BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN DƯƠNG THANH LƯU TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ TẠI ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ BÁO CHÍ TRUYỀN THÔNG HÀ NỘI - 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN DƯƠNG THANH LƯU TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ TẠI ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý Báo chí - Truyền thông Mã số : 8 32 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ BÁO CHÍ TRUYỀN THÔNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRƯƠNG THỊ KIÊN HÀ NỘI - 2022 Luận văn đã được điều chỉnh, bổ sung theo khuyến nghị của Hội đồng chấm Luận văn Thạc sĩ. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG (Ký và ghi rõ họ tên) LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu đề tài Tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề tại Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ là luận văn do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Trương Thị Kiên. Các số liệu, thống kê, tổng hợp phân tích, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn được tập hợp từ nhiều nguồn tài liệu, dữ liệu trực tiếp và liên quan, các thông tin trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của luận văn. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Dương Thanh Lưu LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã tạo điều kiện trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành chương trình học tập của khóa học. Trong thời gian học tập, nghiên cứu đề tài tác giả đã nhận được sự quan tâm, chỉ bảo nhiệt tình của tập thể giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Viện Báo chí, giáo viên hướng dẫn thực hiện luận văn để bảo đảm hoàn thành kế hoạch và tiến độ đề ra; đặc biệt, tác giả xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Trương Thị Kiên đã tận tình hướng dẫn, truyền đạt kiến thức giúp đỡ tác giả hoàn thành tốt luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, cán bộ Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ đã tạo điều kiện, giúp đỡ, đóng góp ý kiến bổ ích cho tác giả trong quá trình nghiên cứu đề tài; đồng thời xin chân thành cảm ơn tập thể lớp Thạc sỹ Quản lý Báo chí - Truyền thông K24.2B đã giúp đỡ, chia sẻ kinh nghiệm với tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Do tác giả luận văn còn hạn chế trong việc cập nhật các thông tin mới, nên không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các nhà khoa học, các đồng nghiệp để công trình nghiên cứu này thực sự có giá trị và ý nghĩa. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Dương Thanh Lưu MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ ................... 14 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài ........................................................ 14 1.2. Vai trò của tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề .. 28 1.3. Chủ thể và nội dung thức tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề ..................................................................................................... 31 1.4. Yêu cầu đối với tổ chức âm nhạc và Tiêu chí đánh giá chất lượng tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề........................................ 39 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ ..................................................... 45 2.1. Thông tin sơ bộ về PT&TH và các chương trình được khảo sát ............. 45 2.2. Khảo sát thực trạng tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề được khảo sát .............................................................................. 