ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐOÀN QUANG HƯNG QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH TẠI TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐOÀN QUANG HƯNG QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH TẠI TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN ĐÌNH THAO THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong đề cương luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Luận văn Đoàn Quang Hưng ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn đến Ban Giám hiệu Nhà trường, các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy chương trình Cao học, các cán bộ của Phòng Đào tạo, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Trần Đình Thao- người thầy đã tận tình hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, khích lệ và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày……tháng…..năm 2019 Tác giả luận văn Đoàn Quang Hưng iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH........ 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách .................................................................................................... 4 1.1.1. Khái niệm đầu tư công ............................................................................ 4 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách ......................................................................................... 5 1.1.3. Vai trò của đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách....... 7 1.1.4. Nội dung quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách ........................................................................................................... 9 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách............................................................ 24 iv 1.2. Cơ sở thực tiễn về hoạt động quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách ......................................................................... 28 1.2.1. Một số kinh nghiệm quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của các tỉnh thành tại Việt Nam ................................... 28 1.2.2. Bài học kinh nghiệm trong hoạt động quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách đối với tỉnh Phú Thọ ......................... 32 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 33 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 33 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 33 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 33 2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin ........................................................... 35 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 36 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 37 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH TẠI TỈNH PHÚ THỌ ........................................................................................... 38 3.1. Giới thiệu chung về tỉnh Phú Thọ ............................................................ 38 3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 38 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ...................................................................... 39 3.1.3. Bộ máy quản lý ..................................................................................... 43 3.2. Thực trạng quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của tỉnh Phú Thọ ............................................................................ 44 3.2.1. Lập, thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư vốn ngân sách ..... 44 3.2.2. Cấp phát vốn đầu tư xây dựng từ ngân sách ......................................... 50 3.2.3. Thanh toán và kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng từ ngân sách ........................................................................................................ 52 3.2.4. Quyết toán vốn đầu tư xây dựng từ ngân sách ...................................... 54 3.2.5. Theo dõi, kiểm tra, đánh giá, thanh tra kế hoạch, chương trình, dự án đầu tư công ................................................................................................. 55 v 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của tỉnh Phú Thọ ...................................... 61 3.4. Đánh giá thực trạng công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của tỉnh Phú Thọ ............................................. 70 3.4.1. Thành tựu .............................................................................................. 70 3.4.2. Hạn chế.................................................................................................. 72 3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 73 Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH TẠI TỈNH PHÚ THỌ ....................................................................... 