lêi më ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña khoa häc kü thuËt, ph¬ng tiÖn sö dông trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i còng ®îc c¶i tiÕn ®Õn chãng mÆt c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt l- îng. Hµng n¨m cã hµng ngh×n ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng ®îc ®iÒu khiÓn tõ con ngêi thu: xe ®¹p, xe m¸y, «t«... Song sãng víi sù tiÕn bé nµy lµ t×nh h×nh giao th«ng ®êng bé ngµy cµng phøc t¹p, tai n¹n giao th«ng ngµy cµng nhiÒu g©y thiÖt h¹i lín vÒ tµi s¶n tÝnh m¹ng cho con ngêi còng nh cho toµn x· héi. §Ó gi¶m bít nh÷ng thiÖt h¹i ®ã nnh»m ®¶m b¶o an toµn cho x· héi ®ång thêi b¶o vÖ lîi Ých ho¹t ®éng kinh doanh, c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Petrolimexx gäi t¾t PJICO ®· triÓn khai lo¹i h×nh “b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba “. BHTNDS lµ nghiÖp vô b¶o hiÓm quan träng, nã ®ång thêi thùc hiÖn hai môc tiªu lµ: - Thùc hiÖn tèt nghÞ ®Þnh 115/1997 N§/CP (quy ®Þnh vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm b¾t buéc tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ gií nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p co nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i vÒ th©n thÓ vµ tµi s¶n do c¬ giíi g©y ra, ®ång thêi gióp chñ xe c¬ giíi kh¾c phôc ®îc hËu qu¶). - §ãng gãp kh«ng nhá trong tæng doanh thu hµng n¨m cña c«ng ty. PJICO míi tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ trêng b¶o hiÓm ®îc 6 n¨m, nhng ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ trêng b¶o hiÓm vµ triÓn khai nghiÖp vô BHTNDS cã hiÖu qu¶. Nhng còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt, víng m¾c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù tõ kh©u khai th¸c ®Õn kh©u båi thêng. Qua thùc tÕ cña c«ng ty cïng víi vai trß to lín cña nghiÖp vô b¶o hiÖm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba, sau thêi gian thùc tËp t¹i v¨n phßng KVI -28C Lª Ngäc H©n em ®· chän ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao tÝnh b¾t buéc trong nghiÖp vô BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba t¹i c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm PJICO” Néi dung ®Ò tµi gåm: Ch¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. Ch¬ng II. T×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba t¹i c«ng ty cæ phµan b¶o hiÓm PJICO giai ®o¹n 1995- 2000. Ch¬ng III. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt nghiÖp vô BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba t¹i c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm PJICO. ch¬ng i nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. I. Sù cÇn thiÕt ph¶i triÓn khai BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. 1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña xe c¬ giíi trong giao th«ng ®êng bé. Trong nhÞp ®é ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ kinh tÕ th× giao th«ng ®ãng vai trß quan träng trong mäi sù ph¸t triÓn, lµ huyÕt m¹ch, lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt cã vÞ then chèt. Giao th«ng ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn c¸c ngµnh kinh tÕ, kü thuËt, an ninh, quèc phßng... a. T×nh h×nh ph¸t triÓn ph¬ng tiÖn c¬ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, giao th«ng níc ta cã sù ph¸t triÓn vît bËc víi c¸c h×nh thøc vËn chuyÓn ngµy cµng phong phó, tõ vËn