Lêi më ®Çu Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng cuéc ®æi míi cña ChÝnh phñ víi viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng ®· më ra c¬ héi kinh doanh, lµm ¨n lín cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµ gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh t nh©n ho¸ t¹i ViÖt Nam. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®îc c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ quan t©m lµ b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o hiÓm tµi s¶n nãi riªng do vai trß quan träng cña chóng trong viÖc b¶o toµn vèn, h×nh thµnh t©m lý æn ®Þnh, an t©m cho ngêi ®îc b¶o hiÓm trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §©y còng lµ mèi quan t©m lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam, nhÊt lµ tõ khi thÞ trêng b¶o hiÓm ®· chuyÓn tõ "thÞ trêng cña ngêi b¸n" thµnh "thÞ trêng cña ngêi mua". VÊn ®Ò nghiªn cøu, c¶i tiÕn, ¸p dông vµ triÓn khai c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm míi ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng chiÕn lîc quan träng mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm sö dông ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ trêng. §èi víi nh÷ng c¸n bé b¶o hiÓm còng nh nh÷ng ai ®ang nghiªn cøu, häc tËp trªn lÜnh vùc nµy, nghiÖp vô B¶o hiÓm Ho¶ ho¹n ®· kh«ng cßn xa l¹. Tuy nhiªn, lµm thÕ nµo ®Ó hiÓu thÊu ®¸o, têng tËn c¬ së lý luËn vµ thùc tÕ triÓn khai lo¹i h×nh nµy cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam mµ vÉn ®¸p øng ®îc víi nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña c¸c doanh nghiÖp ®ang 1 lµ c©u hái lín ®Æt ra víi tÊt c¶ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam. ChÝnh v× vËy, em ®· chän ®Ò tµi “B¶o hiÓm ho¶ ho¹n thùc tr¹ng- gi¶i ph¸p ®èi víi Tæng C«ng ty B¶o ViÖt “ lµm néi dung nghiªn cøu. Môc ®Ých cña ®Ò tµi nh»m tËp hîp, hÖ thèng ho¸ c¸c nguyªn t¾c lý luËn ®îc ¸p dông chung trong lo¹i h×nh B¶o hiÓm Ho¶ ho¹n, c¸c ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña lo¹i h×nh, còng nh nh÷ng c«ng t¸c cÇn thiÕt trong viÖc triÓn khai nghiÖp vô. Ngoµi ra, ®Ò tµi còng dµnh mét phÇn ®Ò cËp ®Õn thùc tÕ t×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô t¹i Tæng C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam - c«ng ty b¶o hiÓm ®Çu tiªn tiÕn hµnh lo¹i h×nh b¶o hiÓm míi mÎ nµy trong nh÷ng n¨m võa qua. Ch¬ng I Mét sè c¬ së lý luËn vÒ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I. Vµi nÐt vÒ lÞnh sö b¶o hiÓm ho¶ ho¹n HiÖp héi b¶o hiÓm ho¶ ho¹n lÇn ®Çu tiªn ra ®êi trªn thÕ giíi lµ ë §øc n¨m 1591 mang tªn Feuer Casse. Mét thêi gian ng¾n sau ®ã xuÊt hiªn thªm vµi C«ng ty n÷a nhng kh«ng ®Ó l¹i dÊu Ên g× lín cho tíi gi÷a thÕ kû 17. N¨m 1666 ®É xÈy ra mét vô Ho¶ ho¹n khñng khiÕp ë L«n §«n. Vô Ho¶ ho¹n kÐo dµi n¨m ngµy. Thiªu huû gÇn nh toµn bé thµnh phè ®· kÝch thÝch sù ra ®êi cña b¶o hiÓm ho¶ 2 ho¹n. Mét nhµ vËt lý ngêi Anh tªn lµ NICHOLAS BARBEN chuyÓn ngh¹ch sang lÜnh vùc x©y dùng trong thêi gian x©y dùng l¹i thµnh phè ®· ®ång thêi còng b¾t ®Çu b¶o hiÓm ho¶ ho¹n cho c¸c ng«i nhµ míi x©y dùng. Ban ®©u «ng ®iÒu khiÓn C«ng ty theo kiÓu C«ng ty t nh©t nhng sau ®ã n¨m 1680 «ng ®æi thµnh C«ng ty cæ phÇn mang tªn lµ “ The Fire Office “. Mét sè C«ng ty kh¸c còng theo ®ã ra ®êi trong ®ã cã Hand in Hand n¨m 1696 vµ Sun Fire Office n¨m 1710. C«ng ty b¶o hiÓm ®Çu tiªn thµnh c«ng ë Mü lµ C«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç, do Benfamir Franklin vµ mét sè thµnh viªn kh¸c s¸ng lËp n¨m 1752, mang tªn lµ The Philadenphia Contributionship chuyªn b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n cho nhµ cöa. C«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn ®Çu tiªn ë Mü mang tªn lµ The insurance company of Noth America ®îc thµnh lËp n¨m 1792. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ. B¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ trë thµnh nghiÖp vô truÒn thèng víi phÝ thu hµng n¨m rÊt cao. ë NhËt, sè phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n thu hµng n¨m 1993 lµ 1.017.008 triÖu yªn ( trªn 10 tû ®« la) chiÕm 15,5% doanh thu nghiÖp vô b¶o hiÓm phÝ nh©n thä. II . Sù cÇn thiÕt vµ vai trß cña b¶o hiÓm h¶o ho¹n Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu tËp trung vËt t, hµng ho¸ rÊt lín, quy tr×nh c«ng nghÖ ngµy cµng phøc t¹p vµ nh÷ng lo¹i m¸y mãc hiÖn ®¹i sÏ ®îc phæ biÕn h¬n. Trong khi ®ã, khoa häc kü thuËt an 3 toµn thêng ®i sau, nguån vèn sö dông cho c¸c biÖn ph¸p an toµn thêng rÊt thÊp so víi vèn ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt thªm vµo ®ã ®iÒu kiÖn tù nhiªn ngµy cµng kh¾c nghiÖt vµ ®· khiÕn cho kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro tai n¹n nhiÒu h¬n so víi møc ®é thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ cña nghiªm trong h¬n. ChØ tÝnh riªng ho¶ ho¹n mçi n¨m níc ta xÈy ra hµng ngh×n vô Ho¶ ho¹n næ, lµm chÕt hoÆc bÞ th¬ng hµng tr¨m ngêi, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n hµng chôc tû ®ång. Cã nh÷ng vô Ho¶ ho¹n lµm thiªu huû hµng tr¨m nãc nhµ, toµn bé khu chî lín hoÆc c¶ mét c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh hµng chôc tû ®ång, lµm cho hµng ngh×n ngêi kh«ng cßn nhµ ë hµng ngh×n hé kinh doanh ph¶i ®iªu ®øng vi mÊt hÕt toµn bé hµng ho¸, tiÒn cña , kh«ng cßn chç kinh doanh lµm cho hµng tr¨m c«ng nh©n kh«ng cßn n¬i lµm viÖc. Sè liÖu thèng kª vÒ ho¶ ho¹n ë ViÖt Nam cña côc c¶nh s¸t phßng Ho¶ ho¹n ch÷a Ho¶ ho¹n trong 5 n¨m 1998-2003 nh sau: B¶ng 1_ Ho¶ ho¹n ë ViÖt Nam trong n¨m 1998-2002 N¨ Sè §Þa ®iÓm Nghµnh kinh tÕ ThiÖt h¹i m vô Thµn N«n Nh TË T Liªn Ch Th- Tµi h g µ p nh doa Õt ¬ng s¶n(t phè th« níc th ©n nh tËt û n Ó ®ång ) 199 949 678 270 273 60 619 4 47 111 4001 8 9 4 199 941 657 284 238 39 664 7 65 110 4341 9 8 200 102 670 356 277 44 704 3 12 465 8621 0 6 7 8 200 105 750 305 199 27 825 2 88 215 2151 1 5 02 200 109 720 372 226 33 830 5 10 140 9266 2 1 5 0 VËy lµm thÕ nµo doanh nghiÖp tr¸ch ®îc tæn thÊt b¶o toµn nguån vèn kinh doanh cña m×nh? Thùc ra nã cßn nhiÒu biªn ph¸p sö dông nh sö dông c¸c biÖn ph¸p an toµn, thµnh lËp quü dù tr÷ ®Ò phßng xÈy ra tæn thÊt...Tr- íc ®©y chóng ta cã mét vµi C«ng ty b¶o hiÓm ho¶ ho¹n t¹i miÒn Nam trong thêi kú Ph¸p thuéc song sang n¨m 1975 do c¬ chÕ bao cÊp, nhµ níc ®øng ra bï ®¾p mäi thiÖt h¹i, b¶o ®¶m tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp khi kh«ng may gÆp rñi ro nªn b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n nãi riªng kh«ng cã m¶nh ®Êt ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiªn nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr- êng hiªn nay c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù chñ vÒ nguån tµi chÝnh, tham gia b¶o hiÓm tµi s¶n mµ cô thÓ lµ b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n vÉn lµ ph¬ng ¸n tèi ®a. Theo quy t¾c b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n hiÖn nay vÉn sö dông ë c¸c C«ng ty b¶o hiÓm trong níc, ngêi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ tham gia ®¨ng ký b¶o hiÓm cho nh÷ng tµi s¶n nh nhµ cña trang thiÕt bÞ hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu 5 cña m×nh...Ngoµi Ho¶ ho¹n lµ rñi ro chÝnh hä cßn ®¨ng ký cho c¸c rñi ro phô nh næ, gi«ng b·o, ®éng ®Êt níc ch¶y hay rß rØ trµn tõ bÓ chøa ®êng èng hoÆc thiÕt bÞ ch÷a Ho¶ ho¹n, xe cé hay sóc vËt ®©m vµo....Trong tr¬ng hîp xÈy ra tæn thÊt, c¸c C«ng ty b¶o hiÓm båi thêng cho nh÷ng thiÖt h¹i trùc tiÕp tõ c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn vµ c¶ nh÷ng chi tiÕt cÇn thiÕt hîp lý nh»m h¹n chÕ tæn thÊt tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm trong vµ ngay khi chÊy. Tuy nhiªn Ho¶ ho¹n kh«ng chØ g©y thiÖt h¹i trùc tiÕp ®Õn cho con ngêi vµ tµi s¶n mµ nã cßn ®Ó l¹i nh÷ng thiÖt h¹i vµ tæn th©t khæng lå cho c¸c doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ sau khi Ho¶ ho¹n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng thÓ ph¸t triÓn theo kÕ ho¹ch kinh doanh ®Æt ra, c¸c doanh nghiÖp sÏ mÊt kho¶n lîi nhuËn do nhµ xëng, m¸y mãc bÞ h h¹i. §Ó tr¸nh bÞ ph¸ s¶n hä ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p kh«i phôc l¹i s¶n xuÊt. Bªn c¹ch viÖc duy tr× chi tr¶ tiÒn l¬ng cho nh©n c«ng vµ thanh to¸n c¸c chi phÝ cè ®Þnh nh tiÒn thuª nhµ xëng, khÊu hao, ®iÖn níc l·i xuÊt ng©n hµng c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i thuª thªm nh©n viªn lµm viÖc thªm giê ®Ó hoµn tÊt ®¬n ®Æt hµng tån ®äng...Râ rµng nh÷ng kh¸m ph¸ nµy kh«ng ®îc båi thêng theo ®¬n b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n. §Ó ®¸p øng ®îc c¸c kho¶n chi phÝ trªn, nhiÒu doanh nghiÖp ®· sö dông c¸c quü dù tr÷, hoÆc vay vèn tõ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc cho vay kh¸c, song c¸c ph¬ng ph¸p nµy hoµn toµn thô ®éng . Mét biÖn ph¸p hiÖn nay ®ang kh¼ng ®Þnh tÝnh u viÖt víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®ã lµ 6 tham gia b¶o hiÓm gi¸n ®o¹n kinh doanh. Víi lo¹i h×nh nµy, c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ®îc båi thêng tµi chÝnh cho c¸c kho¶n chi phÝ nãi trªn mµ cßn ®îc bï ®¾p phÇn lîi nhuËn rßng bÞ mÊt m¸t mµ lÏ ra hä ®îc mµ kh«ng bÞ tæn th¬ng. Nh vËy cã thÓ nãi r»ng b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· h¹n chÕ tèi thiÓu møc ¶nh hëng cña c¸c rñi ro tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. B»ng viÖc ®ãng gãp mét kho¶n phÝ nhá ( thêng lµ mét phÇn ngµn gi¸ trÞ cña tµi s¶n) ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ ®Çu t tèi ®a vµ triÖt ®Ó nguån vèn nhµn rçi cho ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, bëi hä kh«ng ph¶i trÝch lËp quü dù phßng trêng hîp xÈy ra rñi ro vµ quan träng h¬n, bªn c¹nh viÖc ®îc båi thêng khi xÈy ra tæn thÊt hä cã mét t©m lý an t©m khi tiÕn hµnh c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh. Tham gia b¶o hiÓm c¸c doanh nghiÖp cßn ®îc c¸c C«ng ty t vÊn vÒ c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸ch tæn thÊt, t¨ng cêng biÖn ph¸p phßng Ho¶ ho¹n ch÷a Ho¶ ho¹n vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý rñi ro nh»m ®¶m b¶o sù an toµn cao nhÊt. Bªn c¹nh viÖc mang l¹i lîi Ých trªn cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¶ ho¹n còng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Bêi v× th«ng qua viÖc híng dÉn c¸c doangh nghiÖp thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p an toµn, c¸c C«ng ty b¶o hiÓm gãp phÇn h¹n chÕ tæn thÊt tai n¹n gióp kh¸ch hµng cña hä cã ®iÒu kiÖn thóc ®Èy më réng s¶n xuÊt nh mong muèn. MÆt kh¸c, mét phÇn kh«ng nhá kho¶n phÝ thu ®îc tõ lo¹i h×nh 7 nµy ®îc C«ng ty b¶o hiÓm ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó chÝnh phñ sö dông c¸c môc ®Ých x· héi. III. ViÖc thùc hiÖn b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ë ViÖt Nam ë ViÖt Nam b¶o hiÓm ho¶ ho¹n b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn tõ n¨m 1989 sau khi cã quyÕt ®Þnh sè 06/TCQ§ ngµy 17/1/1989 cña bé trëng bé tµi chÝnh ban hµnh quy t¾c vÒ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Sau mét thêi gian thùc hiÖn ®Ó phï hîp h¬n víi t×nh h×nh thùc tÕ, Bé tµi chÝnh l¹i cã quyÕt ®Þnh sè 142/TCQ§ ban hµnh quy t¾c vµ biÓu phÝ míi vµ quyÕt ®Þnh sè 212/TCQ§ ngµy 12/4/1993 ban hµnh biÓu phÝ vµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt víi c¸c møc phÝ tèi ®a thay cho biÓu phÝ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n theo quyÕt ®Þnh sè 142/TCQ§. §Õn nay b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· ®îc thùc hiÖn trong kh¾p c¶ níc. NÕu nh n¨m 1991 sè ®¬n vÞ ho¶ ho¹n cÊp ra míi chØ cã 413 th× tíi n¨m 1994 con sè nµy ®· lªn tíi 2000 gi¸ trÞ tµi s¶n n¨m 1991 lµ 1000 tû ®ång th× n¨m 1992 trªn 4000 tû, n¨m 1993 lµ 7000 vµ n¨m 1994 trªn 14000 tû ®å ng. Sè tiÒn b¶o hiÓm phÝ t¬ng øng cña c¸c n¨m ®ã lµ 4,5 tû, 10,2 tû, 21,3 tû vµ 3902 tû. B¶o viÖt còng ph¶i chi båi thêng thiÖt h¹i nhiÒu vô Ho¶ ho¹n lín nh C«ng ty giÇy HiÖp Hng trªn 10 tû, C«ng ty dîc §ång Th¸p 4,5 tû ®ång, chî ®ång xu©n trªn 8 tû ®ång, C«ng ty s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu s«ng BÐ gÇn 18 tû ®ång...Cã thÓ nãi r»ng b¶o hiÓm ho¶ ho¹n ®· dÇn dÇn ®i vµo tiÒm thøc cña con ngêi ViÖt Nam, ®¸p øng ®ßi hái tÊt yÕu cña x· héi vµ ngµy cµng 8 cñng cè v÷ng ch¾c vÞ trÝ quan träng cña m×nh trong c¬ cÊu chung cña nghµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam. Tõ khi b¾t ®Çu b¶o hiÓm ho¶ ho¹n tíi nay. Tæng C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· tæ chøc nhiÒu ®ît tËp huÊn nghiÖp vô, ®· lµm nhiÒu v¨n b¶n tµi liÖu hìng dÉn. Tuy nhiªn sè ngêi trùc tiÕp tham gia tËp huÊn kh«ng ph¶i lµ nhiÒu, tµi liÖu híng dÉn còng r¶i r¸c, kh«ng tËp trung h¬n n÷a theo thêi gian b¶n th©n nh÷ng tµi liÖu ®· ban hµnh trë nªn l¹i l¹c hËu ®ßi hái ph¶i hoµn thiÖn bæ xông thªm. Ngay c¶ quan ®iÓm biÖn ph¸p thùc hiªn nghiÖp vô còng cã sù thay ®æi c¨n b¶n. NÕu nh tríc ®©y chóng ta tiÕn hµnh b¶o hiÓm trong ®iÒu kiªn ®éc quyÒn th× nay hoµn toµn ngîc l¹i chóng ta ph¶i c¹nh tranh víi nhiÒu ®èi thñ trong vµ ngoµi níc, hiÖu qu¶ kinh doanh ®· trë thµnh thíc ®o quan träng cho ho¹t ®éng cña C«ng ty. §iÒu ®ã ph¶i ®ßi hái c¸c c¸n bé nghiÖp vô, ngoµi c¸c phÈm chÊt kh¸c cña ngêi b¸n hµng, ph¶i hÕt søc nhanh nhËy trong viÖc ®a ra c¸c tû lÖ phÝ cã søc c¹nh tranh nhng ph¶i ®¸p øng ®óng chuÈn mùc quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i vµ ®¸p øng yªu cÇu cña nhµ nhËn t¸i b¶o hiÓm. §«ng thêi cïng víi viÖc më réng kinh doanh, chóng ta còng ph¶i chó ý ®Õn viÖc kiÓm so¸t sù tÝch tô rñi ro, nhÊt lµ c¸c rñi ro thiªn tai nh b·o, lò lôt ®Ó tr¸nh c¸c trêng hîp tån thÊt hµng lo¹t. Trong viÖc gi¶i quyÕt båi thêng còng ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®óng ®iÒu kiÖn cña ®¬n b¶o hiÓm vµ nhanh chãng h¬n. MÆt kh¸c ngêi b¶o hiÓm còng ph¶i 9 t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý rui ro, cïng víi kh¸ch hµng lµm tèt c«ng t¸c h¹n chÕ tæn thÊt... XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã C«ng ty B¶o ViÖt ®· khai th¸c tèt thÞ trêng b¶o hiÓm trong níc vÒ lÜnh vùc b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Do ®ã nh÷ng n¨m gÇn ®©y doanh sè cña phßng b¶o hiÓm h¶o ho¹n t¨ng tõ ®ã lµm t¨ng doanh thu cña C«ng ty B¶o ViÖt. IV. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n 1. Rñi ro cã thÓ lùa chän ®Ó b¶o hiÓm Mçi rñi ro cã thÓ ®îc nªu thµnh tªn riªng. HÇu hÕt c¸c C«ng ty trªn thÕ giíi ®Òu chÊp nhËn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p tiªu chuÈn khi cÊp ®¬n b¶o hiÓm vµ lu tr÷, sö dông sè liÖu c¸c rñi ro nµy ®îc ®a vµo phô lôc cña “ Quy t¾c b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt”. Dïng ¸p dông mÉu ®¬n b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt tiªu chuÈn cña thÞ trêng b¶o hiÓm L«n §«n ( standard Fire and Special Perils Policy) hay ( Quy t¾c b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt” cña ViÖt Nam th× rñi ro chÝnh ®îc b¶o hiÓm th× còng lµ b¶o hiÓm ho¶ ho¹n. Rñi ro A cßn cã rñi ro B- næ, C- m¸y bay vµ...r¬i vµo, E- næi lo¹n b¹o ®éng d©n sù... ®îc coi lµ c¸c rñi ro phô. C¸c rñi ro phô ®ã kh«ng ®îc b¶o hiÓm riªng mµ chØ cã thÓ b¶o hiÓm cïng víi rñi ro ho¶ ho¹n. C¸c rñi ro phô ®ã còng kh«ng ®îc b¶o hiÓm mét c¸ch tù ®éng mµ chØ ®îc b¶o hiÓm khi kh¸ch hµng yªu cÇu víi ®iÒu kiÖn ph¶i ®ãng thªm phÝ vµ ph¶i ®îc ghi râ trong giÊy yªu cÇu vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. 10 Díi ®©y chóng ta sÏ xem xÐt mét sè rñi ro c¬ b¶n dÔ g©y hiÓu lÇm cßn c¸c rñi ro kh¸c th× hiÓu theo tªn gäi cña chóng  Ho¶ ho¹n Rñi ro nµy thùc chÊt bao gåm 3 phÇn: Ho¶ ho¹n , sÐt vµ næ.  Ho¶ ho¹n : Trong ®¬n b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n tiªu chuÈn kh«ng ®Þnh nghÜa râ thÕ nµo lµ ho¶ ho¹n v× ngêi ta hiÓu nã theo nghÜa th«ng dông nghÜa lµ sÏ ®îc coi lµ ho¶ ho¹n nÕu cã ®ñ 3 yÕu tè sau ®©y - Ph¶i thùc sù cã ph¸t löa - Löa ®ã kh«ng ph¶i lµ löa chuyªn dïng - VÒ vËt chÊt ®¸m löa ph¶i bÊt ngê ngÉu nhiªn víi ngêi ®îc b¶o hiÓm chø kh«ng ph¶i lµ cè ý cã chñ ®Þnh cña hä hoÆc ®ång lo· cña hä. Tuy nhiªn ho¶ ho¹n ®îc xÈy ra do bÊt cÈn cña ngêi ®îc b¶o hiÓm vÉn thuéc ph¹m vi ®îc båi thêng. Khi cã ®Çy ®ñ 3 yÕu tè trªn vµ co thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt do nh÷ng nguyªn nh©n ®îc coi lµ hîp lý g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i ®ã ®îc båi thêng dï cho lµ bÞ Ho¶ ho¹n. MÆc dï kh«ng ®îc nªu râ trong ®¬n b¶o hiÓm nhng thiÖt h¹i do ho¶ ho¹n ë ®©y bao gåm cã: - ThiÖt h¹i do khãi mµ nguån löa g©y ra thuéc ph¹m vi thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm - ThiÖt h¹i do níc dïng ®Ó chøa Ho¶ ho¹n - ThiÖt h¹i do ph¸ rì ®Ó ng¨n chÆn Ho¶ ho¹n lan 11 - ThiÖt h¹i do viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ch÷© Ho¶ ho¹n - ThiÖt h¹i mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i g¸nh chÞu do viÖc b¶o vÖ tµi s¶n vµ kiÓm so¸t sù ph¸t triÓn cña ngän löa. Tuy vËy ho¶ ho¹n ë ®©y lo¹i trõ: - Næ ro ¶nh hëng cña ho¹ ho¹n - §éng ®Êt ngÇm - Tµi s¶n bÞ ph¸ huû hay h háng do + Do bÞ lªn men hoÆc to¶ nhiÖt +Qu¸ tr×nh sö lý b»ng nhiÖt ViÖc lo¹i trõ nµy nh»m thèng nhÊt kh¸i niÖm ho¶ ho¹n ®îc dïng trong toµn bé ®în vÞ b¶o hiÓm b»ng nh÷ng rñi ro phô riªng biÖt  Næ : Theo rñi ro ho¶ ho¹n, ph¹m vi b¶o hiÓm bao gåm: C¸c tr¬ng hîp ho¶ ho¹n do næ ngÉu nhiªn ®îc b¶o hiÓm nh vËy ë ®©y chØ cã nh÷ng thiÖt h¹i do næ mµ kh«ng g©y Ho¶ ho¹n vÊn ®Ò cßn l¹i lµ: - Tæn thÊt vµ thiÖt h¹i do næ nhng kh«ng g©y chay th× kh«ng ®îc båi thêng trõ tr¬ng hîp næ nåi kh¬i khÝ phôc vô cho sinh ho¹t, víi ®iÒu kiÖn vô næ ®ã kh«ng ph¶i do c¸c nguyªn nh©n bÞ lo¹i trõ - Tæn thÊt do chay xuÊt ph¸t tõ næ th× ®îc båi thêng víi ®iÒu kiÖn lµ sù næ kh«ng ph¶i do c¸c nguyªn nh©n bÞ lo¹i trõ 12 - Tæn thÊt hoÆc thiÖt h¹i do næ xuÊt ph¸t tõ Ho¶ ho¹n: ThiÖt h¹i ban ®Çu do Ho¶ ho¹n ®îc båi thêng nhng nh÷ng tæn thÊt do hËu qu¶ cña næ th× kh«ng  SÐt : Theo kh¸i niÖm th«ng thêng ®îc ¸p dông trong ®¬n b¶o hiÓm lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm sÏ ®îc båi thêng khi tµi s¶n bÞ ph¸ huû trùc tiÕp do sÐt hoÆc bÞ sÐt ®¸nh g©y Ho¶ ho¹n. Tuy nhiªn, còng theo kh¸i niÖm th«ng thêng th× sÐt ®¸nh mµ kh«ng ph¸t löa hoÆc kh«nng pha huû trùc tiÕp tµi s¶n th× kh«ng thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm båi thêng. ë ®©y cÇn lu ý trõ khi trõ khi tia sÐt ph¸ huû trùc tiÕp c¸c thiÕt bÞ ®iÖn ®îc båi thêng, cßn tia sÐt lµm thay ®æi dßng ®iÖn dÉn tíi thiÖt h¹i cho thiÕt bÞ ®iÖn th× kh«ng ®îc båi thêng. 