lêi më ®Çu B¶o hiÓm lµ ngµnh dÞch vô cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. B¶o hiÓm kh«ng chØ thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ mµ quan träng h¬n nã gãp phÇn ®¶m b¶o cho ngêi tham gia vÒ mÆt tµi chÝnh, kh«i phôc ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sau rñi ro. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kh¸ch hµng tham gia b¶o hiÓm víi mong muèn ®îc b¶o vÖ tríc rñi ro th× l¹i cã kh«ng Ýt ngêi ®· lîi dông s¬ hë cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Ó thùc hiÖn hµnh vi gian lËn hßng kiÕm lîi cho b¶n th©n. §ã chÝnh lµ hiÖn tîng trôc lîi b¶o hiÓm. B¶o ViÖt Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng C«ng ty cña Tæng C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m võa qua, cïng víi sù chuyÓn m×nh cña ®Êt níc, ho¹t ®éng cña C«ng ty ®· thu ®îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ vµ cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho nÒn kinh tÕ cña Thñ ®« nãi chung vµ nghµnh B¶o hiÓm nãi riªng. Tuy nhiªn, còng nh tÊt c¶ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c, B¶o ViÖt Hµ Néi ®· vµ ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng kh¸ch hµng trôc lîi b¶o hiÓm ngµy cµng gia t¨ng, ®iÒu nµy kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña C«ng ty mµ cßn ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng. Qua thêi gian thùc tËp ë C«ng ty, t«i ®îc biÕt nghiÖp vô b¶o hiÓm xe c¬ giíi lµ nghiÖp vô bÞ trôc lîi nhiÒu nhÊt vµ c«ng t¸c phßng chèng ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, chÝnh v× vËy t«i ®· chän ®Ò tµi: “ Trôc lîi trong b¶o hiÓm xe c¬ giíi t¹i C«ng ty b¶o hiÓm Hµ Néi ” Ch¬ng I: B¶o hiÓm xe c¬ giíi vµ vÊn ®Ò trôc lîi b¶o hiÓm. 1  Ch¬ng II: T×nh h×nh trôc lîi b¶o hiÓm xe c¬ giíi t¹i C«ng ty b¶o hiÓm Hµ Néi.  Ch¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng c«ng t¸c phßng chèng trôc lîi b¶o hiÓm xe c¬ giíi t¹i C«ng ty b¶o hiÓm Hµ Néi. Ch¬ng I b¶o hiÓm xe c¬ giíi vµ vÊn ®Ò trôc lîi b¶o hiÓm I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ t¸c dông cña b¶o hiÓm xe c¬ giíi 1. §Æc ®iÓm cña xe c¬ giíi khi tham gia giao th«ng ®- êng bé Giao th«ng vËn t¶i lµ ngµnh kinh tÕ - kü thuËt cã vÞ trÝ quan träng ¶nh háng ®Õn hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ x· héi, an ninh vµ quèc phßng. Giao th«ng vËn t¶i còng chÝnh lµ mét bé phËn c¬ b¶n trong c¬ së h¹ tÇng, chÝnh v× vËy nã sÏ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. 2 Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa cña níc ta sÏ kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu thiÕu sù ph¸t triÓn cña giao th«ng vËn t¶i. Trong xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ mang tÝnh toµn cÇu nh hiÖn nay, giao th«ng vËn t¶i ®îc vÝ nh sîi d©y nèi liÒn nÒn kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c vïng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn lu th«ng hµng ho¸ còng nh nhu cÇu ®i l¹i cña nh©n d©n. H¬n n÷a giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn cßn thóc ®Èy viÖc më réng giao lu v¨n ho¸ trong vµ ngoµi níc, t¹o ®iÒu kiÖn trao ®æi th«ng tin, n©ng cao d©n trÝ cho ngêi d©n. V× vËy, cã thÓ nãi giao th«ng vËn t¶i lµ huyÕt m¹ch cña nÒn kinh tÕ, ®ãng vai trß quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. NhËn thøc râ ®îc vai trß vµ vÞ trÝ cña giao th«ng vËn t¶i ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n- íc, trong nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ Nhµ níc lu«n dµnh sù quan t©m ®Æc biÖt ®èi víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Do ®ã, ngµnh nµy ®· cã sù ph¸t triÓn c¶ vÒ chÊt vµ lîng, ®¸p øng ngµy cµng cao c¸c yªu cÇu ®Æt ra vµ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Víi ®Þa h×nh phøc t¹p nh níc ta ®ßi hái ngµnh giao th«ng vËn t¶i ph¶i ph¸t triÓn toµn diÖn, bao gåm: vËn t¶i ®êng bé, ®êng thuû, ®êng s¾t vµ vËn t¶i ®êng hµng kh«ng, trong ®ã vËn t¶i ®êng bé lµ phæ biÕn h¬n c¶. Xe c¬ giíi, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i xe tham gia giao th«ng ®êng bé b»ng chÝnh ®éng c¬ cña m×nh vµ ®îc phÐp lu hµnh trªn l·nh thæ mçi quèc gia bao gåm: «t«, m« t« vµ xe g¾n m¸y. Nh vËy, xe c¬ giíi ®îc x¸c ®Þnh b»ng ba tiªu thøc : 3 - §îc g¾n ®éng c¬. - Di chuyÓn trªn ®Êt liÒn kh«ng cÇn ®êng dÉn. - Tèi thiÓu cã mét chç ngåi cho ngêi ®iÒu khiÓn. ë ViÖt Nam xe c¬ giíi ®îc sö dông nhiÒu ®Ó vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ ®i l¹i v× nã cã mét sè ®Æc ®iÓm mµ c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn kh¸c kh«ng cã ®îc ®ã lµ : Thø nhÊt, chi phÝ vËn chuyÓn cña lo¹i h×nh vËn t¶i nµy rÊt võa ph¶i, ®ång thêi tiÒn vèn bá ra ®Ó mua s¾m ph¬ng tiÖn còng thÊp h¬n c¸c h×nh thøc kh¸c. §iÒu nµy lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó xe c¬ giíi ph¸t triÓn nhanh chãng nh trong thêi gian gÇn ®©y. Thø hai, xe c¬ giíi cã tÝnh c¬ ®éng cao, tÝnh viÖt d· tèt vµ tham gia triÖt ®Ó qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nªn x¸c suÊt rñi ro rÊt lín. Thø ba, xe c¬ giíi ho¹t ®éng trong ph¹m vi réng kÓ c¶ ®Þa h×nh khã kh¨n, cã thÓ vËn chuyÓn ngêi vµ hµng ho¸ tíi nh÷ng n¬i mµ c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c kh«ng thùc hiÖn ®îc. ChÝnh v× vËy, c¸c c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp sö dông rÊt nhiÒu, sè lîng ®Çu xe t¨ng lªn nhanh chãng. §ã lµ nguyªn nh©n sè vô tai n¹n giao th«ng ®ang cã chiÒu híng gia t¨ng, ®Æc biÖt ë nh÷ng níc kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Thø t, xe c¬ giíi tham gia giao th«ng ®êng bé phô thuéc nhiÒu vµo c¬ së h¹ tÇng giao th«ng, vµo ®Þa h×nh, thêi tiÕt, vµo ý thøc chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng cña mçi ngêi d©n. §Æc ®iÓm nµy còng ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc triÓn khai b¶o hiÓm. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o hiÓm xe c¬ giíi 4 2.1. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh giao th«ng ®êng bé ë ViÖt Nam Trong thêi kú bao cÊp, nÒn kinh tÕ níc ta cha ph¸t triÓn, giao th«ng chØ cã kho¶ng 143.985 km ®êng bé víi 26% ®îc r¶i nhùa. Sau n¨m 1986, ®Êt níc b¾t ®Çu më cöa nÒn kinh tÕ, thõa nhËn sù kinh doanh c¸ thÓ víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Tríc nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ sù trao ®æi hµng ho¸, Nhµ níc ®· x©y dùng nhiÒu con ®êng míi chÊt lîng tèt, ®ång thêi còng tu söa l¹i nh÷ng con ®êng ®· qu¸ xuèng cÊp. §Õn n¨m 2002 níc ta cã kho¶ng 256.367 km ®êng bé trong ®ã 40% ®· r¶i nhùa, 12.500 cÇu cèng c¸c lo¹i ®¸p øng kh¸ ®Çy ®ñ nhu cÇu cña x· héi. Nh×n vµo nh÷ng con sè trªn ta cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn cña giao th«ng ®êng bé níc ta lµ kh¸ nhanh (trung b×nh mçi n¨m cã kho¶ng 300-400 km ®êng ®îc x©y míi). §Æc biÖt ®Ó kû niÖm 1000 n¨m Th¨ng Long Hµ Néi vµo n¨m 2010, Nhµ níc ®· cã nh÷ng dù ¸n ®Çu t vµo giao th«ng rÊt nhiÒu. Cã thÓ kÓ ra nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh nh cÇu vît ë Ng· t së, Ng· t väng, Kim Liªn,… MÆc dï, §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nh÷ng sù ®Çu t vµo giao th«ng ®êng bé nh vËy, nhng vÊn ®Ò tai n¹n giao th«ng lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ cßn ë c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. HiÖn nay tai n¹n giao th«ng ë ViÖt Nam ®ang gia t¨ng rÊt ®¸ng lo ng¹i, ®©y lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña d luËn x· héi, cña §¶ng vµ ChÝnh Phñ. Ta cã thÓ nh×n thÊy ®iÒu ®ã qua b¶ng sau: 5 B¶ng 1: T×nh h×nh tai n¹n giao th«ng ®êng bé ë ViÖt Nam tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2002 N¨m Sè vô tai n¹n Sè ngêi chÕt Sè ngêi bÞ th¬ng 1993 11.582 4.140 11.854 1994 13.760 5.197 14.174 1995 15.376 5.430 16.920 1996 19.075 5.581 21.556 1997 19.159 5.680 21.905 1998 20.753 6.394 22.989 1999 21.420 7.061 24.171 2000 23.327 10.924 25.693 2001 25.967 11.378 27.124 2002 29.168 12.584 30.681 (Nguån: ViÖn ChiÕn lîc vµ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i) Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy t×nh tr¹ng tai n¹n giao th«ng ®ang gia t¨ng ®Õn chãng mÆt. NÕu nh vµo n¨m 1994 chØ cã 13.760 tai n¹n th× ®Õn n¨m 2001 con sè nµy ®· t¨ng lªn gÊp ®«i. Trong khi ®ã sè ngêi chÕt, bÞ th- ¬ng cßn t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n, ®iÒu ®ã chøng tá møc 6 ®é nghiªm träng cña c¸c vô tai n¹n ngµy mét t¨ng. T×nh tr¹ng tai n¹n giao th«ng t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng lo ng¹i nh vËy bëi mét sè nguyªn nh©n:  Nguyªn nh©n kh¸ch quan : - B¶n th©n xe c¬ giíi lµ lo¹i ph¬ng tiÖn cã tÝnh c¬ ®éng cao, linh ho¹t nªn nã thêng tham gia triÖt ®Ó vµo qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. §iÒu nµy ®· lµm x¸c suÊt rñi ro cña nã lín h¬n rÊt nhiÒu c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn kh¸c. - §Þa h×nh níc ta t¬ng ®èi phøc t¹p víi 3/4 diÖn tÝch lµ ®åi nói vµ 108 ®Ìo dèc hiÓm trë. §©y lµ ®iÒu g©y khã kh¨n cho viÖc x©y dùng hÖ thèng giao th«ng ®- êng bé hoµn chØnh.  Nguyªn nh©n chñ quan : - Thø nhÊt : Sè lîng xe c¬ giíi t¨ng nhanh. Cïng víi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt níc, nhu cÇu ®i l¹i vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ còng ngµy cµng mét t¨ng. §ång thêi gi¸ thµnh xe c¬ giíi ngµy cµng h¹, ®Æc biÖt lµ thêi gian kho¶ng vµo n¨m 1999 – 2001, sè lîng xe Trung Quèc, chÊt lîng kÐm nhng gi¸ rÊt rÎ ®· lµm sè lîng xe c¬ giíi tham gia giao th«ng t¨ng ®ét biÕn. §iÒu nµy cã thÓ nh×n thÊy qua b¶ng sau: B¶ng 2: Sè lîng xe c¬ giíi tham gia giao th«ng ®êng bé ë ViÖt Nam (1993 - 2002) ®¬n vÞ: xe N¨m ¤ t« M« t« Tæng sè 1993 292.899 2.427.163 2.720.062 7 1994 307.078 3.052.847 3.359.925 1995 350.621 3.360.011 3.710.632 1996 379.054 3.451.297 3.832.351 1997 425.026 4.480.100 4.905.126 1998 443.221 4.500.300 4.943.521 1999 465.712 5.560.539 6.026.251 2000 682.643 6.560.420 7.243.063 2001 791.734 8.710.522 9.502.256 2002 855.983 9.128.648 9.984.631 (Nguån: ViÖn chiÕn lîc vµ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i) N¨m 1993 tæng sè xe m¸y vµ «t« cña níc ta lµ 2.720.062 th× tíi n¨m 2002, tøc lµ sau 10 n¨m con sè ®ã ®· t¨ng lªn kho¶ng 3,5 lÇn, 9.984.631 xe. Tèc ®é ph¸t triÓn cña xe c¬ giíi t¨ng qu¸ nhanh trong khi ®ã sè km ®- êng cña níc ta l¹i t¨ng qu¸ chËm. §ã lµ mét ®iÒu kh«ng c©n b»ng vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tai n¹n. Víi chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu linh kiÖn vµ h¹n chÕ ngêi ®¨ng ký xe m¸y míi vµ tiÕn tíi t¹m dõng ®¨ng ký xe v« t×nh kÝch cÇu lµm sè lîng xe t¨ng. - Thø hai : C¬ së h¹ tÇng phôc vô giao th«ng ®- êng bé cßn rÊt yÕu kÐm. Cho ®Õn n¨m 2002, c¶ níc cã kho¶ng 256.367 km ®- êng bé trong ®ã chØ cã 40% ®îc r¶i nhùa, 12.500 cÇu cèng c¸c lo¹i trong ®ã 50 – 60% cÇn ®îc söa ch÷a vµ n©ng cÊp. Nhng viÖc söa ch÷a mang tÝnh ch¾p v¸ thiÕu tÝnh liªn tôc, 8 ®ång bé lµm cho chÊt lîng cña con ®êng xuèng cÊp rÊt nhanh. Ngoµi ra biÓn b¸o giao th«ng, thiÕt bÞ an toµn giao th«ng cßn thiÕu, nhiÒu biÓn b¸o cßn ®Æt ë chç khuÊt khiÕn ngêi tham gia giao th«ng khã quan s¸t, dÔ dÉn ®Õn tai n¹n. - Thø ba : ý thøc cña ngêi tham gia giao th«ng cha tèt. §©y lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ chñ yÕu dÉn ®Õn sè vô tai n¹n giao th«ng ngµy cµng gia t¨ng. Theo thèng kª cho thÊy nguyªn nh©n g©y ra c¸c vô tai n¹n trong c¸c n¨m qua cã tíi 70 - 80% lµ do ngêi tham gia giao th«ng kh«ng chÊp hµnh ®óng c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn giao th«ng (vi ph¹m tèc ®é chiÕm 30%, tr¸nh vît sai qui ®Þnh 20%, say rîu bia 7%). Theo b¸o c¸o cña Bé trëng Bé giao th«ng vËn t¶i Lª Ngäc Hoµn t¹i kú häp thø 10 Quèc héi kho¸ X th× tæng sè ph¬ng tiÖn c¬ giíi lµ 8.519.354 xe nhng chØ cã 4.114.491 ngêi cã giÊy phÐp l¸i xe, chiÕm 47,9%. §iÒu ®ã cho thÊy sè ngêi tham gia giao th«ng kh«ng cã giÊy phÐp l¸i xe hoÆc cha häc luËt mµ vÉn sö dông xe ®ang chiÕm tû lÖ rÊt cao. - Thø t : LuËt ph¸p níc ta cha chÆt chÏ. Trong nh÷ng n¨m qua, luËt ph¸p níc ta vÒ giao th«ng cßn qu¸ láng lÎo, cha chÆt chÏ. §iÒu nµy ®· khiÕn ngêi d©n sö dông xe c¬ giíi coi thêng ph¸p luËt. C«ng an chØ thùc sù thùc thi nghiªm tóc luËt ph¸p trong nh÷ng th¸ng an toµn giao th«ng, ®iÒu nµy lµ kh«ng ®ñ ®Ó ngêi d©n sèng vµ lµm viÖc theo luËt ph¸p. 2.2. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm xe c¬ giíi Tríc t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng ngµy cµng gia t¨ng víi møc ®é ngµy cµng nghiªm träng, ChÝnh Phñ ®· ®a ra nhiÒu biÖn ph¸p nh»m gi¶m t×nh tr¹ng vi ph¹m luËt lÖ an 9 toµn giao th«ng nh: t¨ng cêng viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, chèng h÷u khuynh trong ®iÒu tra xö lý vi ph¹m, x¸c ®Þnh c¸c ®o¹n ®êng thêng x¶y ra tai n¹n ®Ó lËp biÓn c¶nh b¸o, qui ®Þnh vÒ ®éi mò b¶o hiÓm, t¨ng cêng tuyªn truyÒn vÒ an toµn giao th«ng. ChÝnh Phñ ®· lÊy n¨m 2003 lµ n¨m an toµn giao th«ng víi viÖc t¨ng cêng c¶nh s¸t giao th«ng trªn c¸c nót giao th«ng, xö lý nghiªm c¸c vi ph¹m vÒ luËt lÖ an toµn giao th«ng. §iÒu nµy thùc sù ®ang ®a dÇn ngêi d©n sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt. Tuy nhiªn, víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n con ngêi còng nh sù trî gióp cña khoa häc kü thuËt, chóng ta vÉn cha thÓ lo¹i bá ®îc c¸c tai n¹n giao th«ng x¶y ra. ThËm chÝ tai n¹n x¶y ra ngµy mét t¨ng vµ ®«i khi mang tÝnh th¶m ho¹. Khi tai n¹n x¶y ra, kh«ng chØ cã b¶n th©n n¹n nh©n vµ gia ®×nh hä bÞ thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ vµ thu nhËp mµ x· héi còng bÞ ¶nh hëng bëi lÏ nh÷ng ngêi tham gia giao th«ng phÇn lín lµ ngêi chñ, trô cét cña gia ®×nh,lµ nh÷ng ngêi ®¶m b¶o cuéc sèng cho gia ®×nh hä vµ gãp phÇn t¹o nªn sù ph¸t triÓn cho x· héi. MÆc dï ph¸p luËt ®· quy ®Þnh râ: khi x¶y ra tai n¹n giao th«ng, chñ ph¬ng tiÖn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i vÒ søc khoÎ, tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n nÕu hä cã lçi dï v« t×nh hay