Lêi më ®Çu B×nh minh cña thÕ kû míi ®ang ®a tíi cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc ta nh÷ng thö th¸ch vµ c¬ héi to lín. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiªn ®¹i ho¸ ®Êt níc víi sù ra ®êi cña mét lo¹t nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt míi, sù gia t¨ng ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam… ®ang t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt – kinh doanh nãi chung vµ b¶o hiÓm nãi riªng.Bªn c¹nh ®ã, yªu cÇu cña qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ WTO còng ®· ®Æt ra nh÷ng c¬ héi lín cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä ëViÖt Nam., ®Æc biÖt lµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét lo¹t c¸c vô ch¸y lín trªn thÕ giíi nh vô ch¸y næ hai toµ nhµ th¬ng m¹i Mü trong vô khñng bè 11/9/2001 hay vô ch¸y toµ nhµ Trung t©m th¬ng m¹i Quèc tÕ ngµy 29/10/2002 ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· lµm cho ngêi d©n cµng hiÓu râ h¬n møc ®é thiÖt h¹i v« cïng to lín cña ho¶ ho¹n còng nh tÇm quan träng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ ý thøc qu¶n lý rñi ro cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Qua thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ t¹i B¶o Minh Hµ Néi, em thÊy r»ng bªn c¹nh c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c, nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã mét vÞ trÝ t- ¬ng ®èi quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh c¶u C«ng ty víi hiÖu qu¶ kinh doanh kh¸ cao. NÕu thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng triÓn khai nghiÖp vô nµy th× kh«ng nh÷ng gãp phÇn n©ng cao ®îc doanh thu, lîi nhuËn cho C«ng ty mµ cßn gióp C«ng ty cã mét vÞ trÝ v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng b¶o hiÓm. V× tr×nh ®é hiÓu biÕt cã h¹n nªn em xin ®i s©u vµo t×m hiÓu: “T×nh h×nh triÓn khai b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt t¹i B¶o Minh Hµ Néi giai ®o¹n 2000 – 2005 ” Bµi viÕt gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt. Ch¬ng 2: T×nh h×nh triÓn khai b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt t¹i B¶o Minh Hµ Néi giai ®o¹n2000 – 2005. Ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt t¹i B¶o Minh Hµ Néi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o, Th¹c sü T«n ThÞ Thanh HuyÒn còng víi c¸c anh chÞ Phßng Tµi s¶n vµ kü thuËt cña B¶o Minh Hµ Néi ®· tËn t×nh chØ b¶o, híng dÉn em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. 1 2 Ch¬ng I Lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ vai trß cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt. I.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt Ph¸t hiÖn ra löa ®· ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn vÜ ®¹i trong qu¸ tr×nh chinh phôc tù nhiªn vµ tù hoµn thiÖn m×nh cña con ngêi, ®a con ngêi tõ giai ®o¹n m«ng muéi d· man tíi giai ®o¹n v¨n minh, tiÕn bé.Cho tíi nay, löa vÉn ®ãng mét vai trß quan träng, kh«ng chØ trong ®êi sèng sinh ho¹t mµ cßn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ.Tuy nhiªn, löa còng cã mÆt tr¸i cña nã, ®ã lµ ho¶ ho¹n.Ho¶ ho¹n ®îc coi lµ mét lo¹i rñi ro mang tÝnh chÊt th¶m ho¹ v× hËu qu¶ mµ cã g©y ra lµ v« cïng to lín vµ cã thÓ kÐo dµi trong nhiÒu n¨m.C¸c vô ho¶ ho¹n kh«ng chØ x¶y ra ë c¸c níc chËm ph¸t triÓn mµ ngay c¶ c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh Mü, Anh, Ph¸p…n¬i mµ nÒn khoa häc c«ng nghÖ ®· ®¹t tíi ®Ønh cao cña sù hiÖn ®¹i vµ an toµn th× ho¶ ho¹n vÉn x¶y ra ngµy mét t¨ng vÒ sè lîng vµ møc ®é nghiªm träng.Theo íc tÝnh mçi n¨m trªn ThÕ giíi x¶y ra kho¶ng 5 triÖu vô ch¸y víi thiÖt h¹i lªn tíi hµng tr¨m tû USD. Nh ë Mü, c¸c vô ch¸y ®· g©y thiÖt h¹i kho¶ng 1,5 tû USD mçi n¨m, hay ë Anh lµ kho¶ng 1,8 tû USD.ë ViÖt Nam, trong vßng 30 n¨m tõ khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký s¾c lÖnh phßng ch¸y ch÷a ch¸y (4/10/1961) th× ®· x¶y ra 566.036 vô ch¸y (kh«ng kÓ ch¸y do chiÕn tranh) lµm chÕt 2.574 ngêi ,bÞ th¬ng 4.479 ngêi, g©y thiÖt h¹i íc tÝnh 948 tû ®ång.Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n th× sè lîng c¸c vô ch¸y còng ngµy cµng gia t¨ng, ®Æc biÖt lµ c¸c vô ch¸y lín. N¨m 1992 – 1993 c¶ níc ®· x¶y ra 1710 vô ch¸y, lµm chÕt 213 ngêi, bÞ th¬ng 348 ngêi vµ íc tÝnh thiÖt h¹i kho¶ng 114,746 tû ®ång. Riªng trong n¨m 1996, ®· x¶y ra kho¶ng 961 vô ch¸y, lµm chÕt vµ bÞ th¬ng 162 ngêi , thiÖt h¹i kho¶ng 43,8 tû ®ång.C¸c vô ho¶ ho¹n ®iÓn h×nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¶i kÓ ®Õn nh : * Vô ch¸y chî §ång Xu©n – Hµ Néi ngµy 4/7/1994 ®· g©y thiÖt h¹i kho¶ng 140 tû ®ång. * Vô ch¸y kinh hoµng trong lÞch sö ho¶ ho¹n ViÖt Nam ngµy 26/6/1996 t¹i kho x¨ng dÇu 131 Thuû Nguyªn, H¶i Phßng do sÐt g©y thiÖt h¹i lªn tíi 31 tû ®ång. * Vô ch¸y nhµ m¸y giÇy §ång Nai ngµy 15/9/1998 g©y thiÖt h¹i kho¶ng 12,5 tû ®ång . 3 * N¨m 2000 vô ch¸y t¹i c«ng ty Phó Tµi tæn thÊt íc tÝnh 12,5 tû ®ång, vô ch¸y t¹i c«ng ty may H¶i S¬n thiÖt h¹i 7,5 tû ®ång, Muraya ViÖt Nam thiÖt h¹i 6,25 tû ®ång… * Vô ch¸y lín nhÊt trong n¨m 2001 lµ vô ch¸y Vising Pack thiÖt h¹i kho¶ng 1,2 – 1,4 triÖu USD. * N¨m 2002 còng lµ mét n¨m kinh hoµng víi mét lo¹t c¸c vô ch¸y lín nh: vô ch¸y rõng U Minh kÐo dµi hµng th¸ng kh«ng chØ g©y thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ mµ cßn ¶nh hëng nghiªm träng tíi m«i trêng sèng vµ c¶nh quan; vô ch¸y nhµ m¸y toµn lùc ViÔn §«ng víi sè tiÒn båi thêng lªn tíi 28 tû ®ång; vô ch¸y toµ nhµ trung t©m th¬ng m¹i quèc tÕ t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh ngµy 29/10/2002 víi thiÖt h¹i íc tÝnh kho¶ng 12,5 tû ®ång. * Theo thèng kª n¨m 2003, tæng sè tiÒn båi thêng cho nghiÖp vô b¶o hiÓm ch¸y lµ kho¶ng 6,5 triÖu USD, cao h¬n 15% so víi n¨m 2002, víi c¸c vô ch¸y: c«ng ty Interfood lµ kho¶ng 4,6 triÖu USD, c«ng ty Tainnan víi sè tiÒn båi thêng kho¶ng 1,1 triÖu USD… * N¨m 2004 cã mét sè vô tæn thÊt ®iÓn h×nh nh Pou Yuen (1,5 triÖu USD), bót bi Thiªn Long (7,2 tû ®ång), giµy Thîng Th¨ng (3,5 triÖu USD)… Nh vËy cã thÓ thÊy r»ng thiÖt h¹i do ch¸y g©y ra kh«ng chØ lµ ®èi víi tµi s¶n mµ cßn lµ tÝnh m¹ng con ngêi vµ c¶nh quan m«i trêng sinh th¸i.Do ®ã nhÊt thiÕt cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®èi phã víi ho¶ ho¹n. Con ngêi ®· sö dông rÊt nhiÒu c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau nh c¸c biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é kiÕn thøc vµ ý thøc, th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ phßng ch¸y ch÷a ch¸y.Tuy nhiªn, phßng ho¶ vµ b¶o hiÓm ®Õn nay vÉn ®îc coi lµ hai c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i do ch¸y g©y ra, gi¶m bít tæn thÊt. Ngµy nay, khi khoa häc c«ng nghÖ ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c c«ng cô phßng ch¸y ch÷a ch¸y còng ®îc c¶i tiÕn, ®æi míi vµ hoµn thiÖn h¬n. Tuy nhiªn, tèc ®é ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt nhanh h¬n rÊt nhiÒu so víi kü thuËt c«ng nghÖ vÒ an toµn, mµ trong khi ®ã ngµy cµng cã nhiÒu c¸c vô ho¶ ho¹n mµ nguyªn nh©n l¹i chÝnh lµ mÆt tr¸i cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Bªn c¹nh ®ã, nguån vèn cho c¸c biÖn ph¸p an toµn thêng rÊt nhá so víi c¸c nguån vèn chi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt.Kh«ng nh÷ng thÕ, ngµy nay con ngêi sö dông ngµy cµng nhiÒu nguyªn nhiªn liÖu dÔ ch¸y nh gas, x¨ng dÇu, c¸c lo¹i ho¸ chÊt…nªn nguy c¬ ch¸y x¶y ra lµ rÊt cao.Thªm vµo ®ã, lîng chÊt th¶i vµo bÇu khÝ quyÓn ngµy cµng lín ®· g©y nªn hiÖn tîng hiÖu øng nhµ kÝnh, El Nino…lµm xuÊt hiÖn h¹n 4 h¸n, ch¸y rõng ë kh¾p n¬i, ®iÓn h×nh lµ c¸c vô ch¸y rõng kÐo dµi hµng th¸ng ë Indonexia vµ Malaixia…g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ kinh tÕ, con ngêi vµ m«i trêng. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp, c¸ nh©n ph¶i tù chñ vÒ tµi chÝnh.C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ngµy cµng gia t¨ng, khèi l- îng hµng ho¸ giao dÞch ngµy cµng lín, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng…®ßi hái hä ph¶i ®Çu t mét sè lîng tiÒn lín. NÕu x¶y ra ho¶ ho¹n, hä sÏ ph¶i ®¬ng ®Çu víi rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ tµi chÝnhvµ thËm chÝ cã thÓ bÞ ph¸ s¶n.Trong khi ®ã, nÕu tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, ngay sau khi x¶y ra ho¶ ho¹n, hä ®· cã thÓ nhanh chãng æn ®Þnh ®êi sèng s¶n xuÊt vµ tiÕp tôc kinh doanh nhê vµo kho¶n tiÒn båi thêng nhËn ®îc tõ phÝa c¸c nhµ b¶o hiÓm. V× vËy, cã thÓ nãi ho¶ ho¹n thùc sù lµ th¶m ho¹ ®èi víi loµi ngêi, vµ mÆc dï con ngêi ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i do ch¸y g©y ra nhng hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p nµy ®em l¹i lµ kh«ng kh¶ quan l¾m. Do vËy, bªn c¹nh viÖc tÝch cùc phßng ch¸y ch÷a ch¸y th× b¶o hiÓm ho¶ ho¹n chÝnh lµ mét gi¸ ®ì cho mçi c¸ nh©n, mçi doanh nghiÖp tham gia b¶o hiÓm. Vµo thêi Trung ®¹i råi Phôc hng, ë Ch©u ¢u vÉn cha cã hÖ thèng phßng ch¸y h÷u hiÖu h¬n hÖ thèng sö dông tõ thêi c¸c Hoµng ®Õ La M· trÞ v×. Vµo ban ®ªm, c¸c ®éi tuÇn tra ®îc giao nhiÖm vô ®i däc c¸c phè ®Ó kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn thÊy nhµ nµo cã nguy c¬ ch¸y lµ hä b¸o ngay cho chñ nhµ. Cßn nÕu cã ho¶ ho¹n x¶y ra, ngêi bÞ thiÖt h¹i cã thÓ ®îc phêng héi gióp ®ì víi ®iÒu kiÖn hä lµ héi viªn.Tuy nhiªn, c¸c kho¶n nµy chØ cã ý nghÜa t¬ng trî lµ chÝnh vµ cha ®îc xem nh mét kho¶n båi thêng thùc sù. Phêng héi ®Çu tiªn kiÓu nµy do c¸c nhµ bu«n thµnh phè Rowen (Ph¸p) thnµh lËp n¨m 1374. Nhng lóc ®ã, viÖc h¹n chÕ, kh¾c phôc hËu qu¶ do ch¸y g©y ra cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i v× ngêi d©n vÉn cho r»ng ho¶ ho¹n còng nh n¹n ®ãi, chiÕn tranh vµ c¸c dÞch bÖnh kh¸c lµ nh÷ng rñi ro kh«ng thÓ tr¸nh khái. HiÖp héi b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ra ®êi lµ ë §øc n¨m 1591 mang tªn Feuer Casse.Mét thêi gian ng¾n sau cã xuÊt hiÖn mét sè c¸c c«ng ty kh¸c n÷a nhng còng kh«ng ®Ó l¹i dÊu Ên g× lín cho tíi gi÷a thÕ kû 17. §ã lµ vµo n¨m 1666, mét vô ho¶ ho¹n khñng khiÕp t¹i ngay thñ ®« Lu©n §«n diÔn ra trong 7 ngµy 8 ®ªm ®· thiªu huû 13 200 ng«i nhµ, 87 nhµ thê vµ v« sè c¸c tµi s¶n gi¸ trÞ kh¸c. §Õn lóc nµy, ngêi d©n Anh míi thùc sù nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña viÖc thiÕt lËp hÖ thèng phßng ch¸y ch÷a ch¸y vµ båi thêng cho ngêi bÞ thiÖt h¹i. Møc ®é nghiªm träng cña th¶m ho¹ nµy ®· ®¸nh thøc ®îc ý thøc céng ®ång chia sÎ rñi ro h¶o ho¹n cña hä vµ tõ ®ã ®· dÉn ®Õn sù ra ®êi cña c«ng ty b¶o hiÓm ch¸y ®Çu tiªn ë Anh. 5 Ngay tõ n¨m 1667, c¸c nhµ chøc tr¸ch thµnh phè Lu©n §«n ®· më v¨n phßng ch¸y ®Çu tiªn víi tiÒn th©n lµ nh÷ng lÝnh cøu ho¶ Lu©n §«nØTong thêi gian x©y l¹i thµnh phè, Nicolas Bavbon - mét nhµ vËt lý ngêi Anh chuyÓn ng¹ch sang lÜnh vùc x©y dùng, ®· b¾t ®Çu nhËn b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cho c¸c ng«i nhµ x©y dùng l¹i.C«ng ty nµy ®Çu tiªn ®îc ®iÒu hµnh theo kiÓu c«ng ty t nh©n nhng sau ®ã , n¨m 1680, ®· ®îc ®æi thµnh c«ng ty cæ phÇn lÊy tªn lµ The Fire Office.N¨m 1684, mét c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n kh¸c lµ Friendly Society Fire Office ra ®êi ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c t¬ng hç vµ hÖ thèng phÝ cè ®Þnh, ngêi ®- îc b¶o hiÓm còng ph¶i chÞu mét phÇn thiÖt h¹i x¶y ra. Sau ®ã, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c còng ra ®êi ë Anh nh: Hand in hand (1696), Sun Fire Office (1710), Union (1714), Lon Don (1714)…vµ hÇu hÕt vÉn cßn ho¹t ®éng cho ®Õn nay. TiÕp ®ã, mét lo¹t c¸c c«ng ty b¶o hiÓm h¶o ho¹n kh¸c còng ®îc thµnh lËp trªn kh¾p thÕ giíi.Nh ë §øc, ngay tõ n¨m 1677 ®· thµnh lËp quü b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn cña m×nh.ë Ph¸p c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn do hai anh em Prien thµnh lËp n¨m 1686 mang tªn lµ Company I’Assurance Centre I’Incendia.C«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ë Mü lµ mét c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç do Benjamin Franklin vµ mét sè thµnh viªn kh¸c cïng s¸ng lËp n¨m 1752 lÊy tªn lµ The Philadelphia Contributionship chuyªn b¶o hiÓm ch¸y cho nhµ cöa. Ngµy nay, xuÊt ph¸t tõ chÝnh nhu cÇu thùc tÕ, nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n hÇu hÕt ®· ®îc tiÕn hµnh ë mäi níc trªn ThÕ giíi vµ ®· trë thµnh mét nghiÖp vô truyÒn thèng víi sè phÝ hµng n¨m thu ®îc lµ rÊt cao.VÝ dô nh ë NhËt, sè phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n thu ®îc hµng n¨m lªn tíi h¬n 10 tû USD, chiÕm 15,5% doanh thu cña c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm phi nh©n thä; cßn phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ë Mü hµng n¨m còng chiÕm kho¶ng gÇn 2% trong tæng sè phÝ b¶o hiÓm tµi s¶n… HiÖn nay, nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trë thµnh mét nghiÖp vô kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi bÊt cø mét