2. Côm rñi ro Mét nhãm nh÷ng ng«i nhµ hoÆc kho tµng ngoµi trêi ë liÒn kÒ nhau trong mét khu vùc, t¸ch biÖt víi nh÷ng ng«i nhµ kho tµng ngoµi trêi kh¸c vÒ kh«ng gian C¸c ng«i nhµ hoÆc kho tµng ngoµi têi ®îc coi lµ t¸ch biÖt nhau vÒ kh«ng gian nÕu kho¶ng c¸ch gi÷a chóng lµ kho¶ng c¸ch tèi thiÓu. Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu lµ kho¶ng c¸ch tÝnh b»ng chiÒu cao cña ng«i nhµ cao nhÊt hoÆc vît qu¸ 20m nÕu tµi s¶n lµ lo¹i dÔ Ho¶ ho¹n vµ qua 10m nÕu tµi s¶n lµ lo¹i kh«ng Ho¶ ho¹n hoÆc khã Ho¶ ho¹n. Kho¶ng c¸ch trªn 20m ®îc coi lµ t¸ch biÖt vÒ kh«ng gian. 3. §¬n vÞ rñi ro 13 Mét sè ng«i nhµ, bé phËn cña nhµ kho ngoµi trêi liÒn nhau nhng t¸ch biÖt víi c¸c ng«i nhµ, bé phËn nhµ kho ngoµi trêi kh¸c vÒ kh«ng gian hoÆc cÊu tróc. §¬n vÞ rñi ro ®îc coi lµ t¸ch biÖt vÒ kh«ng gian khi kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ng«i nhµ hoÆc kho ngoµi trêi b»ng vËt liÖu kh«ng Ho¶ ho¹n ®¶m b¶o 10m. §èi víi kho ngoµi trêi b»ng vËt liÖu dÔ Ho¶ ho¹n, kho¶n c¸ch ®ã ph¶i ®¶m b¶o 20. §¬n vÞ rñi ro ®îc coi lµ c¸ch biÖt vÒ mÆt cÊu tróc nÕu c¸c ng«i nhµ bé phËn nhµ hoÆc kho ®îc ng¨n b»ng t- êng chèng Ho¶ ho¹n. Phong ®îc ng¨n c¸ch chèng Ho¶ ho¹n nÕu: - Kh«ng lín h¬n 10% diÖn tÝch cã tÇng b»ng phßng ®ã - §îc ng¨n c¾t b»ng têng ch«ng Ho¶ ho¹n - TrÇn lµm b»ng vËt liÖu kh«ng Ho¶ ho¹n. 4.T¬ng ng¨n Ho¶ ho¹n. Lµ têng ng¨n Ho¶ ho¹n ®Ó chia ng«i nhµ hoÆc kho ngoµi trêi thµnh nhiÒu ®¬n vÞ rñi ro §Æc ®iÓm x©y dùng cña têng ng¨n Ho¶ ho¹n: - têng ng¨n Ho¶ ho¹n ph¶i cã giíi h¹n chiu löa Ýt nhÊt 90 ®é - Ph¶i ®îc x©y kÝn c¸c tÇng vµ kh«ng ®îc so le nhau - NÕu m¸i nhµ lµ lo¹i khã Ho¶ ho¹n th× têng ng¨n Ho¶ ho¹n ph¶i c¸ch m¸i nhµ Ýt nhÊt lµ 30m - NÕu cã c¸c cÊu kiÖn kh¸c n»m trong têng ng¨n Ho¶ ho¹n ph©n ®é dÇy cßn l¹i còng ph¶i ®¶m b¶o giíi h¹n chÞu löa tèi thiÕu 14 - Kh«ng ®îc ®Ó vËt liÖu cÊu kiÖn dÔ Ho¶ ho¹n v¾t nganh qua têng ng¨n Ho¶ ho¹n. - Têng ng¨n Ho¶ ho¹n ph¶i x©y c¸ch nh÷ng lç hë trªn m¸i Ýt nhÊt 5m. V. §¸nh gi¸ rñi ro §¸nh gi¸ rñi ro lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro. Cã lµm tèt c«ng c«ng viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro th× míi cã thÓ thùc hiÖn ®ù¬c c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro. §èi víi ngêi khai th¸c b¶o hiÓm viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro sÏ gióp hä quyÕt ®Þnh cã nhËn b¶o hiÓm hay kh«ng, møc phÝ bao nhiªu. Tµi liÖu vÒ ®Þnh gi¸ rñi ro coi nh b¸o c¸o cña hä trong hå s¬ vÒ kh¸ch hµng, nã còng lµ tµi liÖu ®Ó b¸o c¸o cho c¸c nhµ nhËn b¶o hiÓm vµ còng lµ c¬ së ®èi chiÕu khi gi¶i quyÕt båi thêng. NÕu viÖc ®iÒu tra ®¸nh gi¸ rñi ro ®îc thùc hÞªn mét c¸ch ®Çy ®ñ, kü lìng, kÕt hîp víi b¶ng hìng dÉn tÝnh phÝ hoÆc sö dông ch¬ng tr×nh tÝnh phÝ b¶o hiÓm trªn m¸y vi tÝnh, c¸n bé khai th¸c hoµn toµn cã thÓ tÝnh to¸n ngay ®- îc mét c¸ch chÝnh x¸c tû lÖ phÝ. §iÒu nµy gióp cho viÖc chñ ®éng, nhanh chãng trong khai th¸c, tr¸ch ®îc t×nh tr¹ng ph¶i tham kh¶o, hái han, tèn kÐm mÊt thêi giê. 15 Ch¬ng II T×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n t¹i B¶o ViÖt I. ThÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam - Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nghiÖp vô b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n Tæng C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam ( gäi t¾t lµ B¶o ViÖt ) ®îc thµnh lËp tõ ngµy 15.1.1965 theo QuyÕt ®Þnh sè 179/CP ngµy 17.12.1964 cña Thñ tíng ChÝnh phñ, lµ doanh nghiÖp nhµ níc duy nhÊt ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm. B¶o ViÖt cã nhiÖm vô thµnh lËp quü dù tr÷ b¶o hiÓm tõ sù ®ãng gãp, tham gia b¶o hiÓm cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ n¨m 1981, B¶o ViÖt ®· thµnh lËp c¸c c«ng ty chi nh¸nh ë c¸c tØnh, ®Þa ph¬ng ®Ó tiÕn hµnh c¸c dÞnh vô b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng cña c¸c chi nh¸nh kh«ng nh÷ng gióp B¶o ViÖt triÓn khai b¶o hiÓm trªn ph¹m vi c¶ níc mµ cßn h×nh thµnh mét m¹nh líi ®¶m b¶o an toµn tµi chÝnh cho toµn bé ngêi ®îc b¶o hiÓm. Trong h¬n 30 n¨m qua, ë ViÖt nam tõ "b¶o hiÓm " ®ång nghÜa víi "B¶o ViÖt " vµ ngîc l¹i lóc nµo ngêi ta còng nghÜ r»ng chØ duy nhÊt cã mét c«ng ty b¶o hiÓm ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam. §iÒu ®ã cã lý do cña nã. Ngoµi sù hiÖn diÖn vµ ®ãng gãp cña B¶o ViÖt ®èi víi nÒn kinh tÕ, x· héi vµ víi mçi gia ®×nh, trong suèt thêi gian qua kh«ng thÊy nãi ®Õn mét tªn c«ng ty b¶o hiÓm nµo kh¸c.Víi ®êng lèi më cña cña nhµ níc, trong c¬ chÕ thÞ tr- 16 êngth× viÖc Nhµ níc déc quyÒn trong lÜnh vùc b¶o hiÓm ( kÓ c¶ trªn danh nghÜa) lµ ®iÒu khã cã thÓ chÊp nhËn. ChÝnh v× thÕ nªn ngµy 18-12-1993 NghÞ ®Þnh 100/CP cña ChÝnh Phñ ®· ra ®êi cho phÐp c¸c doanh nghiÖp trong níc còng nh níc ngoµi ®îc thµnh lËp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm, m«i giíi b¶o hiÓm, më chi nh¸nh c«ng ty níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. T¹i B¶o ViÖt, c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm nh b¶o hiÓm th©n tµu, b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù chñ tµu... ®· ®îc tiÕn hµnh tõ l©u vµ ®· trë thµnh nh÷ng nghiÖp vô b¶o hiÓm truyÒn thèng. Song ®Õn n¨m 1989, B¶o ViÖt míi chÝnh thøc triÓn khai b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n theo QuyÕt ®Þnh 06/TCQ§ cña Bé Tµi chÝnh. N¨m 1990, trªn c¶ níc ®· cã 16 c«ng ty b¶o hiÓm tiÕn hµnh nghiÖp vô nµy. Tuy nhiªn nh×n chung míi chØ b¶o hiÓm cho c¸c nghµnh x¨ng, dÇu cßn l¹i phÇn lín c¸c tµi s¶n, c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c«ng xëng, hÖ thèng kh¸ch s¹n tõ Nam ra B¾c... trÞ gi¸ nhiÒu tû ®ång vÉn cha ®îc b¶o hiÓm. Cã nhiÒu nguyªn nh©n c¶ chñ quan lÉn kh¸ch quan dÉn ®Õn viÖc ngµnh b¶o hiÓm cha triÓn khai ®îc toµn diÖn. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ chóng ta ®· qu¸ quen víi c¬ chÕ bao cÊp, Ho¶ ho¹n vµ rñi ro x¶y ra ®· cã Nhµ níc bï ®¾p thiÖt h¹i cßn c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× cha cã thãi quen tham gia b¶o hiÓm tµi s¶n. Bªn c¹nh ®ã vÒ chñ quan, c«ng t¸c 17 tuyªn truyÒn, vËn ®éng thu hót kh¸ch hµnh cña nghµnh b¶o hiÓm cßn nhiÒu h¹n chÕ. Sau mét n¨m thùc hiÖn, mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®îc ®Æt ra lµ ph¶i cã quy ®Þnh chung híng dÉn vÒ b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n. V× vËy ngµy 2. 5.1991, B¶o ViÖt ®· ban hµnh Quy t¾c b¶o hiÓm ho¶ ho¹n vµ c¸c rñi ro ®Æc biÖt ¸p dông trªn c¶ níc. NghiÖp vô nµy ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ quan träng cña nã ®Æc biÖt lµ sau khi Héi ®ång bé trëng ra quyÕt ®Þnh sè 332/ H§BT ngµy 23. 