cè ý, tuy nhiªn trªn thùc tÕ, viÖc gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña c¸c tai n¹n giao th«ng thêng phøc t¹p vµ mÊt nhiÒu thêi gian bëi lÏ : - NhiÒu trêng hîp l¸i xe còng bÞ chÕt do tai n¹n nªn viÖc gi¶i quyÕt båi thêng cho ngêi thiÖt h¹i trë nªn khã kh¨n vµ ®«i khi kh«ng thùc hiÖn ®îc. - Khi x¶y ra tai n¹n mét sè l¸i xe do thiÕu ý thøc ®· ch¹y chèn tr¸ch nhiÖm bá mÆc n¹n nh©n tù g¸nh chÞu hËu qu¶ cña tai n¹n. 10 - Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña chñ xe kh«ng cho phÐp hä cã thÓ båi thêng ®Çy ®ñ cho n¹n nh©n. Víi tÊt c¶ lý do trªn, khi tai n¹n x¶y ra quyÒn lîi cña ngêi bÞ thiÖt h¹i khã cã thÓ ®îc ®¶m b¶o ®ång thêi nã còng g©y nhiÒu khã kh¨n cho chñ xe, lµm cho kinh doanh cña hä bÞ ®×nh trÖ, tµi chÝnh bÞ khñng ho¶ng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy chØ cã mét biÖn ph¸p lµ ph¶i tËp trung mét quü tiÒn tÖ ®ñ lín tõ c¸c chñ xe nh»m gi¶i quyÕt kÞp thêi hËu qu¶ khi cã tai n¹n nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi, gi¶m bít khã kh¨n cho tÊt c¶ c¸c bªn bÞ thiÖt h¹i. §ã còng chÝnh lµ lý do cho sù ra ®êi cña b¶o hiÓm xe c¬ giíi. 3. T¸c dông cña b¶o hiÓm xe c¬ giíi HiÖn nay ë níc ta còng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi, khi triÓn khai b¶o hiÓm xe c¬ giíi, c¸c C«ng ty b¶o hiÓm thêng triÓn khai kÕt hîp nhiÒu nghiÖp vô. Song cã hai nghiÖp vô chñ yÕu lµ b¶o hiÓm vËt chÊt th©n xe vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. ViÖc triÓn khai b¶o hiÓm xe c¬ giíi cã nh÷ng t¸c dông sau : - æn ®Þnh tµi chÝnh cho chñ xe. Khi x¶y ra tai n¹n thuéc tr¸ch nhiÖm cña chñ xe, chñ xe kh«ng ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín, ®ét xuÊt cã thÓ ¶nh hëng ®Õn gia ®×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Nhµ b¶o hiÓm sÏ thanh to¸n nh÷ng chi phÝ mµ ngêi tham gia b¶o hiÓm( chñ xe) gÆp ph¶i. Ngoµi ra, b¶o hiÓm còng gãp phÇn xoa dÞu bít c¨ng th¼ng gi÷a chñ xe vµ gia ®×nh n¹n nh©n. - Ng¨n ngõa ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt. 11 Th«ng qua c«ng t¸c båi thêng thiÖt h¹i cho c¸c chñ xe, c«ng ty b¶o hiÓm thèng kª ®îc rñi ro, c¸c nguyªn nh©n g©y ra tai n¹n tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶m thiÓu tai n¹n. Quü b¶o hiÓm ®îc sö dông chñ yÕu cho viÖc båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i do tai n¹n g©y ra, ®ång thêi nã còng ®îc sö dông mét phÇn ®Ó chi cho viÖc x©y dùng, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p an toµn giao th«ng, phèi hîp víi c¶nh s¸t giao th«ng, bé giao th«ng triÓn khai c¸c biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ c¸c tæn thÊt ( nh lµm ®êng l¸nh n¹n, biÓn b¸o...). - Gãp phÇn t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc. Nhµ níc B¶o hiÓm xe c¬ giíi lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô chñ chèt cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä. Th«ng qua thuÕ , nghiÖp vô nµy ®ãng mét phÇn kh«ng nhá trong nguån thu cña nhµ níc. Quü b¶o hiÓm trong lóc nhµn rçi cßn ®îc sö dông ®Çu t cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c, ph¸t huy hiÖu qu¶ ®ång vèn phôc vô cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. - Gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã nh÷ng ®Æc thï kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kh¸c, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn sè lîng nh©n viªn rÊt ®«ng, phÇn lín lµ ®¹i lý b¶o hiÓm. TÝnh ®Õn th¸ng 6 - 2002, B¶o ViÖt ®· cã tíi 14.245 ®¹i