c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä nµo. ë ViÖt Nam, ngay tõ thêi Ph¸p thuéc ®· cã mét c«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n t¹i miÒn Nam ®îc thµnh lËp.MÆc dï B¶o ViÖt ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1964 nhng do trong c¬ chÕ bao cÊp, Nhµ níc ®øng ra bï ®¾p mäi thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp khi hä gÆp rñi ro, nªn b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o hiÓm h¶o ho¹n nãi riªng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn.Tríc yªu cÇu ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi chÝnh vµ thiÖt h¹i kinh doanh khi níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· chÝnh thc ®îc triÓn khai theo quyÕt ®Þnh sè 06/TCQ§ ngµy 17/1/1989. Sau mét thêi gian thùc hiÖn, ®Ó 6 phï hîp víi thùc tÕ, Bé Tµi ChÝnh ®· ra quyÕt ®Þnh sè 142/TCQ§ ban hµnh quy t¾c vµ biÓu phÝ míi.Ngµy 12/4/1993, Bé Tµi ChÝnh l¹i cã quyÕt ®Þnh sè 212/TCQ§ ban hµnh biÓu phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt víi møc phÝ tèi ®a ®Ó thay cho biÓu phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n theo quyÕt ®Þnh sè 142/TCQ§. V× vËy, ngay tõ n¨m 1990 ®· cã 16 c«ng ty b¶o hiÓm c¸c ®Þa ph¬ng tiÕn hµnh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n víi gi¸ trÞ b¶o hiÓm lªn tíi 6200 tû ®ång vµ trë thµnh nghiÖp vô b¶o hiÓm cã gi¸ trÞ b¶o hiÓm ban ®Çu lín nhÊt. §Õn n¨m 1994 th× nghiÖp vô nµy ®· ®îc tiÕn hµnh ë hÇu hÕt 53 tØnh thµnh trong c¶ n- íc víi tæng gi¸ trÞ tham gia b¶o hiÓm lªn tíi 27000 tû ®ång. §Æc biÖt theo th«ng t sè 82/TCCN cña Bé Tµi ChÝnh ngµy 31/12/1991 híng dÉn viÖc thùc hiÖn chØ thÞ 332/H§BT vÒ b¶o toµn vèn kinh doanh ®èi víi cac doanh nghiÖp Nhµ níc ®· quy ®Þnh b¾t buéc: C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó t¹o nguån bï ®¾p cho nh÷ng thiÖt h¹i cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam vµ phÝ b¶o hiÓm sÏ ®îc tÝnh vµo gi¸ thµnh.VÊn ®Ò nµy cßn ®îc ®Ò cËp ®Õn rÊt cô thÓ trong NghÞ ®Þnh 59/CP. Nh vËy viÖc triÓn khai lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy sÏ cã nhiÒu lîi thÕ. N¨m 1989, sau khi B¶o ViÖt triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n th× ®Õn n¨m 1994 – 1995 hµng lo¹t c¸c c«ng ty kh¸c ra ®êi nh : B¶o Minh, Pjico, B¶o Long…còng ®· triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy.Trong giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay, sù gãp mÆt cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm díi c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp Nhµ níc, liªn doanh, cæ phÇn…®· ®¸nh dÊu mét b íc ngoÆt míi vÒ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña thÞ trêng, lµm cho thÞ trêng b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ViÖt Nam ngµy cµng thªm s«i ®éng. Nh÷ng n¨m ®Çu míi triÓn khai nghiÖp vô nµy c¸c c«ng ty b¶o hiÓm non trÎ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ nghiÖp vô nµy thùc sù cha ph¸t triÓn l¾m. Nam 1991, sè ®¬n b¶o hiÓm cÊp ra míi chØ lµ 413 ®on. Nhng ®Õn n¨m 1994, sè ®¬n nµy ®· lµ 2000 ®¬n.Vµ ®Õn n¨m 1998 , doanh thu trªn toµn thÞ trêng ®· b¾t ®Çu t¨ng tõ 11.719.000 USD lªn ®Õn 14.266.000 USD. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997 ®· lµm doanh thu phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n gi¶m ®i ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m tiÕp theo.Nhng dÕn n¨m 2000 doanh thu phÝ b¶o hiÓm ®· phôc håi vµ tiÕp tôc t¨ng trëng.Theo thèng kª, doanh thu phÝ b¶o hiÓm ®¹t ®îc vît dù kiÕn cña c¸c doanh nghiÖp lµ 1,7%. N¨m 2001 lµ mét n¨m ®Çy nh÷ng th¸ch thøc vµ thuËn lîi ®èi víi nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Sù ra ®êi cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm nãi chung. Nhng bªn c¹nh 7 ®ã hµng lo¹t nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c tån t¹i tõ nh÷ng n¨m tríc ®ã vµ ®Æc thï cña nghiÖp vô ®· lµm tèc ®é ph¸t triÓn cña nghiÖp vô nµy chËm h¬n so víi c¸c nghiÖp vô kh¸c. Sù kiÖn ngµy 11/9/2001 mµ hËu qu¶ ®Ó l¹i cña nã còng lµm nhiÒu c«ng ty t¸i b¶o hiÓm bÞ ph¸ s¶n vµ còng lµm gi¶m kh¨ n¨ng nhËn t¸i.V× vËy, nãi chung t×nh h×nh tæn thÊt n¨m 2001 cã t¨ng nhÑ, tû lÖ tæn thÊt íc tÝnh kho¶ng 31%, t¨ng 5% so víi n¨m 2000. Cã thÓ nãi n¨m 2002 lµ n¨m ph¸t triÓn rùc rì cña b¶o hiÓm phi nh©n thä víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 42%, cao nhÊt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong ®ã nghiÖp vô b¶o hiÓm ch¸y ®¹t doanh thu kho¶ng 300 tû ®ång, t¨ng 15% so víi n¨m 2001. N¨m 2003, sù æn ®Þnh cña t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ ®· ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña mäi nghµnh trong nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ liªn quan ®Õn b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®Òu ®¹t tû lÖ t¨ng trëng cao.Tæng phÝ b¶o hiÓm ch¸y trong n¨m nµy còng t¨ng nhÑ kho¶ng 17% so víi n¨m ngo¸i.Tuy nhiªn, tèc ®é t¨ng trëng nµy còng cßn chËm so víi tèc ®é t¨ng trëng chung cña khu vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä. N¨m 2004 lµ n¨m cã nhiÒu biÕn ®éng lín ®èi víi nghµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam. Vô tiªu cùc Pjico ®· lµm tæn h¹i ®Õn uy tÝn cña toµn nghµnh b¶o hiÓm nãi chung. B¶o hiÓm ho¶ ho¹n trong n¨m nµy vÇn t¨ng tuy tèc ®é cã gi¶m , kho¶ng 7% so víi n¨m 2003. N¨m 2005 còng lµ mét n¨m ®Çy khã kh¨n vµ thö th¸ch ®èi víi khu vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä nãi chung vµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n nãi riªng. Tríc yªu cÇu ®Ó gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ WTO, Nhµ níc ®· chÝnh thøc më cöa cho c¸c tæ chøc cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®Çu t vµo lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, víi sù xuÊt hiÖn cña mét sè c«ng ty b¶o hiÓm níc ngoµi nh AAA…Tuy nhiªn, ®©y còng lµ n¨m cã ®Çu t níc ngoµi ®¹t møc cao nhÊt tõ tríc tíi nay, vµ ®ã chÝnh lµ mét thuËn lîi lín cho sô ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n kü thuËt, trong ®ã cã b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. N¨m 2005, tèc ®é ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®¹t kho¶ng 12%. Nh vËy, cã thÓ nãi b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· dÇn dÇn ®i vµo tiÒm thøc cña ngêi ViÖt Nam, ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ßi hái tÊt yÕu cña kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng mµ cña toµn x· héi nãi chung.Vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ngµy cµng cñng cè thªm vÞ trÝ v÷ng ch¾c cña m×nh trong c¬ cÊu chung cña nghµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam. I.2. Vai trß cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt 8 B¶o hiÓm lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ quan träng trªn c¬ së x©y dùng quü b¶o hiÓm díi h×nh thøc nhÊt ®Þnh ®Ó båi thêng hoÆc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho nh÷ng tæn thÊt vÒ con ngêi vµ tµi s¶n x¶y ra do tai n¹n, rñi ro bÊt ngê.Trong khi ®ã, ho¶ ho¹n lµ lo¹i rñi ro cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø n¬i ®©u, bÊt cø thêi ®iÓm nµo vµ thiÖt h¹i do nã g©y ra thêng rÊt lín vµ phøc t¹p.B¶o hiÓm ho¶ ho¹n chÝnh lµ sù b¶o ®¶m cho nh÷ng tæn thÊt trùc tiÕp do ch¸y g©y ra. NÕu nh÷ng tæn thÊt do ch¸y g©y ra thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm th× ngêi ®îc b¶o hiÓm sÏ ®îc nhËn ®îc mét kho¶n tiÒn båi thêng tõ c¸c nhµ b¶o hiÓm . ChÝnh v× vËy, ho¹t ®éng b¶o hiÓm nãi chung vµ ho¹t ®éng b¶o hiÓm ho¶ ho¹n nãi riªng cã nh÷ng t¸c dông to lín thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: I.2.1. §èi víi c¸ nh©n vµ tæ chøc tham gia b¶o hiÓm B¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n nh»m ¸p dông ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ m¸y, v¨n phßng, nhµ hµng… thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ .Gi¸ trÞ bao rhiÓm ch¸y thêng lµ rÊt lín, khi x¶y ra rñi ro th× tæn thÊt kh«ng chØ lµ mét ®¬n vÞ nhá mµ cã khi lµ ®èi víi toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp.V× vËy, viÖc c¸c ®¬n vÞ nµy tham gia b¶o hiÓm lµ tÊt yÕu vµ cã nh vËy míi ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nµy . Khi quy m« s¶n xuÊt ngµy cµng më réng nh hiÖn nay th× gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp còng ngµy cµng t¨ng lªn.V× vËy, khi cã rñi ro x¶y ra, thiÖt h¹i sÏ thËt kh«n lêng vµ sÏ ¶nh hëng l©u dµi kh«ng chØ tíi b¶n th©n doanh nghiÖp ®ã mµ cßn ¶nh hëng tíi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh¸c cã liªn quan.Khi ®ã, sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ kh«ng nh÷ng gióp c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ cßn gióp c¸c chñ thÓ kh¸c trong nÒn kinh tÕ æn ®Þnh cuéc sèng. Th«ng qua viÖc båi thêng mét c¸ch chÝnh x¸c, nhanh chãng, kÞp thêi vµ tho¶ ®¸ng, b¶o hiÓm ®· gióp c¸c doanh nghiÖp nhanh chãng kh¾c phôc ®- îc hËu qu¶ thiÖt h¹i .V× vËy cã thÓ nãi b¶o hiÓm lµ l¸ ch¾n kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh kinh doanh vµ b¶o toµn vèn cho c¸c doanh nghiÖp khi x¶y ra c¸c sù cè b¶o hiÓm. MÆt kh¸c, quü b¶o hiÓm nhµn rçi sÏ ®îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®em ®i ®Çu t sinh lêi võa ®Ó b¶o toµn vµ còng võa nh»m thu lîi nhuËn, ®Ó ph¸t triÓn vµ t¨ng tr ëng quü b¶o hiÓm. ë kh«ng Ýt quèc gia trªn thÕ giíi ngêi ta coi ho¶ ho¹n kh«ng kh¸c g× giÆc ngo¹i x©m v× thiÖt h¹i ho¶ ho¹n g©y ra lµ v« cïng to lín vµ kh«ng thÓ lêng tríc ®îc.§Æc biÖt, ho¶ ho¹n cßn mang tÝnh chÊt tÝch luü rñi ro, nh÷ng thiÖt h¹i do ch¸y g©y ra kh«ng chØ ®Ó l¹i hËu qu¶ tríc m¾t cßn mµ vÒ l©u vÒ dµi.Do vËy, nÕu chØ ®Ó mét c¸ nh©n hoÆc mét doanh nghiÖp thùc hiÖn kh¾c phôc hËu qu¶ thiÖt h¹i lµ kh«ng thÓ lµm ®îc. 9 §Ó ®Ò phßng vµ h¹n chÕ hËu qu¶ do ch¸y g©y ra, ngêi ta sö dông hai biÖn ph¸p chÝnh lµ phßng ch¸y ch÷a ch¸y vµ b¶o hiÓm.Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y truyÒn thèng th× viÖc tham gia b¶o hiÓm còng ®îc coi nh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y tèt nhÊt hiÖn nay.Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc chi tr¶ båi thêng tõ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cã ü nghÜa v« cïng to lín .V× nh tríc ®©y,c¸c doanh nghiÖp cha tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, khi x¶y ra sù cè, hä chØ nhËn ®îc mét kho¶n bï ®¾p, cøu trî tîng trng rÊt nhá cña Nhµ níc vµ còng chØ ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.Cßn trong qu¸ tr×nh t nh©n ho¸ ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn nh hiÖn nay, bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ khi x¶y ra sù cè b¶o hiÓm th× hä còng nhanh chãng nhËn ®îc c¸c kho¶n båi thêng lín ®Ó cã thÓ æn ®Þnh vµ tiÕp tôc s¶n xuÊt kinh doanh.Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ trêng, hä sÏ kh«ng cßn cã nhiÒu sù hç trî cña Nhµ níc nh tríc ®ay n÷a nªn trong trêng hîp x¶y ra rñi ro, hä kh«ng ®îc quyÒn khi gi¶m vèn.V× vËy, cã thÓ nãi b¶o hiÓm lµ l¸ ch¾n cuèi cïng ®Ó ®¶m b¶o cho sù b¶o toµn vèn cña c¸c doanh nghiÖp khi sù cè b¶o hiÓm x¶y ra. B¶o hiÓm lµ chç dùa tinh thÇn cho mäi ngêi, mäi tæ chøc gióp hä yªn t©m trong cuéc sèng, trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.B¶o hiÓm còng thÓ hiÖn tÝnh céng ®ång, t¬ng trî, nh©n v¨n s©u s¾c.ViÖc tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cßn gióp t¹o t©m lý yªn t©m trong s¶n xuÊt kinh doanh, gióp c¸c nhµ thÇu vµ c¸c nhµ ®Çu t m¹nh d¹n h¬n trong ®Çu t .Do ®ã, nã còng gi¸n tiÕp gãp phÇn t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Nã còng ®ång thêi gi¶i to¶ ®îc sù lo l¾ng bÊt æn cña ngêi d©n sèng xunh quanh khu vùc thêng xuyªn cã ho¶ ho¹n hoÆc cã nguy c¬ x¶y ra ho¶ ho¹n cao . H¬n n÷a, b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cßn gãp phÇn ®Ò phßng c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra, gi¶m bít nçi lo cho mçi c¸ nh©n, mçi doanh nghiÖp v× th«ng qua viÖc tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, chÝnh ngêi tham gia sÏ cã ý thøc h¬n vÒ viÖc tù b¶o vÖ tµi s¶n cña m×nh còng nh cña c¶ céng ®ång. Ngoµi ra, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm khi tiÕn hµnh kinh doanh nghiÖp vô b¶o hiÓm ch¸y, hä còng kh«ng muèn rñi ro tæn thÊt x¶y ra ®Ó ph¶i båi thêng nªn hä lu«n tÝch cùc t×m kiÕm c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt.B»ng mét kho¶n trÝch theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh rõ nguån phÝ thu ®îc, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®ã mét c¸ch hiÖu qu¶ th«ng qua c«ng t¸c thèng kª t×nh h×nh tæn thÊt hµng n¨m, x¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y ch¸y, t vÊn cac khu vùc cã nguy c¬ cao x¶y ra ho¶ ho¹n, hç trî c¸c doanh nghiÖp tham gia b¶o hiÓm cã ®îc c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng h¹n chÕ mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt.Hä còng cã thÓ ®µo t¹o nh÷ng chuyªn gia ®¸nh gi¸ rñi 10 ro.Nh÷ng chuyªn gia nµy mét mÆt gióp c¸c doanh nghiÖp biÕt c¸ch ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt mµ cßn gîi ý gióp c¸c hä ¸p dông c¸c trang thiÕt bÞ phßng ch¸y ch÷a ch¸y thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh c¶u c«ng ty. Bªn c¹nh ®ã, c«ng ty b¶o hiÓm cßn thêng xuyªn kiÓm tra ®«n ®èc, t¹o c¬ së vËt chÊt vµ s½n sµng hç trî kinh phÝ ®Ó c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y tèt h¬n. I.2.2. §èi víi Nhµ níc vµ nÒn kinh tÕ C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ c¸c trung gian tµi chÝnh lín nªn tõ nguån quü t¹m rçi huy ®éng ®îc tõ sù ®ãng gãp ngêi tham gia b¶o hiÓm hä sÏ sö dông mét c¸ch hÕt søc linh ho¹t vµ n¨ng ®éng.Nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi ®ã sÏ ® îc c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®em vµo kinh doanh nh cho vay, mua tr¸i phiÕu, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, tham gia thÞ trêng chøng kho¸n , ®Çu t vµo c¸c dù ¸n....c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ còng nhê ®ã mµ s«i ®éng, hiÖu qu¶ h¬n, nÒn kinh tÕ cña mét níc lu«n ch¾c ch¾n cã mét nguån vèn ®Çu t ®¸ng kÓ .Nh vËy cã thÓ nãi doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· t¹o ra mét bµn tay v« h×nh thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, b¶o hiÓm ch¸y cßn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gi÷ g×n trËt tù an ninh, an toµn x· héi v× nã tr¸nh ®îc sù bÊt æn, lo l¾ng cho chÝnh ngêi ®- îc b¶o hiÓm vµ c¶ hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng vµ c¸c quü tµi chÝnh trung gian kh¸c.Bëi v×, khi c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, hä lu«n ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó chøng minh kh¶ n¨ng thanh kho¶n ®èi víi c¸c ng©n hµng.Vµ nÕu doanh nghiÖp ®ã tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n th× hä hoµn toµn cã thÓ ®a ra b¶n hîp ®ång b¶o hiÓm ®ã nh mét b»ng chøng ®¶m b¶o ®Ó vay vèn.C¸c ng©n hµng còng nh c¸c trung gian tµi chÝnh cã thÓ yªn t©m cho vay vèn lµ v× hä biÕt r»ng nÕu cã rñi ro x¶y ra víi doanh nghiÖp hä cho vay vèn th× c¸c doanh nghiÖp ®ã sÏ nhËn ®îc båi thêng tõ phÝa c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ do ®ã cã kh¶ n¨ng tr¶ ®îc nî h¬n c¸c doanh nghiÖp kh«ng tham gia b¶o hiÓm . Nh tríc ®©y, khi x¶y ra ho¶ ho¹n lµ Nhµ níc buéc ph¶i g¸nh v¸c c¸c kho¶n chi khæng lå ®ã.Nhng khi c¸c doanh nghiÖp ®· tham gia b¶o hiÓm ho¶ ho¹n th× Nhµ níc ®· cã thÓ tiÕt kiÖm ®îc c¸c kho¶n chi kh¾c phôc hËu qu¶ tæn thÊt, tr¸nh ®îc nh÷ng biÕn ®éng chi tiªu ¶nh hëng tíi ng©n s¸ch nhµ níc. H¬n n÷a, b¶o hiÓm ch¸y còng gãp phÇn t¨ng thu ngo¹i tÖ cho Nhµ níc khi mµ ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm ®îc thùc hiÖn tèt gi÷a c¸c nhµ b¶o hiÓm trong níc vµ quèc tÕ. ThÞ trêng b¶o hiÓm ph¸t triÓn sÏ thu hót nhiÒu h¬n sù tham gia b¶o hiÓm cña c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu trong vµ ngoµi níc còng nh sù chó ý cña c¸c nhµ ®Çu t. 11 §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam, viÖc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ãng mét vai trß hÕt søc to lín.Trong khi ®ã, nh÷ng chñ ®Çu t nµy ®· quen víi viÖc tham gia b¶o hiÓm ch¸y sÏ rÊt an t©m khi ®Çu t vµo ViÖt Nam nÕu c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong níc cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô ®Ó hä tham gia b¶o hiÓm ch¸y ®èi víi lÜnh vùc mµ hä kinh doanh. Nh vËy, viÖc triÓn khai b¶o hiÓm ho¶ ho¹n chÝnh lµ mét kªnh thu hót ®Çu t hiÖu qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta. Tãm l¹i, b¶o hiÓm ch¸y ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.Th«ng qua viÖc gióp c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y, ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt, tõ ®ã gióp doanh nghiÖp cã thÓ yªn t©m ®Çu t, më réng s¶n xuÊt. §ång thêi còng gióp ngêi d©n xung quanh tr¸nh ®îc sù lo l¾ng, hoang mang ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng, t¹o mét nÕp sèng v¨n minh vµ an toµn. Nguån phÝ thu ®îc sÏ ®îc ®Çu t trë l¹i nÒn kinh tÕ, lµm phong phó thªm c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trong x· héi. B¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n nh»m ¸p dông ®èi víi c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi.Khi tiÕn hµnh triÓn khai b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, mÆc dï c¸c níc trªn thÕ giíi cã kh¸c nhau vÒ t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ nhng ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm chung sau : Gi¸ trÞ ®îc b¶o hiÓm thêng rÊt lín nh c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ xëng, v¨n phßng, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, hµng ho¸, vËt t trong kho, bÓ x¨ng…§©y lµ nh÷ng tµi s¶n rÊt cã gi¸ trÞ, cã khi lªn tíi hµng chôc, hµng tr¨m tû ®ång.Trong khi ®ã th× mÆc dï ®· hÕt søc c¶nh gi¸c ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p phßng ch¸y ch÷a ch¸y hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn th× rñi ro ho¶ ho¹n vÉn rÊt dÔ x¶y ra, kh«ng thÓ lêng tríc ®îc.Thªm vµo ®ã, thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n lµ rÊt lín, kh«ng chØ lµ mét ®¬n vÞ nhá mµ cã khi lµ toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp hay tæ chøc. §èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm trong nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ kh¸ réng. §èi tîng b¶o hiÓm hÇu hÕt lµ tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý hîp ph¸p cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi. Ph¹m vi b¶o hiÓm còng rÊt phong phó, bao gåm c¸c rñi ro chÝnh nh ch¸y, næ, sÐt..mµ nh÷ng rñi ro ®ã rÊt dÔ x¶y ra trong cuéc sèng hµng ngµy. 12 NghiÖp vô b¶o hiÓm cã tÝnh kü thuËt trong ho¹t ®éng rÊt phøc t¹p, thÓ hiÖn ë mäi kh©u cña nghiÖp vô nh :c¸ch x¸c ®Þnh ph©n chia rñi ro, c¸ch tÝnh phÝ, gi¸m ®Þnh, båi thêng… Cã rÊt nhiÒu yÕu tè lµm ¶nh hëng ®Õn biÓu phÝ v× ®èi tîng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ møc ®é rñi ro.Trªn thùc tÕ, mét sè yÕu tè c¬ b¶n ¶nh hëng ®Õn biÓu phÝ nh :vËt liÖu x©y dùng, c¸ch ph©n chia ®¬n vÞ rñi ro, phßng ch¸y ch÷a ch¸y, bao b× ®ãng gãi, chñng lo¹i hµng hãa…C¸c yÕu tè nµy trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ¶nh háng ®Õn viÖc gia t¨ng hoÆc gi¶m thiÓu møc ®é rñi ro ch¸y.Trong trêng hîp rñi ro ch¸y ®îc gi¶m cµng nhiÒu th× ngêi ®îc b¶o hiÓm cµng ®îc gi¶m phÝ, nhµ b¶o hiÓm gi¶m kh¶ n¨ng ph¶i båi thêng, ho¹t ®éng kinh tÕ còng nhê ®ã mµ kh«ng bÞ ngõng trÖ. II. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nghiÖp vô b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt II.1.Mét sè kh¸i niÖm liªn quan II.1.1.Ch¸y L«m«n«x«p lµ ngêi ®Çu tiªn ®· chøng minh b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh ch¸y lµ sù ho¸ hîp gi÷a c¸c chÊt ch¸y víi kh«ng khÝ. §Õn n¨m 1773, nhµ ho¸ häc ng- êi Ph¸p Lavoadie ®· kh¼ng ®Þnh râ h¬n ch¸y lµ mét ph¶n øng ây ho¸, lµ sù ho¸ hîp gi÷a chÊt ch¸y víi oxy cña kh«ng khÝ. Theo nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi hiÖn nay th× b¶n chÊt cña ch¸y lµ ph¶n øng ho¸ häc cã to¶ nhiÖt vµ ph¸t ra ¸nh s¸ng. Nh vËy, cã 3 dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt ra ch¸y lµ : cã ph¶n øng ho¸ häc, cã to¶ nhiÖt vµ ph¸t ra ¸nh s¸ng. II.1.2.Ho¶ ho¹n Trong ®¬n b¶o hiÓm ch¸y tiªu chuÈn kh«ng ®Þnh nghÜa râ ho¶ ho¹n lµ nh thÕ nµo v× ngêi ta ®Òu hiÓu nã theo nghÜa th«ng dông. Theo nghÜa th«ng dông, sÏ ®îc hiÓu lµ ho¶ ho¹n khi bao gåm ®Çy ®ñ c¶ 3 yÕu tè sau: - Ph¶i thùc sù ph¸t ra löa - Löa ®ã kh«ng ph¶i lµ löa chuyªn dïng - Löa ®ã ph¶i lµ bÊt ngê hay ngÉu nhiªn ph¸t ra chø kh«ng ph¶i lµ cè ý, cã chñ ®Þnh cña ngêi ®îc b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, ho¶ ho¹n do sù bÊt cÈn cña ngêi ®îc b¶o hiÓm vÉn thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm båi thêng. II.1.3.Næ Cã hai lo¹i næ chÝnh sau: * Næ lý häc: 13 Næ lý häc lµ næ do ¸p suÊt trong mét thÓ tÝch t¨ng lªn qua cao, vá thÓ tÝch kh«ng chÞu næi ¸p lùc nªn bÞ næ. C¸c nhµ khoa häc coi hiÖn tîng næ nµy lµ mét viÖc san b»ng bÊt th×nh l×nh sù kh¸c nhau vÒ ¸p lùc gi÷a hai khèi khÝ h¬i. * Næ ho¸ häc: Næ ho¸ häc lµ hiÖn tîng næ do ch¸y qu¸ nhanh g©y ra.Næ ho¸ häc cã ®Çy ®ñ 3 yÕu tè cña hiÖn tîng ch¸y lµ :cã ph¶n øng ho¸ häc, cã to¶ nhiÖt vµ ph¸t ra ¸nh s¸ng.VËy, thùc chÊt næ ho¸ häc lµ hiÖn tîng ch¸y víi tèc ®é nhanh , to¶ ra nhiÒu søc nãng vµ sinh ra nhiÒu h¬i. Næ ho¸ häc thêng g©y thiÖt h¹i cã tÝnh c¬ häc cho m«i trêng xung quanh nh ph¸ huû hay lan sang rÊt m¹nh. II.1.4.§¬n vÞ rñi ro §¬n vÞ rñi ro lµ nhãm tµi s¶n t¸ch biÖt khái nhãm tµi s¶n kh¸c víi kho¶ng c¸ch kh«ng cho phÐp löa ch¸y lan tõ nhãm nµy sang nhãm kh¸c. §¬n vÞ rñi ro cßn cã thÓ lµ mét hay mét nhãm ng«i nhµ. C¸c ng«i nhµ ®- îc coi lµ t¸ch rêi nhau vÒ mÆt kh«ng gian th× kho¶ng trèng ph©n c¸ch gi÷a hai ng«i nhµ Ýt nhÊt b»ng chiÒu cao cña ng«i nhµ cao h¬n.Theo quy ®Þnh chung hiÖn nay th× kho¶ng c¸ch gÇn nhÊt lµ kh«ng díi 12m. Kho¶ng trèng tèi thiÓu theo quy ®Þnh chung lµ : - Gi÷a c¸c kho b·i ngoµi trêi cã chøa nguyªn vËt liÖu dÔ ch¸y lµ 20m - Gi÷a c¸c khèi nhµ trong ®ã cã chøa c¸c vËt liÖu dÔ ch¸y víi c¸c ng«i nhµ kh¸c lµ 15m - Gi÷a c¸c ®èi tîng kh¸c lµ 10m. Têng ng¨n c¸ch ®¬n vÞ rñi ro ®îc hiÓu lµ cÊu tróc x©y dùng ®Ó ph©n chia ng«i nhµ thµnh tõng ®¬n vÞ rñi ro, do ®ã lo¹i têng nµy ph¶i cã kü thuËt chèng ch¸y cao h¬n têng chèng ch¸y, vÝ dô nh giíi h¹n chÞu löa kh«ng díi 2,5 giê.. II.1.5.Tæn thÊt toµn bé Trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cã hai lo¹i tæn thÊt toµn bé lµ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ vµ tæn thÊt toµn bé íc tÝnh. Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ lµ tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ ph¸ huû hay h háng hoµn toµn hoÆc sè lîng cßn nguyªn nhng gi¸ trÞ kh«ng cßn. Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh lµ tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ ph¸ huû hay h háng ®Õn møc nÕu söa ch÷a phôc håi th× chi phÝ söa ch÷a phôc håi ®ã cãn lín h¬n hay b»ng sè tiÒn b¶o hiÓm . II.2. §èi tîng b¶o hiÓm §èi tîng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ tÊt c¶ tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý hîp ph¸p cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, c¸c tæ chøc vµ c¸ 14 nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi.§èi tîng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ rÊt phong phó, cã thÓ ®îc chia thµnh nh sau : - C«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc ®· ®a vµo sö dông. - M¸y mãc trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn lao ®éng - Nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm - VËt t, hµng ho¸ trong kho - C¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nh :kho, chî, cña hµng, v¨n phßng, kh¸ch s¹n ViÖc ph©n chia ®èi tîng b¶o hiÓm nh trªn kh«ng nh÷ng gióp cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý rñi ro chÝnh x¸c h¬n mµ cßn gióp cho viÖc tÝnh phÝ b¶o hiÓm ®¬n gi¶n vµ hîp lý h¬n. §ång thêi, nã còng gióp cho ngêi tham gia b¶o hiÓm dÔ dµng h¬n trong viÖc x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n phßng ch¸y ch÷a ch¸y. ThiÖt h¹i do ch¸y kh«ng chØ lµ c¸c tæn thÊt vËt chÊt trùc tiÕp mµ nã cßn cã c¶ nh÷ng tæn thÊt gi¸n tiÕp phi vËt chÊt nh c¸c tæn thÊt g©y ra cho ngêi thø ba thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ngêi ®îc b¶o hiÓm.Tæn thÊt ®ã cã thÓ lµ thiÖt h¹i vÒ kinh doanh, thiÖt h¹i cho ngêi xung quanh…Do ®ã, trªn thùc tÕ, c«ng ty b¶o hiÓm cßn cã thÓ nhËn b¶o hiÓm thªm : tr¸ch nhiÖm d©n sù, thiÖt h¹i kinh doanh…víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c thiÖt h¹i nµy lµ do hËu qu¶ cña ch¸y. II.3. Ph¹m vi b¶o hiÓm Ph¹m vi b¶o hiÓm lµ giíi h¹n c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty b¶o hiÓm.Khi x¶y ra rñi ro ch¸y, ngêi ®îc b¶o hiÓm sÏ ®îc båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan sau: - Nh÷ng thiÖt h¹i do nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm ghi trong giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm hoÆc danh môc kÌm theo giÊy chóng nhËn b¶o hiÓm nÕu ngêi ®îc b¶o hiÓm ®· nép phÝ vµ nh÷ng thiÖt h¹i ®ã x¶y ra tríc 16h ngµy cuèi cïng cña thêi h¹n b¶o hiÓm ghi trong giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm, g©y ra cho tµi s¶n. - Nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm trong vµ sau khi ch¸y nh: chi phÝ ch÷a ch¸y, chi phÝ b¶o qu¶n trong vµ sau khi ch¸y. - Nh÷ng chi phÝ dän dÑp hiÖn trêng sau khi ch¸y. Khi rñi ro ch¸y x¶y ra, muèn x¸c ®Þnh c¸c tæn thÊt ®ã lµ thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm hay kh«ng ®Ó tõ ®ã cã ph¬ng ¸n ®Òn bï chÝnh x¸c vµ tho¶ ®¸ng, cac nhµ b¶o hiÓm ph¶i x¸c ®Þnh râ c¸c rñi