48 2.3. Đánh giá chung về thành công, hạn chế và nguyên nhân ....................... 60 Chương 3. GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CÁC CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ CỦA ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH PHÚ THỌ ........................................................................................ 82 3.1. Những vấn đề đặt ra đối với tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề hiện nay ............................................................................. 82 3.2. Một số giải pháp .................................................................................... 85 3.3. Một số kiến nghị .................................................................................. 103 KẾT LUẬN ............................................................................................... 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 112 PHỤ LỤC.................................................................................................. 116 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phát thanh là một loại hình truyền thông đại chúng có nội dung thông tin được truyền tải qua ngôn ngữ “âm thanh tổng hợp”, bao gồm: lời nói, âm nhạc và tiếng động. Âm nhạc là một trong 3 yếu tố cấu tạo nên ngôn ngữ của phát thanh. Nếu như lời nói có thể biểu đạt một cách tiết kiệm nhất các sự vật hiện tượng của thế giới (bao gồm cả tự nhiên và xã hội, đồng thời thể hiện những sắc thái tinh tế nhất về tình cảm và tư tưởng của con người), thì âm nhạc là ký hiệu âm thanh thứ hai trong truyền thông radio. Âm nhạc với tiết tấu, giai điệu, âm sắc, cao độ, trường độ…, cũng mang giá trị thông tin. Trong các chương trình phát thanh, thường sử dụng nhạc hiệu, nhạc cắt, nhạc nền, nhạc minh họa, nhạc chuyên mục… Các loại nhạc này được sử dụng trong tất cả các chương trình phát thanh, từ phát thanh trực tiếp đến phát thanh không trực tiếp, từ phát thanh thời sự đến phát thanh chuyên đề (gọi chung là các chương trình tin tức), đến chương trình phát thanh âm nhạc. Âm nhạc trong các chương trình tin tức có vai trò đặc biệt quan trọng. Nó là tín hiệu về mặt âm thanh để thính giả nhận biết loại chương trình; là phương tiện phân tách các thành phần nội dung trong chương trình. Âm nhạc xen kẽ giữa các chương trình tin tức, thời sự, chuyên đề sẽ giúp cho thính giả có một thời gian thư giãn hợp lý, đủ để tiếp nhận những thông tin nóng hổi và đầy ắp những sự kiện diễn ra trong cuộc sống hàng ngày. Âm nhạc cũng là phương tiện thư giãn, giải trí. Cho nên âm nhạc trong phát thanh không chỉ tham gia cung cấp thông tin, đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn nâng cao văn hoá của thính giả. Nhờ có phát thanh, âm nhạc và các giá trị tinh thần được truyền tải sâu sắc tới thính giả. Trong quá trình tiếp nhận thông tin, thính giả cũng cần được giải trí một cách hợp lý, đúng lúc để tạo cảm giác thư giãn, thoải mái. Khai thác được lợi thế của âm 1 nhạc trong các chương trình phát thanh sẽ giúp phát thanh đến với công chúng nhiều hơn. Xét trên bình diện lớn hơn, âm nhạc là bộ môn nghệ thuật bằng âm thanh, phát thanh là phương tiện truyền thông bằng âm thanh, hai thành tố này có quan hệ cơ hữu và bổ trợ nhau cùng phát triển. Không có âm nhạc, phát thanh sẽ kém khả năng hấp dẫn, thu hút công chúng, đồng thời tự đánh mất chức năng giải trí, giáo dục văn hóa thẩm mỹ âm nhạc. Ngược lại, với khả năng phủ sóng rộng lớn, phát thanh là bệ phóng đưa giá trị âm nhạc lan tỏa khắp toàn cầu, góp phần tạo dựng mối giao lưu và phát triển văn hóa nói chung, âm nhạc nói riêng một cách mạnh mẽ và bền vững. Không chỉ là chuyện âm nhạc trên sóng phát thanh, mà còn là chuyện chung của nền âm nhạc