Lêi nãi ®Çu B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi tõ rÊt sím vµ ®Õn nay ®· ®îc thùc hiÖn ë hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n coi chÝnh s¸ch BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín, quan träng nh»m kh«ng ngõng n©ng cao nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng, lao ®éng vµ lu«n t¹o sù an toµn trong cuéc sèng cho nh©n d©n. Ngµy nay, khi nÒn kinh tÕ x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam còng nh ë c¸c níc trªn thÕ giíi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng BHXH, ®ßi hái hÖ thèng kÕ to¸n BHXH còng ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn. MÆc dï hiÖn nay, hÖ thèng kÕ to¸n BHXH ë níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, ®¸p øng ®îc yªu cÇu qu¶n lý ngµy cµng cao cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Tuy nhiªn, qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nã v½n cßn béc lé mét sè h¹n chÕ cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó hÖ thèng kÕ to¸n BHXH ViÖt Nam kh«ng nh÷ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng BHXH ë níc ta hiÖn nay, mµ cßn cã thÓ hoµn nhËp víi hÖ thèng kÕ to¸n ë c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Do ®ã, em nhËn thÊy viÖc nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn ho¹t ®éng kÕ to¸n BHXH ë níc ta hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Lµ mét sinh viªn chuyªn ngµnh B¶o hiÓm, sau mét thêi gian häc tËp ë trêng; tiÕp cËn thùc tÕ t¹i BHXH quËn Hai Bµ Trng ®îc sù chØ b¶o tËn t×nh cña c¸n bé BHXH QuËn; vµ sù híng dÉn tËn t×nh c« gi¸o Th.s T« Thiªn H¬ng, em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp lµ : "Ho¹t ®éng h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c chÕ ®é BHXH t¹i BHXH quËn Hai Bµ Trng". KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm 3 ch¬ng : Ch¬ng I : Kh¸i qu¸t chung vÒ BHXH vµ kÕ to¸n BHXH. Ch¬ng II : Thùc tr¹ng ho¹t ®éng h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c chÕ ®é BHXH t¹i BHXH quËn Hai Bµ Trng. Ch¬ng III : Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ho¹t ®éng h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c chÕ ®é BHXH t¹i quËn Hai Bµ Trng. Ch¬ng I. Lý luËn chung vÒ bhxh vµ kÕ to¸n BHXH I. Kh¸i qu¸t chung vÒ B¶o hiÓm x· héi. 1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña BHXH. 1.1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña BHXH. Con ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× cÇn ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu tèi thiÓu cña m×nh ®ã lµ ®ñ ¨n, mÆc vµ cã chç ë, ®i l¹i,…. Muèn vËy, ngêi ta ph¶i lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. §Ó lao ®éng ®îc con ngêi ph¶i cã søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng lao ®éng nhÊt ®Þnh. Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi nãi chung vµ ngêi lao ®éng nãi riªng còng chØ gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh thêng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu trêng hîp khã kh¨n bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c. Ch¼ng h¹n, bÊt ngê bÞ èm ®au hay bÞ tai n¹n trong lao ®éng, mÊt viÖc lµm hay khi tuæi giµ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng tù phôc vô bÞ suy gi¶m… Khi r¬i vµo nh÷ng trêng hîp nµy, c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt trong cuéc sèng kh«ng v× thÕ mµ mÊt ®i, mµ tr¸i l¹i cßn t¨ng lªn, thËm trÝ cßn xuÊt hiÖn mét sè nhu cÇu míi nh: cÇn ®îc kh¸m ch÷a bÖnh vµ ®iÒu trÞ khi èm ®au, tai n¹n th¬ng tËt nÆng cÇn ph¶i cã ngêi ch¨m sãc nu«i dìng… Bëi vËy, muèn tån t¹i æn ®Þnh cuéc sèng, con ngêi vµ x· héi ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau nh: san sÎ, ®ïm bäc lÉn nhau trong néi bé