Nội dung tài liệu: Luận văn tình hình triển khai nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tại bảo minh hà nội
Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng bíc t¨ng trëng ®¸ng khÝch lÖ. §ãng gãp vµo thµnh c«ng chung ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Víi ®Æc ®iÓm ®Þa lý cña níc ta cã h¬n 3.000 km lµ bê biÓn, l¹i n»m ë trung t©m cña khu vùc §«ng Nam ¸. V× vËy vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ ph¬ng thøc vËn chuyÓn chñ yÕu trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Mçi n¨m cã gÇn 80% khèi lîng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®îc vËn chuyÓn theo ph¬ng thøc nµy, ®ãng gãp kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta. Còng nh bÊt kú mét ph¬ng thøc vËn t¶i nµo, vËn t¶i b»ng ®êng biÓn còng kh«ng thÓ tr¸nh khái c¸c rñi ro bÊt ngê ngoµi ý muèn cña c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã,®Ó ®¶m b¶o tµi chÝnh cho c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu, b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ®· ra ®êi gióp c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh ®îc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, tr¸nh ph¸ s¶n khi cã rñi ro x¶y ra . NhËn biÕt ®îc tÇm quan träng ®ã, sau mét thêi gian thùc tËp ë C«ng ty B¶o Minh Hµ Néi em ®· chän ®Ò tµi: "T×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn t¹i B¶o Minh Hµ Néi" ®Ó lµm chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn t¹i c«ng ty B¶o Minh Hµ Néi trong thêi gian qua, tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn nghiÖp vô nµy trong thêi gian tíi ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña c¸c chñ hµng khi tham gia b¶o hiÓm vµ gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn chung cña tæng c«ng ty. Néi dung cña chuyªn ®Ò ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o ®îc chia lµm 3 ch¬ng: Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. Ch¬ng II: T×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ë c«ng ty B¶o Minh Hµ Néi. Ch¬ng III: KiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn t¹i B¶o Minh Hµ Néi Do thêi gian thùc tËp kh«ng nhiÒu vµ cßn h¹n chÕ trong lý luËn còng nh kinh nghiÖm thùc tÕ nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ®ãng gãp vµ ý kiÕn cña c¸c thÇy c«. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 1 Ch¬ng I Lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 1. Vai trß cña vËn t¶i biÓn vµ sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. 1.1. Vai trß cña vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. ViÖc th«ng th¬ng bu«n b¸n hµng ho¸ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi mçi quèc gia. §Ó vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ngêi ta sö dông nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau nh: ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng biÓn, ®êng hµng kh«ng… Nhng ®Õn nay, vËn t¶i ®- êng biÓn vÉn gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i hµng ho¸. Cã ®- îc vai trß quan träng nh vËy lµ do vËn t¶i biÓn cã nh÷ng u ®iÓm vît tréi nh: - Chi phÝ cho viÖc x©y dùng, c¶i t¹o, b¶o dìng c¸c tuyÕn ®êng biÓn thÊp v× hÇu hÕt lµ nh÷ng tuyÕn giao th«ng tù nhiªn (trõ c¸c c¶ng biÓn). - N¨ng lùc chuyªn chë cña ph¬ng tiÖn vËn t¶i biÓn thêng rÊt lín: mét tuyÕn cã thÓ tæ chøc ch¹y nhiÒu chuyÕn tµu trong cïng mét thêi gian cho c¶ hai chiÒu, ®ång thêi ph¬ng tiÖn vËn t¶i biÓn cã thÓ chë ®îc hÇu hÕt c¸c lo¹i hµng ho¸ víi khèi lîng lín. VËn t¶i b»ng ®êng biÓn cßn tá ra ®Æc biÖt cã u thÕ trong viÖc vËn chuyÓn nhiÒu lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng sö dông ®Ó vËn chuyÓn c¸c Container chuyªn dông. - Cíc phÝ vËn chuyÓn thÊp h¬n so víi c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c,vÝ dô: cíc phÝ trung b×nh vËn chuyÓn cïng mét lo¹i hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng lµ 7$/kg, trong khi vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ 0,7$/kg. - VËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn gãp phÇn ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c níc, thùc hiÖn ®êng lèi kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Nhµ níc, gãp phÇn t¨ng thu ngo¹i tÖ… 1.2. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. - VËn t¶i biÓn chÞu t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nh: ma, b·o, lò lôt, sãng thÇn, v× qu·ng ®êng di chuyÓn dµi l¹i qua nhiÒu vïng khÝ hËu rÊt kh¸c nhau. C¸c yÕu tè thiªn nhiªn diÔn ra kh«ng tu©n theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh nµo. V× vËy, mÆc dï khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã thÓ dù b¸o thêi tiÕt nhng rñi ro vÉn cã thÓ x¶y ra. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu hiÖn nay cã nhiÒu biÕn ®æi bÊt thêng, c¸c hiÖn tîng thiªn nhiªn x¶y ra ngµy cµng nhiÒu, nhÊt lµ c¸c c¬n b·o nªn tæn thÊt hµng h¶i còng dÔ x¶y ra h¬n. 2 - Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn ®«i khi rñi ro ®©m ra vµ trôc trÆc kü thuËt do sai sãt trong viÖc thiÕt kÕ chÕ t¹o, b¶o dìng tµu còng x¶y ra. C¸c tµu biÓn ho¹t ®éng t- ¬ng ®èi ®éc lËp gi÷a vïng kh«ng gian réng lín, nÕu x¶y ra sù cè th× cã thÓ viÖc cøu hé, cøu n¹n rÊt khã kh¨n. MÆt kh¸c thÞ trêng hµng h¶i thêng rÊt lín vµ nhÊt lµ hiÖn nay sè lîng tµu ®a vµo khai th¸c nhiÒu, träng t¶i tµu ngµy cµng lín vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ ngµy cµng cao,cho nªn nÕu rñi ro xÈy ra tæn thÊt lµ kh«n lêng. - §êng vËn t¶i dµi nªn c¸c tµu ph¶i dõng ch©n ë nhiÒu c¶ng kh¸c nhau thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau, do ®ã bÞ ¶nh hëng bëi c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña quèc gia ®ã. NhÊt lµ quèc gia cã chiÕn tranh, ®×nh c«ng quan hÖ ngo¹i giao kh«ng tèt ®èi víi quèc gia së h÷u tµu hoÆc hµng ho¸ chuyªn chë trªn tµu. - Ngêi chuyªn chë còng cã thÓ g©y ra tæn thÊt cho hµng ho¸ do sai sãt. TuyÖt ®¹i bé phËn c¸c c«ng íc vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn vµ luËt hµng h¶i c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, kÓ c¶ hµng h¶i ViÖt Nam, ®Òu cho phÐp ngêi chuyªn chë giíi h¹n tr¸ch nhiÖm båi thêng. V× vËy, c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu kh«ng bï ®¾p ®îc thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra. §Ó kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng rñi ro, tæn thÊt, mét mÆt ngêi ta ngµy cµng hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao chÊt lîng c¸c ®éi tµu, mÆt kh¸c ph¶i tiªu ®Õn mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c thiÖt h¹i b»ng bï ®¾p kinh tÕ, ®ã lµ th«ng qua b¶o hiÓm - h×nh thøc ph©n t¸n rñi ro theo nguyªn lý céng ®ång. B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· ra ®êi tõ rÊt sím, ®îc thõa nhËn, ®îc ñng hé vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng. §Õn nay, b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn ®· cã bÒ dµy l©u n¨m vµ mÆc nhiªn trë thµnh tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. 2. C¸c lo¹i rñi ro vµ tæn thÊt trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 2.1. C¸c lo¹i rñi ro Rñi ro hµng h¶i lµ nh÷ng rñi ro do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê trªn biÓn g©y ra lµm h háng hµng ho¸ vµ ph¬ng tiÖn chuyªn chë. Trong ho¹t ®éng hµng h¶i cã nhiÒu lo¹i rñi ro kh¸c nhau lµm thiÖt h¹i ®Õn hµng ho¸ vµ ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn. Ngêi ta cã thÓ ph©n lo¹i rñi ro dùa trªn c¸c c¨n cø kh¸c nhau: * C¨n cø vµo nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt, rñi ro ®îc chia lµm 3 lo¹i: - Rñi ro do thiªn tai g©y ra nh biÓn ®éng, b·o lèc, sãng thÇn, thêi tiÕt qu¸ xÊu. 3 - Rñi ro do tai n¹n bÊt ngê ngoµi biÓn nh: bao gåm rñi ro do m¾c c¹n, ch×m ®¾m, mÊt tÝch, ®©m va víi tµu kh¸c… - Rñi ro do con ngêi g©y ra: c¸c rñi ro nh ¨n trém, ¨n c¾p, chiÕn tranh, ®×nh c«ng, b¾t gi÷, tÞch thu… * C¨n cø vµo nghiÖp vô b¶o hiÓm, rñi ro ®îc chia lµm 3 lo¹i: Lo¹i 1: Nh÷ng rñi ro th«ng thêng ®îc b¶o hiÓm, bao gåm: - Rñi ro m¾c c¹n: Tµu bÞ ch¹m ®¸y vµo chíng ng¹i vËt nµo ®ã mµ kh«ng thÓ tiÕp tôc hµnh tr×nh ®îc n÷a. - Rñi ro ch×m ®¾m: Do nguyªn nh©n nµo ®ã mµ tµu bÞ ch×m xuèng biÓn hoÆc bÞ ®¾m do sãng thÇn, b·o tè, kh«ng thÓ tiÕp tôc hµnh tr×nh ®îc n÷a, hµng ho¸ trªn tµu bÞ h h¹i. - Rñi ro ®©m va: tµu bÞ ®©m, va ph¶i chíng ng¹i vËt trªn biÓn (®¸ ngÇm, c«ng tr×nh x©y dùng, tµu thuyÒn kh¸c) dÉn ®Õn h háng, hµnh tr×nh bÞ gi¸n ®o¹n. - Rñi ro ch¸y næ. - Rñi ro do thiªn tai: lµ nh÷ng hiÖn tîng do thiªn nhiªn g©y ra nh biÓn ®éng, b·o, lèc, sÐt, thêi tiÕt qu¸ xÊu… mµ con ngêi kh«ng chèng l¹i ®îc. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho c¸c chñ hµng còng nh c¸c c«ng ty b¶o hiÓm dÔ dµng nhËn biÕt c¸c lo¹i rñi ro ®Ó ®i ®Õn ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Lo¹i 2: Nh÷ng rñi ro kh«ng ®îc b¶o hiÓm: Lo¹i nµy thêng lµ rñi ro x¶y ra do hµnh vi cè ý cña thuyÒn trëng, thuû thñ vµ nh÷ng ngêi cã liªn quan nh÷ng hao hôt tù nhiªn. Lo¹i 3: Nh÷ng rñi ro ®Æc biÖt: chiÕn tranh, ®×nh c«ng, b¹o lo¹n, cíp biÓn thêng kh«ng ®îc b¶o hiÓm, nhng nÕu chñ hµng cã yªu cÇu, sÏ ®îc nhËn b¶o hiÓm kÌm theo rñi ro th«ng thêng ®îc b¶o hiÓm víi ®iÒu kiÖn tr¶ thªm phô phÝ ®Æc biÖt chø kh«ng nhËn b¶o hiÓm riªng cho c¸c rñi ro ®Æc biÖt. C¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm ph¶i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra tæn thÊt. ViÖc ph©n biÖt nguyªn nh©n trùc tiÕp hay nguyªn nh©n gi¸n tiÕp cã vai trß rÊt quan träng ®Ó x¸c ®Þnh ®îc rñi ro g©y ra tæn thÊt cã ph¶i lµ rñi ro ®îc b¶o hiÓm hay kh«ng. Nh÷ng tæn thÊt nµo cã nguyªn nh©n trùc tiÕp lµ nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra th× míi ®îc b¶o hiÓm båi thêng. 2.2. C¸c lo¹i tæn thÊt: Tæn thÊt trong b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ nh÷ng thiÖt h¹i h háng cña hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm do rñi ro g©y ra. 4 * C¨n cø vµo quy m« vµ møc ®é cña tæn thÊt: ngêi ta chia ra tæn thÊt bé phËn vµ tæn thÊt toµn bé. o Tæn thÊt bé phËn: Lµ sù mÊt m¸t hoÆc gi¶m gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ nhng cha ë møc ®é mÊt hoÆc gi¶m hoµn toµn. Tæn thÊt bé phËn ®îc chia ra 4 trêng hîp sau: - Gi¶m vÒ sè lîng: Hµng ho¸ bÞ thiÕu bao thiÕu kiÖn. - Gi¶m vÒ träng lîng: Hµng ho¸ cßn nguyªn bao nhng bÞ mèc r¸ch. - Gi¶m vÒ gi¸ trÞ: Sè lîng, träng lîng cña hµng ho¸ cã thÓ cßn nguyªn nhng gi¸ trÞ th× kh«ng cßn ®îc nh lóc ®Çu, vÝ dô nh trêng hîp l¬ng thùc thùc phÈm bÞ ngÊm n- íc dÉn ®Õn mèc, Èm… Cã hai lo¹i tæn thÊt toµn bé lµ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ vµ tæn thÊt toµn bé íc tÝnh. - Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ: lµ toµn bé ®èi tîng b¶o hiÓm theo mét hîp ®ång b¶o hiÓm bÞ h háng, mÊt m¸t, thiÖt h¹i hoÆc bÞ biÕn chÊt, biÕn d¹ng kh«ng cßn nh lóc