lý b¶o hiÓm, nhng chØ ®øng thø 2 so víi c«ng ty b¶o hiÓm Prudential víi 24.169 ®¹i lý. Víi tû lÖ thÊt nghiÖp lµ 6,5%, nh ë níc ta th× nh÷ng con sè nãi trªn thËt ®¸ng khuyÕn khÝch. - T¨ng sù g¾n bã gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi. §iÒu nµy cã thÓ thÊy th«ng qua nguyªn t¾c “Sè ®«ng bï sè Ýt” trong B¶o hiÓm. Nguyªn t¾c nµy khiÕn mäi ngêi 12 tham gia san sÎ rñi ro cho nhau. Hä sÏ thÊy ®îc vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña hä trong x· héi. Hä lµ mét nh©n tè trong x· héi vµ hä sÏ liªn kÕt víi c¸c thµnh viªn kh¸c ®Ó lµm x· héi ph¸t triÓn. II. Néi dung c¬ b¶n cña mét sè nghiÖp vô b¶o hiÓm xe c¬ giíi ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi, b¶o hiÓm xe c¬ giíi ®îc triÓn khai víi 5 nghiÖp vô díi 2 h×nh thøc : B¾t buéc vµ tù nguyÖn.  C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm xe c¬ giíi b¾t buéc : - B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña c¸c chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. - B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi hµnh kh¸ch trªn xe.  C¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm xe c¬ giíi tù nguyÖn : - B¶o hiÓm vËt chÊt xe. - B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi hµng ho¸ vËn chuyÓn trªn xe. - B¶o hiÓm tai n¹n ngêi ngåi trªn xe vµ l¸i phô xe. Sau ®©y lµ néi dung c¬ b¶n cña mét sè nghiÖp vô : 1. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba 1.1.§èi tîng b¶o hiÓm Tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba lµ phÇn tr¸ch nhiÖm ®îc x¸c ®Þnh b»ng tiÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ sù ph¸n quyÕt cña toµ ¸n quyÕt ®Þnh chñ xe ph¶i g¸nh chÞu do sù lu hµnh xe cña m×nh g©y tai n¹n cho ngêi thø ba. 13 Ngêi thø ba lµ nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i vÒ th©n thÓ vµ tµi s¶n do xe c¬ giíi g©y ra lo¹i trõ ngêi trªn xe, l¸i phô xe vµ hµnh kh¸ch trªn chÝnh chiÕc xe ®ã. §èi tîng ®îc b¶o hiÓm ë ®©y lµ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô båi thêng ngoµi hîp ®ång cña chñ xe c¬ giíi cho ngêi thø ba do viÖc lu hµnh xe cña m×nh g©y tai n¹n. §èi tîng b¶o hiÓm kh«ng ®îc x¸c ®Þnh tríc chØ khi nµo viÖc lu hµnh xe g©y tai n¹n míi ph¸t sinh TNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. 1.2. Ph¹m vi b¶o hiÓm  Ph¹m vi b¶o hiÓm : - ThiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng vµ t×nh tr¹ng søc khoÎ cña bªn thø ba. - ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, hµng ho¸ ... cña bªn thø ba. - ThiÖt h¹i tµi s¶n lµm ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc thu nhËp cña bªn thø ba. - C¸c chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n ngõa thiÖt h¹i; c¸c chi phÝ thùc hiÖn biÖn ph¸p ®Ò xuÊt cña c¬ quan b¶o hiÓm ( kÓ c¶ biÖn ph¸p kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶). - Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña nh÷ng ngêi tham gia cøu ngêi, ng¨n ngõa tai n¹n, chi phÝ cÊp cøu vµ ch¨m sãc n¹n nh©n.  C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ :  C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ chung : Nhµ b¶o hiÓm kh«ng nhËn b¶o hiÓm vµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i, tæn thÊt x¶y ra do: 14 - Hµnh ®éng cè ý cña chñ xe, l¸i xe. - Xe kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn kü thuËt vµ thiÕt bÞ an toµn ®Ó lu hµnh theo quy ®Þnh. - Chñ xe (l¸i xe) vi ph¹m nghiªm träng ®iÒu lÖ trËt tù an toµn giao th«ng ®êng bé nh:  Xe kh«ng cã giÊy phÐp lu hµnh.  