céng ®ång; ®i vay, hoÆc dùa vµo sù cøu trî cña Nhµ níc… Râ rµng, nh÷ng c¸ch ®ã hoµn toµn thô ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n. Nh ë thêi cæ ®¹i, do cha cã t h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, mäi ngêi ph¶i tù lùc, ®oµn kÕt, cïng nhau h¸i lîm, s¨n b¾n, s¶n phÈm thu ®îc ph©n phèi b×nh qu©n. Khi gÆp rñi ro, tai biÕn th× hä võa tù m×nh g¸nh chÞu, võa ®îc c¸c thµnh viªn trong céng ®ång san sÎ, cu mang. ë thêi kú nµy, sù t¬ng trî lÉn nhau mang tÝnh tù ph¸t theo b¶n n¨ng vµ míi thùc hiÖn trong ph¹m vi céng ®ång nhá nh gia ®×nh, th«n xãm. Trong x· héi phong kiÕn, quan l¹i th× dùa vµo chÕ ®é bæng léc cña nhµ vua, d©n c th× dùa vµo sù ®ïm bäc lÉn nhau trong hä hµng, céng ®ång lµng x· hoÆc sù gióp ®ì cña nh÷ng ngêi h¶o t©m vµ cña triÒu ®×nh. Ngoµi ra, hä cã thÓ ®i vay hoÆc ®i xin. Víi nh÷ng c¸ch nµy, ngêi gÆp khã kh¨n hoµn toµn thô ®éng tr«ng chê vµo sù h¶o t©m, gióp ®ì cña ngêi kh¸c. Do v©y, sù gióp ®ì míi chØ lµ kh¶ n¨ng cã thÓ cã, cã thÓ kh«ng, cã thÓ nhiÒu hoÆc Ýt vµ kh«ng hoµn toµn ch¾c ch¾n. Tõ khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ®· xuÊt hiÖn viÖc thuª mín nh©n c«ng. Lóc ®Çu, giíi chñ cam kÕt tr¶ c«ng lao ®éng. DÇn dÇn vÒ sau, ph¶i cam kÕt ®¶m b¶o cho ngêi lµm thuª cã mét thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu. NÕu ngêi lµm thuª bÞ èm ®au, tai n¹n, sinh con… ph¶i nghØ viÖc vµ kh«ng cã l- ¬ng, cuéc sèng lËp tøc bÞ ®e do¹. §Õn lóc nµy, nh÷ng rñi ro uy hiÕp ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng kh«ng chØ cßn lµ sinh, l·o, bÖnh, tö mµ cßn lµ tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Ngêi lao ®éng cÇn cã sù ®¶m b¶o, sù b¶o vÖ tèt h¬n cho m×nh, nhng tiÒn l¬ng kh«ng thÓ trang tr¶i ®îc tÊt c¶ nh÷ng kho¶n ®ã trong khi ngêi sö dông lao ®éng chØ muèn tèi thiÓu ho¸ chi phÝ cña m×nh. Trong thùc tÕ, nhiÒu khi c¸c tr- êng hîp rñi ro kh«ng x¶y ra, nhng còng cã khi l¹i x¶y ra dån dËp, buéc giíi chñ ph¶i bá ra mét lóc nhiÒu kho¶n tiÒn mµ hä kh«ng muèn. ChÝnh v× thÕ nh÷ng ngêi lao ®éng ph¶i liªn kÕt nhau ®Ó ®Êu tranh buéc giíi chñ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu ®· cam kÕt lµ ®¸p øng nhu cÇu cÇn thiÕt ®ã. Cuéc tranh chÊp gi÷a giíi chñ vµ thî diÔn ra rÊt l©u, nhng cha bao giê quyÕt liÖt vµ ®Õn nay cµng trë nªn gay g¾t h¬n vµ t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. §øng tríc hoµn c¶nh ®ã, Nhµ níc lµ ngêi thø ba ®øng ra gi¶i quyÕt m©u thuÉn vµ ®iÒu hoµ lîi Ých gi÷a chñ vµ thî. Sù can thiÖp nµy mét mÆt lµm t¨ng ®îc vai trß cña Nhµ níc, mÆt kh¸c buéc c¶ giíi chñ vµ giíi thî ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh hµng th¸ng ®îc tÝnh to¸n chÆt chÏ dùa trªn c¬ së x¸c suÊt rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lµm thuª. Sù ®ãng gãp cña c¶ chñ vµ thî h×nh thµnh mét quü tiÒn tÖ tËp trung trªn ph¹m vi mét quèc gia. Quü nµy cßn ®îc bæ xung tõ ng©n s¸ch Nhµ níc khi cÇn thiÕt nh»m ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng khi gÆp nh÷ng biÕn cè bÊt lîi. ChÝnh nhê nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc ®ã mµ rñi ro bÊt lîi cña ngêi lao ®éng ®îc dµn tr¶i, cuéc sèng cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä ®îc ®¶m b¶o æn ®Þnh. H¹n chÕ nh÷ng tÖ n¹n x· héi x¶y ra do nguyªn nh©n cña thÊt nghiÖp vµ nghÌo ®ãi; x©y dùng mét nÒn an ninh x· héi bÒn v÷ng. MÆt kh¸c, gióp giíi chñ cã thÓ æn ®Þnh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh do n¨ng suÊt lao ®éng cña ngêi lao ®éng t¨ng lªn. Bëi lÏ, khi ngêi lao ®éng ®îc ®¶m b¶o vÒ lîi Ých th× hä sÏ trung thµnh víi doanh nghiÖp, lµm viÖc cã hiÖu qu¶. Nh vËy, nÒn kinh tÕ sÏ ®îc ph¸t triÓn nhanh chãng vµ bÒn v÷ng bëi ®îc t¨ng trëng vÒ chÊt. Nh vËy, toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng ®èi