ro b¶o hiÓm vµ c¸c rñi ro kh«ng ®îc b¶o hiÓm. II.3.1.Rñi ro ®îc b¶o hiÓm Trong b¶o hiÓm h¶o ho¹n th× c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm bao gåm : * Rñi ro chÝnh : “ch¸y” – Rñi ro A. Thùc chÊt rñi ro nµy bao gåm : ch¸y, sÐt vµ næ. 15 + Ch¸y sÏ ®îc b¶o hiÓm trong trêng hîp héi tô ®Çy ®ñ 3 yÕu tè sau: - Ph¶i thùc sù cã ph¸t ra löa. - Löa ®ã kh«ng ph¶i löa chuyªn dïng - Löa ®ã ph¶i lµ ngÉu nhiªn hay bÊt ngê ph¸t ra Khi ®· cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn vµ cã nh÷ng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt th× thiÖt h¹i ®ã sÏ ®îc båi thêng, dï ®ã lµ do ch¸y hay do nhiÖt hay khãi g©y ra. +SÐt: lµ t¸c ®éng trùc tiÕp cña tia chíp vµo tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm.Ngêi ®- îc b¶o hiÓm chØ ®îc båi thêng khi tµi s¶n bÞ ph¸ huû trùc tiÕp do sÐt hoÆc do sÐt ®¸nh g©y ch¸y.NÕu sÐt ®¸nh mµ kh«ng g©y ch¸y hay kh«ng ph¸ huû trùc tiÕp tµi s¶n th× kh«ng thuäc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm båi thêng .VÝ dô nh sÐt ®¸nh ph¸ huû trùc tiÕp c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö th× c¸c thiÕt bÞ nµy vÉn ®îc båi thêng nhng nÕu sÐt ®¸nh vµo mét tr¹m biÕn thÕ ®iÖn vµ lµm cho dßng ®iÖn t¨ng ®ét ngét , dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö nµy th× c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng ph¶i båi th êng trong trêng hîp nµy. + Næ: lµ hiÖn tîng ch¸y cùc nhanh, t¹o ra mét ¸p lùc lín kÌm theo mét tiÕng ®éng m¹nh, ph¸t sinh bëi mét sù gi·n në nhanh vµ m¹nh cña c¸c chÊt r¾n, chÊt láng, chÊt khÝ.Næ trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n bao gåm: - Næ nåi h¬i phôc vô sinh ho¹t - H¬i ®èt phôc vô sinh ho¹t, th¾p s¸ng hoÆc sëi Êm trong mét ng«i nhµ kh«ng ph¶i nhµ xëng hay lµm c¸c c«ng viÖc sö dông h¬i ®èt. - C¸c trêng hîp næ g©y ch¸y ®îc b¶o hiÓm, chØ cßn l¹i nh÷ng thiÖt h¹i tæn thÊt do næ mµ kh«ng g©y ch¸y - Tæn thÊt do næ mµ kh«ng g©y ch¸y th× kh«ng ®îc båi thêng, trõ nh÷ng trêng hîp næ nåi h¬i phôc vô sinh ho¹t. - Tæn thÊt do næ cã nguån gèc tõ ch¸y th× thiÖt h¹i ban ®Çu do ch¸y g©y ra th× ®îc båi thêng nhng tæn th¸t do hËu qu¶ cña næ th× kh«ng ®îc båi th- êng. *C¸c rñi ro phô: C¸c rñi ro phô nµy chØ cã thÓ ®îc b¶o hiÓm khi ®i kÌm c¸c rñi ro chÝnh, vµ viÖc cã tham gia hay c¸c b¶o hiÓm c¸c rñi ro nµy hay kh«ng tuú thuéc vµo quyÕt ®Þnh cña ngêi tham gia b¶o hiÓm.C¸c rñi ro phô bao gåm: + M¸y bay vµ c¸c ph¬ng tiÖn hµng kh«ng kh¸c hay c¸c thiÕt bÞ trªn c¸c ph¬ng tiÖn ®ã r¬i vµo lµm cho tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ thiÖt h¹i. C¸c thiÖt h¹i lo¹i nµy ®Òu ®îc båi thêng dï kh«ng cã x¶y ra ho¶ ho¹n. + Næi lo¹n, b¹o ®éng d©n sù, ®×nh c«ng, bÓ xëng … 16 + Löa ngÇm díi ®Êt: mäi thiÖt h¹i do löa ngÇm díi ®Êt g©y ra ®Òu ®îc båi thêng dï cã x¶y ra ch¸y hay kh«ng. + §éng ®Êt: mäi tæn thÊt do ®éng ®Êt g©y ra ®Òu ®îc phÝa c«ng ty b¶o hiÓm båi thêng dï ®éng ®Êt kh«ng g©y ra ch¸y. + Gi«ng b·o: Dï gi«ng b·o kh«ng g©y ra ch¸y nhng nh÷ng thiÖt h¹i do gi«ng b·o g©y ra ®Òu ®îc båi thêng. + Vì trµn níc tõ c¸c bÓ chøa: nhng lo¹i trõ tµi s¶n bÞ ph¸ huû do níc ch¶y, rß rØ tõ hÖ thèng thiÕt bÞ phßng ch¸y ch÷a ch¸y tù ®éng. II.3.2.Rñi ro lo¹i trõ Trªn thùc tÕ cã nh÷ng rñi ro mµ nhµ b¶o hiÓm kh«ng thÓ nhËn b¶o hiÓm ®îc.Nh÷ng ®iÓm lo¹i trõ trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®îc ¸p dông nh sau: + Nh÷ng thiÖt h¹i tæn thÊt do hµnh ®éng cè ý hay ®ång lo· cña ngêi ®îc b¶o hiÓm g©y nªn. + Nh÷ng tæn thÊt do:næi lo¹n, ®×nh c«ng trõ khi nh÷ng rñi ro nµy ®· ®îc b¶o hiÓm kÌm theo c¸c rñi ro chÝnh, cã tho¶ thuËn trong giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. + Nh÷ng tæn thÊt cã liªn quan ®Õn phãng x¹, hay nhiÔm phãng x¹ + Nh÷ng tæn thÊt vÒ hµng ho¸ nhËn uû th¸c, tiÒn b¹c, chøng kho¸n, b¶n th¶o, sæ s¸ch kinh doanh, b¶n vÏ, tµi liÖu thiÕt kÕ… trõ khi ®· cã tho¶ thuËn lµ tr¶ thªm phÝ b¶o hiÓm cho nh÷ng tæn thÊt trong trêng hîp nµy. + Tµi s¶n bÞ cíp hay mÊt c¾p nhng nÕu chøng minh ®îc lµ bÞ mÊt c¾p th× vÉn ®îc båi thêng. + Nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra cho bªn thø ba + Nh÷ng thiÖt h¹i tæn thÊt mang tÝnh chÊt hËu qu¶ díi bÊt kú h×nh thøc nµo do ph¶i ngõng kinh doanh, « nhiÔm m«i trêng…trõ thiÖt h¹i vÒ tiÒn thuª nhµ ®îc x¸c nhËn trong giÊy b¶o hiÓm lµ ®îc b¶o hiÓm. + ChÊt næ kh«ng bao gåm nguyªn nhiªn liÖu x¨ng dÇu, ngêi, déng thùc vËt sèng. + Nh÷ng tµi s¶n mµ vµo thêi ®iÓm x¶y ra tæn thÊt ®îc b¶o hiÓm theo ®¬n b¶o hiÓm hµng h¶i, trõ phÇn thiÖt h¹i vît qu¸ sã tiÒn båi thêng theo ®¬n b¶o hiÓm hµng h¶i. + Nh÷ng thiÖt h¹i tæn thÊt trong møc miÔn thêng.Th«ng thêng, trong ¸p dông mc miÔn thêng cso khÊu trõ tèi thiÓu lµ 2% sè tiÒn b¶o hiÓm trªn mét ®¬n vÞ rñi ro/vô tæn thÊt nhng tèi thiÓu kh«ng díi 100 USD/vô vµ tèi ®a lµ 2000 USD/vô. II.4. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ sè tiÒn b¶o hiÓm 17 II.4.1.Gi¸ trÞ b¶o hiÓm Gi¸ trÞ b¶o hiÓm (GTBH) ®îc hiÓu lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®îc abá hiÓm.Gi¸ trÞ nµy cã thÓ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ hoÆc gi¸ trÞ mua míi. Tµi s¶n trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n thêng cã gi¸ trÞ rÊt lín nh c«ng tr×nh, kho tµng, bÕn b·i…V× cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n kh¸c nhau nh vËy nªn viÖc x¸c ®Þnh GTBH vµ sè tiÒn b¶o hiÓm trong b¶o hiÓm tµi s¶n ®«i khi rÊt phøc t¹p vµ khã kh¨n. §Ó cã thÓ x¸c ®Þnh GTBH mét c¸ch chÝnh x¸c , ngêi ta ph©n chia tµi s¶n ra thµnh 2 lo¹i: - Nh÷ng tµi s¶n mang tÝnh kiªn cè vµ t¬ng ®èi tÜnh (nhµ xëng, v¨n phßng, nhµ ë , m¸y mãc thiÐt bÞ…) , c¨n cø vµo 3 chØ tiªu sau: + Gi¸ trÞ ban ®Çu hoµn toµn- khÊu hao nÕu cã + Chi phÝ thùc tÕ céng dån + Tho¶ thuËn vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ gi÷a c¸c bªn tham gia. - Nh÷ng hµng ho¸ thêng xuyªn lu©n chuyÓn, khi x¸c ®Þnh GTBH ngêi ta chia thµnh 2 lo¹i: + B¶o hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh: V× hµng ho¸ trong c¸c kho b·i, cöa hµng lu«n lu©n chuyÓn nªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ cña sè hµng ho¸ ®ã trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nªn trong trêng hîp nµy th× ngêi ®îc b¶o hiÓm sÏ íc tÝnh vµ th«ng b¸o cho nhµ b¶o hiÓm gi¸ trÞ cña sè hµng ho¸ trung b×nh cã trong kho, b·i…trong thêi h¹n b¶o hiÓm.Vµ gi¸ trÞ trung b×nh nµy ® îc coi lµ sè tiÒn b¶o hiÓm.Gi¸ trÞ trung b×nh nµy còng ®îc lµm c¬ së ®Ó tÝnh phÝ b¶o hiÓm vµ c«ng ty