lêi më ®Çu Sau khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¨ng nhanh hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu ®ang tiÕn theo híng héi nhËp ë møc ®é cao. §Õn hÕt th¸ng 3 n¨m 2000 trªn c¶ níc cã 2.405 dù ¸n cßn hiÖu lùc, vèn ®¨ng ký trªn 35,959 tØ USD vµ vèn thùc hiÖn ®¹t trªn 16 tØ USD. Vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng nhanh qua c¸c n¨m: NÕu nh thêi kú 1991 - 1995 chiÕm 24,44% tõ 1996 ®Õn nay chiÕm kho¶ng 23,92% tæng vèn ®Çu t x· héi, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo t¨ng trëng kinh tÕ vµ lµ nguån bï ®¾p quan träng cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. NhÞp ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) ®¹t ë møc t¬ng ®èi cao: Tõ n¨m 1992-1997 tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n lµ 8,5%, n¨m 1997 lµ 8,2%, n¨m 1998 gi¶m ®ét ngét xuèng cßn 5,8%, n¨m 1999 gi¶m chØ cßn 4,8%, môc tiªu n¨m 2000 lµ 5,5%-6% nhng qua tõng quý ®· vît chØ tiªu vµ c¶ n¨m ®¹t sÊp xØ 6,7%. L¹m ph¸t gi¶m liªn tôc tõ ba con sè xuèng cßn mét con sè hiÖn nay. Cïng víi sù më cöa cña nÒn kinh tÕ, c¸c quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ còng ngµy cµng ®îc më réng, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ còng ngµy mét gia t¨ng. NÕu nh kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999 ®¹t 11,523 tû USD vµ kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 11,636 tû USD th× sang n¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®¹t 14,3 tû USD t¨ng 24,1% vµ kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 15,2 tû USD t¨ng 30,63% so víi n¨m 1999. Do ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¨ng nhanh nªn nhu cÇu b¶o hiÓm ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng lín vµ do ho¹t ®éng b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· trë thµnh tËp qu¸n trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nªn nghiÖp vô nµy vÉn lµ nghiÖp vô quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. MÆt kh¸c, trao ®æi bu«n b¸n hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay vÉn ®îc vËn chuyÓn chñ yÕu b»ng ®êng biÓn (kho¶ng 80% khèi lîng hµng ho¸) do u ®iÓm 1 cña lo¹i h×nh vËn chuyÓn nµy. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c vÊn ®Ò vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ mét yªu cÇu quan träng trong sù ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp b¶o hiÓm nãi riªng vµ trong toµn ngµnh b¶o hiÓm nãi chung, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ cã sù c¹nh tranh gay g¾t nh hiÖn nay. NghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ®îc ra ®êi, triÓn khai tõ rÊt sím vµ rÊt ph¸t triÓn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Song ë ViÖt Nam hiÖn nay khi triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh nghiÖp vô. VËy lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ? Néi dung cña chuyªn ®Ò nµy sÏ bæ sung thªm mét sè gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m hoµn thiÖn, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh kinh doanh nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy. Trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Petrolimex (PJICO) ®îc sù ®Þnh híng cña c¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n b¶o hiÓm cïng víi sù ®éng viªn khuyÕn khÝch cña c¸c c¸n bé c«ng ty PJICO, em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ë c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Petrolimex” ®Ó lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. KÕt cÊu cña ®Ò tµi ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn bao gåm ba ch¬ng: Ch¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. Ch¬ng II : Thùc tr¹ng triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®- êng biÓn ë c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Petrolimex (PJICO). Ch¬ng III : Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ 2 xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ë PJICO trong thêi gian tíi. néi dung Ch¬ng i : Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn i. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 1. Trªn thÕ giíi: B¶o hiÓm hµng h¶i ®· cã lÞch sö rÊt l©u ®êi. Nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña hµng ho¸ vµ ngo¹i th¬ng. Kho¶ng thÕ kû V tríc c«ng nguyªn, vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn ngêi ta biÕt tr¸nh tæn thÊt toµn bé mét l« hµng b»ng c¸ch chia nhá, ph©n t¸n chuyªn chë trªn nhiÒu thuyÒn kh¸c nhau. §©y cã thÓ nãi lµ h×nh thøc s¬ khai cña b¶o hiÓm hµng ho¸. §Õn thÕ kû thø XII th¬ng m¹i vµ giao lu hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn. NhiÒu tæn thÊt lín x¶y ra trªn biÓn v× khèi lîng vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng, do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê, cíp biÓn... g©y ra lµm cho giíi th¬ng nh©n lo l¾ng nh»m ®èi phã víi c¸c tæn thÊt nÆng nÒ cã kh¶ n¨ng dÉn tíi ph¸ s¶n hä ®· ®i vay vèn ®Ó bu«n b¸n kinh doanh. NÕu hµnh tr×nh gÆp ph¶i rñi ro g©y