Việt Nam. Các loại hình nghệ thuật đều phải luôn gắn bó với công chúng, riêng đối với âm nhạc, phương tiện kết nối hiệu quả nhất, sâu rộng nhất vẫn là phát thanh. Theo cố Giáo sư, nhạc sĩ Ca Lê Thuần đúc kết tại cuộc hội thảo do Đài TNVN tổ chức: “Xã hội hiện nay có quá nhiều thứ phương tiện nghe nhìn, khó có thể mà tập trung vào việc nghe bằng tai được. Nhưng dù cuộc sống có thế nào đi nữa, nghe nhạc bằng tai vẫn là phương cách có tính chuyên nghiệp nhất, tác động mạnh mẽ nhất”. Chính bởi vai trò quan trọng như vậy, việc tổ chức âm nhạc (hay nói đầy đủ là việc tổ chức sử dụng âm nhạc) trong các chương trình phát thanh nói chung, các chương trình phát thanh chuyên đề nói riêng, có vai trò đặc biệt quan trọng. Tổ chức âm nhạc sẽ giúp âm nhạc được sử dụng một cách có hiệu quả, có nghệ thuật hơn trong chương trình phát thanh, từ đó, giúp thông tin phát thanh đến được với đông đảo công chúng hơn, hiệu quả thông tin của chương trình tốt hơn. Trong một vài năm gần đây, Đài PT & TH tỉnh Phú Thọ đã không ngừng đổi mới về nội dung và hình thức để những thông tin phát thanh trở 2 nên dễ hiểu cho người dân địa phương. Không chỉ chuyển tải thông tin, chuyển tải văn hóa của địa phương, những chân dung điển hình…, những chương trình phát thanh của Đài còn lồng ghép những bài nhạc gắn liền với quê hương đất Tổ; việc sử dụng âm nhạc trong chương trình chuyên đề cũng như trong chương trình thời sự trực tiếp cũng được chú trọng hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó, việc tổ chức sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh nói chung, chương trình phát thanh chuyên đề nói riêng của Đài PT&TH Phú Thọ cũng còn nhiều bất cập. Trước hết, Đài chưa xây dựng nhiều chương trình phát thanh chuyên đề, nên chủ thể tổ chức âm nhạc ở Đài PT&TH Phú Thọ chưa có nhiều cơ hội để trau dồi kinh nghiệm và năng lực tổ chức âm nhạc. Thứ hai, các chủ thể tổ chức âm nhạc của chương trình chuyên đề ở Đài hầu hết chưa được học qua bất kỳ trường lớp đào tạo về tổ chức âm nhạc, thậm chí có người còn chưa được học qua trường báo chí, nên chủ yếu thực hiện việc lựa chọn, ghép nối, sử dụng các lát nhạc trong chương trình theo chủ ý riêng của mình, dẫn đến hiệu quả ở một số chương trình chưa cao. Thứ ba, vẫn còn tình trạng âm nhạc trong một số chương trình chưa đúng chủ đề, lệch tông, lệch âm lượng, thậm chí tạo cảm giác khiên cưỡng, giá trị thông tin và giá trị tuyên truyền thấp. Xuất phát từ thực tế trên, tác giả đã lựa chọn vấn đề “Tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề tại Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình, với mong muốn đánh giá toàn diện thực trạng tổ chức sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh của Đài, chỉ ra được những thành công, hạn chế, nguyên nhân, từ đó gợi ý những giải pháp khắc phục để nâng cao hơn nữa chất lượng sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh của Đài PT&TH Phú Thọ trong thời gian tới. 3 2. Lịch sử nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong quá trình nghiên cứu, khảo sát tài liệu để thực hiện luận văn này, tôi nhận thấy đã có một số công trình nghiên cứu ít nhiều có liên quan đến đề tài như sau: 2.1.Các tài liệu về báo phát thanh: - Trong cuốn “Báo Phát thanh” (2002) do tập thể tác giả của Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đài Tiếng nói Việt Nam phối hợp xuất bản, Nguyễn Văn Dững chủ biên, Nxb. Văn hóa - Thông tin, các tác giả đã bàn về nhiều vấn đề của phát thanh, trong đó có nội dung về khái niệm, đặc điểm báo phát thanh, các dạng chương trình phát thanh, công chúng phát thanh, các thể loại báo phát thanh, kỹ năng tổ chức sản xuất chương trình phát thanh chuyên đề. Đồng thời, sách