75 4.1. Phương hướng hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách trên địa bàn tỉnh Phú Thọ......................... 75 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước tại tỉnh Phú Thọ ........................................... 76 4.2.1. Hoàn thiện bộ máy quản lý đầu tư công ............................................... 76 4.2.3. Hoàn thiện công tác xây dựng chiến lược, kế hoạch quản lý đầu tư công.. 79 4.2.4. Hoàn thiện hệ thống kiểm tra, giám sát quản lý vốn đầu tư công ........ 80 4.2.5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ ........................................................ 82 KẾT LUẬN .................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 85 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 87 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GDP : Tổng thu nhập quốc nội GPMB : Giải phóng mặt bằng GTVT : Giao thông vận tải HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc Nhà nước NSNN : Ngân sách Nhà nước ODA : Vốn hỗ trợ phát triển chính thức TMĐT : Tổng mức đầu tư UBND : Ủy ban nhân dân XD : Xây dựng XDNS : Xây dựng ngân sách vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Số lượng dự án trong lĩnh vực xây dựng trình thẩm định ......... 46 Bảng 3.2. Thực trạng quy trình thẩm định và phê duyệt dự án xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách ........................................... 47 Bảng 3.3. Thời gian trung bình thẩm định một dự án theo các nhóm đầu tư xây dựng .......................................................................... 49 Bảng 3.4. Kết quả đánh giá công tác lập, thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư ................................................................... 50 Bảng 3.5. Số lượng vốn ngân sách chi cho các dự án ................................ 51 Bảng 3.6. Kết quả đánh giá công tác cấp phát vốn từ ngân sách .............. 52 Bảng 3.7. Kết quả đánh giá công tác thanh toán, và kiểm soát thanh toán ....... 53 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá công tác quyết toán đầu tư xây dựng từ ngân sách .................................................................................... 55 Bảng 3.9. Kết quả thanh tra, kiểm tra dự án xây dựng sử dụng nguồn ngân sách của tỉnh Phú Thọ ....................................................... 58 Bảng 3.10. Kết quả xử lý vi phạm đối với các dự án thuộc lĩnh vực xây dựng sử dụng nguồn ngân sách của tỉnh Phú Thọ ..................... 59 Bảng 3.11. Thực trạng xử phạt các dự án vi phạm phân theo nhóm dự án .... 60 Bảng 3.12. Kết quả đánh giá công tác theo dõi, kiểm tra, đánh giá, thanh tra kế hoạch, chương trình, dự án .................................... 60 Bảng 3.13. Đánh giá của cán bộ về chính sách và văn bản pháp luật ......... 62 Bảng 3.14. Đánh giá của chủ đầu tư, chủ dự án về chính sách và văn bản pháp luật ............................................................................... 64 Bảng 3.15. Đánh giá của chủ dự án về chính sách và văn bản pháp luật......... 66 Bảng 3.16. Đánh giá của chủ dự án về công tác kiểm tra, giám sát ............ 69 viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 3.1. Bộ máy quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng tại tỉnh Phú Thọ ..................................................................................... 43 Biểu đồ 3.1. Tổng số dự án được phê duyệt phân loại theo nhóm dự án .... 47 Biểu đồ 3.2. Số lượng dự án lĩnh vực xây dựng sử dụng nguồn ngân sách của tỉnh Phú Thọ phát hiện có vi phạm ........................... 57 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Lĩnh vực xây dựng là một trong những lĩnh vực quan trọng trong việc thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Lĩnh vực này có sự tác động mạnh mẽ tới tất cả các hoạt động kinh tế, cuộc sống,.. như luân chuyển hàng hóa, hệ thống giao thông, thủy lợi, cơ sở giáo dục, y tế,… do đó đầu tư vào lĩnh vực xây dựng luôn được Nhà nước ta chú trọng và phát triển. Cùng với sự phát triển của kinh tế, thị trường, và xu hướng hiện đại hóa, nguồn đầu tư công dành cho lĩnh vực xây dựng ngày càng tăng mạnh tại nước ta trong những năm gần đây. Đặc biệt, trong cơ cấu nguồn vốn được huy động để đầu tư xây dựng thì vốn ngân sách (bao gồm ngân sách trung ương và địa phương) đóng vai trò quan trọng đối với hầu hết các địa phương trong cả nước. Trong những năm qua, không nằm ngoài sự phát triển hiện đại hóa của các tỉnh thành, hằng năm tỉnh Phú Thọ đã thu hút không chỉ nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, mà còn chú trọng đẩy mạnh thị phần của vốn ngân sách trong lĩnh vực xây dựng. Quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách luôn được Tỉnh chú trọng đặc