ra tæn thÊt toµn bé th× c¸c th¬ng nh©n ®îc xo¸ nî, nÕu hµnh tr×nh may m¾n thµnh c«ng th× ngoµi vèn vay hä cßn ph¶i tr¶ chñ nî mét kho¶n tiÒn l·i víi l·i suÊt rÊt cao. L·i suÊt cao vµ nÆng nÒ nµy cã thÓ coi lµ h×nh thøc ban ®Çu cña phÝ b¶o hiÓm. N¨m 1182 ë Lomborde - B¾c ý, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ ®· ra ®êi, trong ®ã ngêi b¸n ®¬n nµy cam kÕt víi kh¸ch hµng sÏ thùc hiÖn néi dung ®· ghi trong ®¬n. Tõ ®ã hîp ®ång b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm ®· ra ®êi víi t c¸ch nh lµ mét nghÒ riªng ®éc lËp. N¨m 1468 t¹i Venise níc ý ®¹o luËt ®Çu tiªn vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i ®· ra ®êi. Sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i hµng h¶i ®· 3 dÉn ®Õn sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña b¶o hiÓm hµng h¶i vµ hµng lo¹t c¸c thÓ lÖ, c«ng íc, hiÖp íc quèc tÕ liªn quan ®Õn th¬ng m¹i vµ hµng h¶i nh: MÉu hîp ®ång b¶o hiÓm cña Lloyd's 1776 vµ LuËt b¶o hiÓm cña Anh n¨m 1906 (MiA - Marine insurance Act 1906), c«ng íc Brucxen n¨m 1924, Hague Visby 1986, H¨mbua n¨m 1978, Incoterms 1953,1980,1990,2000 ... C¸c ®iÒu kho¶n vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i còng ra ®êi vµ ngµy cµng hoµn thiÖn . Nãi vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi níc Anh vµ Lloyd's. Níc Anh lµ mét trong nh÷ng níc cã sù ph¸t triÓn hiÖn ®¹i vÒ th¬ng m¹i vµ hµng h¶i lín nhÊt trªn thÕ giíi. Cã thÓ nãi lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh hµng h¶i vµ th¬ng m¹i thÕ giíi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña níc Anh, thÕ kû XVII níc Anh ®· cã nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn víi ®éi tµu bu«n m¹nh nhÊt thÕ giíi vµ trë thµnh trung t©m th¬ng m¹i vµ hµng h¶i cña thÕ giíi. Do ®ã níc Anh còng lµ níc sím cã nh÷ng nguyªn t¾c, thÓ lÖ hµng h¶i vµ b¶o hiÓm hµng h¶i. N¨m 1779, c¸c héi viªn cña Lloyd's ®· thu thËp tÊt c¶ c¸c nguyªn t¾c b¶o hiÓm hµng h¶i vµ quy thµnh mét hîp ®ång chung gäi lµ hîp ®ång Lloyd's. Hîp ®ång nµy ®· ®îc Quèc héi Anh th«ng qua vµ ®îc sö dông ë nhiÒu níc cho ®Õn 1982.Tõ ngµy 1/1/1982, ®¬n b¶o hiÓm hµng h¶i mÉu míi ®· ®îc HiÖp héi b¶o hiÓm London th«ng qua vµ ®îc sö dông ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi hiÖn nay. Kh«ng chØ riªng b¶o hiÓm hµng h¶i, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm còng ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi, v¨n ho¸ vµ giao lu quèc tÕ. 2. ë ViÖt Nam: Thêi kú ®Çu, nhµ níc giao cho mét c«ng ty chuyªn m«n trùc thuéc Bé Tµi chÝnh kinh doanh b¶o hiÓm ®ã lµ c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam nay lµ Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam (gäi t¾t lµ B¶o ViÖt). C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam ®îc thµnh lËp ngµy 17/12/1964 theo QuyÕt ®Þnh sè 179/CP vµ chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 15/1/1965. 4 Tríc n¨m 1964 B¶o ViÖt chØ lµm ®¹i lý b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cho c«ng ty B¶o hiÓm nh©n d©n Trung Quèc trong trêng hîp mua theo gi¸ FOB, CF vµ b¸n theo gi¸ CIF víi môc ®Ých lµ häc hái kinh nghiÖm. Tõ n¨m 1965 - 1975 B¶o ViÖt míi triÓn khai ba nghiÖp vô b¶o hiÓm ®èi ngo¹i trong ®ã cã b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Tõ sau 1970 B¶o ViÖt cã quan hÖ t¸i b¶o hiÓm víi Liªn X« (cò), Ba Lan, TriÒu Tiªn. Tríc ®ã B¶o ViÖt chØ cã quan hÖ t¸i b¶o hiÓm víi Trung Quèc. Tõ n¨m 1975 - 1992 B¶o ViÖt ®· triÓn khai thªm nhiÒu nghiÖp vô vµ më réng ph¹m vi ho¹t ®éng. Tõ chç chØ cã quan hÖ t¸i b¶o hiÓm víi mét sè níc x· héi chñ nghÜa cò th× trong thêi kú nµy B¶o ViÖt ®· cã quan hÖ ®¹i lý, gi¸m ®Þnh, t¸i b¶o hiÓm víi h¬n 40 níc trªn thÕ giíi. N¨m 1965 khi B¶o ViÖt ®i vµo ho¹t ®éng, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh quy t¾c chung vÒ B¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. GÇn ®©y, ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i vµ ngµnh hµng h¶i cña ®Êt níc, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh quy t¾c chung míi - Quy t¾c chung 1990 (QTC-1990) cïng víi LuËt Hµng h¶i ViÖt Nam. Quy t¾c chung nµy lµ c¬ së ph¸p lý chñ yÕu ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi th× viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh b¶o hiÓm lµ mét ®ßi hái thiÕt thùc. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cÊp b¸ch trªn, NghÞ ®Þnh 100/CP cña chÝnh phñ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®· ®îc ban hµnh ngµy 18/12/1993 ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm ra ®êi vµ ph¸t triÓn. HiÖn nay víi sù gãp mÆt cña 10 c«ng ty b¶o hiÓm gèc trong c¶ níc, thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn víi sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty, nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vÉn lµ mét nghiÖp vô truyÒn thèng mµ c¸c nhµ b¶o hiÓm ViÖt Nam vÉn duy tr× vµ ph¸t triÓn víi c¸c biÖn ph¸p, chiÕn lîc, s¸ch lîc giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh. 5 ii. Sù cÇn thiÕt, t¸c dông vµ vai trß cña B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 1. Kh¸i niÖm : Ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: B¶o hiÓm chÝnh lµ mét sù cam kÕt båi thêng cña ngêi b¶o hiÓm ®èi víi ngêi ®îc b¶o hiÓm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t cña ®èi tîng b¶o hiÓm do nh÷ng rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y ra víi ®iÒu kiÖn ngêi ®îc b¶o hiÓm gãp cho ngêi b¶o hiÓm mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm. Trong nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th× ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ lµ ngêi mua hoÆc ngêi b¸n tuú theo ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i vµ ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng quy ®Þnh trong hîp ®ång mua b¸n mµ hai bªn ®· tho¶ thuËn víi nhau. §èi tîng b¶o hiÓm ë ®©y chÝnh lµ hµng ho¸ ®· ®îc mua b¶o hiÓm. 2. Sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn : Ngµnh b¶o hiÓm ®· ra ®êi do cã sù tån t¹i kh¸ch quan cña c¸c rñi ro mµ con ngêi kh«ng thÓ khèng chÕ ®îc. NÕu cã nh÷ng rñi ro x¶y ra mµ kh«ng cã c¸c kho¶n bï ®¾p thiÖt h¹i kÞp thêi cña c¸c nhµ b¶o hiÓm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng rñi ro mang tÝnh th¶m ho¹ g©y ra tæn thÊt rÊt lín th× chñ tµu vµ chñ hµng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ tµi chÝnh trong viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ do c¸c rñi ro ®ã g©y ra. V× vËy, sù ra ®êi vµ viÖc tham gia b¶o hiÓm cho hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn trë thµnh mét nhu cÇu rÊt cÇn thiÕt vµ nã cã nh÷ng t¸c dông sau: Thø nhÊt, gi¶m bít rñi ro cho hµng ho¸ do h¹n chÕ tæn thÊt nhê t¨ng cêng b¶o qu¶n kiÓm tra ®ång thêi kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt. Thø hai, b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng ®em l¹i lîi Ých cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, gãp phÇn tiÕt kiÖm vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ cho nhµ níc. Khi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nhËp hµng theo gi¸ FOB, CF, xuÊt theo gi¸ CIF, CIP sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña b¶o hiÓm trong níc víi níc ngoµi. Nhê cã ho¹t ®éng b¶o hiÓm trong níc c¸c chñ hµng kh«ng ph¶i mua b¶o hiÓm ë níc ngoµi, nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng ph¶i xuÊt khÈu v« h×nh. 6 Thø ba, khi c¸c c«ng ty cã tæn thÊt hµng ho¸ x¶y ra sÏ ®îc båi thêng mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh gióp hä b¶o toµn ®îc tµi chÝnh trong kinh doanh. Sè tiÒn chi båi thêng cña c¸c c«ng ty hµng n¨m lµ rÊt lín chiÕm kho¶ng 60%-80% doanh thu phÝ b¶o hiÓm. Thø t, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña mçi bªn tham gia b¶o hiÓm ®· trë thµnh nguyªn t¾c thÓ lÖ vµ tËp qu¸n trong th¬ng m¹i quèc tÕ. Nªn khi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu gÆp rñi ro g©y ra tæn thÊt c¸c bªn tham gia sÏ ®îc c«ng ty b¶o hiÓm gióp ®ì vÒ mÆt ph¸p lý khi x¶y ra tranh chÊp víi tµu hoÆc c¸c ®èi tîng cã liªn quan. 3. Vai trß cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn : Do ®Æc ®iÓm cña vËn t¶i biÓn t¸c ®éng ®Õn sù an toµn cho hµng ho¸ ®îc chuyªn chë lµ rÊt lín. V× vËy vai trß cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn cµng ®îc kh¼ng ®Þnh râ nÐt : Mét lµ, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ph¶i vît qua biªn giíi cña mét hay nhiÒu quèc gia, ngêi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu l¹i ë xa nhau vµ thêng kh«ng trùc tiÕp ¸p t¶i ®îc hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn do ®ã ph¶i tham gia b¶o hiÓm cho hµng ho¸. ë ®©y, vai trß cña b¶o hiÓm lµ ngêi b¹n ®ång hµnh víi ngêi ®îc b¶o hiÓm. Hai lµ, vËn t¶i ®êng biÓn thêng gÆp nhiÒu rñi ro tæn thÊt ®èi víi hµng ho¸ do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê g©y nªn nh: m¾c c¹n, ®©m va, ®¾m ch×m, ch¸y næ, mÊt c¾p, cíp biÓn, b·o, lèc, sãng thÇn.... vît qu¸ sù kiÓm so¸t cña con ngêi. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu l¹i ®îc vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ®Æc biÖt ë nh÷ng níc quÇn ®¶o nh Anh, Singapore, NhËt, Hång K«ng... do ®ã ph¶i tham gia b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Ba lµ, theo hîp ®ång vËn t¶i ngêi chuyªn chë chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt cña hµng ho¸ trong mét ph¹m vi vµ giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Trªn vËn ®¬n ®êng biÓn, rÊt nhiÓu rñi ro c¸c h·ng tµu lo¹i trõ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm, ngµy c¶ c¸c c«ng íc quèc tÕ còng quy ®Þnh møc miÔn tr¸ch nhiÖm rÊt nhiÒu cho ngêi chuyªn chë (Hague, Hague Visby, Hamburg....).V× vËy c¸c 7 nhµ kinh doanh ph¶i tham gia b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Bèn lµ, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thêng lµ nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao, nh÷ng vËt t rÊt quan träng víi khèi lîng rÊt lín nªn ®Ó cã thÓ gi¶m bít thiÖt h¹i do c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra, viÖc tham gia b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trë thµnh mét nhu cÇu cÇn thiÕt. N¨m lµ, b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· cã lÞch sö rÊt l©u ®êi do ®ã viÖc tham gia b¶o hiÓm cho hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ®· trë thµnh mét tËp qu¸n, th«ng lÖ quèc tÕ trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Nh vËy, viÖc tham gia b¶o hiÓm cho hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ rÊt quan träng vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña nã trong th¬ng m¹i quèc tÕ. iii. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 1. §Æc ®iÓm vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan trong qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn : 1.1. §Æc ®iÓm qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. - ViÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ thêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua hîp ®ång gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n víi néi dung vÒ: sè l- îng, phÈm chÊt, ký m· hiÖu, quy c¸ch ®ãng gãi, gi¸ c¶ hµng ho¸, tr¸ch nhiÖm thuª tµu vµ tr¶ cíc phÝ, phÝ b¶o hiÓm, thñ tôc vµ ®ång tiÒn thanh to¸n... - Trong qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cã sù chuyÓn giao quyÒn së h÷u l« hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu tõ ngêi b¸n sang ngêi mua. - Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thêng ®îc vËn chuyÓn qua biªn giíi quèc gia, ph¶i chÞu sù kiÓm so¸t cña h¶i quan, kiÓm dÞch... tuú theo quy ®Þnh, th«ng lÖ cña mçi níc. §ång thêi ®Ó vËn chuyÓn ra (hoÆc vµo) qua biªn giíi ph¶i mua b¶o hiÓm theo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ. Ngêi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ lµ ng- êi mua hµng (ngêi nhËp khÈu) hay ngêi b¸n hµng (ngêi xuÊt 8 khÈu). Hîp ®ång b¶o hiÓm thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi mua b¶o hiÓm ®èi víi hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm. NÕu ngêi b¸n hµng mua b¶o hiÓm th× ph¶i chuyÓn nhîng l¹i cho ngêi mua hµng, ®Ó khi hµng vÒ ®Õn níc nhËp, nÕu bÞ tæn thÊt cã thÓ khiÕu l¹i ®ßi ngêi b¶o hiÓm båi thêng. - Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thêng ®îc vËn chuyÓn b»ng c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c nhau theo ph¬ng thøc vËn chuyÓn ®a ph¬ng tiÖn, trong ®ã cã tµu biÓn. Ngêi vËn chuyÓn hµng ho¸ ®ång thêi còng lµ ngêi giao hµng cho ngêi mua. V× vËy ngêi chuyªn chë lµ bªn trung gian ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, ch¨m sãc hµng ho¸ ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt, sè lîng tõ khi nhËn cña ngêi b¸n ®Õn khi giao cho ngêi mua hµng. Qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cã liªn quan ®Õn nhiÒu bªn, trong ®ã cã bèn bªn chñ yÕu lµ: ngêi b¸n (bªn xuÊt khÈu), ngêi mua (bªn nhËp khÈu), ngêi vËn chuyÓn vµ ngêi b¶o hiÓm. V× vËy, cÇn ph¶i ph©n ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan vµ khi tiÕn hµnh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ c¸c bªn liªn quan ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô cña m×nh. 1.2. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ thêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua ba lo¹i hîp ®ång: -Hîp ®ång mua b¸n -Hîp ®ång vËn chuyÓn -Hîp ®ång b¶o hiÓm Ba hîp ®ång nµy lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan vµ tr¸ch nhiÖm nµy phô thuéc ®iÒu kiÖn giao hµng cña hîp ®ång mua b¸n. Theo c¸c ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i quèc tÕ “INCOTERMS 2000” (International Commercial Tearms) cã mêi ba ®iÒu kiÖn giao hµng ®îc ph©n chia thµnh bèn nhãm E, F, C, D cã sù kh¸c nhau vÒ c¬ b¶n nh sau: Thø nhÊt lµ nhãm E- quy íc ngêi b¸n ®Æt hµng ho¸ díi quyÒn ®Þnh ®o¹t cña ngêi mua ngay t¹i xëng cña ngêi b¸n 9 (®iÒu kiÖn E- giao t¹i xëng); Thø hai lµ nhãm F- quy íc ngêi b¸n ®îc yªu cÇu giao hµng ho¸ cho mét ngêi chuyªn chë do ngêi mua chØ ®Þnh (nhãm ®iÒu kiÖn F: FCA, FAS vµ FOB); Thø ba lµ nhãm C- quy íc ngêi b¸n ph¶i hîp ®ång thuª ph¬ng tiÖn vËn t¶i, nhng kh«ng chÞu rñi ro vÒ mÊt m¸t hoÆc h h¹i ®èi víi hµng ho¸ hoÆc c¸c phÝ tæn ph¸t sinh thªm do c¸c t×nh huèng x¶y ra sau khi ®· göi hµng vµ bèc hµng lªn tµu (nhãm ®iÒu kiÖn C: CFR, CIF, CPT vµ CIP); Thø t lµ nhãm D- quy íc ngêi b¸n ph¶i chÞu mäi phÝ tæn vµ rñi ro cÇn thiÕt ®Ó ®a hµng ho¸ tíi ®Þa ®iÓm quy ®Þnh (nhãm ®iÒu kiÖn D: DAF, DES, DEQ, DDU, DDP). Trong ®ã th«ng dông nhÊt lµ ®iÒu kiÖn FOB, CFR vµ CIF. Trong c¸c ®iÒu kiÖn giao hµng, ngoµi phÇn gi¸ hµng, tuú theo tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ cã thªm cíc phÝ vËn chuyÓn vµ phÝ b¶o hiÓm. Cã nh÷ng ®iÒu kiÖn giao hµng mµ ngêi b¸n kh«ng cã tr¸ch thuª tµu vËn chuyÓn vµ mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸. Nh vËy, tuy b¸n ®îc hµng nhng dÞch vô vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm sÏ do ngêi mua ®¶m nhËn (®iÒu kiÖn FOB). Cã trêng hîp giao hµng theo ®iÒu kiÖn mµ ngoµi viÖc xuÊt khÈu ®îc hµng ho¸, ngêi b¸n cßn cã tr¸ch nhiÖm thuª tµu vËn chuyÓn vµ mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸ (®iÒu