí (thể hiện bằng số lượng, cơ cấu). Sử dụng đội ngũ cán bộ quản lý là triển khai việc thực hiện các chức năng quản lý của đội ngũ, thực hiện bồi dưỡng, phát triển năng lực quản lý, phẩm chất chính trị; đánh giá, sàng lọc. Tạo động cơ và môi trường cho sự phát triển là tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ quản lý phát huy vai trò của họ như thực hiện tốt các chính sách đãi ngộ, chế độ khen thưởng, kỷ luật, xây dựng điển hình tiên tiến nhân ra diện rộng. Tạo cơ hội cho cá nhân có sự thăng tiến, tạo ra những ước mơ, hoài bão kích thích cho sự phát triển. Tạo cơ hội cho cán bộ quản lý có điều kiện học tập, bồi dưỡng, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm. Từ những lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý nêu trên ta thấy: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học thực chất là xây dựng, quy hoạch, bồi dưỡng, tuyển chọn, đào tạo, sắp xếp bổ nhiệm, tuyển dụng cũng như tạo môi trường và động cơ cho đội ngũ này phát triển. Để thực hiện tốt việc này chúng ta cần nghiên cứu đặc điểm của từng địa phương, vùng miền, số lượng và đặc trưng của các trường tiểu học, bối cảnh về chính trị, kinh tế - xã hội hiện tại, yêu cầu chuẩn đối với cán bộ quản lý cùng những đặc điểm tâm lý của người CBQL để đề ra nội dung, giải pháp cho phù hợp. 7 1.3. Một số vấn đề lý luận về nhà trƣờng Tiểu học. 1.3.1. Vị trí của trường Tiểu học Điều 2 - Điều lệ trường Tiểu học xác định: " Trường tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng ". Tiểu học là bậc học nền tảng ban đầu trong việc hình thành, phát triển nhân cách của con người. Đó là cơ sở nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. 1.3.2. Mục tiêu giáo dục tiểu học Mục tiêu giáo dục phổ thông theo Điều 27 - Luật Giáo dục: Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở. Giáo dục trung học cơ sở nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Mục tiêu quản lý trường tiểu học là quá trình sư phạm diễn ra trong nhà trường, sử dụng có hiệu quả về nhân lực, tài lực, vật lực nhằm đạt hiệu quả cao nhất. 8 Quản lý trường tiểu học chủ yếu là quản lý hoạt động dạy, học, giáo dục và các hoạt động phục vụ cho việc dạy, học và giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Mục tiêu cụ thể của giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay cần đạt được một số vấn đề: Củng cố, nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước, nâng tỷ lệ đạt chuẩn, củng cố vững chắc thành tựu PCGDTH - CMC. Duy trì, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở bậc tiểu học, chuẩn bị tốt các điều kiện cho học sinh học 2 buổi/ngày. Đổi mới phương pháp dạy và học, dạy đủ các môn bắt buộc và tự chọn. Xây dựng và đánh giá các trường theo chuẩn Quốc gia. Xây dựng các điều kiện bảo đảm việc giáo dục - đào tạo học sinh về các mặt: đức, trí, thể, mỹ và các kỹ năng có hiệu quả. 1.3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học a. Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. b. Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em khuyết tật, trẻ em đã bỏ học đến trường, thực hiện phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lí các hoạt động giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn trường được phân công phụ trách. c. Xây dựng, phát triển nhà trường theo các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo và nhiệm vụ phát triển giáo dục của địa phương. d. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục. e. Quản lí cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh. g. Quản lí, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật. h. Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện hoạt động giáo dục. 9 i. Tổ chức cho cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong cộng đồng. k. Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. 1.3.4. Hoạt động quản lý của trường tiểu học Trường tiểu học là bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường tiểu học vừa là một thiết chế xã hội trong quản lý quá trình đào tạo trung tâm vừa là một bộ phận của cộng đồng trong guồng máy giáo dục quốc dân. Hoạt động quản lý của trường tiểu học thể hiện đầy đủ bản chất của hoạt động quản lý, mang tính xã hội, tính khoa học, tính kỹ thuật và nghệ thuật cao. Chủ thể quản lý của trường tiểu học chính là bộ máy quản lý giáo dục trường học (Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng). Trong các trường tiểu học hiện nay cơ cấu bộ máy quản lý và các mối quan hệ, phối hợp các lực lượng quản lý bao gồm: - Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng do nhà nước bổ nhiệm chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường. Hiệu trưởng được bổ nhiệm theo nhiệm kỳ, quản lý các hoạt động của nhà trường theo chế độ thủ trưởng. - Tổ chức Đảng trong nhà trường tiểu học lãnh đạo nhà trường và hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. - Công đoàn giáo dục, đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ chức xã hội khác hoạt động trong trường theo quy định của pháp luật giúp nhà trường thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục. - Mỗi trường tiểu học có một giáo viên tổng phụ trách Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và sao nhi đồng, có trách nhiệm phối hợp với nhà trường tổ chức và quản lý các hoạt động của Đội và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Sự phối hợp giữa chính quyền và các tổ chức đoàn thể trong nhà trường tạo nên một sức mạnh tổng hợp trong việc quản lý trường học. Mỗi trường tiểu học chịu sự quản lý trực tiếp về chuyên môn, hành chính của Phòng GD&ĐT cũng như cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương nơi trường đóng. 10