chuyÓn b»ng ph¬ng tiÖn th« s¬ ®Õn vËn chuyÓn b»ng ph¬ng tiÖn vËn t¶i c¬ giíi. Do sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng, hµng lo¹i xe c¬ giíi c¸c lo¹i ®îc tham gia lu hµnh trong giao th«ng. Cã thÓ nhËn xÐt sù gia t¨ng ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®êng bé cña ViÖt Nam trong 10 n¨m qua ë nh÷ng nÐt c¬ b¶n sau: - Ph¬ng tiÖn t¨ng t¬ng ®èi nhanh ®Æc biÖt lµ « t« tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2000 b×nh qu©n hµng n¨m ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®êng bé t¨ng 17,8% trong ®ã « t« t¨ng 7,6%, xe m¸y lµ xÊp xØ 19,5. N¨m 2000 so víi 1990 ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®êng bé t¨ng 4,5 lÇn; «t« t¨ng 2,14 lÇn; xe m¸y t¨ng 4,63 lÇn trong ®ã n¨m 1993 ph¬ng tiÖn t¨ng cao nhÊt. Tõ n¨m 1998 ®Õn nay tû lÖ nµy gi¶m kho¶ng 7%. - Tuy nhiªn n¨m gÇn ®©y møc t¨ng ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®êng bé kh¸ cao nhng møc c¬ giíi ho¸ cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc. ViÖt Nam cã 75 xe/1.000 d©n trong khi Th¸i Lan 190 xe/1.000 d©n, Malasia 340 xe/1.000 d©n. - Tû lÖ xe cò n¸t cao, ®iÒu kiÖn an toµn thÊp, tæng sè ph¬ng tiÖn « t« vµo kiÓm ®Þnh so víi thùc tÕ lu hµnh cßn qóa thÊp (sè ph¬ng tiÖn ch¹y b»ng x¨ng lµ 45%,dicsel lµ 55%). Sè lîng xe theo ®¨ng ký chªnh lÖch víi sè xe thùc tÕ ho¹t ®éng, theo sè liÖu ®¨ng ký th× tæng sè «t« n¨m 2000 lµ 750.000 xe nhng sè xe vµo kiÓm ®Þnh (lu hµnh trªn ®êng) lµ cha ®Õn 500.000 xe. Theo c¸c nhµ chuyªn gia trong thËp kû tíi ph¬ng tiÖn c¬ giíi cña nøoc ta vÉn t¨ng cao, møc t¨ng trëng chØ c¨n cø dù b¸o theo GDP th× cø mçi n¨m khi GDP t¨ntg 1% th× tæng lîng vËn taØ ®êng bé t¨ng tõ 1.2% ®Õn 1.5%, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n tíi (2.006) níc ta thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ th× l- îng xe bung ra cµng nhiÒu. B¶ng 1: ViÖn chiÕn lîc bé GTVT dù b¸o ph¬ng tiÖn c¬ giíi ®êng bé nh sau: N¨m 2000 2010 2020 Tæng sè xe c¸c lo¹i 750.000 1.400.00 3.200.000 (chiÕc) 0 Tæng sè xe m¸y (chiÕc) 6.000.00 8.000.00 12.000.00 0 0 0 (Nguån: Theo b¸o c¸o thèng kª cña Uû Ban An Toµn Quèc Gia) b. T×nh h×nh tai n¹n giao th«ng vµ nguyªn nh©n: Tai n¹n giao th«ng lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi: C¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng tai n¹n giao th«ng gia t¨ng (dï ë c¸c møc ®é kh¸c nhau) nh ®èi mÆt víi c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. Theo sè liÖu thèng kª cña Liªn hiÖp Quèc th× hµng n¨m trªn thÕ giíi cã khaáng 250 ngµn ngêi bÞ chÕt vµ kho¶ng 7 triÖ ngêi bÞ th¬ng v× tai n¹n giao th«ng do «t« g©y ra. T×nh h×nh tai n¹n giao th«ng ë ViÖt Nam (sè liÖu thèng kª tai n¹n giao th«ng tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2000) cho thÊy: - Mçi n¨m thêng x¶y ra 5.150 vô tai n¹n, lµm kho¶ng 2.080 ngêi bÞ chÕt, trªn 5.100 ngêi bÞ th¬ng (tõ n¨m 1988 - 1991). - Tõ n¨m 1992 - 19996 tõ khi cã nghÞ ®Þnh 36/CP ChÝnh phñ cã nhiÒu biÖn ph¸p t¨ng cêng ®¶m b¶o an toµn giao th«ng th× b×nh qu©n gia t¨ng tai n¹n giao th«ng n¨m nay so víi n¨m tríc nh sau: 7,97% vÒ sè vô; 5,53% sè ngêi chÕt; 9,5% vÒ sè ngêi bÞ th¬ng. N¨m 1999 tØ lÖ sè ngêi bÞ th¬ng chÕt v× tai n¹n giao th«ng t¨ng nhanh vµ 8 th¸ng ®Çu n¨m 2.000 tØ lÖ nµy vÉn tiÕp tôc gia t¨ng cã tíi 15.370 vô tai n¹n giao th«ng lµm 5.274 ngêi chÕt, 16.19 ngêi bÞ th¬ng. T¸m th¸ng ®Çu n¨m 2.000 cã x¶y ra 47 vô tai n¹n «t« chë kh¸c lµm chÕt 12 ngêi, bÞ th¬ng 479 ngêi vÝ dô ë Thanh Ch¬ng NghÖ An trªn quèc lé 46 lµm chÕt 17 ngêi, vô Kh¸nh Hoµ lµm chÕt 12 ngêi... Trong ®ã c¶ n¨m 1999 x¶y ra 52 vô tai n¹n «t« hµnh kh¸ch lµm chÕt 146 ngêi, bÞ th- ¬ng 474 ngêi. Nh vËy tai n¹n «t« hµnh kh¸ch ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò cÇn quan tam ®Æc biÖt, nh÷gn vô tai n¹n nµy kh«ng chØ lµm chÕt ngêi mµ cßnlµm cho mäi ngêi d©n thùc sù lo ng¹i. 2. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i triÓn khai BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. LÞch sö ph¸t triÓn bao ®êi nay ®· cho thÊy nh÷ng rñi á bÊt ngê lu«n x¶y ra ngoµi ý muèn cña con ngêi. Mµ tÝnh m¹ng con ngêi lµ v« gi¸ kh«ng thÓ tÝnh to¸n b»ng tiÒn cô thÓ, còng khã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc thiÖt h¹i vÒ søc khoÎ mét c¸ch chÝnh x¸c. Trong c«ng cuéc ph¸t triÓn vÒ giao th«ng vËn t¶i ®· ®em l¹i sù phån vinh cho toµn x· héi nhng nã l¹i còng chÝnh lµ nguyªn nh©n g©y ra tai n¹n, lµm thiÖt h¹i ®Õn tÝnh m¹ng søc khoÎ, tinh thÇn, tµi s¶n cña con ngêi vµ cña toµn x· héi, g©y nªn khã kh¨n vÒ kinh tÕ, t×nh c¶m cho ngêi bÞ n¹n. Nh vËy tai n¹n giao th«ng lµ mèi ®e do¹ tõng ngµy tõng giê ®èi víi c¸c chñ ph¬ng tiÖn, mÆc dï nhµ níc ®· cã nhiÒu biÖn p¸hp ng¨n ngõa, h¹n chÕ tai n¹n mét c¸ch tÝch cùc song vÉn kh«ng thÓ tr¸nh khái. Khi tai n¹n x¶y ra th× viÖc gi¶i quyÕt hËu qu¶ thêng phøc t¹p, kÐo dµi, cho dï nhµ níc cã quy ®Þnh râ chñ ph¬ng tiÖn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i vÒ søc khoÎ, tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n do viÖc lu hµnh xe cña m×nh g©y ra theo nguyªn t¾c “g©y thiÖt h¹i bao nhiªu th× ph¶i båi thêng bÊy nhiªu”. PhÇn lín c¸c vô tai n¹n x¶y ra ®Òu båi thêng theo tho¶ thuËn gi÷a chñ ph¬ng tiÖn vµ ngêi bÞ h¹i nªn dÉn ®Õn nhiÒu khóc m¾c trong viÖc båi thêng (hoÆc båi thêng kh«ng xøng ®¸ng hoÆc båi thêng kh«ng ®óng thiÖt h¹i thùc tÕ), cã nh÷ng vô tai n¹n chñ xe kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt båi thêng, nhiÒu trêng hîp l¸i xe bÞ chÕt trong vô tai n¹n ®ã cho nªn viÖc gi¶i quyÕt tai n¹n trë nªn khã kh¨n h¬n. Nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho ngêi bÞ h¹i vµ gi¶m bít g¸nh nÆng cho chñ xe BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ra ®êi vµ ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu cña x· héi. ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§30/H§BT vµ b©y giê ®îc thay b»ng N§ 115/CP/1997 “vÒ chÕ ®é thùc hiÖn b¶o hiÓm b¾t buéc TNDS cña chñ xe c¬ giíi”. Nh vËy cµng kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña ChÝnh phñ thùc hiÖn triÖt ®Ó lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy. §©y lµ c¬ së ph¸p lý nhÊt ®Ó c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Èy m¹nh c«ng t¸c b¶o hiÓm cho chñ xe c¬ giíi t¹i ViÖt Nam. 3. T¸c dông cña BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. a. §èi víi chñ xe. BHTNDS cña chñ xe c¬ kh«ng chØ cã vai trß to lín ®èi víi ngêi bÞ thiÖt hi¹i mµ cßn c¶ x· héi, nã lµ tÊm l¸ ch¾n v÷ng ch¾c cho c¸c chñ xe khi tham gia giao th«ng. - T¹o t©m lý yªn t©m, tho¶i m¸i, tù tin, khi ®iÓu khiÓn c¸c ph¬ng tiÖn tham gia giao th«ng. - Båi thêng chñ ®éng, kÞp thêi cho chñ xe khi ph¸t sinh TNDS, trong ®ã cã lçi cña chñ xe th× c«ng ty b¶o hiÓm n¬i m¶ chñ xe tham g ia ký kÕt b¶o hiÓm tiÕn hµnh båi thêng nhanh chãng ®Ó c¸c chñ xe phôc håi l¹i tinh