víi nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc chÆt chÏ trªn thÕ giíi quan niÖm lµ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. Hay nãi c¸ch kh¸c, BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä kh«ng may gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh¨m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. Cã thÓ nãi r»ng, BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña ngêi lao ®éng vµ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng quyÒn con ngêi vµ ®îc §¹i h«i ®ång liªn hiÖp quèc thõa nhËn vµ ghi vµo b¶n tuyªn ng«n Nh©n quyÒn ngµy 10/2/1984 nh sau: “TÊt c¶ mäi ngêi, víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi cã quyÒn hëng BHXH. QuyÒn ®ã ®Æt c¬ së trªn sù tho¶ m·n c¸c quyÒn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸ cÇn cho nh©n c¸ch vµ sù tù do ph¸t triÓn cña con ngêi…”. 1.2. Vai trß cña BHXH. Ho¹t ®éng cña BHXH lµ ho¹t ®éng sù nghiÖp v× lîi Ých chung cña toµn x· héi, phôc vô cho mäi thµnh viªn trong x· héi, lîi nhuËn kh«ng ph¶i môc tiªu cña ho¹t ®éng BHXH. Do ®ã, BHXH cã vai trß to lín trong ®êi sèng kinh tÕ – x· héi cña con ngêi, ®îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: §èi víi ngêi lao ®éng: Trong cuéc sèng hµng ngµy, c¸c lo¹i rñi ro nh: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, giµ yÕu råi chÕt, … cã thÓ x¶y ra víi bÊt kú ngêi lao ®éng nµo, t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong cuéc sèng con ngêi. NhÊt lµ trong giai ®o¹n ngµy nay, khi mµ ®Êt níc ®ang ngµy cµng hoµn thiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× nh÷ng rñi ro nµy x¶y ra mét c¸ch thêng xuyªn vµ cã tÝnh chÊt ngµy cµng phæ biÕn h¬n vµ sù biÕn ®éng cña thÞ trêng lao ®éng vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng h¬n, phøc t¹p h¬n. Khi nh÷ng rñi ro nµy x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng g©y cho hä khã kh¨n c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn, g©y nªn mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp, tõ ®ã g©y ra nh÷ng ¶nh hëng kh«ng tèt kh«ng chØ cho chÝnh anh ta, gia ®×nh anh ta mµ cßn cho c¶ céng ®ång x· héi loµi ngêi. Víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc, BHXH sÏ gãp phÇn trî gióp cho c¸ nh©n nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp ph¶i rñi ro, bÊt h¹nh kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n b»ng c¸ch t¹o ra cho hä thu nhËp thay thÕ, nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng thuËn lîi, … gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng, yªn t©m trong c«ng t¸c, t¹o cho hä mét niÒm tin vµo t¬ng lai, tõ ®ã gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng còng nh chÊt lîng c«ng viÖc cho xÝ nghiÖp, c¬ quan hä ®ang lµm viÖc nãi riªng vµ cho toµn x· héi nãi chung. V× vËy, tõ khi BHXH ra ®êi ®èi tîng tham gia ngµy cµng t¨ng. Cho ®Õn nay, kh¸i niÖm BHXH kh¸ quen thuéc vµ gÇn gòi víi ngêi lao ®éng thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §èi víi ngêi sö dông lao ®éng: Muèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®îc ®¶m b¶o th× ngêi chñ ph¶i cã vèn, cã c«ng nghÖ nhng bªn c¹nh ®ã cÇn thiÕt h¬n lµ ph¶i t¹o ®îc mèi quan hÖ tèt víi ngêi lao ®éng, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ngêi lao ®éng thËt tèt ®Ó hä yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt vµ cã niÒm tin vµo cuéc sèng tõ ®ã hä lao ®éng s¶n xuÊt h¨ng h¸i h¬n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm tèt h¬n lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ngêi chñ sö dông lao ®éng ho¹t ®éng ®¹t kÕt qu¶ cao, thu nhiÒu lîi nhuËn. Muèn vËy, ngêi chñ sö dông lao ®éng ph¶i tham gia ®ãng BHXH cho nh÷ng ngêi lao ®éng cña m×nh ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o