b¶o hiÓm còng båi thêng tæn thÊt thùc tÕ nhng kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ trung b×nh ®· khai b¸o. + B¶o hiÓm theo gi¸ trÞ tèi ®a: c«ng ty b¶o hiÓm trong trêng hîp nµy sÏ nhËn b¶o hiÓm cho tµi s¶n víi møc gi¸ trÞ tèi ®a t¹i thêi diÓm mµ chñ së h÷u tµi s¶n cã gi¸ trÞ tèi ®a so víi c¸c thêi ®iÓm trong níc.V× trong trêng hîp nµy th× gi¸ trÞ tµi s¶n cã thÓ t¨ng ®ét biÕn nªn nhµ b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn thªm vÒ sè tiÒn b¶o hiÓm. Trong trêng hîp nµy th× ngêi ®îc b¶o hiÓm còng íc tÝnh vµ th«ng b¸o cho c«ng ty b¶o hiÓm gi¸ trÞ cña hµng ho¸ tèi ®a cã thÓ ®¹t ®îc vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong thêi h¹n b¶o hiÓm.PhÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ trÞ tèi ®a nµy nhng kh«ng ®îc thu hÕt ngay toµn bé phÝ mµ chØ ®îc thu 75%. §Õn cuèi n¨m b¶o hiÓm, ngêi ®îc b¶o hiÓm sÏ ph¶i quyÕt to¸n nèt sè tiÒn phÝ b¶o hiÓm cßn l¹i dùa trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ thùc tÕ hµng th¸ng hay hµng quý.Khi cã thiÖt h¹i tæn thÊt th× c«ng ty b¶o hiÓm sÏ båi thêng thiÖt h¹i thiÖt h¹i thùc tÕ nhng kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ tèi ®a ®· khai b¸o tríc ®ã. 18 NÕu thiÖt h¹i x¶y ra trong thêi h¹n b¶o hiÓm vµ ®· ®îc båi thêng vît qua gi¸ trÞ tèi ®a b×nh qu©n th× lóc nµy viÖc tÝnh phÝ b¶o hiÓm sÏ kh«ng dùa vµo gi¸ trÞ tèi ®a n÷a mµ sÏ dùa vµo sè tiÒn båi thêng ®· tr¶ (nghÜa lµ coi sè tiÒn båi th- êng chÝnh lµ sè tiÒn b¶o hiÓm). Nªn trong mäi tr¬ng hîp th× sè tiÒn båi thêng vÉn kh«ng ®îc vît qóa sè tiÒn b¶o hiÓm.Vµ nÕu ngêi ®îc b¶o hiÓm båi thêng nhiÒu lÇn th× tæng sè tiÒn båi thêng còng kh«ng ®îc vît qu¸ sè tiÒn b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, ®Ó kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh l¹i cuèi thêi h¹n b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm vµ tiÖn cho c«ng t¸c t¸i b¶o hiÓm th× c¸c nhµ b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm nªn chän b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ trung b×nh. II.4.2.Sè tiÒn b¶o hiÓm Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ giíi h¹n båi thêng tèi ®a cña ngêi b¶o hiÓm trong tr- êng hîp tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt toµn bé.Ngßi ®îc b¶o hiÓm còng cã thÓ tham gia b¶o hiÓm tµi s¶n cña m×nh víi sè tiÒn lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm nh ng kh«ng vît qu¸ 110% gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Còng nh nãi ë trªn, sè tiÒn b¶o hiÓm chÝnh lµ c¨n cø ®Ó tÝnh phÝ b¶o hiÓm vµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh sè tiÒn b¶o hiÓm chÝnh lµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n th× c¸c nhµ b¶o hiÓm kh«ng chÊp nhËn b¶o hiÓm theo kiÓu chän ®iÓm.NghÜa lµ kh«ng nhËn b¶o hiÓm cho bé phËn tµi s¶n, nh÷ng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt cã nhiÒu rñi ro nhÊt v× kh¶ n¨ng ph¶i båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm lµ rÊt cao vµ rÊt dÔ x¶y ra trôc lîi b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, c«ng ty b¶o hiÓm còng cã thÓ chÊp nhËn b¶o hiÓm tíi 50% gi¸ trÞ tµi s¶n. II.5. PhÝ b¶o hiÓm vµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm II.5.1.PhÝ b¶o hiÓm PhÝ b¶o hiÓm lµ gi¸ c¶ cña dÞch vô b¶o hiÓm.ViÖc tÝnh møc phÝ b¶o hiÓm cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c nhµ b¶o hiÓm v× møc gi¸ nµy võa ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng võa ph¶i ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cña nhµ b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm thêng nép ngay mét lÇn sau khi ký kÕt hîp ®ång nhng ®Ó gi¶m bít g¸nh nÆng cho ngêi tham gia b¶o hiÓm trong trêng hîp phÝ b¶o hiÓm qu¸ lín th× hai bªn cã thÓ tho¶ thuËn nép lµm nhiÒu kú (tèi ®a lµ 4 kú) vµ phÝ tr¶ cho kú nµo th× chØ cã hiÖu lùc víi kú ®ã. PhÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n còng gièng nh hÇu hÕt phÝ b¶o hiÓm c¸c nghiÖp vô kh¸c lµ bao gåm phÝ thuÇn vµ phô phÝ. PhÝ b¶o hiÓm = PhÝ thuÇn + phô phÝ Trong ®ã, phÝ thuÇn chÝnh lµ lo¹i phÝ h×nh thµnh nªn quü båi thêng vµ møc phÝ nµy ®îc tÝnh dùa trªn x¸c xuÊt rñi ro. 19 Phô phÝ trong b¶o hiÓm ch¸y bao gåm nh÷ng kho¶n chi sau: chi qu¶n lý, chi hoa hång, chi ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt, c¸c lo¹i thuÕ vµ c¸c kho¶n chi kh¸c….PhÇn phô phÝ chiÕm kho¶ng 30% tæng møc phÝ thu. PhÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n còng ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn tû lÖ phÝ vµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm. C«ng thøc tÝnh phÝ b¶o hiÓm nh sau: P=Sb *R Víi Sb : STBH R: tØ lÖ phÝ b¶o hiÓm P : phÝ b¶o hiÓm Tû lÖ phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n thêng ®îc chia lµm 2 bé phËn: tû lÖ phÝ thuÇn vµ tû lÖ phô phÝ. R = R1 + R2 Víi R1 : Tû lÖ phÝ thuÇn R2: Tû lÖ phô phÝ Cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn biÓu phÝ v× ®èi tîng cña b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lµ rÊt kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ vµ møc ®é rñi ro.Do vËy mµ kh«ng thÓ ¸p dông mét biÓu phÝ cè ®Þnh cho tÊt c¶ mäi lo¹i tµi s¶n ®îc. Th«ng thêng th× c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sÏ ¸p dông c¸c tû lÖ phÝ kh¸c nhau cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau vµ sau ®ã sÏ ®iÒu chØnh theo c¸c yÕu tè lµm t¨ng gi¶m phÝ.Trªn thùc tÕ cã mét sè yÕu tè c¬ b¶n sau cã thÓ ¶nh hëng tãi tØ lÖ phÝ nh :VËt liÖu x©y dùng, ¶nh hëng cña c¸c tÇng nhµ, c«ng t¸c phßng ch¸y ch÷a ch¸y, c¸ch ph©n chia ®¬n vÞ rñi ro, bao b× ®ãng gãi, chñng lo¹i hµng hãa, c¸ch thøc s¾p ®Æt…. II.5.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tû lÖ phÝ b¶o hiÓm a. Theo ph©n lo¹i §©y lµ c¸ch kÕt hîp c¸c ®¬n vÞ cã thÓ so s¸nh víi nhau cïng mét lo¹i, sau ®ã tÝnh tû lÖ mçi lo¹i ph¶n ¸nh sè tæn thÊt vµ cac chi phÝ kh¸c cña lo¹i ®ã.Ph¬ng ph¸p nµy phï hîp víi c¸c tµi s¶n t¬ng ®èi ®ång ®Òu nhau nh : nhµ ë, nhµ thê… Khi x¸c ®Þnh tû lÖ phÝ theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cÇn xem xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h ëng ®Õn tû lÖ phÝ sau: - VËt liÖu x©y b»ng g×. - Kh¨ n¨ng phßng ch¸y ch÷a ch¸y - Ngêi sö dông (chñ nhµ hay cho thuª) - VËt bè trÝ xunh quanh, bªn ngoµi ( nh÷ng c«ng tr×nh ®Æc biÖt dÔ ch¸y ®Ó gÇn löa lan nhanh tíi tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm). b. Theo danh môc Bao gåm c¸c bíc: 20