cũng có dành một số trang nhất định bàn về âm nhạc trong chương trình phát thanh. Trong đó, nhấn mạnh âm nhạc là một thành tố quan trọng của phát thanh, không chỉ có tác dụng thư giãn, giải trí, mà còn tham gia cung cấp thông tin, làm sáng rõ kết cấu tác phẩm, tạo vẻ đẹp cho chương trình. - Trong cuốn sách “Hướng dẫn sản xuất chương trình phát thanh” (2002) của Lois Baird, Trường phát thanh- Truyền hình và Điện Ảnh Australia (Đài TNVN dịch, giới thiệu năm 2002) và cuốn “Nghề phát thanh” của tác giả Michel Keye và Andrew Popperwel cũng giới thiệu đa chiều về báo chí phát thanh, với kỹ năng sáng tạo tác phẩm, phương thức tổ chức sản xuất các chương trình phát thanh, sử dụng âm nhạc trong chương trình phát thanh, kỹ thuật pha âm. Các nghiên cứu này đã giúp tác giả có được cái nhìn tổng quát về bức tranh báo phát thanh hiện đại, cung cấp những kiến thức về đặc trưng loại hình và các thể loại báo phát thanh cũng như cách thức tổ chức sản xuất chương trình phát thanh, cách thức tổ chức âm nhạc phát thanh. Tuy không trực tiếp bàn về tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh, nhưng 4 những kiến thức được đề cập đến trong hai cuốn sách là những gợi ý rất tốt cho tác giả khi nghiên cứu vấn đề này. - Trong cuốn “Lý luận phát thanh” (2003) của tác giả Đức Dũng, Nxb. Văn hóa- thông tin, H., ở chương 1, tác giả Đức Dũng đã dành 21 trang để đề cập đến phát thanh trực tiếp. Tác giả khẳng định “Có thể nói phát thanh trực tiếp là hình thức thể hiện mới của phát thanh hiện đại, tạo ra sự hấp dẫn mới cho làn sóng phát thanh. Tính thời sự và sự gần gũi, thân mật là hai yếu tố đảm bảo sức mạnh của phát thanh trong bối cảnh của đời sống hiện đại và phát thanh trực tiếp đã có cả hai ưu thế quan trọng này”. Trong cuốn sách, tác giả đã đề cập đến chương trình phát thanh, các thành tố của ngôn ngữ, bao gồm lời nói, tiếng động, âm nhạc. Tác giả đã chỉ ra cách thức sử dụng các lát nhạc hiệu, nhạc cắt, nhạc nền, nhạc chuyên mục, nhạc minh họa, nhạc kết trong chương trình. Đây là những kiến thức cần thiết, hỗ trợ một số kết luận cho luận văn này. - Cuốn “Cẩm nang hướng dẫn phát thanh trực tiếp” do Đài Tiếng nói Việt Nam - Bộ Văn hóa thông tin - Tổ chức SiDa (Thụy Điển) phối hợp sản xuất năm 2005. Nội dung sách được biên soạn từ kinh nghiệm của các giảng viên nước ngoài về cách thực hiện các chương trình phát thanh trực tiếp dành cho những người làm phát thanh Việt Nam. - Cuốn “Phát thanh trực tiếp” (2007) của tác giả GS. TS. Vũ Văn Hiền và TS. Đức Dũng (chủ biên), Nxb. Lý luận Chính trị đã phân tích vai trò quan trọng của chương trình phát thanh trực tiếp (PTTT) đối với báo phát thanh trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các loại hình truyền thông hiện đại. Cuốn sách cung cấp những lý thuyết cơ bản về phát thanh tương tác trực tiếp, những đặc điểm và các dạng của chương trình PTTT, cũng như quy trình thực hiện các chương trình này. Từ đó rút ra những kết luận khoa học để định hướng thực tiễn và đáp ứng được những yêu cầu đối với việc sản xuất các 5 chương trình PTTT. Cuốn sách cũng khẳng định, âm nhạc là một phần không thể thiếu của các chương trình PTTT. - Sách “Ngôn ngữ báo chí” (2009), PGS.TS Vũ Quang Hào, Nxb Thông tấn. Tác giả nghiên cứu sâu về ngôn ngữ báo chí và đề cập đến nhiều nội dung của ngôn ngữ phát thanh, như: đặc tính của ngôn ngữ phát thanh, chuẩn mực của ngôn ngữ phát thanh, những yếu tố chi phối tính hiệu quả của ngôn ngữ phát thanh. Tuy không trực tiếp đề cập đến vấn đề tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh, tuy nhiên, những tri thức về ngôn ngữ âm nhạc, vai trò, đặc điểm của âm nhạc trong chỉnh thể chương trình phát thanh được tác giả trình bày cũng