nh÷ng kho¶n chi cÇn thiÕt, kÞp thêi ®Õn ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro bÊt ch¾c. ViÖc tham gia ®ãng BHXH cho ngêi lao ®éng cña ngêi chñ sö dông lao ®éng lµ gãp vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n, n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ lao ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp còng nh n©ng cao thu nhËp cho ngêi lao ®éng vµ ®ãng gãp vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc. Nãi c¸ch kh¸c, ngoµi tiÒn c«ng th× BHXH lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña ngêi lao ®éng. ChÝnh v× vËy, ngêi chñ sö dông lao ®éng tham gia BHXH kh«ng chØ ®em l¹i lîi Ých cho ngêi lao ®éng mµ cßn cho chÝnh b¶n th©n hä. §èi víi x· héi: Thø nhÊt, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ho¹t ®éng BHXH lµ mét ho¹t ®éng dÞch vô, BHXH lµ mét “doanh nghiÖp” s¶n xuÊt ra nh÷ng dÞch vô “ b¶o hiÓm” cho ngêi lao ®éng, mét dÞch vô mµ bÊt cø ai còng cÇn ®Õn. NÕu c¸c doanh nghiÖp nµy ngµy cµng s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i dÞch vô b¶o hiÓm th× gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô nµy còng ®îc tÝnh trùc tiÕp vµo tæng s¶n phÈm x· héi. Thø hai, víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc, BHXH sÏ “b¶o hiÓm” cho ngêi lao ®éng, ho¹t ®éng BHXH sÏ gi¶i quyÕt nh÷ng “trôc trÆc”, “rñi ro” x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng, gãp phÇn tÝch cùc cña m×nh vµo viÖc phôc håi n¨ng lùc lµm viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña søc lao ®éng. Sù gãp phÇn nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ x· héi víi sù trî gióp cña ngêi lao ®éng khi hä gÆp rñi ro b»ng c¸ch t¹o ra thu nhËp thay thÕ th× BHXH ®· gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch tiªu dïng quèc gia lµm t¨ng sù tiªu dïng cho x· héi. Thø ba, víi t c¸ch lµ mét quü tiÒn tÖ, BHXH t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn hÖ thèng tµi chÝnh Nhµ níc, tíi hÖ thèng tÝn dông tiÒn tÖ ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, ®Æt ra yªu cÇu cho quü BHXH ph¶i b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong ®ã cã h×nh thøc ph¸t triÓn phÇn “nhµn rçi” cña quü. PhÇn nµy cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, gãp phÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh míi, viÖc lµm míi, gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o ra viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Tõ ®ã, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ®Êt níc, gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho c¸ nh©n ngêi lao ®éng nãi riªng vµ t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi còng nh tæng s¶n phÈm quèc gia nãi chung. 2. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña BHXH. 2.1. B¶n chÊt cña BHXH. Ngµy nay, B¶o hiÓm x· héi ph¸t triÓn m¹nh vµ lµ mét bé phËn quan träng nhÊt cña hÖ thèng ®¶m b¶o x· héi (hay cßn gäi lµ an sinh x· héi) vµ ë nhiÒu quèc gia cã xu híng hoµ nhËp gi÷a B¶o hiÓm x· héi vµ B¶o ®¶m x· héi. Tuy nhiªn sù hoµ hîp nµy kh«ng cã nghÜa lµ hai thuËt ng÷ nµy lµ mét. Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu: “ B¶o hiÓm x· héi lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm v× nh÷ng rñi ro x· héi, th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tµi chÝnh do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia B¶o hiÓm x· héi, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cuéc sèng cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi.” B¶o hiÓm x· héi lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm ®Æc biÖt. Nã kh¸c víi nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c bëi tÝnh x· héi vµ tÝnh chÊt phi lîi nhuËn. Ngêi tham gia b¶o hiÓm chØ ®ãng