thÇn, æn ®Þnh s¶n xuÊt., ph¸t huy quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh, tr¸nh thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho chñ xe. - Cã t¸c dông gióp cho chñ xe cã ý thøc trong viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ, ng¨n ngõa tai n¹n b¨ng c¸ch th«ng qua b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe. - Gãp phÇn xoa dÞu, lµm gi¶m bít c¨ng th¼ng gi÷a chñ xe vµ ngêi bÞ n¹n. §©y lµ môc ®Ých cao c¶ trong nghiÖp vô b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe ®èi víi ngêi thø ba. b. §èi víi ngêi thø ba. - Thay mÆt ngêi thø ba b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho hä. V× khi chñ xe g©y tai n¹n th× c«ng ty thay mÆt cña xe båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i cho n¹n nh©n mét c¸ch nhanh chãng, kÞp th¬× mµ kh«ng phô thuéc vµo tµi chÝnh cña xe. - BHTNDS còng gióp cho ngêi thø ba æn ®Þnh vÒ mÆt tµi chÝnh vµ vÒ mÆt tinh thÇn, trµnh gÈya c¨ng th¼ng hay sù cè bÊt thêng tõ phÝa cña nhµ ngêi bÞ h¹i (trong trêng hîp ngêi thø ba bÞ chÕt). c. §èi víi x· héi. - Tõ c«ng t¸c gi¸m ®Þnh còng nh c«ng t¸c båi thêng sau mçi mét vô tai n¹n, c«ng ty b¶o hiÓm sÏ thèng kª ®îc c¸c rñi ro vµ nguyªn nh©n g©y ra rñi ro ®Ó tõ ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, gi¶m bít nh÷ng ®¸ng kÓ do hËu qu¶ tai n¹n giao th«ng g©y ra cho mçi ngêi, gi¶m bít thiÖt h¹i cho toµn x· héi. §©y lµ mét ho¹t ®éng thÓ hiÖn ph¬ng ch©m phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh. - BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba cßn lµm gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc, ®ång thêi lµm t¨ng thu cho ng©n s¸ch cho nhµ níc. ViÖc ®ãng phÝ sÏ lµ nguån chñ yÕu ®Ó chi tr¶ båi thêng cho ngêi thø ba. §©y lµ môc ®Ých chñ yÕu cña nghiÖp vµ cña nhµ níc ViÖt Nam, nã thÓ hiÖn vai trß trung gian hoµ gi¶i cã tÝnh chÊt ph¸p lý cña c«ng ty b¶o hiÓm. Víi t c¸ch lµ mét nghiÖp vô b¶o hiÓm, BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba võa mang tÝnh kinh tÕ võa mang tÝnh x· héi, thÓ hiÖn tinÝh nh©n ®¹o, nh©n v¨n cao c¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay. Mét lÇn n÷a BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba l¹i kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt kh¸ch quan còng nh tÝnh b¾t buéc cña nghiÖp vô BHTN d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. II. Néi dung c¬ b¶n cña BHTNDS chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. 1. §èi tîng b¶o hiÓm: a. §èi tîng ®îc b¶o hiÓm. Theo ®iÒu 5 ch¬ng II cña N§ 115 CP/1997. * §èi tîng ®îc b¶o hiÓm lµ tr¸ch nhiÖm d©n c cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. Tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba lµ tr¸ch nhiÖm båi thêng hay nghÜa vô ngoµi hîp ®ång cña chñ xe hay l¸i xe cho ngêi thø ba do viÖc lu hµnh xe g©y tai n¹n. * §iÒu kiÖn ®Ó ®îc b¶o hiÓm. §èi tîng b¶o hiÓm kh«ng ®îc x¸c ®Þnh tríc, chØ khi nµo viÖc lu hµnh xe g©y tai n¹n cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba th× ®èi tîng nµy míi ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ. b. §iÒu kiÖn ®Ó ph¸t sinh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Th«ng thêng ph¶i cã ®ñ bèn ®iÒu kiÖn sau: - §iÒu kiÖn thø nhÊt: Ph¶i cã thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, tÝnh m¹ng hay søc khoÎ cña bªn thø ba. - §iÒu kiÖn thø hai: Chñ xe (l¸i xe) ph¶i cã hµnh vi tr¸i ph¸p