gợi mở cho luận văn một số kiến thức cần thiết. - Cuốn sách “Báo phát thanh lý thuyết và kỹ năng cơ bản” (2013) của tác giả Đinh Thị Thu Hằng, Nxb. Chính trị - Hành chính, H., đề cập đến những lý luận cơ bản về báo phát thanh. Tác giả giới thiệu về quá trình hình thành và phát triển của báo phát thanh; đặc trưng, công chúng và phương tiện hoạt động, viết và biên tập cho báo phát thanh, các thể loại của báo phát thanh và tổ chức sản xuất chương trình phát thanh. Trong cuốn sách, tác giả cũng đề cập sơ lược đến vai trò của ngôn ngữ âm nhạc trong chương trình phát thanh. Theo các tác giả, âm nhạc có tầm quan trọng để nâng đỡ lời nói và tạo tính hấp dẫn của chương trình. Nhà báo bắt buộc phải tổ chức tốt ngôn ngữ âm thanh nói chung, ngôn ngữ âm nhạc nói riêng; muốn vậy, nhà báo phải có kiến thức về âm nhạc, khâu chuẩn bị âm nhạc chu đáo, phù hợp với đặc thù và tính chất thông tin của tổng thể chương trình. - Trong bài viết “Phương thức sản xuất chương trình phát thanh hiện đại ở Việt Nam” (2013), tác giả Đức Dũng đã chỉ ra rằng, xu hướng chuyển sang phương thức sản xuất mới như phát thanh trực tiếp, phát thanh nhìn, phát thanh trên internet là sự tất yếu. Tác giả khẳng định: Phát thanh hiện đại là sự kế thừa và phát triển của phát thanh truyền thống với những thay đổi trong 6 phương thức sản xuất các chương trình phát thanh dựa trên nền tảng của công nghệ, kỹ thuật mới để tạo ra được chất lượng nội dung và hình thức mới, từ đó đem lại hiệu quả tác động mới cho những lớp công chúng mới. Đồng thời, tác giả nêu cách thức thực hiện một chương trình phát thanh hiện đại có chú trọng đến thành tố âm nhạc như một yếu tố để thu hút thính giả hiện đại. - Cuốn “Ngôn ngữ báo phát thanh: Lời nói - tiếng động - âm nhạc” (2016) của tác giả Trương Thị Kiên, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, khẳng định giá trị của âm nhạc trong chương trình phát thanh. Tác giả phân loại các dạng âm nhạc phát thanh: nhạc hiệu, nhạc cắt, nhạc nền, nhạc minh hoạ…, chỉ rõ đặc điểm các dạng âm nhạc, vai trò cũng như cách thức sử dụng âm nhạc trong chương trình phát thanh. Theo tác giả, nhạc hiệu “là chiếc mũ” của chương trình, thường dài từ 30- dưới 1 phút, tùy vào thời lượng của chương trình. Nhạc cắt tuy ngắn gọn, nhưng cũng có vai trò rõ ràng trong phân tách các đoạn, các ý trong chương trình. Nhạc nền phải có tiết tấu và sắc thái phù hợp với sắc thái thông tin của nội dung bài viết. Các bản nhạc minh họa và bài hát phải gắn chặt với chủ đề nội dung của cả chương trình… - Trong cuốn sách “Các thể loại báo phát thanh” do PGS.TS. Đinh Thị Thu Hằng làm chủ biên, Nxb. 2016 gồm 7 chương, trong đó có nêu vai trò và đặc điểm của từng thể loại phát thanh: tin, phóng sự, diễn đàn, tọa đàm… Đồng thời, cung cấp những kiến thức và kỹ năng cho phóng viên trong quá trình tác nghiệp. Tuy không trình bày trực tiếp về âm nhạc phát thanh hay tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh, song, lồng ghép trong các chương về thể loại, các tác giả cũng đều trình bày vị trí, vai trò và cách sử dụng âm nhạc. Ngoài ra, trong luận văn này, tác giả cũng tham khảo một vài luận văn thạc sĩ có liên quan đến vấn đề sử dụng âm nhạc trong chương trình phát thanh, như: 7 - Đề tài nghiên cứu “Tối ưu hoá yếu tố âm nhạc trong chương trình phát thanh” (2018) trên hệ VOV2 - Đài TNVN của Nguyễn Thị Kim Oanh, Học viện BC&TT. Đề tài đã góp phần xác lập cơ sở lý luận về âm nhạc trong chương trình phát thanh, khảo sát tực trạng âm nhạc trong chương trình phát thanh trên hệ VOV2 của Đài TNVN, chỉ ra thành công, hạn chế, từ đó, đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm góp phần tối ưu hoá yếu tố âm nhạc trong chương trình phát