mét kho¶n trÝch tõ tiÒn l¬ng, nhng l¹i ®îc hëng 6 chÕ ®é: hu trÝ, tö tuÊt, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au vµ nghØ dìng søc. TiÒn b¶o hiÓm kh«ng ®- îc tÝnh to¸n dùa trªn sù t¬ng quan gi÷a phÝ b¶o hiÓm, lîng kh¸ch hµng thùc tÕ vµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng nh trong B¶o hiÓm th¬ng m¹i, mµ sè tiÒn B¶o hiÓm x· héi ®îc c¨n cø theo thu nhËp cña ngêi lao ®éng tríc khi gÆp rñi ro hoÆc theo møc l¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ níc. Víi c¸ch hiÓu nh trªn, b¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: VÒ ph¬ng diÖn c¸ nh©n. BHXH lµ mét nhu cÇu cña con ngêi, môc ®Ých chÝnh cña BHXH lµ æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi kh«ng may bÞ èm ®au, tai n¹n, ... Môc ®Ých nµy ®¸p øng ®îc tÊt c¶ mäi ngêi lao ®éng trong x· héi. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhu cÇu nµo con ngêi còng ®îc tho¶ m·n mµ nã dùa vµo gi¸ trÞ trong cuéc sèng tèi thiÓu tríc khi tho¶ m·n nhu cÇu réng lín h¬n trong ®êi sèng cña con ngêi. Cßn ®èi víi ngêi chñ sö dông lao ®éng, hä m¹nh d¹n më réng s¶n xuÊt kinh doanh thuª mín lao ®éng kÓ c¶ lao ®éng phæ th«ng, tõ ®ã gãp phÇn më réng quy m« s¶n xuÊt. VÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ – x· héi. Cã thÓ nãi BHXH võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt x· héi:  VÒ b¶n chÊt kinh tÕ: BHXH lµ ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp. Trong ®ã ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng hëng c¸c chÕ ®é x· héi th× lµ sù ®¶m b¶o thu nhËp khi hä gÆp ph¶i rñi ro. Trong ph¹m vi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, BHXH mang néi dung cña qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i mét phÇn thu nhËp trong d©n c th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH. NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ, cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng vît qua tr¹ng th¸i kinh tÕ cña mçi níc.  VÒ mÆt x· héi: Nhê thùc hiÖn nguyªn t¾c “sè ®«ng bï sè Ýt” mµ quü BHXH lu«n cã mét lîng ®ñ lín, ®ñ trang tr¶i mäi chi phÝ cho nh÷ng rñi ro do x· h«i g©y ra. BHXH ®îc xem nh mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi, nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi d©n vµ lµm lµnh m¹nh x· héi. Th«ng qua ®ã, BHXH b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lao ®éng x· héi, më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh trËt tù x· héi nãi chung. BHXH mang tÝnh nh©n v¨n, nh©n ®¹o s©u s¾c, v× lîi Ých cña con ngêi trong nh÷ng lóc khã kh¨n, v× an sinh x· héi vµ cã ý nghÜa x· héi l©u dµi. B¶n chÊt kinh tÕ vµ b¶n chÊt x· héi cña BHXH lu«n cã sù ®an xen, hoµ quyÖn. Khi nãi ®Õn tÝnh kinh tÕ th× bao hµm c¶ tÝnh x· héi vµ ngîc l¹i. VÒ ph¬ng diÖn chÝnh trÞ. BHXH lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c nhãm ngêi lao ®éng kh¸c nhau trong x· héi cïng v× lîi Ých chung cña céng ®ång. Trong ®ã, c¸c c¸ nh©n tham gia BHXH còng ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh. §èi víi mét quèc gia, ®©y cßn lµ mét ho¹t ®éng thÓ hiÖn th¸i ®é tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ ®èi víi ngêi d©n trong x· héi. Trong rÊt nhiÒu níc, sù æn ®Þnh hay rèi lo¹n cña hÖ thèng BHXH lµ mét bé phËn trong hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi qu¶n lý ®Êt níc cña quèc gia ®ã. §©y lµ mèi quan hÖ ba bªn (Nhµ níc, ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng) rÊt chÆt chÏ. 2.2. §èi tîng tham gia vµ ®èi tîng hëng B¶o hiÓm x· héi. BHXH ra ®êi vµo nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû 19, khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë c¸c níc ch©u ¢u. Tõ n¨m 1883, ë níc Phæ (CHLB §øc ngµy nay) ®· ban hµnh luËt b¶o hiÓm y tÕ. Mét