luËt. Cã thÓ do v« t×nh hay cè ý mµ l¸i xe vi ph¹m luËt giao th«ng ®êng bé, hoÆc vi ph¹m quy ®Þnh kh¸c cña Nhµ níc - §iÒu kiÖn thø ba: Ph¶i cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ cña hµnh vi tr¸i ph¸p luËt cña chñ xe (l¸i xe) víi nh÷ng thiÖt h¹i cña ngêi thø ba. - §iÒu kiÖn thø t: Chñ xe (l¸i xe) ph¶i cã lçi. Thùc tÕ chØ cÇn thùc hiÖn ba ®iÒu kiÖn thø 1,2,3 lµ ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù ®èi víi ngêi thø ba cña chñ xe (l¸i xe). NÕu thiÕu mét trong ba ®iÒu kiÖn trªn tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe sÏ kh«ng ph¸t sinh, vµ do ®ã sÏ kh«ng ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm. §iÒu kiÖn thø t cã thÓ cã hoÆc cã thÓ kh«ng v× nhiÒu khi tai n¹n x¶y ra lµ do tÝnh nguy hiÓm cao ®é cña xe c¬ giíi mµ kh«ng hoµn toµn do lçi cña chñ xe. VÝ dô «t« ®ang ch¹y víi tèc ®é lín trªn ®êng th× bÞ lµm v¨ng lèp xe ra ngoµi lµm b¾n vµo ngêi ®i ®êng g©y tai n¹n chÕt ngêi. Trong trêng hîp nµy tr¸ch nhiÖm d©n sù cã thÓ ph¸t sinh nÕu cã ®ñ 3 ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn. Trong BHTNDS chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba, khi x¶y ra tai n¹n thiÖt h¹i cho ngêi thø ba th× ngêi ®îc b¶o hiÓm båi thêng lµ chñ xe hoÆc ngêi ®i diÖn chi chñ xe ®îc ph¸p luËt c«ng nhËn. Ngêi thø ba cña BHTNDS chñ xe c¬ giíi cã thÓ lµ ngêi ®i bé hay ®i xe ®¹p hoÆc c¸c ph¬ng tiÖn c¬ giíi kh¸c nh- ng kh«ng bao gåm nh÷ng trêng hîp sau ®©y: - ThiÖt h¹i x¶y ra do b¶n th©n ph¬ng tiÖn ®îc b¶o hiÓm. - ThiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng søc khoÎ x¶y ra do b¶n th©n ngêi ®îc b¶o hiÓm, ngêi ®iÒu khiÓn xe hay bÊt kú ngêi nµo kh¸c ®i trªn c. - ThiÖt h¹i mµ ph¬ng tiÖn g©y ra cho nh÷ng ngêi mµ chñ xe cã nghÜa vô nu«i dìng. - ThiÖt h¹i do hai xe cïng chñ ®©m va. - Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña l¸i xe. - C¸c kho¶n ph¹t mµ l¸i xe hoÆc chñ xe ph¶i chÞu. 2. Ph¹m vi b¶o hiÓm. a. C¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm. Ngêi b¶o hiÓm nhËn b¶o hiÓm cho c¸c rñi ro bÊt ngê kh«ng lêng tríc ®îc g©y ra tai n¹n vµ lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe. C«ng ty b¶o hiÓm båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt, vÒ ngêi, vÒ tµi s¶n ®îc tÝnh to¸n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Theo môc 3 ®iÒu 11 ch¬ng II th× c«ng ty b¶o hiÓm cßn ph¶i thanh to¸n cho chñ xe nh÷ng chi phÝ mµ hä ®· chi ra nh»m phßng ngõa h¹n chÕ thiÖt h¹i. Nh÷ng chi phÝ nµy chØ ®îc båi thêng khi nã ph¸t sinh sau khi tai n¹n x¶y ra vµ ®îc coi lµ chi phÝ cÇn thiÕt vµ hîp lý. Tr¸ch nhiÖm båi thêng cña c«ng ty bo¶ hiÓm ®îc h¹n møc trong møc tr¸ch nhiÖm ghi trong hîp ®ång hay giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. Nh vËy b¶n th©n chñ xe ph¶i tù b¶o hiÓm cho phÇn tr¸ch nhiÖm vît qu¸ møc nµy (theo môc 3 ®iÒu 2 ch¬ng I Q§ sè 299/Q§ - BTC/1998). Trong BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba, cac sthiÖt h¹i n»m trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm bao gåm: - ThiÖt h¹ vÒ tÝnh m¹ng vµ t×nh tr¹ng søc khoÎ cña bªn thø ba. - ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n hµng ho¸ cña bªn thø ba. - ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n lµm thiÖt h¹i ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc gi¶m thu nhËp. - C¸c chi phÝ cÇn thiÕt vµ hîp lý ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa h¹n chÕ thiÖt h¹i, c¸c chi phÝ ®Ò xuÊt cña c¬ quan b¶o hiÓm (kÓ c¶ biÖn ph¸p kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶). Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña nh÷ng ngêi tham gia cøu ch÷a, ng¨n ngõa tai n¹n, chi phÝ cÊp cøu vµ ch¨m sãc n¹n nh©n ngêi ®îc b¶o hiÓm mµ c«ng ty b¶o hiÓm cã thÎ më réng ph¹m vi b¶o hiÓm cña m×nh cho nh÷ng rñi ro kh¸c. Nh÷ng b¶o ®¶m bæ xung xong BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba kÐo theo mét kho¶n phÝ ®ãng thªm cña ngêi kh¸c ®îc b¶o hiÓm. b. C¸c rñi ro lo¹i trõ: theo ®iÒu 13 ch¬ng II Q§ 299/1998/Q§ - BTC. Ngêi ®îc b¶o hiÓm kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i cña c¸c vô tai n¹n mÆc dï cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe trong c¸c trêng hîp sau: - Tai n¹n x¶y ra do hµnh ®éng xÊu, cè ý cña chñ xe, l¸i xe. - Tai n¹n x¶y ra do hµnh ®éng xÊu, cè ý cña ngêi thø ba. - Xe kh«ng cã giÊy phÐp lu hµnh. - L¸i xe cha ®ñ tuæi l¸i xe theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - L¸i xe kh«ng cã b»ng l¸i hoÆc cã nh÷ng kh«ng hîp lÖ hoÆc b»ng l¸i xe bÞ ®×nh chØ hay t¹m gi÷. - §iÒu khiÓn xe trong t×nh tr¹ng say rîu, bia, ma tuý, hay c¸c chÊt kcÝh thÝch t¬ng tù kh¸c... - L¸i xe sö dông kh«ng ®îc sù ®ång ý cña chñ xe. - Xe ®îc sö dông ®Ó chuyªn chë chÊt ch¸y, chÊt næ tr¸i phÐp. - Xe trë qu¸ träng t¶i hoÆc qu¸ sè kh¸ch quy ®Þnh. - Xe cã hÖ thèng l¸i ben ph¶i. - Xe sö dông ®Ó tËp l¸i hoÆc ®ua thÓ thao. - Xe ®ang söa ch÷a hay ®ang trong thêi gian ch¹y thö sau khi söa ch÷a. - Xe kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn kü thuËt vµ thiÕt bÞ an toµn ®Ó lu hµnh. - §å vËt trë trªn xe r¬i xuèng ®êng g©y thiÖt h¹i cho ngêi thø ba. - ThiÖt h¹i ®èi víi tµi s¶n bÞ mÊt c¾p, bÞ cíp trong tai n¹n. - ThiÖt h¹i ®èi víi ngêi kh«ng ph¶i lµ ngêi thø ba nh ®· nªu ë phÇn ®èi tîng b¶o hiÓm. - ThiÖt h¹i gi¸n tiÕp do xe bÞ tai n¹n lµm ngng trÖ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, gi¶m gi¸ th¬ng m¹i. - ChiÕn tranh vµ c¸c nguyªn nh©n t¬ng tù kh¸c chiÕn tranh. - Tai n¹n x¶y ra ngoµi ph¹m vi l·nh thæ níc së t¹i tham gia b¶o hiÓm (trõ mét sè trêng hîp cã tho¶ thuËn tõ tríc) - L¸i xe g©y tai n¹n bá trèn. Ngoµi ra ngêi b¶o hiÓm kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi tµi s¶n ®Æc biÖt nh: vµng, b¹c, ®¸, quý, tiÒn ®å cæ, tranh ¶nh quý, thi hµi, hµi cèt... Së dÜ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i ®a ra c¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ nh vËy lµ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nhngx l¸i xe Èu, v« tr¸ch nhiÖm coi thêng p¸p luËt ®Æc biÖt lµ giao th«ng cña c¸c chñ xe vµ l¸i xe. H¬n n÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cßn tr¸nh t×nh tr¹ng trôc lîi b¶o hiÓm, lµm nh vËy th× b¶o hiÓm míi cã t¸c dông theo ®óng nguyªn t¾c “chØ b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn”. 3. PhÝ b¶o hiÓm. a. PhÝ b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm lµ mét kho¶n tiÒn mµ chñ xe ph¶i nép cho nhµ b¶o hiÓm ®Ó thµnh lËp nªn mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®ñ lín ®Ó båi thêng thiÖt h¹i x¶y ra trong n¨m nghiÖp vô theo pham vi b¶o hiÓm. Cã thÓ coi phÝ b¶o hiÓm lµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm b¶o hiÓm nªn nso cã thÓ t¨ng gi¶m phô thuéc vµo t×nh hinfh cung, cÇu trªn thÞ trêng. BØÓu phÝ nghiÖp vô BHTNDS do Bé Tµi ChÝnh quy ®Þnh ngoµi ra doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ tho¶ thuËn víi chñ xe c¬ giíi ®Ó ®¶m bo¶ theo biÓu phÝ cao h¬n hoÆc ph¹m vi rñi ro b¶o hiÓm réng theo quy t¾c b¶o hiÓm, biÓu phÝ mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· ®¨ng ký víi Bé Tµi ChÝnh. PhÝ b¶o hiÓm trong nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù ®îc tÝnh theo ®Çu ph¬ng tiÖn. Ngêi tham gia b¶o hiÓm ®ãng phÝ BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba theo sè lîng ®Çu ph¬ng tiÖn cña m×nh. MÆt kh¸c, c¸c ®Çu ph¬ng tiÖn kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i, vÒ ®é lín cã x¸c suÊt g©y ra tai n¹n kh¸c nhau. Do ®ã phÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh riªng cho tõng lo¹i ph¬ng tiÖn (hoÆc nhãm ph¬ng tiÖn) tuú theo mçi ®Çu ph¬ng tiÖn. b. Ph¬ng ph¸p tÝnh phÝ. Do phÝ BHTNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ®îc thu theo mçi ®Çu ph¬ng tiÖn hay thu theo sè lîng mçi lo¹i ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng. C¸c ph¬ng tiÖn kh¸c nhau cã x¸c suÊt g©y ra tai n¹n kh¸c nhau. Nªn phÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh riªng cho tõng lo¹i ph¬ng tiÖn (thêng tÝnh theo n¨m) lµ: P =f +d. Trong ®ã: p - phÝ b¶o hiÓm/ph¬ng tiÖn. f - phÝ thuÈn. d - phô phÝ. PhÝ thuÇn ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc. F= Trong ®ã: Si - sè vô tai n¹n x¶y ra cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe ®îc b¶o hiÓm båi thêng trong n¨m i. Ti - sè tiÒn båi thêng b×nh qu©n mét vô tai n¹n trong n¨m i/ Ci - sè ®Çu ph¬ng tiÖn tham gia b¶o hiÓm trong n¨m i. n - sè n¨m thèng kª thêng tõ 3 -5 n¨m i = (1,n) Nh vËy thùc chÊt lµ sè tiÒn båi thêng b×nh qu©n trong thêi kú n n¨m cho mçi ®Çu ph¬ng tiÖn tham gia b¶o hiÓm trong thêi kú ®ã. ë ViÖt Nam th× phô phÝ thêng tõ 20% - 30% phÝ c¬ b¶n. d= §©y lµ c¸ch tÝnh b¶o hiÓm cho c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng th«ng dông trªn c¬ së quy luËt sè ®«ng. §èi víi c¸c ph¬ng tiÖn kh«ng th«ng dông, møc ®é rñi ro lín h¬n nh kÐo r¬mooc, xe chë hµng nÆng... th× tÝnh thªm tû lÖ phô phÝ so víi møc phÝ c¬ b¶n. §èi víi c¸c ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng ng¾n (díi 1 n¨m) thêi gian tham gia b¶o hiÓm ®îc tÝnh trßn th¸ng vµ phÝ b¶o hiÓm ®îc x¸c ®Þnh nh sau: Png¾n h¹n = Trêng hîp ®· tham gia ®ãng phÝ c¶ n¨m nhng vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã xe kh«ng ho¹t ®éng n÷a hoÆc chuyÓn quyÒn së h÷u cho ngêi kh¸c mµ kh«ng chuyÓn b¶o hiÓm th× chñ ph¬ng tiÖn sÏ ®îc hoµn tr¶ l¹i phÝ b¶o hiÓm t¬ng øng víi sè thêi gian cßn l¹i cña n¨m (lµm trong th¸ng) víi ®iÒu kiÖn nh sau: Phoµn l¹i = Nép phÝ b¶o hiÓm lµ tr¸ch nhiÖm cña chñ ph¬ng tiÖn, tuú theo sè lîng ph¬ng tiÖn, ngêi b¶o hiÓm sÏ quy ®Þnh thêi gian, sè lÇn nép møc phÝ t¬ng øng cã xÐt gi¶m phÝ theo tû lÖ tæn thÊt vµ gi¶m phÝ theo sè lîng ph¬ng tiÖn tham gia b¶o hiÓm (tèi ®a thêng gi¶m 20%). NÕu kh«ng thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh sÏ bÞ ph¹t vÝ dô nh: - ChËm tõ 1 ngµy ®Õn 2 th¸ng ph¶i nép thªm 100% møc phÝ c¬ b¶n. - ChËm tõ 2 th¸ng 4 th¸ng ph¶i nép thªm 200% møc phÝ c¬ b¶n. - ChËm tõ 4 th¸ng trë lªn nép thªm 300% phÝ c¬ b¶n. - HoÆc huû hîp ®ång b¶o hiÓm. c. C¸c yÕu tè lµm t¨ng phÝ. PhÝ b¶o hiÓm lµ mét kho¶n tiÒn mµ chñ xe c¬ giíi ph¶i ®ãng cho nhµ b¶o hiÓm khi tham gia b¶o hiÓm vµ phÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh theo ®Çu ph¬ng tiÖn. - PhÝ thuÇn t¨ng: + Do sè ®Çu ph¬ng