thanh. - Thạc sĩ “Công chúng phát thanh hiện nay” (2004) của tác giả Phạm Thị Thanh Tịnh, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đã phân tích phương thức tác động, đặc trưng của loại hình và công chúng thính giả của nó. Luận văn đưa ra những nét cơ bản về đặc điểm của nhóm công chúng của Đài Tiếng nói Việt Nam. Tác giả cũng chỉ một số căn cứ khoa học để những người làm báo phát thanh nâng cao chất lượng chương trình, cải tiến nội dung cho phù hợp với công chúng của cả nước nói chung và trên địa bàn Hà Nội nói riêng, trong đó có đề cập sơ lược đến chất liệu âm nhạc trong các chương trình như là yếu tố để thu hút thính giả. 2.2. Tài liệu về tổ chức sản xuất âm nhạc trong chương trình phát thanh Theo khảo sát của tác giả, cho đến nay, chưa có nghiên cứu chuyên biệt về tổ chức sản xuất âm nhạc trong chương trình phát thanh nói chung. Vì vậy, tác giả tham khảo tại các tài liệu về Báo phát thanh đã liệt kê phía trên. Ngoài ra, có một vài cuốn về tổ chức báo chí nói chung như sau: - “Tổ chức nội dung và thiết kế trình bày báo in”, (2006), Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, của tác giả Hà Huy Phượng. Cuốn sách đề cập đến những vấn đề như: những nguyên tắc, phương pháp tổ chức nội dung và thiết kế, trình bày báo, tạp chí; những phần mềm tin học ứng dụng trong thiết kế báo, tạp chí; tìm hiểu công nghệ và quy trình in báo, tạp chí. Tuy không liên quan trực tiếp đến đề tài Tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh, nhưng 8 cuốn sách giúp tác giả có thêm những kiến thức, kỹ năng tổ chức một sản phẩm báo chí nói chung, vận dụng được các nguyên tắc, trình tự, quy trình tổ chức sản phẩm báo chí vào vấn đề tổ chức âm nhạc trong sản phẩm báo phát thanh. - “Tổ chức sản xuất sản phẩm báo in” (2015) của tác giả Hà Huy Phượng, Đề tài Khoa học cấp cơ sở, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Đây là cuốn giáo trình được phát triển thêm từ cuốn sách Tổ chức nội dung và thiết kế trình bày báo in, nên về cơ bản, nội dung có sự tiếp nối, kế thừa, bổ sung. Cuốn giáo trình cung cấp những kiến thức và kỹ năng cơ bản để tổ chức sản xuất các sản phẩm báo in trong chuyên ngành đào tạo báo in trong xu hướng phát triển cạnh tranh của các loại hình báo chí - truyền thông hiện nay. - “Quy trình tổ chức sản xuất sản phẩm truyền thông trong môi trường truyền thông số hiện nay”, (2016), đề tài khoa học cấp cơ sở của tác giả Đỗ Thị Thu Hằng - Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Đề tài nhận diện, mô tả các khâu trong quá trình tổ chức sản xuất các sản phẩm truyền thông, hướng dẫn các nhà báo tích hợp kỹ năng báo chí, kỹ năng ứng dụng công nghệ trong quy trình tổ chức sản xuất sản phẩm truyền thông. - “Lao động nhà báo và quản trị tòa soạn báo chí”, (2016), tác giả Trương Thị Kiên, Nxb. Lý luận chính trị. Cuốn sách cung cấp những kiến thức cơ bản về toà soạn báo chí, cơ cấu tổ chức, các chức danh nhà báo chủ chốt, loại hình lao động nhà báo, quy trình thực hiện các sản phẩm báo chí, lao động phóng viên, quản trị tòa soạn báo chí, kỹ năng quản trị tòa soạn của tổng biên tập và quản lý nhà nước về hoạt động báo chí. Những kiến thức trong cuốn sách là cơ sở để tác giả luận văn đưa ra những kết luận phù hợp về công tác tổ chức, trong đó có tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề. - “Lao động nhà báo” (2016) của tác giả Lê Thị Nhã. Sách trình bày khái niệm, đặc điểm lao động nhà báo, xác định vai trò, vị trí và những yêu 9 cầu về phẩm chất, năng lực của nhà báo, phóng viên trong cơ quan báo chí; nhận biết được tổ chức lao động, các loại hình lao động trong cơ quan báo chí; nắm được quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí và lao