sè níc ch©u ¢u vµ B¾c Mü m·i ®Õn cuèi n¨m 1920 míi cã ®¹o luËt vÒ BHXH. Tuy ra ®êi l©u nh vËy, nhng ®èi tîng cña BHXH vÉn cã nhiÒu quan ®iÓm cha thèng nhÊt. §«i khi cßn cã sù nhÇm lÉn gi÷a ®èi tîng BHXH víi ®èi tîng tham gia BHXH. Chóng ta ®Òu biÕt, BHXH lµ mét hÖ thèng ®¶m b¶o kho¶n thu nhËp bÞ gi¶m hoÆc bÞ mÊt ®i do lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc bÞ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm v× c¸c nguyªn nh©n nh èm ®au, tai n¹n, giµ yÕu, … ChÝnh v× vËy, ®èi tîng cña BHXH chÝnh lµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng bÞ biÕn ®éng gi¶m hoÆc mÊt ®i do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm cña nh÷ng ngêi lao ®éng tham gia BHXH. §èi tîng tham gia BHXH lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Tuy vËy, tuú theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña mçi níc mµ ®èi tîng nµy cã thÓ lµ tÊt c¶ hoÆc mét bé phËn nh÷ng ngêi lao ®éng nµo ®ã. Trong tõng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh¸c nhau, tríc hÕt lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, hay trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh cña mçi níc mµ néi dung vµ ph¹m vi thùc hiÖn kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau nµy thÓ hiÖn trong ba cÊp ®é ho¹t ®éng cña BHXH nh sau: CÊp ®é thø nhÊt: BHXH ¸p dông cho mäi thµnh viªn trong x· héi, díi h×nh thøc nh lµ b¶o trî x· héi. §èi tîng ®îc hëng ë ®©y lµ nh÷ng ngêi nghÌo kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ãng phÝ BHXH. §ã lµ nh÷ng ngêi nghÌo cã thu nhËp thÊp, ngêi giµ c« ®¬n, trÎ em må c«i kh«ng n¬i n- ¬ng tùa,… Nh÷ng ngêi nµy vÉn cã nh÷ng b¶o trî nhÊt ®Þnh khi cÇn thiÕt. ViÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng nµy ®- îc nhµ níc ®øng ra b¶o ®¶m, ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc. Nguån chi tr¶ cho c¸c kho¶n trî cÊp ®îc bao cÊp tõ ng©n s¸ch Nhµ níc lµ chñ yÕu, vµ mét phÇn tõ sù quyªn gãp cña c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n trong x· héi. CÊp ®é thø hai: BHXH thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ngêi cã c«ng ¨n viÖc lµm t¹i c¸c doanh nghiÖp trong c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc cña Nhµ níc, ChÝnh phñ,… hä lµ nh÷ng ngêi cã thu nhËp. Nh÷ng ngêi nµy thuéc ®èi tîng b¾t buéc tham gia ®ãng phÝ BHXH ®Ó hoµn thµnh quü BHXH. Quü BHXH lµ c¬ së vÒ tµi chÝnh cho c¸c chÕ ®é BHXH mµ ngêi ®ãng gãp sÏ ®îc hëng. Nh÷ng ngêi nµy lµ ®èi tîng chÝnh, chiÕm phÇn chñ yÕu trong tæng sè nh÷ng ngêi tham gia vµ ®îc hëng quyÒn lîi, lîi Ých cña BHXH. CÊp ®é thø ba: BHXH mang tÝnh tù nguyÖn, ë cÊp ®é nµy sÏ cã nh÷ng h×nh thøc ¸p dông cho nh÷ng ngêi tù nguyÖn lùa chon mét hay mét sè chÕ ®é b¶o hiÓm mµ hä cã nhu cÇu, hoÆc nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao tù nguyÖn lùa chän møc ®ãng ®Ó sau ®ã cã møc hëng t- ¬ng øng. Ngµnh BHXH sÏ cã chÕ ®é vµ quy ®Þnh riªng cho c¸c ®èi tîng nµy kÓ c¶ vÒ qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn còng nh trªn ph¬ng diÖn h¹ch to¸n. HÇu hÕt c¸c níc khi míi cã chÝnh s¸ch BHXH, ®Òu thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c viªn chøc Nhµ níc, nh÷ng ngêi lµm c«ng hëng l¬ng. ViÖt Nam còng kh«ng vît ra khái thùc tÕ nµy, mÆc dï biÕt r»ng nh vËy lµ cha b×nh ®¼ng gi÷a tÊt c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng. Ngµy nay, ®èi tîng tham gia BHXH kh«ng ngõng ®îc më réng, tõ ®ã gãp phÇn ®¶m b¶o sù c«ng b»ng gi÷a tÊt c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn, lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau. 2.3. HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH. ChÝnh s¸ch BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi c¬ b¶n nhÊt cña mçi quèc gia. Nã lµ nh÷ng quy ®Þnh chung, rÊt