kiÖn CIF). Thùc tÕ, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, b¶o hiÓm ... khi giao hµng theo ®iÒu kiÖn nhãm C vµ D, bªn c¹nh viÖc b¸n hµng cßn giµnh cho hä dÞch vô vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm cho sè hµng ®ã. V× vËy, nÕu nhËp khÈu hµng theo ®iÒu kiÖn FOB, hay ®iÒu kiÖn CFR th× sÏ gi÷ ®îc dÞch vô vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm, hay chØ dÞch vô b¶o hiÓm. NÕu trong ho¹t ®éng nhËp khÈu, b¸n hµng theo gÝa CIF, ngêi b¸n còng gi÷ ®îc dÞch vô vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm. Nh vËy sÏ gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i ®- êng biÓn vµ ngµnh b¶o hiÓm cña quèc gia ®ã. Nãi chung, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan ®îc ph©n ®Þnh nh sau: 10 - Tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¸n (bªn xuÊt khÈu): ph¶i chuÈn bÞ hµng ho¸ theo ®óng hîp ®ång trong mua b¸n ngo¹i th¬ng vÒ sè lîng, chÊt lîng, quy c¸ch, lo¹i hµng, bao b× ®ãng gãi ...vµ tËp kÕt hµng ®Õn c¶ng tíi ngµy nhËn, th«ng b¸o tµu ®Õn nhËn chuyªn chë, giao hµng cho tµu khi qua lan can an toµn míi hÕt tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng rñi ro tai n¹n ®èi víi hµng ho¸. Ngoµi ra, ngêi b¸n ph¶i lµm c¸c thñ tôc h¶i quan, kiÓm dÞch, lÊy giÊy chøng nhËn kiÓm ®Þnh phÈm chÊt, ®ãng gãi bao b× ph¶i chÞu ®îc ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn bèc dì th«ng thêng. Cuèi cïng, ngêi b¸n ph¶i lÊy ®îc vËn t¶i ®¬n s¹ch. NÕu b¸n hµng theo ®iÒu kiÖn CIF ngêi b¸n cßn cã tr¸ch nhiÖm mua b¶o hiÓm cho l« hµng ho¸ sau ®ã ký hËu vµo ®¬n b¶o hiÓm ®Ó chuyÓn nhîng quyÒn lîi b¶o hiÓm cho ngêi mua. - Tr¸ch nhiÖm cña ngêi mua (bªn nhËp khÈu): nhËn hµng cña ngêi chuyªn chë theo ®óng sè lîng, chÊt lîng... ®· ghi trong hîp ®ång vËn chuyÓn vµ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng, lÊy giÊy chøng nhËn kiÓm ®Õm, biªn b¶n kÕt to¸n giao nhËn hµng víi chñ tµu, biªn b¶n hµng ho¸ h háng ®æ vì do tµu g©y lªn (nÕu cã), nÕu cã sai lÖch vÒ sè lîng hµng ®· nhËp kh¸c víi hîp ®ång mua b¸n nhng ®óng víi hîp ®ång vËn chuyÓn th× ngêi mua b¶o lu quyÒn khiÕu n¹i ®èi víi ngêi b¸n. nÕu phÈm chÊt, sè lîng hµng ho¸ ®îc nhËn cã sai lÖch víi vËn t¶i ®¬n th× ngêi mua c¨n cø vµo biªn b¶n trªn b¶o lu quyÒn khiÕu n¹i víi chñ ph¬ng tiÖn chuyªn chë. Ngoµi ra, ngêi mua cßn cã tr¸ch nhiÖm mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸ nÕu mua hµng theo gi¸ CF vµ mua b¶o hiÓm, thuª tµu tr¶ cíc phÝ vËn chuyÓn hµng ho¸ nÕu mua hµng theo gÝa FOB hay nhËn l¹i chøng tõ b¶o hiÓm do ng- êi b¸n chuyÓn nhîng nÕu mua hµng theo gi¸ CIF. -Tr¸ch nhiÖm cña ngêi vËn chuyÓn: chuÈn bÞ ph¬ng tiÖn chuyªn chë theo yªu cÇu kü thuËt th¬ng m¹i vµ kü thuËt hµng h¶i, giao nhËn hµng ®óng quy ®Þnh theo hîp ®ång vËn chuyÓn. Theo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ th× tµu chë hµng b¾t buéc ph¶i tham gia b¶o hiÓm th©n tµu vµ P and I. Ngêi vËn chuyÓn cßn cã tr¸ch nhiÖm cÊp vËn ®¬n cho ngêi göi hµng. VËn ®¬n (Bill of Loading) lµ mét chøng tõ vËn chuyÓn 11 hµng h¶i trªn biÓn do ngêi vËn chuyÓn cÊp cho ngêi göi hµng nh»m nãi lªn mèi quan hÖ ph¸p lý gi÷a ngêi vËn chuyÓn, ngêi göi hµng vµ ngêi nhËn hµng. Cã nhiÒu lo¹i vËn ®¬n, nhng ë ®©y chØ quan t©m ®Õn hai lo¹i c¬ b¶n lµ: vËn ®¬n hoµn h¶o (Clean B/L) hay cßn gäi lµ vËn ®¬n s¹ch vµ vËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o (Unclean B/L). Ngêi vËn chuyÓn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm víi nh÷ng rñi ro x¶y ra ®èi víi hµng ho¸ theo quy ®Þnh vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, ch¨m sãc cho l« hµng ho¸ chuyªn chë trong hµnh tr×nh tõ c¶ng ®i ®Õn c¶ng ®Ých. - Tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm: cã tr¸ch nhiÖm víi nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra cho l« hµng ho¸ tham gia b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm còng cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸, hµnh tr×nh vËn chuyÓn vµ b¶n th©n tµu chuyªn chë. Khi x¶y ra tæn thÊt thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh, båi thêng tæn thÊt vµ ®ßi ngêi thø ba nÕu hä g©y ra tæn thÊt nµy. 2. C¸c lo¹i rñi ro vµ tæn thÊt trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. 2.1. Rñi ro trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. Rñi ro trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ nh÷ng tai n¹n, tai ho¹, sù cè x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê ngÉu nhiªn hoÆc nh÷ng mèi ®e do¹ nguy h¹i, khi x¶y ra sÏ g©y lªn tæn thÊt cho ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm. VÝ dô nh : tµu ®¾m, hµng mÊt, hµng bÞ ®æ vì, h háng... Rñi ro trong xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn cã nhiÒu lo¹i, c¨n cø vµo nguån gèc ph¸t sinh cã thÓ ph©n rñi ro thµnh nh÷ng lo¹i sau: * Thiªn tai : Thiªn tai lµ nh÷ng hiÖn tîng tù nhiªn mµ con ngêi kh«ng thÓ chi phèi ®îc nh : biÓn ®éng, b·o, giã lèc, sÐt ®¸nh, thêi tiÕt xÊu, sãng thÇn... * Tai ho¹ cña biÓn: lµ nh÷ng tai ho¹ x¶y ra ®èi víi con tµu ë ngoµi biÓn nh : tµu bÞ m¾c