míi ®îc b¶o hiÓm hay bÞ mÊt ®i, bÞ tíc ®o¹t kh«ng lÊy l¹i ®îc n÷a. ChØ cã tæn thÊt toµn bé thùc tÕ trong 4 trêng hîp sau ®©y: + Hµng ho¸ bÞ huû ho¹i hoµn toµn. + Hµng ho¸ bÞ tíc ®o¹t kh«ng lÊy l¹i ®îc. + Hµng ho¸ kh«ng cßn lµ vËt thÓ b¶o hiÓm. + Hµng ho¸ ë trªn tµu ®îc tuyªn bè lµ mÊt tÝch. - Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh: lµ trêng hîp ®èi tîng b¶o hiÓm bÞ thiÖt h¹i, mÊt m¸t cha tíi møc ®é toµn bé thùc tÕ, nhng kh«ng thÓ tr¸nh khái tæn thÊt toµn bé thùc tÕ, hoÆc nÕu bá thªm chi phÝ cøu ch÷a th× chi phÝ cøu ch÷a cã thÓ b»ng hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Khi gÆp trêng hîp nµy tèt nhÊt chñ hµng sÏ th«ng b¸o tõ bá l« hµng vµ b¶o hiÓm ph¶i båi thêng tæn thÊt cho c¸c bªn vµ quyÒn së h÷u l« hµng nµy thuéc vÒ b¶o hiÓm. * C¨n cø vµo quyÒn lîi b¶o hiÓm: Tæn thÊt ®îc chia lµm 2 lo¹i: o Tæn thÊt riªng: lµ lo¹i tæn thÊt chØ g©y ra thiÖt h¹i cho mét hoÆc mét sè quyÒn lîi cña c¸c chñ hµng vµ chñ tµu trªn mét con tµu. Nh vËy, tæn thÊt riªng, ngoµi thiÖt h¹i vËt chÊt cßn ph¸t sinh c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn tæn thÊt riªng nh»m h¹n chÕ nh÷ng h h¹i khi tæn thÊt x¶y ra. Nh÷ng chi phÝ ®ã gäi lµ tæn thÊt chi phÝ riªng. 5 NÕu tæn thÊt riªng thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm ph¶i båi thêng thiÖt h¹i cho nh÷ng tæn thÊt riªng nµy, ®ång thêi còng ph¶i chi tr¶ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn tæn thÊt riªng. Nh÷ng chi phÝ nµy bao gåm: chi phÝ xÕp dì hµng, göi hµng, ph©n lo¹i hµng ho¸, thay thÕ bao b× ®èi víi nh÷ng l« hµng bÞ tæn thÊt. Nh÷ng chi phÝ tæn thÊt riªng nµy nh»m h¹n chÕ vµ gi¶m bít tæn thÊt riªng. o Tæn thÊt chung: lµ nh÷ng hy sinh hay chi phÝ ®Æc biÖt ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch cè ý vµ hîp lý nh»m môc ®Ých cøu tµu vµ hµng ho¸ chë tµu tho¸t khái mét sù nguy hiÓm chung ®èi víi chóng. Nãi mét c¸ch kh¸c, tæn thÊt chung lµ lo¹i tæn thÊt liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c quyÒn lîi trªn mét con tµu vµ v× vËy nã ph¶i ®îc ph©n bæ mét c¸ch chÝnh x¸c cho tÊt c¶ c¸c quyÒn lîi trªn con tµu ®ã. §Ó ph©n bæ ® îc ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ tæn thÊt chung. Gi¸ trÞ tæn thÊt chung bao gåm 2 bé phËn: gi¸ trÞ hy sinh tæn thÊt chung vµ chi phÝ tæn thÊt chung. - Hy sinh tæn thÊt chung: lµ sù hy sinh mét phÇn tµi s¶n ®Ó cøu nh÷ng tµi s¶n cßn l¹i. Hy sinh tæn thÊt chung ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi 3 ®iÒu kiÖn sau: + Tµi s¶n hy sinh tæn thÊt chung ph¶i mang tÝnh cè ý (cè ý g©y ra tæn thÊt nh ng vÉn ®îc b¶o hiÓm). + HËu qu¶ ph¶i v× sù an toµn chung cña c¸c quyÒn lîi trªn tµu. + Hy sinh tæn thÊt chung ph¶i trong tr¹ng th¸i cÊp b¸ch. - Chi phÝ tæn thÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ ph¶i tr¶ cho ngêi thø ba trong viÖc cøu tµu vµ hµng ho¸ tho¸t n¹n hoÆc chi phÝ lµm cho tµu tiÕp tôc hµnh tr×nh. Chi phÝ tæn thÊt chung bao gåm: chi phÝ cøu n¹n, chi phÝ lµm næi tµu khi bÞ m¾c c¹n, chi phÝ thuª kÐo, lai, d¾t tµu khi bÞ n¹n. 3. Néi dung c¬ b¶n cña nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn 3.1. §èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm a. §èi tîng b¶o hiÓm Còng nh c¸c nghiÖp vô kh¸c, viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng b¶o hiÓm sÏ cho phÐp gi¶i quyÕt båi thêng mét c¸ch thuËn lîi, nhanh chãng. Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu th× hµng ho¸ cã nhiÒu kh¶ n¨ng gÆp rñi ro cho nªn c¸c th¬ng gia ph¶i mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. Nh vËy, ®èi tîng cña b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. ë ViÖt Nam,c¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 254/TCCDBN ngµy 25/5/1990 cña Bé Tµi chÝnh, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ho¹t ®éng trong vßng néi thuû vµ hµng h¶i ViÖt 6 Nam kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia b¶o hiÓm t¹i c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®îc Bé Tµi chÝnh cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng. b. Ph¹m vi b¶o hiÓm Ph¹m vi b¶o hiÓm lµ giíi h¹n rñi ro ®îc b¶o hiÓm vµ còng lµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty b¶o hiÓm. Hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn nµo th× chØ nh÷ng rñi ro tæn thÊt quy ®Þnh trong ®iÒu kiÖn ®ã míi ®îc båi thêng. Ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cµng réng th× nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm cµng nhiÒu vµ kÐo theo møc phÝ lín. C¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm ICC (Institule Casgo Claude) 1/1/1982, ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ t¹i ViÖt Nam ®èi víi qu¸ tr×nh bèc dì vËn chuyÓn hµng ho¸ ë c¸c c¶ng ViÖt Nam, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh Quy t¾c chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn gäi t¾t lµ QTC 1990. Quy t¾c nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së ®iÒu kho¶n ICC 1/1/1982. §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c c¶ng níc ngoµi vÒ ViÖt Nam thêng ®îc b¶o hiÓm theo QTC 1990. §Ó phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ, khi b¸n b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, C«ng ty B¶o Minh thêng ¸p dông ICC 1/1/1982. Khi hµng ho¸ cã tæn thÊt, ngêi nhËn hµng dÔ dµng nhËn biÕt ngay ®îc hµng ho¸ bÞ tæn thÊt ®ã cã n»m trong ph¹m vi b¶o hiÓm hay kh«ng. 3.2. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm vµ phÝ b¶o hiÓm. a. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ hµng ho¸ t¹i c¶ng ®i "C" céng víi phÝ b¶o hiÓm "I" vµ cíc phÝ vËn chuyÓn ®Õn c¶ng "F" tøc lµ b»ng gi¸ CIF. Ngoµi ra ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi tham gia b¶o hiÓm nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña hä, ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ b¶o hiÓm thªm c¶ c¸c kho¶n l·i dù tÝnh do viÖc xuÊt, nhËp khÈu mang l¹i. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm lóc ®ã sÏ lµ CIF + 10% CIF. C«ng thøc x¸c ®Þnh gi¸ gi¸ trÞ theo gi¸ CIF Ta cã: I = R.CIF Trong ®ã: - I : lµ phÝ b¶o hiÓm - R : lµ tû lÖ phÝ - CIF : gi¸ trÞ cña l« hµng ®îc nhËp vÒ. mµ 7 => Gi¸ trÞ b¶o hiÓm (V) = gi¸ CIF = Trong ®ã: C (Cost) : Gi¸ hµng ®îc tÝnh b»ng gi¸ FOB ë c¶ng ®i F (Freight) : Cíc phÝ vËn chuyÓn NÕu b¶o hiÓm c¶ phÇn l·i dù tÝnh th×: Trong ®ã: a lµ sè % l·i dù tÝnh b. Sè tiÒn b¶o hiÓm: Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ sè tiÒn ®¨ng ký b¶o hiÓm ®îc ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm lµ c¬ së cña sè tiÒn b¶o hiÓm, ngêi tham gia cã thÓ mua b¶o hiÓm b»ng gi¸ trÞ b¶o hiÓm (b¶o hiÓm ®óng gi¸ trÞ) nhá h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm (b¶o hiÓm díi gi¸ trÞ) hoÆc mua b¶o hiÓm víi sè tiÒn b¶o hiÓm lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm (b¶o hiÓm trªn gi¸ trÞ). VÒ nguyªn t¾c sè tiÒn b¶o hiÓm cã thÓ nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ b¶o hiÓm, nÕu sè tiÒn b¶o hiÓm lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× phÇn lín h¬n thùc chÊt chØ lµ b¶o hiÓm phÇn l·i dù kiÕn. Ngîc l¹i nÕu sè tiÒn b¶o hiÓm nhá h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm tøc lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm tù b¶o hiÓm lÊy mét phÇn th× ngêi b¶o hiÓm còng chØ båi thêng trong ph¹m vi sè tiÒn b¶o hiÓm sÏ båi thêng theo tØ lÖ gi÷a sè tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm. NÕu ®èi tîng b¶o hiÓm ®îc b¶o hiÓm trïng nghÜa lµ cïng mét rñi ro cïng mét gi¸ trÞ b¶o hiÓm nhng l¹i b¶o hiÓm t¹i nhiÒu c«ng ty th× tr¸ch nhiÖm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm còng chØ giíi h¹n trong sè tiÒn b¶o hiÓm. Nh vËy, sè tiÒn b¶o hiÓm cïng víi ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm sÏ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm. c. PhÝ b¶o hiÓm: PhÝ b¶o hiÓm lµ mét kho¶n tiÒn nhá mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho ngêi b¶o hiÓm ®Ó ®îc båi thêng khi cã tæn thÊt do c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra. Thùc chÊt phÝ b¶o hiÓm lµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm thêng ®îc tÝnh trªn c¬ së x¸c suÊt rñi ro g©y ra tæn thÊt hoÆc trªn c¬ së thèng kª tæn thÊt nh»m ®¶m b¶o trang tr¶i båi thêng vµ ®¶m b¶o cã l·i. C¨n cø 8 thø hai rÊt quan träng khi tÝnh phÝ lµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm hoÆc sè tiÒn b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm (P) ®îc x¸c ®Þnh nh sau: (NÕu b¶o hiÓm cã l·i dù tÝnh) Hay (NÕu kh«ng b¶o hiÓm l·i dù tÝnh) TØ lÖ phÝ b¶o hiÓm ®îc ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm theo tho¶ thuËn gi÷a ngêi tham gia b¶o hiÓm vµ ngêi b¶o hiÓm. 3.3. §iÒu kiÖn b¶o hiÓm: §iÒu kiÖn b¶o hiÓm lµ nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm ®èi víi tæn thÊt cña hµng ho¸. Hµng ®îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm nµo, chØ nh÷ng rñi ro tæn thÊt quy ®Þnh trong ®iÒu kiÖn ®ã míi ®îc båi thêng. Sau ®©y lµ c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm cña ViÖn nh÷ng ngêi b¶o hiÓm Lu©n §«n (Institute of London Underwriters - ILU). a. HÖ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm ra ®êi n¨m 1963: Ngµy 01/01/1963, ILU xuÊt b¶n ba ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm hµng ho¸ lµ FPA, WA vµ AR. C¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm nµy ®îc ¸p dông réng r·i trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ. * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm FPA (Free from Particular Average) - (§iÒu kiÖn b¶o hiÓm miÔn tæn thÊt riªng). Tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña FPA bao gåm: - Tæn thÊt toµn bé do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê trªn biÓn hoÆc dì hµng t¹i c¶ng l¸nh n¹n thuéc tæn thÊt riªng. - Tæn thÊt bé phËn v× thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê trªn biÓn hoÆc dì hµng t¹i c¶ng l¸nh n¹n do rñi ro chÝnh ®em l¹i. - MÊt nguyªn kiÖn hµng trong qu¸ tr×nh xÕp dì, chuyÓn t¶i. - Båi thêng c¸c chi phÝ sau: + Chi phÝ ®ãng gãp tæn thÊt chung. + Chi phÝ cøu n¹n. + Chi phÝ ®Ò phßng, h¹n chÕ tæn thÊt thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm do ngêi thø ba kh«ng ph¶i lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm hay ngêi lµm c«ng cña hä g©y nªn. + Chi phÝ gi¸m ®Þnh tæn thÊt nÕu tæn thÊt nµy do rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra. 9 + Chi phÝ tè tông khiÕu n¹i. * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm WA (With Particular Average) - (§iÒu kiÖn b¶o hiÓm tæn thÊt riªng). Theo ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm WA, c«ng ty b¶o hiÓm ®Ò ra møc miÔn thêng vµ gi¶i quyÕt theo c¸c nguyªn t¾c sau: - Kh«ng ®Ò cËp møc miÔn thêng tæn thÊt do rñi ro chÝnh, rñi ro chiÕn tranh, ®×nh c«ng vµ c¸c rñi ro phô do con