kh¸i qu¸t vÒ c¶ ®èi tîng, ph¹m vi, c¸c mèi quan hÖ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p lín nh»m ®¹t ®îc môc tiªu chung ®· ®Ò ra ®èi víi BHXH. ViÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch BHXH ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc trong tõng thêi kú vµ xu híng vËn ®éng kh¸ch quan cña toµn bé nÒn kinh tÕ – x· héi. ChÕ ®é BHXH lµ sù cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch BHXH, lµ hÖ thèng c¸c quy ®Þnh cô thÓ vµ chi tiÕt, lµ sù bè trÝ, s¾p xÕp c¸c ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. Nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ mét hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ®îc ph¸p luËt ho¸ vÒ ®èi tîng hëng, nghÜa vô vµ møc ®ãng gãp cho tõng trêng hîp BHXH cô thÓ. ChÕ ®é BHXH thêng ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ díi luËt, c¸c th«ng t, ®iÒu lÖ, … Tuy nhiªn, dï cã cô thÓ ®Õn ®©u th× c¸c chÕ ®é BHXH còng khã cã thÓ bao hµm ®Çy ®ñ mäi chi tiÕt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. V× vËy, khi thùc hiÖn mçi chÕ ®é thêng ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh cèt lâi cña chÝnh s¸ch BHXH, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®óng ®¾n vµ nhÊt qu¸n trong toµn bé hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH. Theo khuyÕn nghÞ cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®· nªu trong C«ng íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬, hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH bao gåm: (1) Ch¨m sãc y tÕ. (2) Trî cÊp èm ®au. (3) Trî cÊp thÊt nghiÖp. (4) Trî cÊp tuæi giµ. (5) Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. (6) Trî cÊp gia ®×nh. (7) Trî cÊp sinh ®Î. (8) Trî cÊp khi tµn phÕ. (9) Trî cÊp cho ngêi cßn sèng. ChÝn chÕ ®é trªn h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH. Tuú ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi mµ mçi níc tham gia c«ng íc Gi¬nev¬ thùc hiÖn khuyÕn nghÞ ®ã ë møc ®é kh¸c nhau, nhng Ýt nhÊt ph¶i thùc hiÖn ®îc 3 chÕ ®é. Trong ®ã, Ýt nhÊt ph¶i cã mét trong n¨m chÕ ®é : (3), (4), (5), (8), (9). Toµn bé hÖ thèng còng nh mçi chÕ ®é BHXH trong hÖ thèng trªn khi x©y dùng ®Òu ph¶i dùa vµo nh÷ng c¬ së kinh tÕ – x· h«i nh : C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ quèc d©n, tiÒn l- ¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng, hÖ thèng tµi chÝnh cña quèc gia,… §ång thêi tuú tõng chÕ ®é khi x©y dùng cßn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè sinh häc, yÕu tè m«i trêng nh: tuæi thä b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng, nhu cÇu dinh dìng, x¸c suÊt tai n¹n lao ®éng vµ tö vong, ®é tuæi sinh ®Î cña lao ®éng n÷, m«i trêng lao ®éng,… §Ó ¸p dông c¸c chÕ ®é BHXH phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ViÖt Nam, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· kh«ng ngõng ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch BHXH vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. HiÖn nay, theo ®iÒu 2 cña ®iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, BHXH níc ta bao gåm 5 chÕ ®é : chÕ ®é trî cÊp èm ®au, chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é hu trÝ, chÕ ®é tö tuÊt. So víi tríc ®©y, chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng ®· bÞ lo¹i bá. 2.4. Quü B¶o HiÓm X· Héi. Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc. Môc ®Ých cña t¹o lËp quü BHXH lµ dïng ®Ó bï ®¾p hoÆc thay thÕ thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro lµm suy gi¶m søc khoÎ, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm, chÕt ; nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng cho b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ nh÷ng ngêi ruét thÞt cña ngêi lao ®éng trùc tiÕp ph¶i nu«i dìng, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Quü ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau : Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp. Ngêi lao ®éng ®ãng gãp. Nhµ níc ®ãng vµ hç trî thªm. C¸c nguån kh¸c (nh c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, l·i do ®Çu t phÇn quü nhµn rçi). Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tr¸ch nhiÖm tham gia ®ãng BHXH cho ngêi lao ®éng ®îc ph©n chia cho c¶ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ sù ph©n chia rñi ro mµ lµ lîi Ých gi÷a hai bªn. VÒ phÝa ngêi sö dông lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÇn BHXH cho ngêi lao ®éng sÏ tr¸nh thiÖt h¹i khi cã rñi ro x¶y ra víi lao ®éng cña hä, ®ång thêi nh»m c¶i thiÖn mèi quan hÖ chñ thî. VÒ phÝa ngêi lao ®éng, sù ®ãng gãp võa thÓ hiÖn sù tù g¸nh chÞu trùc tiÕp víi rñi ro cña minh võa cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi mét c¸ch chÆt chÏ. Mèi quan hÖ chñ – thî trong BHXH thùc chÊt lµ mèi quan hÖ lîi Ých. V× thÕ, còng nh nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong quan hÖ lao ®éng, BHXH kh«ng thÓ thiÕu ®îc sù tham gia ®ãng gãp cña Nhµ níc. Tríc hÕt lµ luËt lÖ vÒ BHXH, ngoµi ra b»ng nhiÒu h×nh thøc, biÖn ph¸p vµ møc ®é can thiÖp kh¸c nhau, Nhµ níc kh«ng chØ tham gia ®ãng gãp vµ hç trî thªm cho quü BHXH mµ cßn trë thµnh chç ®øng ®Ó ®¶m b¶o cho BHXH ch¾c ch¾n vµ æn ®Þnh. PhÇn lín c¸c níc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån trªn. Tuy nhiªn, ph¬ng thøc ®ãng gãp vµ møc ®ãng gãp cña c¸c bªn cã kh¸c nhau. VÒ ph¬ng thøc ®ãng gãp BHXH cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng hiÖn vÉn cßn 2 quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo møc l¬ng c¸ nh©n vµ quü l¬ng cña c¬ quan, doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thø hai l¹i nªu lªn, ph¶i c¨n cø vµo møc thu nhËp c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp. VÒ møc ®ãng gãp BHXH, mét sè níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®éi tai n¹n lao ®éng, ChÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cïng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn b»ng nhau. Mét sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh, ChÝnh phñ bï thiÕu cho quü BHXH hoÆc toµn bé chi phÝ qu¶n lý BHXH,… Møc ®ãng gãp BHXH thùc chÊt lµ phÝ BHXH, phÝ BHXH lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù c©n ®èi thu chi quü BHXH. V× vËy, quü nµy thêng ®îc tÝnh to¸n mét c¸ch khoa häc. Trong thùc tÕ, viÖc tÝnh phÝ BHXH lµ chuyªn s©u cña BHXH vµ ng- êi ta thêng sö dông c¸c ph¬ng ph¸p to¸n häc kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh. Khi tÝnh phÝ BHXH, cã thÓ cã nh÷ng c¨n cø tÝnh to¸n kh¸c nhau : Dùa vµo tiÒn l¬ng vµ thang l¬ng ®Ó x¸c ®Þnh møc trî cÊp BHXH, tõ ®ã cã c¬ së x¸c ®Þnh møc phÝ ®ãng. Quy ®Þnh møc phÝ BHXH tríc råi tõ ®ã míi x¸c ®Þnh møc hëng. Dùa vµo nhu cÇu kh¸ch quan cña ngêi lao ®éng ®Ó x¸c ®Þnh møc hëng, råi tõ møc hëng BHXH nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc phÝ ph¶i ®ãng. MÆc dï chØ thuÇn tuý mang tÝnh kü thuËt nhng x¸c ®Þnh phÝ BHXH l¹i kh¸ phøc t¹p v× nã liªn quan ®Õn c¶ ng- êi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc. Liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng c©n ®èi thu nhËp cña ngêi lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, khi x¸c ®Þnh phÝ vÉn ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c : C©n b»ng thu chi, lÊy sè ®«ng bï sè Ýt vµ cã dù phßng. Møc phÝ x¸c ®Þnh ph¶i ®îc c©n ®èi víi møc hëng, víi nhu cÇu BHXH vµ ®iÒu chØnh sao cho tèi u nhÊt. PhÝ BHXH ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : P = f1 + f2 + f3 Trong ®ã : P – phÝ BHXH. f1 – phÝ thuÇn tuý trî cÊp BHXH.