Lêi më ®Çu Giao th«ng vËn t¶i lµ ngµnh kinh tÕ - kü thuËt cã vÞ trÝ quan träng ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ, x· héi an ninh quèc phßng. Giao th«ng vËn t¶i lµ mét bé phËn cña kiÕn tróc h¹ tÇng kinh tÕ. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cã kiªn quan chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Bëi vËy cã thÓ nãi giao th«ng vËn t¶i lµ huyÕt m¹ch cña nÒn kinh tÕ, ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Giao th«ng vËn t¶i níc ra gåm c¸c h×nh thøc chñ yÕu: VËn t¶i ®êng bé, ®êng thuû, ®êng s¾t vµ hµng kh«ng. Trong ®ã vËn t¶i ®êng bé b»ng xe c¬ giíi lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt, ®îc sö dông réng r·i trong nÒn kinh tÕ. Víi tèc ®é vËn chuyÓn nhanh hoµn thµnh qu¸ tr×nh vËn chuyÓn mét c¸ch triÖt ®Ó, chi phÝ vËn chuyÓn t¬ng ®èi thÊp nªn vËn chuyÓn b»ng xe c¬ giíi tiÖn lîi h¬n rÊt nhiÒu so víi vËn chuyÓn b»ng c¸c h×nh thøc kh¸c. H¬n n÷a vËn chuyÓn b»ng xe kh¸c nhau cã kh¶ n¨ng chuyªn trë hµng ho¸, con ngßi tíi mäi lóc, mäi lóc kÓ c¶ nh÷ng ®iÓm mµ vËn t¶i ®êng s¾t, hµng kh«ng kh«ng tíi ®îc. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i lµ ngµnh s¶n xuÊt mang tÝnh x· héi cao. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕn hµnh ngoµi C«ng ty, chñ yÕu lµ sù tiÕp xóc gi÷a l¸i xe víi x· héi, sù qu¶n lý cña C«ng ty chØ trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh. V× vËy h×nh thøc vËn t¶i b»ng xe c¬ giíi thêng gÆp rñi ro vÒ tai n¹n giao th«ng, cÇn ph¶i cã sù gi¸o dôc, gióp ®ì cña c¸c ngµnh chøc n¨ng vµ toµn x· héi. Cïng víi sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, vËn chuyÓn b»ng xe c¬ giíi còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, lîng xe lu hµnh t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh ®ã, chÊt lîng hÖ thèng ®êng bé ë ®Êt níc ta cßn kÐm, viÖc tu söa l¹i ®êng x¸ ch¸p v¸ chËt hÑp, chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña ®iÒu kiÖn mµ chóng ta cha cã ®ñ biÖn ph¸p tèi u ®Ó h¹n chÕ, ng¨n ngõa rñi ro. H¬n thÕ n÷a, mÆc dï lîng xe lu hµnh ngµy mét t¨ng nhng vÉn kh«ng theo kÞp víi sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng nªn vÉn ph¶i sö dông nh÷ng xe hÕt thêi h¹n sö dông hoÆc kh«ng ®¶m b¶o ®é an toµn. L¸i xe kh«ng nghiªm tóc chÊp hµnh luËt lÖ an toµn giao th«ng. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, víi ph¬ng ch©m "l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch" khi ho¹n n¹n, b¶o hiÓm lµ mét h×nh thøc gi¸n tiÕp gióp ®ì nhau khi khã kh¨n, sù ra ®êi cña nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ cÇn thiÕt. Tõ thùc tÕ triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy ®· chøng minh ®îc r»ng b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi kh«ng thÓ thiÕu ®îc vµ ngµy cµng phôc vô ®¾c lùc cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Lµ sinh viªn thuéc chuyªn ngµnh kinh tÕ b¶o hiÓm, sau mét thêi gian nghiªn cøu tµi liÖu vµ thùc tËp nghiÖp vô t¹i v¨n phßng B¶o hiÓm huyÖn Thanh Tr×, t«i xin chän ®Ò tµi "B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ë phßng B¶o hiÓm huþªn Thanh Tr× - Hµ Néi" cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh. Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ: - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. - Ph©n tÝch t×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ë V¨n phßng B¶o hiÓm huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi. - §a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn nghiÖp vô B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ë V¨n phßng B¶o hiÓm huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi. Hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy t«i ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì cña c« gi¸o Ths. NguyÔn ThÞ LÖ HuyÒn, c¸n bé chuyªn m«n cña v¨n phßng B¶o hiÓm huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi n¬i t«i ®· kh¶o s¸t trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp. Nh©n ®©y t« PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba I- Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. Dï ë ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo, con ngêi vµ tµi s¶n lu«n bÞ ®e do¹ bëi thiªn tai vµ c¸c tai biÕn bÊt ngê, ph¸t sinh ngay trong c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi. Suèt trong lÞch sö ph¸t triÓn cu¶ m×nh, loµi ngêi ®· ph¶i chÞu ®ùng vµ chøng kiÕn biÕt bao th¶m ho¹, nµo lµ ®éng ®Êt, nói löa, sãng thÇn, b·o tè, dÞch bÖnh råi th× chiÕn tranh, tai n¹n giao th«ng, phãng x¹, « nhiÔm, ho¶ ho¹n. v.v… C¸c hiÖn tîng nµy lu«n bÊt ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng theo mét tr×nh tù chu kú. V× thÕ ®Ó ®Êu tranh cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh, con ngêi ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Êu tranh nh»m chinh phôc vµ c¶i t¹o thiªn nhiªn. §ång thêi con ngêi ph¶i t×m biÖn ph¸p ®Ò phßng, ng¨n ngõa nh÷ng tai n¹n xÊu cã thÓ x¶y ra. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®Êu tranh cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é khoa häc - kü thuËt vµ tiÒm lùc ph¸t triÓn cña mçi níc còng nh sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi. Song cho dï kha häc - kü thuËt cã ph¸t triÓn møc nµo ch¨ng n÷a th× con ngêi vÉn tån t¹i trong lßng thiªn nhiªn, g¸nh chÞu hËu qu¶ do thiªn nhiªn g©y ra víi møc ®é ngµy cµng gi¶m. §Ó kh¾c phôc hËu qu¶ cña thiªn tai vµ tai n¹n, ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, mçi gia ®×nh, ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh hay Nhµ níc chØ cã mét kho¶n dù tr÷ lín ®Ó bï ®¾p thiÖt h¹i vµ trang tr¶i chi phÝ cho phÇn tr¸ch nhiÖm ph¸t sinh. BiÖn ph¸p t¹o b¶o hiÓm b»ng c¸ch tiÕt kiÖm tiÒn, dù tr÷ hiÖn vËt hµng ho¸ cña tõng gia ®×nh, tõng doanh nghiÖp tá ra kÐm hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ, nhÊt lµ khi xÈy ra thiÖt h¹i lín. Dù tr÷ lín cña Nhµ níc th× l¹i kh«ng thÓ trang tr¶i tæn thÊt nhá lÎ, ph©n t¸n cña tõng c¸ nh©n gia ®×nh hay mét doanh nghiÖp bÞ thÊt b¹i nhÊt lµ trong bèi c¶nh nµy níc ta ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, doanh nghiÖp ph¶i tù chñ vµ b¶o toµn vèn cña m×nh hay bÞ thiªn tai vµ tai n¹n bÊt ngê g©y thiÖt h¹i. BiÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt kh¾c phôc ®îc hai nhîc ®iÓm trªn lµ tæ chøc b¶o hiÓm nh mét dÞch vô tµi chÝnh cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp - b¶o hiÓm th¬ng m¹i (hay cßn gäi lµ b¶o hiÓm rñi ro) §èi tîng cña b¶o hiÓm th¬ng m¹i lµ: con ngêi, tµi s¶n vµ tr¸ch nhiÖm. Quü b¶o hiÓm ®îc lËp ra tõ sù ®ãng gãp c¸ nh©n, ®¬n vÞ tham gia baá hiÓm. Ngoµi ra cßn dïng ®Ó chi lËp quü dù tr÷, chi cho viÖc qu¶n lý cña doanh nghiÖp, chi thùc hiÖn nghÜa vô ®ãi víi ng©n s¸ch Nhµ níc. trong nh÷ng trêng hîp cô thÓ ®îc chi dïng cho viÖc tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó phßng h¹n chÕ tæn thÊt. Nh vËy cã thÓ nãi b¶o hiÓm cã mét søc m¹nh tµi chÝnh ®Ó trë thµnh tÊm l¸ ch¾n vÒ kinh tÕ tríc sù tµn ph¸ cña hiÓm ho¹ bÊt ngê. Thùc chÊt b¶o hiÓm lµ sù cam kÕt cña ngêi b¶o hiÓm båi thêng ®èi víi ngêi ®îc b¶o hiÓm vÒ nh÷ng mÊt m¸t thiÖt h¹i cña ®èi tîng b¶o hiÓm do nh÷ng rñi ro g©y ra, víi ®iÒu kiÖn ngêi ®îc b¶o hiÓm ®· mua b¶o hiÓm cho nh÷ng ®èi tîng ®ã vµ nép mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm. Bªn c¹nh nh÷ng rñi ro nghiªm träng do thiªn tai g©y ra, chÝnh b¶n th©n sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®· ®em ®Õn cho con ngêi nh÷ng sù cè bÊt thêng kh«ng thÓ tr¸nh khái. Theo sè liÖu thèng kª cha ®Çy ®ñ, hµng n¨m trªn thÕ giíi cã kho¶ng 7000 vô tai n¹n lín nhá xÈy ra trªn biÓn, cø hai gi©y cã mét vô tai n¹n « t«, trung b×nh mçi ngµy xÈy ra mét trËn ®éng ®Êt hoÆc nói löa phun, hai trËn giã b·o tuyÕt hoÆc sãng thÇn, lµm hµng triÖu ngêi chÕt vµ bÞ th¬ng, sè tµi s¶n bÞ thiÖt h¹i tÝnh b»ng tiÒn ®Ó ®ñ nu«i toµn bé d©n Ch©u Phi. Trong sè c¸c tæn thÊt nghiªm träng xÈy ra, ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn c¸c tæn thÊt vÒ ngêi vµ tµi s¶n do tai n¹n vÒ ®iÒu khiÓn xe c¬ giíi g©y ra, Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thiÖt h¹i lín nhÊt (gÊp 10 lÇn tai n¹n m¸y bay vµ xe löa). Cïng víi c«ng cuéc c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸, tai n¹n giao th«ng ®êng bé ®· t¨ng lªn mét con sè ®¸ng kÓ vµ trë thµnh hiÓm ho¹ lín ®èi víi x· héi. Riªng ë NhËt B¶n, nh÷ng ngêi bÞ tai n¹n « t«, bÞ th¬ng, bÞ chÊt trong tai n¹n « t« ®· t¨ng tõ 21.540 ngêi trong n¨m 1948 lªn 78.764 trong n¨m 1994, tøc lµ t¨ng 36 lÇn chØ trong vßng 6 n¨m. ë Ph¸p th¸ng 12/1992 ®· xÈy ra gÇn 13.000 vô ®ông xe, lµm 648 ngêi bÞ thiÖt m¹ng. ë níc ra, ®i ®«i víi sù gia t¨ng cña c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn c¬ giíi, tai n¹n giao th«ng còng ngµy mét gia t¨ng. Theo côc C¶nh s¸t giao th«ng ®êng bé - ®êng s¾t, chØ tÝnh riªng tõ 1.1. ®Õn 20.2.2000 trªn ph¹m vi c¶ níc ®· xÈy ra 4427 vô tai n¹n giao th«ng lµm chÕt 1282 ngêi vµ bÞ th¬ng 4685 ngêi. So víi cïng kú n¨m tríc, t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng trong thêi gian qua t¨ng 14,5% sè vô; 22,56% sè ngêi thiÖt m¹ng trong c¸c vô tai n¹n giao th«ng so víi vïng kú n¨m tríc t¨ng 1 ngêi. Trong sè c¸c ph¬ng tiÖn g©y tai n¹n cã 35,14% lµ xe « t« vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, 63% lµ xe m« t«. §Æc biÖt cã mét sè vô tai n¹n giao th«ng rÊt nghiªm träng ®Òu xÈy ra ®èi víi « t« kh¸ch vµ do l«Ü cña chñ ph¬ng tiÖn: Vô tai n¹n xe kh¸ch mang biÓn sè 63A - 53 - 89, bÞ mÊt phanh khi xuèng dèc t¹i ®Ìo Cï M«ng, xe ®©m vµo v¸ch ®¸ lµm 36 ngêi chÕt, 47 ngêi bÞ th¬ng. Vô tai n¹n t¹i ®Ìo C¶ tØnh Kh¸nh Hoµ, xe 75B - 18 - 91 cña HTX « t« HuÕ tØnh Thõa Thiªn HuÕ so va ch¹m víi mét xe ®· bèc ch¸y d÷ déi råi lao xuãng biÓn, 29 hµnh kh¸ch trªn xe chÕt vµ 11 ngêi bÞ th¬ng nÆng, xe bÞ ph¸ huû hoµn toµn. Vô tai n¹n xe kh¸ch mang biÓn sè 37H -17 - 00, l¸i xe ®· tù ý trao tay l¸i cho chñ xe kh«ng cã b»ng l¸i nªn lµm chÕt 6 ngêi ®i xe m¸y ®ang ®i ngîc ®êng. Qua nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy nh÷ng vô tai n¹n ®Ó l¹i hËu qu¶ rïng rîn nh thÕ thiÕt nghÜ nÕu kh«ng cã b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù th× lµm sao cã thÓ kÐo l¹i ®îc phÇn nµo mÊt m¸t vµ thiÖt h¹i khñng khiÕp Êy. Nh vËy, còng nh c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô kh¸c, ho¹t ®éng GTVT cÇn ®îc b¶o hiÓm hay nãi mét c¸ch kh¸c ho¹t ®éng GTVT kh«ng thÓ t¸ch rêi b¶o hiÓm. V× thÕ sù ra ®êi cña lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba lµ ®ßi hái tÊt yÕu. Trªn thÕ giíi, nghiÖp vô b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba ®îc ra ®êi ë thÕ kû XIX g¾n kÌm víi sù ph¸t minh vµ sö dông xe h¬i. Tèc ®é ph¸t triÓn cña nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy rÊt m¹nh mÏ, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n¬c ph¸t triÓn nh: Anh, Ph¸p, §øc, Mü, NhËt v.v… Doanh thu cña nã chiÕm tû träng lín (trªn díi 30% ) Trong tæng doanh thu toµn bé ho¹t ®éng b¶o hiÓm. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu cã qui ®Þnh ®©y lµ lo¹i b¶o hiÓm "b¾t buéc" ë ViÖt Nam do nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, ®Æc biÖt lµ do tæ chøc ho¹t ®éng cña xe c¬ giíi lµ nguån nguy hiÓm cùc ®é, thùc tÕ ®· g©y ra tai n¹n thêng xuyªn kh«ng thÓ lêng tríc ®îc. H¬n thÕ n÷a, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi bÞ n¹n khi cã thiÕt h¹i x¶y ra ngµy 10/3/1998 Héi ®ång Bé trëng ®· ra nghÞ ®Þnh sè 30/H§BT qui ®Þnh b¾t buéc tÊt c¶ c¸c chñ xe c¬ giíi ®¨ng ký ho¹t ®éng trªn l·nh thæ c¸c níc CHXHCN ViÖt Nam ®Òu ph¶i tham gia b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe t¹i B¶o ViÖt. Tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe ë ®©y lµ phÇn tr¸ch nhiÖm båi thêng nh÷ng hËu qu¶ ®îc tÝnh b»ng tiÒn theo qui ®Þnh cña luËt ph¸p hoÆc ph¸n quyÕt cña toµ ¸n quyÕt ®Þnh chñ xe cña m×nh g©y tai n¹n lµm cho: + Bªn thø 3 bÞ thiÖt h¹i hoÆc bÞ th¬ng tÝch. + Cña c¶i, tµi s¶n cña bªn thø 3 bÞ huû ho¹i, h háng. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe lµ biÖn ph¸p kinh tÕ huy ®éng sù ®ãng gãp cña c¸c chñ xe h×nh thµnh nªn quü b¶o hiÓm. Quü ®ã chñ yÕu ®îc sö dông ®Ó båi thêng, bï ®¾p cho c¸c chñ xe trong thêi gian xe ho¹t ®éng g©y ra tai n¹n, lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe, nh»m gãp phÇn æn ®Þnh vÒ mÆt tµi chÝnh cho chñ xe. II. T¸c dông cña b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ ®Æc biÖt lµ khi xo¸ bá c¬ chÕ bao cÊp, quü b¶o hiÓm chÝnh lµ nguån b¶o ®¶m tµi chÝnh ch¾c ch¾n cho c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ c¸c hiÓm ho¹, b¶o toµn vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c nguån vèn cña m×nh. C¸c nhµ kinh doanh cã l¾m nçi lo: Lo sao "cã vèn lµm ¨n" lµ nçi lo mu«n thuë, råi l¹i lo "côt vèn, s¹t nghiÖp" khi kh«ng may gÆp ph¶i rñi ro nhÊt lµ ®èi víi nguån vèn trî cÊp tµi chÝnh trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay. Quy m« ®Çu t cµng lín th× rñi ro ®Çu t còng cµng cao. Hä lùa chän vµ göi g¾m doanh nghiÖp cña m×nh vµo c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm vÒ tµi s¶n vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Nh ta ®· biÕt, tai n¹n giao th«ng ngµy mét gia t¨ng, mét vÊn ®Ò tån t¹i cßn hÕt søc phøc t¹p lµ viÖc gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña nã. Bëi v× chøc tr¸ch vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt chØ ë møc ®é hÕt søc h¹n hÑp, h×nh thøc tríc nh÷ng mÊt m¸t ®au th- ¬ng cña n¹n nh©n. Theo nh luËt ph¸p ®· quy ®Þnh: chñ xe c¬ giíi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi thêng toµn bé nh÷ng thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ tµi s¶n do sù lu hµnh xe cña hä g©y ra ®èi víi ngêi thø ba. Song trªn thùc tÕ, khi x¶y ra tai n¹n do tr¸ch nhiÖm h×nh sù mµ cã nhiÒu ngêi l¸i xe bá ch¹y, còng nh do ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña chñ xe cßn h¹n hÑp kh«ng d kh¶ n¨ng båi th- êng cho n¹n nh©n. V× thÕ trong rÊt nhiÒu trêng hîp ngêi bÞ n¹n kh«ng biÕt kh«i phôc l¹i thiÖt h¹i, mÊt m¸t ®Çu t. Nh vËy ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi bÞ n¹n khi x¶y ra tai n¹n còng nh b¶o ®¶m cho chñ xe (l¸i xe) khái nh÷ng hoang mang vÒ tinh thÇn vµ nh÷ng chi phÝ vÒ kinh tÕ kh«ng thÓ l- êng tríc næi, cÇn thiÕt ph¶i cã mét biÖn ph¸p kinh tÕ thµnh lËp quü dù tr÷ båi thêng tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe. - Båi thêng chñ ®éng, kÞp thêi cho chñ xe khi ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù. Khi tai n¹n giao th«ng x¶y ra, trong ®ã lçi cña l¸i xe th× C«ng ty b¶o hiÓm (N¬i mµ chñ xe tham gia b¶o hiÓm) sÏ th«ng qua ho¹t ®éng nghiÖp vô cña m×nh tiÕn hµnh viÖc chi båi thêng cho c¸c chñ xe mét c¸ch kÞp thêi, gióp c¸c chñ xe cã thªm ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó nhanh chãng kh¾c phôc hËu qu¶ xÈy ra kh«ng kh¶i chi ra nh÷ng kho¶n chi bÊt th- êng g©y mÊt c©n ®èi vÒ mÆt tµi chÝnh. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe ra ®êi ®· cã t¸c dông: - §Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó phßng ngõa vµ ng¨n ngõa tai n¹n tÝch cùc gi¶m sè vô tai n¹n cã thÓ xÈy ra. B»ng c¸ch th«ng qua c«ng t¸c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm chñ xe, thóc ®Èy c¸c l¸i xe thùc hiÖn tèt biÖn ph¸p an toµn nh»m gi¶m mét c¸ch tèi ®a c¸c tæn thÊt cã thÓ xÈy ra. Bªn c¹nh ®ã th«ng qua viÖc thu phÝ b¶o hiÓm ®Ó cã nguån chi vµo viÖc ng¨n ngõa c¸c tai n¹n x¶y ra, cô thÓ lµ ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc chi ®Ò phßng, h¹n chÕ tæn thÊt nh: chi lµm ®êng l¸nh n¹n, më réng hoÆc lµm thªm ®êng x¸.v.v… Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n míi hiÖn nay, c¸c ®¬n vÞ ®îc giao vèn vµ tù c©n ®èi vÒ mÆt tµi chÝnh. V× vËy, ®èi víi c¸c chñ xe, kho¶n chi båi thêng cho ngêi bÞ n¹n khi kh«ng may xe g©y tai n¹n cho ngêi kh¸c lµ rÊt lín. Song nÕu chñ xe ®· tham gia b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù, mµ gÆp ph¶i tai n¹n g©y thiÖt h¹i cho ngêi thø ba th× c¸c chñ xe ®· cã nguån ®Ó b× ®¾p sù thiÖt h¹i. §ã chÝnh lµ sè tiÒn båi thêng gióp cho c¸c ®¬n vÞ, chñ thÓ æn ®Þnh vµ ph¸t huy quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh khi kh«ng may xÈy ra tai n¹n mÊt ngê ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm cña xe, lµm thiÖt h¹i kinh tÕ cña chñ xe. Bªn c¹nh c¸c t¸c dông trªn, b¶o hiÓm TNDS cßn hç trî chñ xe trong viÖc th¬ng lîng, hoµ gi¶i víi n¹n nh©n, xoa dÞu, lµm bít c¨ng th¼ng gi÷a l¸i xe víi n¹n nh©n. §ång thêi víi ngêi bÞ n¹n, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù còng gióp cho hä gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n ban ®µu, cã sù gi¶i quyÕt thÝch ®¸ng khi tai n¹n xÈy ra. Víi nh÷ng t¸c dông trªn, mét lÇn n÷a l¹i kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt kh¸ch quan còng nh sù "b¾t buéc" cña nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ tÊt yÕu. III- Mét sè néi dung chÝnh nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba 1- §èi tîng b¶o hiÓm - §iÒu kiÖn ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe §èi tîng cña nghiÖp vô b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba chÝnh lµ phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù cña c¸c chñ xe. KÓ c¶ c¸c chñ xe trong níc vµ c¸c chñ xe lµ ngêi níc ngoµi cã giÊy phÐp sö dông xe trªn l·nh thæ níc CHXHCN ViÖt Nam. Tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe bao gåm tr¸ch nhiÖm tríc sù ho¹t ®éng cña nguån nguy hiÓm cao ®é, tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ®iÒu khiÓn xe cña ngêi l¸i xe. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt h×nh sù cu¶ chñ xe, còng nh thiÖt h¹i vËt chÊt cña b¶n th©n xe. §èi tîng b¶o hiÓm lµ nghi· vô hay tr¸ch nhiÖm båi thêng cña chñ xe. §èi tîng mang tÝnh tr×u tîng, hay ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét con sè cô thÓ. chØ khi nµo viÖc lu hµnh xe g©y ra tai n¹n trªn l·nh thæ níc ta, th× khi ®ã ®èi tîng míi ®îc x¸c ®Þnh. §i ®«i víi tr¸ch nhiÖm cña chñ xe lµ tr¸ch nhiÖm båi thêng cña b¶o hiÓm. Song tr¸ch nhiÖm ®ã chØ ph¸t sinh khi cã c¸c ®iÒu kiÖn sau xÈy ra: 1- Cã thiÖt h¹i thùc tÕ Trong thùc tÕ xe ®· g©y tai n¹n lµm thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n hoÆc g©y th¬ng tÝch ®Õn tÝnh m¹ng hay t×nh tr¹ng søc khoÎ cña bªn thø ba. Nh÷ng thiÖt h¹i nµy cã thÓ tÝnh b»ng sè liÖu cô thÓ tõ nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt cã thÓ tÝnh to¸n b»ng sè t¬ng ®èi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ nh: + HËu qu¶ tai n¹n g©y ra thiÑth¹i vÒ hoa mÇu s¾p ®Õn ngµy thu ho¹ch. + §èi tîng thiÖt h¹i lµ xóc vËt s¾p ®Õn ngµy sinh ®Î. 2- Hµnh vi tr¸i ph¸p luËt: Tai n¹n x¶y ra, chñ xe ph¶i cã lçi vÒ mÆt h×nh sù hoÆc chñ xe (l¸i xe) ®· vi ph¹m quy t¾t ®¶m b¶o an toµn luËt lÖ giao th«ng x· héi. Ngoµi ra cã thÓ vi ph¹m vÒ ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng - Nhµ níc còng thuéc hµnh vi tr¸i ph¸p luËt ®îc ®¸nh gi¸ cao thÊp kh¸c nhau tuú theo møc ®é vi ph¹m b»ng møc ®é lçi cô thÓ. 3- Mèi quan hÖ nh©n cña gi÷a hµnh vi tr¸i ph¸p luËt vµ thiÖt h¹i ®· xÈy ra: ThiÖt h¹i xÈy ra: thiÖt h¹i xÈy ra ph¶i lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña hµnh vi tr¸i ph¸p luËt. Ngîc l¹i hµnh vi ph¸p luËt lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh g©y ra thiÖt h¹i. Kh«ng cã hµnh vi tr¸i ph¸p luËt, ch¾c ch¾c kh«ng cã thiÖt h¹i. Trêng hîp hµnh vi tr¸i ph¸p luËt kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra thiÖt h¹i nhng l¹i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp, g©y ra tai n¹n th× còng ®îc coi lµ cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi tr¸i ph¸p luËt cña thiÖt h¹i thøc tÕ. VÝ dô: Mét sè « t« ®ang ch¹y trªn ®êng, ®éi nhiªn thÊy xuÊt hiÖn xe m¸y trong ngâ hÎm lao ra. Buéc ngêi l¸i xe « t« ®¸nh tay l¸i vÒ phÝa lÒ ®êng bªn ph¶i ®Ó tr¸nh chiÕc xe m¸y. Nhng kh«ng may ®· g©y tai n¹n cho ngêi ®i xe ®¹p trong s¸t lÒ ®êng. Trêng hîp vô tai n¹n ®ã ngêi l¸i xe m¸y lµ nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh, g©y ra tai n¹n. Do víi hµnh vi cña ngêi l¸i xe « t« vµ víi thiÖt h¹i cña ngêi l¸i xe ®¹p vÉn cã mèi quan hÖ nh©n qu¶. 4- Ngêi g©y tai n¹n cã lçi: Khi xÈy ra tai n¹n, chñ xe (l¸i xe) ph¶i nhËn thøc ®îc hµnh vi cña m×nh lµ tr¸i ph¸p luËt. Hµnh vi ®ã cã thÓ do lçi cè ý, lçi v« ý hoÆc thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÑm. Møc ®é lçi ®ã sÏ lµ c¬ së ®Ó tÝnh to¸m tr¸ch nhiÖm båi thêng cho n¹n nh©n. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i bÊt kú vô tai n¹n nµo ngêi l¸i xe còng cã lçi. Thùc tÕ cã nh÷ng vô tai n¹n x¶y ra kh«ng do lçi cña ai. Nguyªn nh©n tai n¹n lµ do sù ho¹t ®éng cña nguån nguy hiÓm cao ®é. VÝ dô: Xe ®ang ch¹y bÞ mÊt phanh ®©m xuèng vùc hoÆc va vµo v¸ch ®¸.v.v… Tãm l¹i, khi cã tai n¹n xÈy ra, tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe hay tr¸ch nhiÖm båi thêng cña b¶o hiÓm chØ ph¸t sinh khi vô tai n¹n cã Ýt nhÊt 3 ®iÒu kiÖn. - ThiÖt h¹i thùc tÕ - Hµnh vi tr¸i ph¸p luËt - Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a chóng Ba ®iÒu kiÖn ®ã ph¶i xÈy ra ®ång thêi trong mét vô tai n¹n. Kh«ng ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm båi thêng cña b¶o hiÓm nÕu thiÕu mét trong 3 ®iÒu kiÖn trªn. Cßn ®iÒu kiÖn thø t cã thÓ cã, cã thÓ kh«ng xÈy ra nhng vÉn ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm båi thêng. 2- Quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi Quan hÖ rµng buéc cña chñ xe víi b¶o hiÓm lµ nghÞ ®Þnh 30/H§BT vµ quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe do Bé Tµi chÝnh ban hµnh, quy ®Þnh quyÒn lîi vµ tr¸ch d©n sù cña chñ xe, ®¶m b¶o lîi Ých cho chñ xe ®ång thêi cã t¸c dông ®¶m b¶o an toµn chung cho x· héi. Quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù ®îc thiÕt lËp dùa trªn nguyªn t¾c b¶o hiÓm toµn diÖn. TÊt c¶ mäi yªu cÇu, mäi rñi ro c¬ b¶n ®Òu ®îc b¶o hiÓm. §¶m b¶o yªu cÇu, trong nh÷ng n¨m qua h¹n møc tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm cho mçi vô tai n¹n lu«n lu«n ®îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. H¬n thÕ n÷a ®· tiÕn tíi b¶o hiÓm toµn bé theo thiÖt h¹i thùc tÕ, ®Ó ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu ®ã. Quy ®Þnh møc miÔn båi thêng hay c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi chñ yÕu nh»m t¸c dông gi¸o dôc chñ xe vµ l¸i xe cã ý thøc tr¸ch nhiÖm h¬n trong ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tai n¹n. Do ®ã c¸c quy ®Þnh møc miÔn thêng ®îc xem xÐt ®iÒu chØnh cho phï hîp víi sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶. Quy t¾t b¶o hiÓm thiÕt lËp biªt g¾n tr¸ch nhiÖm ®Ò phßng ng¨n ngõa tai n¹n víi nguyÒn lîi ®îc hëng båi thêng. C¬ quan b¶o hiÓm tiÕn hµnh båi thêng cã lu ý ®Õn c«ng t¸c ®Ò phßng, ng¨n ngõa tai n¹n cho chñ xe. Chñ xe nµo thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm khi x¶y ra tai n¹n sÏ ®îc båi thêng. Chñ xe nµo vi ph¹m tr¸ch ®Ò phßng th× tuú theo møc ®é sÏ ¸p dông c¸c møc miÔn thêng kh¸c nhau. Quy t¾c b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ xe c¬ giíi quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kho¶n chñ yÕu sau ®©y: - §iÒu kho¶n vÒ rñi ro ®îc b¶o hiÓm - §iÒu kho¶n vÒ ph¹m vi vµ tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm - §iÒu kho¶n vÒ phÝ b¶o hiÓm (møc phÝ vµ thêi gian nép). - §iÒu kho¶n quy ®Þnh sù thay ®æi lµm t¨ng gi¶m tÝnh chÊt rñi ro cña tõng lo¹i xe. - §iÒu kho¶n ®Ò phßng, ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ tai n¹n - §iÒu kho¶n vÒ thêi gian hiÖu lùc b¶o hiÓm - §iÒu kho¶n quy ®Þnh quyÒn khiÕu n¹i ®ßi båi thêng. Ngoµi nh÷ng ®iÒu kho¶n chñ yÕu trªn, quy t¾c cßn cã mét sè ®iÒu kho¶n phô. 3- Ngêi ®îc b¶o hiÓm §èi víi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù còng nh b¶o hiÓm tµi s¶n, ngêi ®îc b¶o hiÓm bao giê còng lµ ngêi ®îc båi thêng. Trong b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ xe, khi xe g©y thiÖt h¹i cho bªn thø ba, ngêi ®îc b¶o hiÓm båi thêng lµ chñ xe hoÆc ngêi ®¹i diÖn cho chñ xe. §¹i diÖn chñ xe uû quyÒn. Chñ xe lµ ngêi ®îc ph¸p luËt Nhµ níc c«ng nhËn cã ®ñ c¸c quyÒn h¹n sau - QuyÒn së h÷u xe - QuyÒn qu¶n lý xe - QuyÒn cho thuª xe - QuyÒn b¸n hoÆc nhîng xe Nh vËy, l¸i xe kh«ng ph¶i lµ chñ xe. Tríc ph¸p luËt Nhµ níc, l¸i xe kh«ng ®ñ t c¸ch ph¸p nh©n lµ ngêi tham gia b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù tríc Nhµ níc vÒ sù ho¹t ®éng xe cña m×nh. L¸i xe chØ lµ ngêi ®îc chñ xe uû quyÒn ®iÒu khiÓn xe hoÆc lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng cho chñ xe. Do ®ã l¸i xe còng ph¶i lµ ngêi ®îc b¶o vÖ trùc tiÕp mµ chÝnh chñ xe míi lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm vÒ mÆt tr¸ch nhiÖm d©n sù. Kh¸i niÖm bªn thø ba trong b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe lµ phÝa n¹n nh©n trong vô tai n¹n. Bªn thø ba cã thÓ lµ ngêi trùc tiÕp bÞ tai n¹n, hoÆc nh÷ng ngêi cã tµi s¶n, hµnh lý bÞ tai n¹n, hoÆc nh÷ng ngêi cã tµi s¶n, hµnh lý bÞ thiÖt h¹i do hËu qu¶ cña vô tai n¹n g©y ra. HoÆc kh«ng ph¶i bÊt kú ngêi nµo lµ n¹n nh©n trong vô tai n¹n còng thuéc bªn thø ba. Trong lóc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe cã quy ®Þnh lo¹i trõ nh÷ng ngêi kh«ng thuéc