L¸i xe kh«ng cã b»ng l¸i hoÆc cã nhng kh«ng hîp lÖ.  L¸i xe bÞ ¶nh hëng cña rîu, bia, ma tuý hoÆc c¸c chÊt kÝch thÝch t¬ng tù kh¸c trong khi ®iÒu khiÓn xe.  Xe chë chÊt ch¸y, chÊt næ tr¸i phÐp.  Xe chë qu¸ träng t¶i hoÆc qu¸ sè kh¸ch quy ®Þnh.  Xe ®i vµo ®êng cÊm.  Xe ®i ®ªm kh«ng ®Ìn hoÆc chØ cã ®Ìn bªn ph¶i.  Xe sö dông ®Ó tËp l¸i, ®ua thÓ thao, ch¹y thö sau khi söa ch÷a. - Nh÷ng thiÖt h¹i nh : Gi¶m gi¸ trÞ th¬ng m¹i, lµm ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kinh doanh. - ThiÖt h¹i do chiÕn tranh. - Tai n¹n x¶y ra ngoµi l·nh thæ níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.  C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ riªng : 15 - Xe chë chÊt ch¸y, chÊt næ tr¸i phÐp ( kh«ng cã giÊy phÐp vËn chuyÓn hoÆc vËn chuyÓn tr¸i víi c¸c qui ®Þnh trong giÊy phÐp vËn chuyÓn ). - ThiÖt h¹i ®èi víi tµi s¶n bÞ mÊt c¾p hoÆc bÞ cíp trong tai n¹n. 1.3. Sè tiÒn b¶o hiÓm Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ h¹n møc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm.ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c phÝ b¶o hiÓm lµ yªu cÇu tèi cÇn thiÕt bëi lÏ sè tiÒn b¶o hiÓm tû lÖ thuËn víi phÝ b¶o hiÓm. Mµ phÝ b¶o hiÓm l¹i ¶nh hëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c«ng ty b¶o hiÓm. §èi víi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba th× sè tiÒn b¶o hiÓm ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn 4 yÕu tè: - §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña quèc gia trong tõng thêi kú. - T×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña tõng ®Þa ph¬ng. - Kinh nghiÖm cña tõng c«ng ty b¶o hiÓm. - Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña chñ xe. 1.4. PhÝ b¶o hiÓm Trªn c¬ së sè tiÒn b¶o hiÓm ngêi ta cã thÓ x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm. §èi víi mçi nghiÖp vô kh¸c nhau, phÝ b¶o hiÓm cã thÓ x¸c ®Þnh theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Tuy nhiªn, chóng cã cïng ®iÓm chung lµ c¬ cÊu phÝ b¶o hiÓm trªn mçi ®Çu ph¬ng tiÖn bao giê còng gåm hai phÇn lµ PhÝ c¬ b¶n ( hay cßn gäi lµ phÝ thuÇn ) vµ Phô phÝ. PhÝ c¬ b¶n 16 lµ phÝ dïng ®Ó båi thêng cßn phô phÝ gåm c¸c chi phÝ nh ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt, chi qu¶n lý... Ta cã c«ng thøc : P=f+d Trong ®ã: P: PhÝ b¶o hiÓm trªn mçi ®Çu ph¬ng tiÖn. f: PhÝ thuÇn. d: Phô phÝ. Trong nghiÖp vô b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe ®èi víi ngêi thø ba, phÝ thuÇn ®îc tÝnh theo c«ng thøc: ( i=1,2...n ). Trong ®ã: Si : Sè vô tai n¹n x¶y ra trong n¨m thø i cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù. Ti : ThiÖt h¹i b×nh qu©n 1 vô trong n¨m thø i cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù. Ci : Sè xe tham gia b¶o hiÓm trong n¨m thø i cã ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù. §©y lµ c¸ch tÝnh b¶o hiÓm cho c¸c ph¬ng tiÖn th«ng dông trªn c¬ së quy luËt sè ®«ng. §èi víi c¸c ph¬ng tiÖn kh«ng th«ng dông, møc ®é rñi ro lín h¬n nh xe kÐo r¬moãc, xe chë hµng nÆng... th× tÝnh thªm tû lÖ phô phÝ theo møc phÝ c¬ b¶n. ë ViÖt Nam hiÖn nay thêng céng thªm 30% møc phÝ c¬ b¶n. 2. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe ®èi víi hµnh kh¸ch trªn xe 17 2.1.