tiÖn tham gia b¶o hiÓm trßn n¨m thÊp. + Do sè vô tai n¹n x¶y ra cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe ®îc b¶o hiÓm båi thêng trong n¨m lµ nhiÒu. + Sè tiÒn båi thêng b×nh qu©n mét vô tai n¹n lín. - Phu phÝ t¨ng: + Do c¸c chi phÝ trong qu¶n lý nghiÖp vô t¨ng. + Chi phÝ khai th¸c, gi¸m ®Þnh båi thêng t¨ng. - Do chñ xe tham gia b¶o hiÓm nhng qu¸ thêi h¹n ®ãng phÝ. - Ngoµi ra: Nh÷ng l¸i xe kh«ng cã kinh nghiÖm, kh«ng thuéc ®êng, kh«ng thuéc c¸c biÓn b¸o xe trªn c¸c trôc lé ®êng. Tríc khi tham gia b¶o hiÓm chñ xe kh«ng khai b¸o tiÒn sö c¸c vô tai n¹n ®· x¶y ra tríc ®©y ®Ó c«ng ty b¶o hiÓm cßn biÕt cã nªn ký hîp ®ång b¶o hiÓm víi chñ xe hay bÞ tai n¹n giao th«ng hoÆc t¨ng møc phÝ nÕu nhµ b¶o hiÓm yªu cÇu. 4. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia. a. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña chñ xe c¬ giíi. * Tr¸ch nhiÖm cña chñ xe c¬ giíi: theo ®iÒu 8 ch¬ng I Q§ sè 299/1998/Q§ - BTC th× chñ xe c¬ giíi ph¶i thùc hiÖn nh sau: - Thø nhÊt: Khi yªu cÇu b¶o hiÓm, chñ xe c¬ giíi ph¶i kª khai ®Çy ®ñ vµ trung thùc nh÷ng néi dung trong giÊy yªu cÇu b¶o hiÓm vµ ®ãng phÝ bo¶ hiÓm. - Thø hai: Khi tia n¹n giao th«ng x¶y ra, chñ xe c¬ giíi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm: + Cøu ch÷a, h¹n chÕ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, b¶o vÖ hiÖn trêng tai n¹n, b¸o ngay cho c¶nh s¸t giao th«ng n¬i gÇn nhÊt ®Ó phèi hîp gi¶i quyÕt tai n¹n. Trõ khi cã mét sè lý do chÝnh ®¸ng, trong vßng 5 ngµy kÓ tõ ngµy x¶y ra tai n¹n, chñ xe c¬ giíi ph¶i göi cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm giÊy b¸o tai n¹n ghi râ (ngµy giê, ®Þa ®iÓm x¶y ra tia n¹n, giÊy ®¨ng ký giÊy th«ng b¸o tai n¹n,hä ten chñ xe, l¸i xe, nguyªn nh©n tai n¹n vµ biÖn ph¸p xö lý ban ®Çu...). + Kh«ng ®îc di chuyÓn th¸o dì hoÆc söa ch÷a tµi s¶n khi cha cã ý kiÕn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, trõ trêng hîp lµm nh vËy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an toµn coh ngêi vµ tµi s¶n hoÆc ph¶i thi hµnh theo yªu cÇu cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. - Thø ba: B¶o lu quyÒn khiÕu n¹i vµ chuyÓn quyÒn ®ßi båi thêng cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong ph¹m vi sè tiÒn ®· båi thêng kÌm theo toµn bé chøng tõ cã cÇn thiÕ liªn quan tíi tr¸ch nhiÖm cña ngêi thø ba. - Thø t: Chñ xe c¬ giíi phØa trung thùc trong viÖc thu thËp vµ cung cÊp c¸c tµi liÖu, chøng tõ vµ hå s¬ yªu cÇu båi thêng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong qu¸ trin×h x¸c minh tÝnh ch©n thùc cña c¸c tµi liÖu chøng tõ ®ã. - Thø n¨m: Trong trêng hîp thay ®æi môc ®Ých sö dông xe, chñ xe c¬ giíi ph¶i th«ng b¸o ngay cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm biÕt ®îc ®iÒu chØnh l¹i tû lÖ phÝ cho phï hîp. NÕu chñ xe c¬ giíi kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c tr¸ch nhiÖm quy ®Þnh trªn th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ tõ chèi mét phÇn hoÆc toµn bé sè tiÒn tÌn t¬ng øng víi thiÖt h¹i do lçi cña chñ xe c¬ giíi g©y ra. * QuyÒn lîi cña chñ xe. - Cã quyÒn yªu cÇu c«ng ty b¶o hiÓm bæ sung hay söa ®æi hîp ®ång, ®Ò xuÊt c«ng ty më réng ph¹m vi tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm. - Khi tai n¹n x¶y ra thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm, chñ xe ®îc c«ng ty b¶o hiÓm båi thêng tuú thuéc vµo møc ®é thiÖt h¹i thùc tÕ vµ møc ®é lçi cña chñ xe.