ngêi thø ba, ®ã lµ: - Th©n nh©n cña chñ xe - Th©n nh©n cña ngêi l¸i xe - Ngêi lµm c«ng cho chñ xe hoÆc nh÷ng ngêi ë trªn xe - Cña c¶i vµ tµi s¶n cña c¸c ®èi tîng trªn thÞ trêng bÞ thiÖt h¹i còng nh nh÷ng tµi s¶n cña nh÷ng ngêi kh¸c ®ang ®îc giam gi÷ t¹i chñ xe. TÊt c¶ c¸c ®èi tîng trªn ®©y khi bÞ tai n¹n g©y thiÖt h¹i kh«ng thuéc vÒ bªn thø ba. Bªn thø ba trong tai n¹n giao th«ng kh«ng giíi h¹n sè ngêi. Tuú theo tõng vô thùc tÕ bªn thø ba cã thÓ lµ mét hoÆc nhiÒu ngêi. Bªn thø ba trong vô tai n¹n kh«ng ph¶i lµ ngêi ®îc hëng båi thêng cña b¶o hiÓm. V× hä kh«ng cã mèi quan hÖ rµng buéc g× trong hîp ®ång b¶o hiÓm. ViÖc gi¶i quyÕt båi thêng cho n¹n nh©n chØ lµ viÖc gi¶i quyÕt linh ho¹t nh»m ®¬n gi¶n vÒ mÆt thñ tôc thanh to¸n tiÒn båi thêng vµ t¨ng cêng c«ng t¸c tuyªn truyÒn t¸c dông cña b¶o hiÓm s©u réng. Bªn c¹nh ®ã gi¶i quyÕt båi thêng cho n¹n nh©n cßn ph¸t huy ®îc tÝnh kÞp thêi, gióp ngêi bÞ n¹n cã ®iÒu kiÖn nhanh chãng kh¾c phôc hËu qu¶ tai n¹n. 4- Ph¹m vi b¶o hiÓm C¬ quan b¶o hiÓm nhËn b¶o hiÓm c¸c rñi ro kh«ng lêng tríc ®îc g©y ra tai n¹n lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe. Nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm lµ nh÷ng rñi ro do sù ho¹t ®éng cña nguån nguy hiÓm cao ®é g©y ra. Cô thÓ lµ nh÷ng rñi ro tai n¹n, thiÖt h¹i sau: - Tai n¹n g©y ra lµm thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng vµ t×nh tr¹ng søc khoÎ ®èi víi bªn thø ba. - Tai n¹n g©y ra lµm thiÖt h¹i vÒ ®êng s¸, tµi s¶n, cÇu sèng cña bªn thø ba. - HËu qu¶ tai n¹n g©y thiÖt h¹i ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cu¶ c¸c tµi s¶n bÞ h háng vµ huû h¹i lµm cho n¹n nh©n bÞ mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp. - C¸c chi phÝ cÇn thiÕt vµ hîp lý ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ thiÖt h¹i. - C¸c chi phÝ thùc hiÖn biÖn ph¸p ®Ò xuÊt cña c¬ quan b¶o hiÓm (kÓ c¶ nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ ). - Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña nh÷ng ngêi tham gia cøu ch÷a, ng¨n ngõa tai n¹n. - Chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc cøu ch÷a, ng¨n ngõa tai n¹n. - Chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc cøu ch÷a vµ ch¨m sãc n¹n nh©n. Nh×n chung, vi ph¹m tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm rÊt réng, song kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ mäi tai n¹n ®Òu thuéc b¶o hiÓm. Cô thÓ nh÷ng tai n¹n xÈy ra do nh÷ng nguyªn nh©n sau, mÆc dï cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe nhng kh«ng ®îc b¶o hiÓm båi thêng: - Tai n¹n xÈy ra do l¸i xe cã hµnh ®éng cè ý g©y ra tai n¹n. HoÆc l¸i xe kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hîp ph¸p ®Ó lu hµnh xe nh l¸i xe ®ang trong t×nh tr¹ng say rîu hay sö dông qu¸ nhiÒu chÊt kÝch thÝch. - N¹n nh©n tù m×nh lao vµo xe ®ang ch¹y hoÆc nh¶y lªn nh¶y xuèng khi xe cha dõng b¸nh. - C¸c vËt dông chuyªn chë trªn xe r¬i xuèng ®êng hoÆc va quyÖt g©y tai n¹n lµm thiÖt h¹i cho phÝa ng¬× ®i ®êng. Trêng hîp nµy tai n¹n sÈy ra kh«ng do sù ho¹t ®éng cña xe mµ do bèc xÕp hay kh«ng ®¶m b¶o ®ñ yªu cÇu vËn chuyÓn. Tr¸ch nhiÖm ®ã thuéc lçi ngêi chuyªn chë kh«ng thuéc chñ xe. - Tai n¹n xÈy ra do xe kh«ng ®¶m b¶o kü thuËt vµ thiÕt bÞ an toµn ®Ó lu hµnh teo quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ trËt tù an toµn giao th«ng ®êng bé nh: Phanh xe háng, v« l¨ng kh«ng ®iÌu khiÓn ®îc, xe ®i ®ªm kh«ng cã ®Ìn, xe ®ang trong thêi gian söa ch÷a hoÆc chËy thö …. - Xe chuyªn chë qu¸ träng t¶i, ch¹y qu¸ tèc ®é quy ®Þnh g©y thiÖt h¹i ®Õn ®êng x¸, cÇu cèng vµ ngêi thø ba.