10 1991 vÒ viÖc b¶o toµn, ph¸t triÓn vèn kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã, th«ng t sè 82/TC/CN híng dÉn cô thÓ viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh trªn cña H§BT : "... §Ó tr¸nh c¸c trêng hîp kh«ng b¶o toµn ®îc vèn do nguyªn nh©n kh¸ch quan nh thiªn tai, rñi ro trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh... tr¸nh c¸c trêng hîp ph¶i xö lý gi¶m vèn vµ ®a lç vµo doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó t¹o nguån bï ®¾p cho c¸c thiÖt h¹i ®ã t¹i c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt nam. Kho¶n chi vÒ b¶o hiÓm ®îc h¹ch vµo gi¸ thµnh hoÆc chi phÝ lu th«ng cña doanh nghiÖp. Nhµ níc sÏ kh«ng cho ghi gi¶m vèn trong trêng hîp tµi s¶n bÞ tæn thÊt v× nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty b¶o hiÓm trong níc triÓn khai lo¹i h×nh b¶o hiÓm t¬ng øng...". II C¸c ho¹t ®éng trong b¶o hiÓm ho¶ ho¹n Còng gièng nh bÊt cø mét nghiÖp vô b¶o hiÓm nµo, nghiÖp vô b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n gåm c¸c bíc c¬ b¶n sau : - Khai th¸c 18 - Gi¸m ®Þnh - Båi thêng - H¹n chÕ tæn thÊt C¸c bíc nµy cã mèi liªn hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. KÕt qu¶ cña bíc nµy ¶nh hëng trùc tiÕp tíi kÕt qu¶ cña c¸c bíc tiÕp sau nã vµ lµm thµnh mét chu tr×nh ho¹t ®éng cña mét nghiÖp vô. 1. C«ng t¸c khai th¸c b¶o hiÓm §©y lµ bíc ®Çu tiªn vµ kh«ng thÓ thiªó trong nghiÖp vô b¶o hiÓm. C«ng t¸c khai th¸c ®ãng mét vai trß quyÕt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn mét c«ng ty. Kh¸ch hµng sÏ kh«ng mua b¶o hiÓm nÕu hä kh«ng biÕt r»ng mua b¶o hiÓm hä sÏ ®îc lîi g×. Do ®ã mµ c«ng viÖc tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o trong bíc nµy lµ cÇn thiÕt vµ nã cµng trë nªn ®Æc biÖt quan träng ®åi víi nghiÖp vô b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n - nghiÖp vô mµ cha cã tËp qu¸n ë níc ta 1.1 Tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, chñ ®éng tiÕp cËn kh¸ch hµng Hµng n¨m B¶o ViÖt kÕt hîp víi c¸c c¬ quan, ban ngµnh cã liªn quan nh : c¶nh s¸t PCCC, ®µi truyÒn thanh, truyÒn h×nh, b¸o chÝ, c¸c Bé, nghµnh ®Ó tuyªn truyÒn vÒ ý nghÜa, t¸c dông cña b¶o hiÓm Ho¶ ho¹n. Qua ®ã míi cã thÓ thuyÕt phôc ®îc kh¸ch hµng mua b¶o hiÓm. MÆt kh¸c, c«ng ty cö c¸n bé xuèng tõng xÝ nghiÖp, ®¬n vÞ kinh doanh ®Ó gi¶i thÝch, vËn ®éng mua b¶o hiÓm chø kh«ng thô ®éng ngåi chê kh¸ch hµng hoÆc chØ göi c¸c c«ng v¨n, quy t¾c cho hä tr¶ lêi v× kh¸ch hµng rÊt 19 ng¹i ®äc. Mét phÇn v× khã hiÓu, mét phÇn v× kh«ng nhËn thøc ®îc hÕt ý nghÜa, t¸c dông cña b¶o hiÓm. C¸n bé b¶o hiÓm cÇn chñ ®éng ®Õn gÆp kh¸ch hµng, cïng hä ®i th¨m c¬ së s¶n xuÊt, nghiªn cøu quy tr×nh s¶n xuÊt cña hä..., chØ cho hä thÊy nh÷ng rñi ro mµ hä cã thÓ gÆp ph¶i vµ nh÷ng hËu qu¶ cña nã. C¸n bé b¶o hiÓm gi¶i thÝch râ cho kh¸ch hµng khi tham gia b¶o hiÓm hä ®îc g× vµ mÊt g×, íc tÝnh sè phÝ mµ hä ph¶i tr¶, gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä cßn th¾c m¾c, cha hiÓu râ, g©y cho hä lßng tin vµ nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng, híng tuyªn truyÒn vËn ®éng nªn tËp trung vµo nh÷ng ®èi tîng "¨n nªn lµm ra ", cã cña ¨n cña ®Ó. V× thÕ, B¶o ViÖt ®· chó ý ®Õn c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp lín cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh khai th¸c nh : C«ng ty liªn doanh vÒ c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng COMVIK ®· mua b¶o hiÓm víi sè tiÕn b¶o hiÓm lµ 19000000 $, møc phÝ lµ 47500 $ ; c«ng ty liªn doanh INDOCHINA CERAMIC s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, trang thiÕt bÞ néi thÊt ®· mua víi sè tiÒn b¶o hiÓm lµ 12250000 $, møc phÝ lµ 20825 $. §Ó t×m ra c¸c doanh nghiÖp "¨n nªn lµm ra" kh«ng ph¶i lµ khã, c¸n bé khai th¸c nªn chó ý theo dâi qu¶ng c¸o trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (b¸o chÝ, ph¸t thanh, truyÒn h×nh...) ®ång thêi ph¶i cã sù phèi hîp víi c¸c ng©n hµng, c¬ quan kh¸c ®Ó n¾m b¾t ®îc ®èi tîng. 1.2 §¸nh gi¸ rñi ro 20