ngêi g©y ra. - Kh«ng céng t¸c chi phÝ ®Ó ®¹t møc miÔn thêng, chØ tÝnh tæn thÊt thùc tÕ. - §îc tÝnh c¸c tæn thÊt liªn tiÕp x¶y ra ®Ó ®¹t møc miÔn thêng. - Mçi sµ lan ®îc coi lµ mét con tµu ®Ó tÝnh møc miÔn thêng. -Ngêi ®îc b¶o hiÓm cã quyÒn chän c¸ch tÝnh møc miÔn thêng cã lîi nhÊt cho m×nh ®Ó ®îc båi thêng nhiÒu h¬n. * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm AR (All Ricks) - (§iÒu kiÖn b¶o hiÓm mäi rñi ro) Ph¹m vi b¶o hiÓm cña ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm AR ngoµi c¸c rñi ro tæn thÊt vµ chi phÝ cña ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm WA th× cßn më réng thªm c¸c rñi ro phô. Ngêi b¶o hiÓm kh«ng ¸p dông møc miÔn thêng. b. HÖ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm ra ®êi n¨m 1982. Ngµy 01/01/1982, ILU xuÊt b¶n c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm míi thay thÕ c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm hµng ho¸ míi bao gåm: - Institute Cargo Clauses C (ICC-C) - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm C. - Institute Cargo Clauses B (ICC-B) - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm B. - Institute Cargo Clauses A (ICC-A) - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm A. - Institute War Clauses C - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm chiÕn tranh. - Institute Strikes Clauses C (ICC-C) - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm ®×nh c«ng. Néi dung cô thÓ cña c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm míi nh sau: * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm C (Institute Cargo Clauses C - ICC-C). -> Rñi ro ®îc b¶o hiÓm (Ricks covered): trõ c¸c rñi ro lo¹i trõ ®îc quy ®Þnh díi ®©y, ®iÒu kiÖn nµy bao gåm: - Ch¸y hoÆc næ. - Tµu bÞ m¾c c¹n, ch¹m ®Êt, bÞ ®¾m hoÆc lËt óp. 10 - Tµu ®©m va nhau hoÆc tµu, sµ lan, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®©m va ph¶i vËt thÓ kh¸c kh«ng ph¶i lµ níc. - Dì hµng t¹i c¶ng l¸nh n¹n - Tæn thÊt chung. - PhÇn tr¸ch nhiÖm mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i chÞu theo ®iÒu kho¶n hai tµu ®©m va nhau ®Òu cã lçi (Both to Blame Collisim Clause) quy ®Þnh trong hîp ®ång vËn t¶i. -> Rñi ro lo¹i trõ (Exclusions). Trong mäi trêng hîp, ngêi b¶o hiÓm kh«ng båi thêng nh÷ng rñi ro sau ®©y: - Tæn thÊt hay tæn h¹i do hµnh vi xÊu, cè ý cña ngêi b¶o hiÓm. - Rß rØ, hao hôt th«ng thêng vÒ träng lîng, khèi lîng hoÆc hao mßn tù nhiªn cña ®èi tîng b¶o hiÓm. - MÊt m¸t, h háng hoÆc chi phÝ do bao b× ®Çy ®ñ hoÆc kh«ng thÝch hîp. - MÊt m¸t, h háng hoÆc hci phÝ do néi tû (Inherent vice) hoÆc b¶n chÊt cña ®èi tîng b¶o hiÓm. - MÊt m¸t, h háng hoÆc chi phÝ mµ nguyªn nh©n lµ chËm trÔ, cho dï chËm trÔ lµ do mét rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y nªn. - MÊt m¸t, h háng hoÆc chi phÝ do t×nh tr¹ng kh«ng tr¶ ®îc nî hoÆc thiÕu thèn vÒ mÆt tµi chÝnh cña chñ tµu, ngêi qu¶n lý tµu, ngêi thuª tµu hoÆc ngêi khai th¸c tµu. - ThiÖt h¹i cè ý hoÆc sù ph¸ ho¹i cè ý ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm do hµnh ®éng ph¹m ph¸p cña bÊt kú ngêi nµo. - MÊt m¸t, h háng hoÆc chi phÝ do viÖc sö dông bÊt kú mét vò khÝ chiÕn tranh nµo cã dïng ®Õn n¨ng lîng nguyªn tö, h¹t nh©n hoÆc c¸c chÊt phãng x¹. - Trong mäi trêng hîp, b¶o hiÓm nµy kh«ng b¶o hiÓm nh÷ng mÊt m¸t, h háng hoÆc hi phÝ do tµu hoÆc xµ lan kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn; tµu, xµ lan, c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c, container, toa xe kh«ng thÝch hîp cho viÖc vËn chuyÓn an toµn hµng ho¸ b¶o hiÓm mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm hoÆc ngêi lµm c«ng cña hä ®· biÕt t×nh tr¹ng kh«ng ®ñ ®i biÓn hoÆc kh«ng thÝch hîp ®ã vµo lóc xÕp hµng lªn c¸c ph¬ng tiÖn vµ c«ng cô vËn t¶i nãi trªn. - Tæn thÊt x¶y ra do chiÕn tranh, néi chiÕn, c¸ch m¹ng, næi lo¹n, khëi nghÜa hoÆc hµnh ®éng thï ®Þch g©y ra bëi hoÆc chèng l¹i mét thÕ lùc tham chiÕn. - Tæn thÊt do bÞ chiÕm gi÷, tÞch thu, bÞ b¾t, bÞ kiÒm chÕ (kh«ng kÓ cíp biÓn) vµ hËu qu¶ cña nh÷ng hµnh ®éng ®ã. 11 - Tæn thÊt do bom, m×n, ng l«i hoÆc c¸c vò khÝ chiÕn tranh kh¸c cßn sãt l¹i trong c¸c cuéc chiÕn tranh. - Tæn thÊt ®îc g©y ra bëi ngêi ®×nh c«ng, c«ng nh©n bÞ cÊm xëng hoÆc nh÷ng ngêi tham gia g©y rèi lo¹n lao ®éng, b¹o ®éng hoÆc næi lo¹n. - Tæn thÊt x¶y ra do b¹o ®éng chÝnh trÞ, ®éng c¬ chÝnh trÞ. * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm B (ICC-B) Ngoµi nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm nh ®iÒu kiÖn cßn b¶o hiÓm thªm c¸c rñi ro sau ®©y: ®éng ®Êt, nói löa phun, sÐt ®¸nh, níc cuèn khái tµu; níc biÓn, s«ng, hå x©m nhËp vµo hÇm tµu, xµ lan, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, container, toa xe hoÆc n¬i chøa hµng, tæn thÊt nguyªn kiÖn hµng do r¬i khái tµu hoÆc trong qu¸ tr×nh xÕp dì. C¸c ®iÒu kiÖn gièng nh ®iÒu kiÖn C. * §iÒu kiÖn b¶o hiÓm A (ICC-A) - Rñi ro ®îc b¶o hiÓm: mäi mÊt m¸t hoÆc h háng cña ®èi tîng b¶o hiÓm trõ c¸c rñi ro lo¹i trõ díi ®©y. - Rñi ro lo¹i trõ: c¬ b¶n gièng nh ®iÒu kiÖn B vµ C, trõ rñi ro "thiÖt h¹i cè ý hoÆc ph¸ ho¹i". Rñi ro nµy vÉn ®îc båi thêng theo ®iÒu kiÖn A. C¸c néi dung kh¸c: gièng nh ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm B vµ C. 3.4. Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. a. Kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt cña hîp ®ång b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ mét v¨n b¶n trong ®ã ngêi b¶o hiÓm cam kÕt båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm nh÷ng mÊt m¸t, thiÖt h¹i cña ®èi tîng b¶o hiÓm do mét rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y nªn cßn ngêi ®îc b¶o hiÓm cam kÕt tr¶ phÝ b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ giÊy tê cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao, nã quy ®Þnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn vµ lµ c¬ së quan träng ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp, khiÕu n¹i sau nµy. Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn mang tÝnh chÊt lµ mét hîp ®ång båi thêng (contract of indemnity) vµ lµ mét hîp ®ång tÝn nhiÖm (contract of good faith). ThÓ hiÖn nh sau: - Khi tæn thÊt x¶y ra do c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm nh»m kh«i phôc l¹i vÞ thÕ tµi chÝnh cña hä. §©y lµ tÝnh chÊt båi thêng cña hîp ®ång b¶o hiÓm. - TÝnh chÊt tÝn nhiÖm thÓ hiÖn ë chç: 12 + Ph¶i cã lîi Ých b¶o hiÓm (Insurable interest) míi ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Lîi Ých b¶o hiÓm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ký kÕt hîp ®ång nhng ph¶i cã khi x¶y ra tæn thÊt. + Ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i th«ng b¸o mäi chi tiÕt vÒ hµng ho¸, mäi thay ®æi lµm t¨ng hoÆc gi¶m rñi ro cho ngêi b¶o hiÓm biÕt. + Khi ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, nÕu hµng ho¸ ®· bÞ tæn thÊt mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm ®· biÕt th× hîp ®ång b¶o hiÓm sÏ v« hiÖu lùc, ngîc l¹i ngêi ®îc b¶o hiÓm cha biÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm coi nh ®îc ký kÕt khi ngêi b¶o hiÓm chÊp nhËn v¨n b¶n. V¨n b¶n ®ã lµ ®¬n b¶o hiÓm hoÆc giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. Chóng lµ chøng tõ cã thÓ lu th«ng ®îc (Negotiable) vµ cã thÓ chuyÓn nhîng ®îc cho ngêi kh¸c b»ng c¸ch ký hËu. b. C¸c lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm ®îc chia lµm 2 lo¹i: hîp ®ång b¶o hiÓm chuyÕn vµ hîp ®ång b¶o hiÓm bao. * Hîp ®ång b¶o hiÓm chuyÕn (Voyage Policy): Hîp ®ång b¶o hiÓm chuyÕn lµ hîp ®ång b¶o hiÓm cho mét chuyÕn hµng tõ mét n¬i nµy ®Õn mét n¬i kh¸c ghi trªn hîp ®ång b¶o hiÓm. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm theo hîp ®ång b¶o hiÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc theo ®iÒu kho¶n "tõ kho ®Õn kho". Hîp ®ång b¶o hiÓm chuyÕn thÓ hiÖn b»ng ®¬n b¶o hiÓm hoÆc giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm do c«ng ty b¶o hiÓm cÊp. §¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh nhau nhng vÒ h×nh thøc vµ c¸ch sö dông cã kh¸c nhau. Néi dung cña ®¬n b¶o hiÓm gåm hai mÆt: MÆt 1 ghi c¸c chi tiÕt vÒ hµng ho¸, tµu, hµnh tr×nh, ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm, thêng gåm c¸c néi dung sau ®©y: - Tªn, ®Þa chØ cña ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm. - Tªn hµng, sè lîng, träng lîng, sè vËn t¶i. - Tªn tµu, ngµy khëi hµnh. - C¶ng ®i, c¶ng ®Õn, c¶ng chuyÓn t¶i. - Gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm. - §iÒu kiÖn b¶o hiÓm (ghi râ theo quy t¾c nµo, cña níc nµo). - Tû lÖ phÝ b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm. - N¬i vµ c¸ch thøc båi thêng. 13 - Ngµy th¸ng, ch÷ ký cña c«ng ty b¶o hiÓm, ph¬ng thøc vµ ®Þa ®iÓm tr¶ tiÒn båi thêng. Trong trêng hîp n¬i ®Õn cña kh¸ch hµng ghi trong ®¬n b¶o hiÓm lµ mét ®Þa ®iÓm n»m s©u trong néi ®Þa, nghÜa lµ sau khi ®Õn c¶ng cuèi cïng ph¶i chuyÓn tiÕp b»ng ph¬ng tiÖn kh¸c ®Õn ®Þa ®iÓm ®· ®Þnh vµ ®Õn ®©y míi hÕt tr¸ch nhiÖm cña ngêi b¶o hiÓm, trong trêng hîp nµy ph¶i t¨ng thªm phô phÝ b¶o hiÓm v× ngoµi rñi ro trªn ®o¹n ®êng phô trong toµn bé hµnh tr×nh ®îc b¶o hiÓm. MÆt 2 in s½n quy t¾c, thÓ lÖ b¶o hiÓm cña C«ng ty b¶o hiÓm cã liªn quan. GiÊy chøng nhËn b¶o hiÓm chØ cã néi dung nh mÆt 1 cña ®¬n b¶o hiÓm. §Ó thanh to¸n theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, ngµy ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm kh«ng ®îc muén h¬n ngµy xÕp hµng lªn tµu hoÆc ngµy nhËn hµng ®Ó chë, lo¹i tiÒn ph¶i gièng lo¹i tiÒn trong th tÝn dông trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c. Khi xuÊt tr×nh ®Ó thanh to¸n, ph¶i xuÊt tr×nh trän bé (Full set) hoÆc mét b¶n gèc duy nhÊt (A sole original) cho ng©n hµng. * Hîp ®ång b¶o hiÓm bao (cßn gäi lµ hîp ®ång b¶o hiÓm më) - (Open policy, Floating policy, Open cover). Hîp ®ång b¶o hiÓm bao lµ hîp ®ång b¶o hiÓm nhiÒu chuyÕn hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, thêng lµ mét n¨m. §èi víi c¸c chñ hµng cã khèi lîng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lín vµ æn ®Þnh, th«ng thêng hä ký kÕt víi c«ng ty b¶o hiÓm mét hîp ®ång b¶o hiÓm bao, trong ®ã ngêi b¶o hiÓm cam kÕt sÏ b¶o hiÓm tÊt c¶ c¸c chuyÕn hµng xuÊt nhËp khÈu trong n¨m. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm bao hai bªn chØ tho¶ thuËn víi nhau nh÷ng vÊn ®Ò chung nh: tªn hµng ®îc b¶o hiÓm, lo¹i tµu chë hµng, c¸ch tÝnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm tèi ®a cho mçi chuyÕn vµ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, c¸ch thøc thanh to¸n phÝ b¶o hiÓm vµ tiÒn båi thêng cÊp chøng tõ b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm bao cã lîi Ých cho c¶ ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm. Ngêi b¶o hiÓm ®¶m b¶o tu ®îc kho¶n chi phÝ b¶o hiÓm trong thêi h¹n b¶o hiÓm. Ng- êi ®îc b¶o hiÓm vÉn ®îc båi thêng nÕu tµu ®· bÞ tai n¹n råi mµ cha kÞp th«ng b¸o b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm rÎ h¬n. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm bao cã thÓ quy ®Þnh mét h¹n ng¹ch cña sè tiÒn b¶o hiÓm (Floating policy), khi hÕt sè tiÒn b¶o hiÓm ®ã hîp ®ång sÏ hÕt hiÖu lùc. Trong hîp ®ång b¶o hiÓm b¾t buéc ph¶i cã 3 ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau: - §iÒu kiÖn xÕp h¹ng tµu ®îc thuª chuyªn chë hµng ho¸ sÏ ®îc b¶o hiÓm. Tµu ph¶i cã cÊp h¹ng cao vµ nÕu do 10 h·ng ®¨ng kiÓm næi tiÕng trªn thÕ giíi cÊp míi ®- 14 îc chÊp nhËn mét c¸ch tuyÖt ®èi. Tµu cã kh¶ n¨ng ®i biÓn b×nh thêng vµ tuæi tµu thÊp h¬n 15 n¨m. - §iÒu kiÖn vÒ gi¸ trÞ b¶o hiÓm, ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i kª khai gi¸ trÞ hµng theo tõng chuyÕn vÒ sè kiÖn, gi¸ CIF hoÆc gi¸ FOB, sè hîp ®ång mua b¸n, sè th tÝn dông L/C, ngµy më gi¸ trÞ L/C, sè vËn ®¬n B/L. - §iÒu kiÖn vÒ quan hÖ tinh thÇn thiÖn chÝ nghÜa lµ ®· mua b¶o hiÓm bao cña ngêi b¶o hiÓm nµo th× trong thêi gian ®ã kh«ng ®îc phÐp mua b¶o hiÓm hµng ho¸ cña ngêi kh¸c. Trong thêi gian cã hiÖu lùc cña hîp ®ång b¶o hiÓm bao, mçi lÇn vËn chuyÓn hµng ho¸ ngêi tham gia vËn chuyÓn ph¶i göi giÊy b¸o vËn chuyÓn cho ngêi b¶o hiÓm. Sau khi cÊp ®¬n b¶o hiÓm thÊy cã ®iÒu g× cÇn ph¶i bæ sung th× th«ng b¸o cho c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty b¶o hiÓm sÏ cÊp giÊy b¶o hiÓm bæ sung, giÊy nµy cã gi¸ trÞ b»ng ®¬n b¶o hiÓm vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi khái ®¬n b¶o hiÓm. 3.5. C«ng t¸c gi¸m ®Þnh – båi thêng tæn thÊt: a. C«ng t¸c gi¸m ®Þnh tæn thÊt Gi¸m ®Þnh tæn thÊt lµ viÖc lµm cña c¸c chuyªn viªn gi¸m ®Þnh, cña ngêi b¶o hiÓm hoÆc cña c¸c C«ng ty gi¸m ®Þnh ®îc ngêi b¶o hiÓm uû quyÒn nh»m x¸c ®Þnh møc ®é vµ nguyªn nh©n cña tæn thÊt, lµm c¬ së cho viÖc båi th êng. Gi¸m ®Þnh tæn thÊt ®îc tiÕn hµnh khi hµng ho¸ bÞ h háng, ®æ vì, thiÕu hôt, gi¶m phÈm chÊt, thèi… ë c¶ng ®Õn hoÆc t¹i c¶ng däc ®êng vµ do ngêi ®îc b¶o hiÓm yªu cÇu. Nh÷ng tæn thÊt nh do tÇu ®¾m, hµng mÊt, giao thiÕu hµng hoÆc kh«ng giao th× còng kh«ng cÇn ph¶i gi¸m ®Þnh vµ còng kh«ng thÓ gi¸m ®Þnh ®îc. Môc ®Ých cña gi¸m ®Þnh tæn thÊt lµ: - X¸c ®Þnh lo¹i tæn thÊt, nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt cho hµng ho¸. Gi¸m ®Þnh gióp x¸c râ lo¹i tæn thÊt lµ do h háng, ®æ vì, thiÕu hôt hay Èm mèc… Nguyªn nh©n tæn thÊt cã nhiÒu lo¹i, cã thÓ do bèc xÕp cÈu th¶, do ®©m va, b·o lôt, do th«ng giê kh«ng tèt, do b¶n th©n hµng bÞ Èm ít… - X¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm tæn thÊt thuéc vÒ ai. Gi¸m ®Þnh chÝnh x¸c, trung thùc kÕt qu¶ nãi lªn ngêi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vµ båi thêng tæn thÊt cho hµng ho¸, khiÕn hä kh«ng thÓ tõ chèi tr¸ch nhiÖm cña m×nh. §ã cã thÓ lµ ngêi mua, ngêi b¸n, ngêi vËn t¶i, ngêi b¶o hiÓm hoÆc c¬ quan giao nhËn c¶ng. 15 - Gi¸m ®Þnh tæn thÊt lµ c¬ së tiÕn hµnh khiÕu n¹i ®ßi båi thêng vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i. Yªu cÇu cña c«ng t¸c gi¸m ®Þnh tæn thÊt ph¶i: - KÞp thêi ®Çy ®ñ, trung thùc vµ kÕt qu¶ nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nguyªn nh©n tæn thÊt. - B¸m s¸t hiÖn trêng ®Ó ph¶n ¸nh ®îc cô thÓ t×nh h×nh tæn thÊt cña tµi s¶n b¶o hiÓm. - Cã ý kiÕn tham gia víi ngêi nhËn hµng trong c¸c kh©u: cøu ch÷a, xö lý hµng h háng, ®Ó phßng vµ gi¶m nhÑ tæn thÊt, bèc dì giao nhËn, yªu cÇu vÒ bao b× hµng ho¸ khiÕu n¹i ngêi thø ba cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi hµng ho¸ tæn thÊt. b. C«ng t¸c båi thêng tæn thÊt. Sau khi lËp ®îc biªn b¶n gi¸m ®Þnh, ngêi b¶o hiÓm tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh båi thêng. §©y lµ c«ng ®o¹n rÊt quan träng vµ nh¹y c¶m v× nã g¾n liÒn víi lîi Ých cña c¶ ngêi ®îc b¶o hiÓm vµ ngêi b¶o hiÓm v× vËy viÖc gi¸m ®Þnh båi th- êng ph¶i ®¸p øng ®îc mét sè nguyªn t¾c sau. - Nhanh chãng, kÞp thêi: ®Ó gióp kh¸ch hµng nhanh chãng kh«i phôc ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. - KÕt qu¶ chÝnh x¸c: Ph¶i tu©n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång b¶o hiÓm vµ thùc tÕ thiÖt h¹i. - C«ng b»ng, trung thùc: Ph¶i dùa trªn t×nh huèng tai n¹n, quan hÖ hîp t¸c mµ gi¸m ®Þnh båi thêng linh ho¹t, tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu hîp lý cña kh¸ch hµng. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh gi¸m ®Þnh cÇn ®¶m b¶o mét sè yªu cÇu sau: - Tê tr×nh båi thêng ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chi tiÕt vÒ khiÕu n¹i, nguyªn nh©n ph¹m vi tæn thÊt, sè tiÒn khiÕu n¹i vµ sè tiÒn båi thêng cïng ý kiÕn nhËn xÐt cña c¸n bé thêng vÒ toµn bé khiÕu n¹i. - Trong trêng hîp mçi C«ng ty tÝnh to¸n tæn thÊt ®¸nh gi¸ khiÕu n¹i th× hai biªn b¶n gi¸m ®Þnh cña C«ng ty tÝnh to¸n tæn thÊt sÏ lµ c¬ së cho viÖc gi¶i quyÕt båi thêng. - NÕu sè tiÒn båi thêng vît qu¸ ph©n cÊp, ph¶i th«ng b¸o vµ xin ý kiÕn chØ ®¹o cña Tæng c«ng ty tríc khi gi¶i quyÕt båi thêng. 