động nhà báo trong quy trình sản xuất sản phẩm báo chí ở một số loại hình cơ bản: báo in, phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử… Cuốn sách hỗ trợ tác giả trong việc có cái nhìn tổng quan về lao động nhà báo, cách thức tổ chức một sản phẩm báo chí nói chung và từ đó, giúp tác giả xác định quy trình tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề. - “Giáo trình Tổ chức sản xuất sản phẩm báo chí đối ngoại và truyền thông quốc tế”, (2020) của tác giả Nguyễn Ngọc Oanh, Nguyễn Thị Thương Huyền, Nguyễn Đồng Anh (Đồng chủ biên). Sách cung cấp những kiến thức Quan niệm về sản phẩm sản phẩm báo chí đối ngoại và truyền thông quốc tế; Tổ chức sản xuất sản phẩm báo chí đối ngoại và truyền thông quốc tế; Quy trình tổ chức sản xuất sản phẩm báo chí đối ngoại và truyền thông quốc tế; Sử các sản phẩm mềm ứng dụng trong thiết kế, trình bày sản phẩm báo in, biên tập chương trình phát thanh, truyền hình, biên tập ảnh.... Nói tóm lại, cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về tổ chức sản xuất, tổ chức xuất bản ấn phẩm báo chí. Mỗi công trình có cách tiếp cận riêng, từ cơ bản và bao quát đến từng lĩnh vực cụ thể của phát thanh, nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về tổ chức âm nhạc phát thanh như đề tài mà tác giả đang bàn tới. Vì vậy, đề tài này hoàn toàn mới mẻ, không bị trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khung lý thuyết về âm nhạc trong chương trình phát thanh, tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề, luận văn sẽ khảo sát thực trạng tổ chức sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên 10 đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ, chỉ ra thành công, hạn chế, nguyên nhân, từ đó, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị để nâng cao hơn nữa chất lượng tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để giải quyết mục đích trên, tác giả của luận văn phải thực hiện những nhiệm vụ chính sau:  Xây dựng khung lý thuyết về tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề: hệ thống khái niệm có liên quan đến đề tài, đặc điểm, vai trò của âm nhạc và tổ chức âm nhạc trong chương trình chuyên đề phát thanh, chủ thể, nội dung, phương thức tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề, tiêu chí đánh giá…  Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ, chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân.  Dựa trên kết quả khảo sát và phân tích thực trạng, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là “Tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ”. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu trong chương trình phát thanh chuyên đề Nhịp cầu sức khoẻ của Đài PT&TH Phú Thọ. Lý do chọn 1 chương trình: Tại Đài PT&TH Phú Thọ, các chương trình phát thanh chuyên đề không được sản xuất nhiều. Mỗi ngày, Đài chỉ phát sóng ở 3 khung giờ: Sáng từ 5h00-7h00 (chương trình Thông tin và Âm nhạc 11 + tiếp sóng Đài TNVN); Trưa từ 11h-13h30 (chương trình Thông tin và Âm nhạc + tiếp sóng ĐTNVN); Chiều từ 17h-19h40 (chương trình Thông tin và Âm nhạc + tiếp sóng Đài TNVN). Chương trình phát thanh chuyên đề định kỳ ở Đài chỉ có Nhịp cầu sức khỏe. Ngoài ra, Đài có sản xuất thêm 1-2 chương trình phát thanh chuyên đề mang tính thử nghiệm, không phát định kỳ, như chương trình Cuộc sống số, Hành trang cuộc sống. Vì vậy, trong luận văn, tác giả khảo sát chương trình Nhịp cầu sức khỏe. Chương trình Cuộc sống số có được đề cập, nhưng mang tính mở rộng, so sánh thêm. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 1/2020 đến tháng 12/2021, tổng số 24 số phát sóng chương trình Nhịp cầu sức khỏe. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện dựa trên lý luận của Chủ nghĩa Mác Lê - nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối lãnh đạo của Đảng, Nhà nước về báo chí cách mạng, hệ thống lý thuyết về báo chí truyền thông nói chung, về báo phát thanh nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu  Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến việc sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh của PT&TH để hệ thống hóa những vấn đề lý luận, từ đó rút ra những luận điểm, luận chứng phù hợp với đề tài nghiên cứu.  Phương pháp phân tích nội dung: Phân tích nội dung âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề của Đài PT&TH tìm hiểu về tần suất, hình thức, cách thức sử dụng âm nhạc.  Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn chủ thể tổ chức âm nhạc các chương trình phát thanh ở Đài PT&TH Phú Thọ để thu thập được những ý kiến khách quan nhất về nội dung, phương thức tổ chức âm nhạc trong 12 chương trình chuyên đề, những thuận lợi, khó khăn, những đề xuất về giải pháp của họ để góp phần nâng cao chất lượng âm nhạc ở Đài PT&TH Phú Thọ. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần hoàn thiện hệ thống lý thuyết về tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề, bao gồm: xây dựng hệ thống khái niệm, vai trò của âm nhạc và tổ chức âm nhạc; những yêu cầu đặt ra với tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề… 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Những kết quả của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo bổ ích giúp cho Đài PT&TH Phú Thọ nói riêng, các Đài PT&TH của các tỉnh khác nói chung để có những định hướng trong việc tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề. Đề tài cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên báo chí đang học tập, nghiên cứu về báo phát thanh, âm nhạc trên báo phát thanh. 7. Bố cục luận văn: Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề Chương 2: Thực trạng tổ chức âm nhạc trong chương trình phát thanh chuyên đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ Chương 3: Giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng tổ chức âm nhạc trong các chương trình phát thanh chuyên đề của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Thọ 13 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC ÂM NHẠC TRONG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH CHUYÊN ĐỀ 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1 Báo phát thanh Các nhà nghiên cứu phát thanh ở Việt Nam đã đưa ra định nghĩa về báo phát thanh: Báo phát thanh là loại hình báo chí sử dụng kỹ thuật sóng điện từ và hệ thống truyền thanh, truyền đi âm thanh, trực tiếp tác động vào thính giác của đối tượng tiếp nhận [36, tr.75]. Phát thanh có 2 loại hình: phát thanh qua sóng điện từ; phát thanh truyền qua hệ thống dây dẫn. Đến thế kỷ XX, vệ tinh xuất hiện đã tạo ra một cuộc cách mạng lớn trong thông tin đại chúng, tín hiệu phát thanh và truyền hình được trưyền đi khắp thế giới một cách rộng khắp và mau lẹ. Con người có thể ngồi trong nhà mình tiếp nhận thông tin về các sự kiện thuộc đủ các lĩnh vực và mọi nơi trên trái đất một cách trực tiếp. Trong bối cảnh ngày nay, phát thanh không chỉ phát sóng bằng kỹ thuật sóng điện từ (tạm gọi là phát thanh truyền thống), mà còn phát sóng qua vệ tinh, phát trên mạng Internet. Nhờ đó, định dạng phát thanh số và định dạng phát thanh Internet ra đời. Đó là sự thay đổi phương thức trong sản xuất các chương trình phát thanh cho phù hợp với điều kiện kỹ thuật công nghệ truyền thông mới và đáp ứng nhu cầu của công chúng, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng nội dung và hình thức các chương trình phát thanh, qua đó, thu hút đông đảo công chúng 14