c¹n, ®©m va, ®¾m ch×m, ch¸y 12 næ, tµu bÞ lËt óp, mÊt tÝch... nh÷ng rñi ro nµy ®îc gäi lµ nh÷ng rñi ro chÝnh. * C¸c tai n¹n bÊt ngê kh¸c: lµ nh÷ng thiÖt h¹i do c¸c t¸c ®éng ngÉu nhiªn bªn ngoµi, kh«ng thuéc nh÷ng tai ho¹ cña biÓn nãi trªn. Tai n¹n bÊt ngê kh¸c cã thÓ x¶y ra trªn biÓn nh- ng nguyªn nh©n kh«ng ph¶i lµ mét tai ho¹ cña biÓn, cã thÓ x¶y ra trªn bé, trªn kh«ng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, xÕp dì hµng ho¸, giao nhËn, lu kho, b¶o qu¶n hµng nh : hµng ho¸ bÞ vì, l¸t, hÊp h¬i, thiÕu hôt, mÊt trém, mÊt c¾p, kh«ng giao hµng ... nh÷ng rñi ro nµy ®îc gäi lµ nh÷ng rñi ro phô. * Rñi ro do b¶n chÊt hoÆc do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña ®èi tîng b¶o hiÓm hoÆc nh÷ng thiÖt h¹i mµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµ chËm chÔ. Theo nghiÖp vô b¶o hiÓm th× nh÷ng rñi ro cña hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn cã thÓ ®îc chia thµnh c¸c lo¹i sau ®©y: * Rñi ro th«ng thêng ®îc b¶o hiÓm: lµ nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm mét c¸ch b×nh thêng theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm gèc. §©y lµ nh÷ng rñi ro mang tÝnh bÊt ngê ngÉu nhiªn x¶y ra ngoµi ý muèn cña ngêi ®îc b¶o hiÓm nh: thiªn tai, tai ho¹ cña biÓn, tai n¹n bÊt ngê kh¸c tøc lµ bao gåm c¶ rñi ro chÝnh vµ rñi ro phô. * Rñi ro b¶o hiÓm riªng: lµ nh÷ng rñi ro mµ muèn ®îc b¶o hiÓm th× ph¶i tho¶ thuËn riªng, tho¶ thuËn thªm chø kh«ng ®- îc båi thêng theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm gèc. Lo¹i rñi ro nµy gåm : rñi ro chiÕn tranh, ®×nh c«ng, khñng bè ®îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn riªng. * Rñi ro kh«ng ®îc b¶o hiÓm: lµ nh÷ng rñi ro kh«ng ®îc ngêi b¶o hiÓm nhËn b¶o hiÓm hoÆc kh«ng ®îc ngêi b¶o hiÓm båi thêng trong mäi trêng hîp. §ã lµ c¸c rñi ro ®¬ng nhiªn x¶y ra, ch¾c ch¾n x¶y ra hoÆc c¸c thiÖt h¹i do néi tú, b¶n chÊt cña hµng ho¸, do lçi cña ngêi ®îc b¶o hiÓm, thiÖt h¹i mµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµ chËm trÔ, rñi ro cã tÝnh chÊt th¶m ho¹ mµ con ngêi kh«ng lêng tríc ®îc, quy m«, møc ®é vµ hËu qu¶ cña nã. 13 Tãm l¹i, c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm ph¶i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra tæn thÊt. ViÖc ph©n nguyªn nh©n trùc tiÕp hay nguyªn nh©n gi¸n tiÕp cã vai trß rÊt quan träng ®Ó x¸c ®Þnh rñi ro g©y ra tæn thÊt cã ph¶i lµ rñi ro ®îc b¶o hiÓm hay kh«ng. Nh÷ng tæn thÊt nµo cã nguyªn nh©n trùc tiÕp lµ rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra míi ®îc båi thêng. 2.2. Tæn thÊt trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn: Tæn thÊt trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ nh÷ng h háng, thiÖt h¹i cña hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm do rñi ro g©y ra. C¨n cø vµo quy m«, møc ®é tæn thÊt cã hai lo¹i tæn thÊt lµ tæn thÊt bé phËn vµ tæn thÊt toµn bé: * Tæn thÊt bé phËn lµ tæn thÊt mµ mét phÇn cña ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm theo mét hîp ®ång b¶o hiÓm bÞ mÊt m¸t, h háng, thiÖt h¹i. Tæn thÊt bé phËn cã thÓ lµ tæn thÊt vÒ sè lîng, träng lîng, thÓ tÝch hoÆc gi¸ trÞ. * Tæn thÊt toµn bé tøc lµ toµn bé ®èi tîng b¶o hiÓm theo hîp ®ång b¶o hiÓm bÞ mÊt m¸t, h háng, thiÖt h¹i hoÆc bÞ biÕn chÊt, biÕn d¹ng kh«ng cßn nh lóc míi b¶o hiÓm n÷a. Mét tæn thÊt toµn bé cã thÓ lµ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ hay tæn thÊt toµn bé íc tÝnh: - Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ lµ toµn bé ®èi tîng b¶o hiÓm bÞ mÊt m¸t, h háng hay bÞ ph¸ huû toµn bé, kh«ng lÊy l¹i ®îc nh lóc míi b¶o hiÓm n÷a. Trong trêng hîp nµy, ngêi b¶o hiÓm ph¶i båi thêng toµn bé gi¸ trÞ b¶o hiÓm hoÆc sè tiÒn b¶o hiÓm. - Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh tøc lµ thiÖt h¹i, mÊt m¸t cña ®èi tîng b¶o hiÓm cha tíi møc tæn thÊt toµn bé nhng ®èi tîng b¶o hiÓm bÞ tõ bá mét c¸ch hîp lý v× tæn thÊt toµn bé thùc tÕ xÐt ra lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái hoÆc nh÷ng chi phÝ ®Ò phßng, phôc håi tæn thÊt lín h¬n gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm. Khi ®èi tîng lµ hµng ho¸ bÞ tõ bá, së h÷u vÒ hµng ho¸ sÏ chuyÓn sang ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi b¶o hiÓm cã quyÒn ®Þnh ®o¹t vÒ hµng ho¸ ®ã. Khi ®ã, ngêi ®îc b¶o hiÓm cã quyÒn khiÕu n¹i ®ßi båi thêng tæn thÊt toµn bé. 14 C¨n cø vµo tÝnh chÊt tæn thÊt vµ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm th× tæn thÊt ®îc chia lµm hai lo¹i lµ tæn thÊt chung vµ tæn thÊt riªng: * Tæn thÊt chung lµ nh÷ng hy sinh hay chi phÝ ®Æc biÖt ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch cè ý vµ hîp lý nh»m môc ®Ých cøu tµu vµ hµng ho¸ chë trªn tµu tho¸t khái mét sù nguy hiÓm chung, thùc sù ®èi víi chóng. Khi x¶y ra tæn thÊt chung chñ hµng vµ ngêi b¶o hiÓm ph¶i ®iÒn vµo B¶n cam ®oan, GiÊy cam ®oan ®ãng gãp vµo tæn thÊt chung. B¶n cam ®oan, GiÊy cam ®oan nµy ®îc xuÊt tr×nh cho chñ hµng hoÆc thuyÒn trëng khi nhËn hµng. Néi dung nãi chung khi x¶y ra tæn thÊt chung ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i