§èi tîng b¶o hiÓm §©y lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm ¸p dông cho nh÷ng chñ xe ®îc c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ níc cÊp giÊy phÐp kinh doanh vËn t¶i hµnh kh¸ch. §èi tîng ®îc b¶o hiÓm lµ tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ cña hµnh kh¸ch trªn xe theo hîp ®ång vËn chuyÓn hµnh kh¸ch. 2.2. Ph¹m vi b¶o hiÓm  Ph¹m vi b¶o hiÓm : - ThiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ tµi s¶n cña hµnh kh¸ch trªn xe. - Chi phÝ cÇn thiÕt cÊp cøu, ch¨m sãc n¹n nh©n.  C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ : C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ cña b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe ®èi víi hµnh kh¸ch gièng nh c¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ chung cña b¶o hiÓm TNDS cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba. 2.3. Sè tiÒn b¶o hiÓm §èi víi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi hµnh kh¸ch, sè tiÒn b¶o hiÓm ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¸c yÕu tè: - §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia trong tõng thêi kú - Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña chñ xe - Kinh nghiÖm cña tõng c«ng ty b¶o hiÓm 2.4. PhÝ b¶o hiÓm PhÝ b¶o hiÓm ph¶i tÝnh riªng cho mçi hµnh kh¸ch. C«ng thøc kh¸i qu¸t : 18 P=f+d Trong ®ã : f : phÝ thuÇn. d : phô phÝ. PhÝ thuÇn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh : Sè tiÒn b¶o hiÓm, x¸c xuÊt rñi ro,… 3. B¶o hiÓm vËt chÊt xe c¬ giíi 3.1. §èi tîng b¶o hiÓm §èi tîng b¶o hiÓm lµ b¶n th©n nh÷ng chiÕc xe cßn gi¸ trÞ vµ ®îc phÐp lu hµnh trªn l·nh thæ quèc gia. Chñ xe tham gia b¶o hiÓm vËt chÊt xe lµ ®Ó ®îc båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt x¶y ra víi xe m×nh do nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y nªn. Th«ng thêng c¸c chñ xe cã thÓ tham gia b¶o hiÓm vËt chÊt xe theo mét trong hai h×nh thøc lµ: B¶o hiÓm toµn bé xe hay B¶o hiÓm th©n vá xe. 3.2. Ph¹m vi b¶o hiÓm  Ph¹m vi b¶o hiÓm : - Tai n¹n do ®©m va, lËt ®æ. - Ch¸y, b·o, lò lôt,sÐt ®¸nh, ®éng ®Êt, ma ®¸. - MÊt c¾p toµn bé xe ( ®èi víi xe m« t« chØ b¶o hiÓm khi cã tho¶ thuËn riªng). - Tai n¹n do rñi ro bÊt ngê kh¸c g©y nªn. Ngoµi ra c«ng ty b¶o hiÓm cßn thanh to¸n nh÷ng chi phÝ hîp lý vµ cÇn thiÕt nh»m:  Ng¨n ngõa, h¹n chÕ tæn thÊt ph¸t sinh thªm khi xe bÞ thiÖt h¹i do c¸c nguyªn nh©n trªn. 19  Chi phÝ b¶o vÖ xe vµ kÐo xe thiÖt h¹i tíi n¬i söa ch÷a gÇn nhÊt.  Gi¸m ®Þnh tæn thÊt nÕu thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm.  C¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ : Ngoµi c¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ chung gièng nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ngêi thø ba, b¶o hiÓm vËt chÊt th©n xe cßn cã c¸c ®iÒu kho¶n lo¹i trõ riªng: - Hµo mßn tù nhiªn, mÊt gi¸, gi¶m dÇn chÊt lîng, háng hãc do khuyÕt tËt hoÆc h háng thªm do söa ch÷a. Hao mßn tù nhiªn thêng ®îc tÝnh díi h×nh thøc khÊu hao vµ thêng ®îc tÝnh theo th¸ng. - H háng vÒ ®iÖn, hoÆc bé phËn m¸y mãc, thiÕt bÞ ( kÓ c¶ m¸y thu thanh, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é ), s¨m lèp bÞ h háng mµ kh«ng do tai n¹n g©y ra. - MÊt c¾p bé phËn cña xe. 3.3. Sè tiÒn b¶o hiÓm §èi víi b¶o hiÓm vËt chÊt th©n xe, sè tiÒn b¶o hiÓm ®- îc x¸c ®Þnh dùa trªn gi¸ trÞ b¶o hiÓm. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm thêng dùa vµo c¸c yÕu tè sau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ xe : - Lo¹i xe. - N¨m s¶n xuÊt. - Møc ®é cò, míi cña xe. - ThÓ tÝch lµm viÖc cña xi lanh. Mét ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm hay ¸p dông ®ã lµ c¨n cø vµo gi¸ trÞ ban ®Çu cña xe vµ møc khÊu hao, cô thÓ: 20