16 17 ch¬ng II t×nh h×nh triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn t¹i C«ng ty B¶o Minh Hµ Néi 1. Vµi nÐt vÒ Tæng c«ng ty B¶o Minh vµ C«ng ty B¶o Minh Hµ Néi. Cã thÓ nãi lÞch sö ph¸t triÓn cña nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam ®îc g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm níc ta. KÓ tõ khi b¶o hiÓm ViÖt Nam ra ®êi cho ®Õn nay, nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lu«n lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm chñ yÕu vµ chiÕm tØ träng cao trong tæng phÝ b¶o hiÓm toµn thÞ trêng. B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam cã thÓ ®îc nh×n nhËn theo hai giai ®o¹n ph¸t triÓn. Thêi kú b¶o hiÓm ho¹t ®éng theo c¬ chÕ ®éc quyÒn Nhµ níc. Giai ®o¹n nµy chØ cã mét tæ chøc b¶o hiÓm duy nhÊt lµ b¶o hiÓm ho¹t ®éng phôc vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo nghÞ ®Þnh th. Quy m« vµ ph¹m vi b¶o hiÓm cña thêi kú nµy cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, ho¹t ®éng cña thÞ trêng kh«ng cã sù c¹nh tranh. Thêi kú b¶o hiÓm ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng: Vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 80, víi chÝnh s¸ch kinh tÕ më, cïng víi nhÞp ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ngµnh b¶o hiÓm ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. §øng tríc yªu cÇu ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh b¶o hiÓm phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ nh»m khai th¸c tèt h¬n tiÒm n¨ng b¶o hiÓm trong níc ®Ó ®Çu t l¹i phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n- íc, NghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993 cña ChÝnh phñ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®· ®îc ban hµnh. Sau khi NghÞ ®Þnh nµy ra ®êi, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm theo híng thÞ trêng më trªn thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn, nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm míi ra ®êi trªn thÞ trêng ®· cã sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó giµnh kh¸ch hµng vµ t¨ng doanh thu phÝ. NhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh vµ bÊt cËp trong thêi kú nµy ®· ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc tham gia b¶o hiÓm, ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, gãp phÇn thóc ®Èy vµ duy tr× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ - x· héi, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ®· ®îc Quèc héi th«ng qua ngµy 09/12/2000, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/4/2001. Sau khi LuËt nµy ®îc ban hµnh, ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n thi hµnh LuËt nh»m ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm. B¶o Minh lµ c«ng ty b¶o hiÓm gèc cña Nhµ níc ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp sau NghÞ ®Þnh 100/CP. Ra ®êi trªn c¬ së lµ mét chi nh¸nh cña B¶o ViÖt t¹i thµnh phè Hå 18 ChÝ Minh, C«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (gäi t¾t lµ B¶o Minh) ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 01/01/1995, ®îc phÐp ho¹t ®éng trªn ph¹m vi c¶ níc vµ quèc tÕ, ®¶m nhËn kinh doanh mäi lo¹i h×nh nghiÖp vô b¶o hiÓm. Tõ 1995 ®Õn nay, thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam cã nhiÒu thay ®æi khi cã chÝnh s¸ch më cöa hoµn toµn, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng b¶o hiÓm. Th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong níc lµ ph¶i cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. Nh»m môc tiªu t¹o ra mét tæng c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä m¹nh nhÊt thÞ trêng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®ã, C«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) ®· chÝnh thøc chuyÓn ®æi tõ doanh nghiÖp nhµ níc thµnh Tæng C«ng ty Cæ phÇn B¶o Minh theo GiÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng sè 27 GP/KDBH ngµy 08/9/2004 cña Bé Tµi chÝnh. §©y lµ mét c«ng ty cæ phÇn gåm 11 cæ ®«ng s¸ng lËp gåm c¸c Tæng C«ng ty lín cña Nhµ níc nh: Tæng C«ng ty Hµng kh«ng, Tæng C«ng ty S«ng §µ, Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, Tæng C«ng ty XuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam, Tæng C«ng ty Bu chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam .v.v.. TiÕp ®ã, Héi ®ång Qu¶n trÞ Tæng C«ng ty Cæ phÇn B¶o Minh ®· ban hµnh ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty B¶o Minh Hµ Néi (gäi t¾t lµ B¶o Minh Hµ Néi) lµ c«ng ty thµnh viªn cña Tæng C«ng ty Cæ phÇn B¶o Minh (gäi t¾t lµ Tæng C«ng ty) theo sè 1063/2004-BM/H§QT ngµy 01/10/2004. C«ng ty B¶o Minh Hµ Néi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn cña Tæng C«ng ty. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña C«ng ty ®îc thÓ hiÖn b»ng sù ®ãng gãp doanh thu phÝ vµo tæng doanh thu phÝ cña toµn Tæng C«ng ty lµ 20 ®Õn 21%. HiÖn nay víi h¬n 60 c¸n bé c«ng nh©n viªn, c¬ cÊu tæ chøc cña C«ng ty ®îc chia thµnh 7 phßng ban, 4 phßng ®¹i diÖn vµ ®¶m nhËn 21 lo¹i h×nh nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c nhau, trong ®ã cã nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. NghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ nghiÖp vô truyÒn thèng nhng vÉn ®îc C«ng ty quan t©m ph¸t triÓn. Møc ®é c¹nh tranh cña nghiÖp vô nµy tuy cã gay g¾t nhng nh×n chung cã phÇn b×nh æn h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c v× hÇu hÕt c¸c mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng ®· ®îc thiÕt lËp trong thêi gian tríc ®©y. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña C«ng ty B¶o Minh t¹i Hµ Néi 19 Gi¸m ®èc Phã Gi¸m ®èc Phã Gi¸m ®èc Phßng hµng h¶i, Phßng ®Çu t, Phßng phi Phßng qu¶n lý hµng kh«ng kü thuËt hµng h¶i ®¹i lý , CNV Phßng kÕ to¸n tµi vô Phßng tæng hîp, tæ chøc c¸n bé Phßng b¶o hiÓm Phßng b¶o hiÓm Phßng b¶o hiÓm Phßng b¶o hiÓm khu vùc 5 khu vùc 6 khu vùc 7 khu vùc 8 20