b¸o cho c«ng ty b¶o hiÓm biÕt ®Ó c«ng ty híng dÉn lµm thñ tôc kh«ng tù ý ký vµo B¶n cam ®oan. * Tæn thÊt riªng: lµ tæn thÊt chØ g©y ra thiÖt h¹i cho mét hay mét sè quyÒn lîi cña c¸c chñ hµng vµ chñ tµu trªn mét con tµu. Nh vËy, tæn thÊt riªng chØ liªn quan ®Õn tõng quyÒn lîi riªng biÖt. Trong tæn thÊt riªng, ngoµi thiÖt h¹i vËt chÊt cßn ph¸t sinh c¸c chi phÝ liªn quan nh»m h¹n chÕ nh÷ng thiÖt h¹i khi tæn thÊt x¶y ra, gäi lµ tæn thÊt chi phÝ riªng. Tæn thÊt chi phÝ riªng lµ nh÷ng chi phÝ b¶o qu¶n hµng ho¸ ®Ó gi¶m bít thiÖt h¹i hoÆc ®Ó khái h h¹i thªm, bao gåm chi phÝ xÕp, dì, gëi hµng, ®ãng gãi l¹i, thay thÕ bao b×... ë bÕn khëi hµnh vµ däc ®êng. Chi phÝ tæn thÊt riªng lµm h¹n chÕ vµ gi¶m bít tæn thÊt riªng, tæn thÊt riªng cã thÓ lµ tæn thÊt bé phËn hoÆc lµ tæn thÊt toµn bé. Tæn thÊt riªng cã ®îc ngêi b¶o hiÓm båi th- êng hay kh«ng phô thuéc vµo rñi ro cã ®îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång b¶o hiÓm hay kh«ng chø kh«ng nh tæn thÊt chung. 3. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm trong b¶o hiÓm hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm lµ nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng rñi ro tæn thÊt cña ®èi tîng b¶o hiÓm. V× vËy, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi 15 b¶o hiÓm phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm mµ c¸c bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm ®èi víi hµng ho¸ theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm gèc cña ViÖt Nam ®îc quy ®Þnh theo b¶n Quy t¾c chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn n¨m 1990 do Bé Tµi chÝnh ban hµnh. Quy t¾c nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së ®iÒu kho¶n ICC ngµy 1/1/1982 cña ViÖn nh÷ng ngêi b¶o hiÓm London (Institute of London Underwriters - ILU). V× c¸c ®iÒu kiÖn nµy ®îc ¸p dông ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi thay thÕ c¸c ®iÒu kiÖn cò ICC- 1963 vµ trë thµnh tËp qu¸n th«ng dông quèc tÕ. Nã bao gåm c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Institute cargo clauses C (ICC-C) - ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm C - Institute cargo clauses B (ICC-B) - ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm B - Institute cargo clauses A(ICC-A) - ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm A - Institute war clauses - ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm chiÕn tranh - Institute strikes clauses - ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm ®×nh c«ng 3.1. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm C (ICC- C). 3.1.1. Rñi ro ®îc b¶o hiÓm : - Ch¸y hoÆc næ; - Tµu hay xµ lan bÞ m¾c c¹n, ®¾m hoÆc lËt óp; - Tµu ®©m va nhau hoÆc tµu, xµ lan hay ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®©m vµ ph¶i bÊt kú vËt thÓ g× bªn ngoµi kh«ng kÓ n- íc hoÆc bÞ mÊt tÝch; - Dì hµng t¹i c¶ng l¸nh n¹n; - Ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®êng bé bÞ lËt ®æ hoÆc bÞ trËt b¸nh; - Hy sinh v× tæn thÊt chung; - NÐm hµng khái tµu. 3.1.2. Nh÷ng tæn thÊt, chi phÝ vµ tr¸ch nhiÖm kh¸c: 16 - Tæn thÊt chung vµ chi phÝ cøu hé ®îc ®iÒu chØnh hay x¸c ®Þnh b»ng hîp ®ång vËn t¶i hoÆc theo luËt lÖ vµ tËp qu¸n hiÖn hµnh; - Nh÷ng chi phÝ vµ tiÒn c«ng hîp lý cho viÖc dì hµng lu kho vµ göi tiÕp hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm t¹i c¶ng däc ®êng hay c¶ng l¸nh n¹n do hËu qu¶ cña mét rñi ro thuéc ph¹m vi hîp ®ång b¶o hiÓm; - Nh÷ng chi phÝ mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm hoÆc ®¹i lý cña hä ®· chi nh»m phßng tr¸nh hoÆc gi¶m nhÑ tæn thÊt cho hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm hoÆc nh÷ng chi phÝ kiÖn tông ®Ó ®ßi ngêi thø ba båi thêng; - PhÇn tr¸ch nhiÖm mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i chÞu theo ®iÒu kho¶n " hai bªn cïng cã lçi" ghi trong hîp ®ång vËn t¶i. 3.1.3. Rñi ro lo¹i trõ : Trõ khi cã tho¶ thuËn kh¸c, ngêi b¶o hiÓm kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng mÊt m¸t, h háng hay chi phÝ g©y ra bëi: - ChiÕn tranh, néi chiÕn, c¸ch m¹ng, khëi nghÜa hoÆc hµnh ®éng thï ®Þch; - ViÖc chiÕm, b¾t gi÷, cÇm gi÷ tµi s¶n hoÆc kiÒm chÕ vµ hËu qu¶ cña chóng; - M×n, thuû l«i, bom hay nh÷ng vò khÝ chiÕn tranh kh¸c ®ang tr«i d¹t; - §×nh c«ng, cÊm xëng, rèi lo¹n lao ®éng hoÆc b¹o ®éng; - Ngêi ®×nh c«ng, c«ng nh©n bÞ cÊm xëng, ngêi g©y rèi lo¹n lao ®éng hoÆc b¹o ®éng, kÎ khñng bè hay hµnh ®éng v× ®éng c¬ chÝnh trÞ; -ViÖc sö dông c¸c vò khÝ chiÕn tranh cã dïng ®Õn n¨ng l- îng nguyªn tö, h¹t nh©n hoÆc chÊt phãng x¹; - KhuyÕt tËt vèn cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña hµng ho¸ b¶o hiÓm; - Hµnh ®éng ¸c ý hay cè ý cña bÊt cø ngêi nµo. Trong mäi trêng hîp, ngêi b¶o hiÓm kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng mÊt m¸t, h háng vµ chi phÝ do: 17 - ViÖc lµm xÊu cè ý cña ngêi ®îc b¶o hiÓm; - ChËm chÔ lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp; - Tµu hay xµ lan kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn vµ do tµu, xµ lan, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn hoÆc container kh«ng thÝch hîp cho viÖc chuyªn chë hµng ho¸ mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm hay ngêi lµm c«ng cho hä ®· biÕt vÒ t×nh tr¹ng ®ã vµo thêi gian bèc xÕp hµng ho¸ ; - Bao b× kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc kh«ng thÝch hîp; - Hao hôt tù nhiªn, hao mßn tù nhiªn, dß ch¶y th«ng thêng; - Chñ tµu, ngêi qu¶n lý tµu hoÆc thuª tµu kh«ng tr¶ ®îc nî hoÆc thiÕu thèn vÒ mÆt tµi chÝnh g©y ra. 3.2. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm B (ICC- B). 3.2.1. Rñi ro ®îc b¶o hiÓm: Nh ®iÒu kiÖn C vµ më réng thªm mét sè rñi ro sau: - §éng ®Êt, nói löa phun, sÐt ®¸nh; - Níc cuèn khái tµu; - Níc biÓn, níc s«ng ch¶y vµo tµu, xµ lan, hÇm hµng, ph- ¬ng tiÖn vËn chuyÓn, container hoÆc n¬i chøa hµng; - Tæn thÊt toµn bé cña bÊt kú kiÖn hµng nµo do r¬i khái tµu hoÆc r¬i trong khi xÕp hµng lªn hay ®ang dì hµng khái tµu hoÆc xµ lan. 3.2.2. Nh÷ng tæn thÊt, chi phÝ vµ tr¸ch nhiÖm kh¸c: Nh ®iÒu kiÖn C. 3.2.3. Rñi ro lo¹i trõ: Nh ®iÒu kiÖn C. 3.3. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm A (ICC- A). 3.3.1. Rñi ro ®îc b¶o hiÓm: Theo ®iÒu kiÖn nµy, ngêi b¶o hiÓm chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi rñi ro g©y ra mÊt m¸t h háng cho hµng ho¸ b¶o hiÓm trõ nh÷ng rñi ro ®· ®îc lo¹i trõ. Rñi ro ®îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm nµy bao gåm c¶ rñi ro chÝnh (tµu m¾c c¹n, ®¾m, ch¸y, ®©m va nhau, ®©m va ph¶i nh÷ng vËt thÓ 18 kh¸c, mÊt tÝch...) vµ nh÷ng rñi ro phô( h háng, ®æ vì, cong, bÑp, gØ, hÊp h¬i, thiÕu hôt, trém c¾p, kh«ng giao hµng ...) do t¸c ®éng ngÉu nhiªn bªn ngoµi trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, xÕp dì, giao nhËn, b¶o qu¶n, lu kho hµng ho¸. 3.3.2.Nh÷ng tæn thÊt, chi phÝ vµ tr¸ch nhiÖm kh¸c: Nh ®iÒu kiÖn B, C. 3.3.3.Rñi ro lo¹i trõ: Nh ®iÒu kiÖn B, C; lo¹i trõ thiÖt h¹i do hµnh ®éng ¸c ý g©y ra. 3.4. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm chiÕn tranh: Theo ®iÒu kiÖn nµy, ngêi b¶o hiÓm ph¶i båi thêng nh÷ng mÊt m¸t, h háng cña hµng ho¸ do: - ChiÕn tranh, néi chiÕn, c¸ch m¹ng, næi lo¹n, khëi nghÜa hoÆc xung ®ét d©n sù x¶y ra tõ nh÷ng biÕn cè ®ã hoÆc bÊt kú hµnh ®éng thï ®Þch nµo; - ChiÕm ®o¹t, b¾t gi÷, kiÒm chÕ hoÆc cÇm gi÷; - M×n, thuû l«i, bom hoÆc c¸c vò khÝ chiÕn tranh kh¸c; - Tæn thÊt chung vµ chi phÝ cøu n¹n. Ph¹m vi kh«ng gian vµ thêi gian b¶o hiÓm ®èi víi rñi ro chiÕn tranh hÑp h¬n c¸c rñi ro th«ng thêng. B¶o hiÓm b¾t ®Çu cã hiÖu lùc khi hµng ho¸ ®îc xÕp lªn tµu biÓn vµ kÕt thóc khi ®îc dì khái tµu t¹i c¶ng cuèi cïng hoÆc khi hÕt h¹n 15 ngµy kÓ tõ nöa ®ªm ngµy tµu ®Õn c¶ng dì cuèi cïng, tuú theo ®iÒu kiÖn nµo x¶y ra tríc. NÕu cã chuyÓn t¶i, b¶o hiÓm vÉn tiÕp tôc cã hiÖu lùc cho ®Õn khi hÕt h¹n 15 ngµy kÓ tõ nöa ®ªm ngµy tµu ®Õn tµu ®Õn c¶ng chuyÓn t¶i. §èi víi rñi ro m×n vµ ng l«i tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm ®îc më réng ra c¶ khi hµng ho¸ cßn ë trªn xµ lan ®Ó vËn chuyÓn ra tµu hoÆc tõ tµu vµo bê nhng kh«ng vît qu¸ 60 ngµy kÓ tõ ngµy dì hµng khái tµu, trõ khi cã tho¶ thuËn ®Æc biÖt kh¸c. 3.5. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm ®×nh c«ng: Theo ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm nµy, chØ b¶o hiÓm cho nh÷ng mÊt m¸t, h háng cña hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm do: 19 - Ngêi ®×nh c«ng, c«ng nh©n bÞ cÊm xëng hoÆc nh÷ng ngêi tham gia g©y rèi lo¹n lao ®éng, b¹o ®éng hoÆc næi dËy; - Hµnh ®éng khñng bè hoÆc v× môc ®Ých chÝnh trÞ; - Tæn thÊt chung vµ chi phÝ cøu n¹n. Ngêi b¶o hiÓm chØ båi thêng nh÷ng tæn thÊt do hµnh ®éng trùc tiÕp cña nh÷ng ngêi ®×nh c«ng mµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i do hËu qu¶ cña ®×nh c«ng g©y ra. 3.6. Tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian: B¶o hiÓm nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc kÓ tõ khi hµng dêi khái kho hay n¬i chøa hµng t¹i ®Þa ®iÓm cã ghi trªn hîp ®ång b¶o hiÓm ®Ó b¾t ®Çu vËn chuyÓn, tiÕp tôc cã hiÖu lùc trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b×nh thêng vµ kÕt thóc t¹i mét trong c¸c thêi ®iÓm sau: * Khi giao hµng vµo kho hay n¬i chøa hµng cuèi cïng cña ngêi nhËn hµng hoÆc mét ngêi nµo kh¸c t¹i n¬i nhËn cã ghi tªn trong hîp ®ång b¶o hiÓm; * Khi giao hµng cho bÊt kú kho hay n¬i chøa hµng nµo kh¸c, dï tríc khi tíi hay t¹i n¬i nhËn hµng ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm dïng lµm: - N¬i chia hay ph©n phèi hµng hoÆc - N¬i chøa hµng ngoµi hµnh tr×nh vËn chuyÓn b×nh thêng. * Khi hÕt h¹n 60 ngµy kÓ tõ khi hoµn thµnh viÖc dì hµng khái tµu biÓn t¹i c¶ng dì cuèi cïng ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm. Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nãi trªn nÕu x¶y ra chËm chÔ ngoµi sù kiÓm so¸t cña ngêi ®îc b¶o hiÓm, tµu ®i chÖch híng dì hµng b¾t buéc, chuyÓn t¶i ngo¹i lÖ hoÆc thay ®æi hµnh tr×nh th× hîp ®ång b¶o hiÓm vÉn gi÷ nguyªn hiÖu lùc víi ®iÒu kiÖn ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i th«ng b¸o cho ngêi b¶o hiÓm biÕt vÒ viÖc x¶y ra vµ ph¶i tr¶ thªm phÝ b¶o hiÓm nÕu cã yªu cÇu. 20