biệt. Nhiều nội dung quản lý nguồn vốn này đã được hình thành: từ việc ban hành quy chế, xây dựng và thực hiện cơ chế, chính sách về quy trình quản lý, thủ tục cấp phát và quản lý sử dụng vốn từ nguồn vốn ngân sách. Các cấp chính quyền Tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai thực hiện cơ chế chính sách chung, cải tiến quy trình, thủ tục cấp phát và quản lý sử dụng, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Những nỗ lực đã góp phần cải thiện các tình huống xấu đối với việc sử dụng đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách. Tuy nhiên, việc cải thiện quy trình đăng ký, giải ngân, kiểm tra, kiểm soát quá trình sử dụng nguồn vốn ngân sách, nhưng việc quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách của tỉnh Phú Thọ cũng có không ít hạn chế và bất cập. Điều này thể hiện rõ ở các quy trình đăng ký, kê 2 khai, dự toán, hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách của các dự án. Nếu như vấn đề này không được giải quyết triệt để thì sẽ gây ra những vấn đề như thất thoát ngân sách, có thể là cơ hội cho các đối tượng xấu trục lợi. Hơn nữa, vấn đề quản lý kém sẽ tạo nên bộ máy yếu kém, ảnh hưởng không chỉ ở lĩnh vực quản lý ngân sách mà còn nhiều lĩnh vực quản lý khác. Do đó, nhằm nâng cao hoạt động quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách, đảm bảo thực hiện theo các tiêu chí mà Nhà nước đưa ra: tiết kiệm và chống thất thoát, lãng phí, tác giả quyết định chọn đề tài: “Quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ, Luận văn đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách. - Phân tích thực trạng quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách trên địa bàn. - Đề ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Trong nghiên cứu này tác giả chọn đối tượng nghiên cứu là công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách, cán bộ quản lý và chủ dự án tại tỉnh Phú Thọ. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ. - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Phú Thọ. - Phạm vi về thời gian: Phân tích thực trạng quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2015 - 2017. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học: Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản liên quan tới công tác quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách bao gồm các khái niệm, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn đánh giá thực trạng công tác quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn ngân sách. Trên cơ sở đó có những giải pháp phù hợp làm hoàn thiện hơn cho công tác quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách trên địa bàn. Luận văn cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho tỉnh Phú Thọ nói riêng và các tỉnh thành khác trong cả nước nhằm hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn được chia thành 4 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Chương 2. Phương pháp nghiên cứu Chương 3. Thực trạng công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ Chương 4. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách tại tỉnh Phú Thọ. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐẦU TƯ CÔNG VỀ LĨNH VỰC XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách 1.1.1. Khái niệm đầu tư công * Khái niệm đầu tư Đầu tư là việc bỏ vốn ra bằng tiền hoặc các tài sản hữu hình (nhà xưởng, máy móc,...) hoặc tài sản vô hình (phát minh, sáng chế, thương hiệu,...) để kinh doanh nhằm đạt được lợi ích nào đó. [9] Theo kinh tế học vĩ mô thì đầu tư được hiểu là tăng vốn tư bản nhằm tăng cường sức sản xuất trong tương lai. Có nghĩa là đầu tư là việc bỏ tư bản, bỏ vốn vào hoạt động nào đó để đạt được mục đích kinh tế, là hoạt động mang lại lợi nhuận cho chủ đầu tư. Đầu tư còn được gọi là hình thành tư bản hoặc tích lũy tư bản. Chỉ có tăng tư bản làm tăng năng lực sản xuất vật chất mới được tính là đầu tư, còn tăng tư bản trong lĩnh vực tài chính tiền tệ và kinh doanh bất động sản không được coi là đầu tư [6,7]. * Khái niệm đầu tư công Việc gia tăng tư bản tư nhân được gọi là đầu tư nhân, còn gia tăng tư bản xã hội được gọi là đầu tư công. Việc làm gia tăng tư bản xã hội thuộc chức năng của Chính phủ, vì vậy đầu tư công thường được đồng nhất với đầu tư do Chính phủ thực hiện. Ở Việt Nam, thuật ngữ “đầu tư công” được sử dụng từ sau khi nhà nước chuyển sang nền kinh tế thị trường. Theo thống kê hiện nay, đầu tư công ở nước ta bao gồm: - Đầu tư từ ngân sách (phân cho các Bộ ngành trung ương và các địa phương). - Đầu tư theo các chương trình hỗ trợ có mục tiêu (thường là các chương trình mục tiêu trung và ngắn hạn) được thông qua trong kế hoạch ngân sách hằng năm. 5 - Tín dụng đầu tư (vốn cho vay) của nhà nước có mức độ ưu đãi nhất định. - Đầu tư của các DNNN mà phần vốn quan trọng của doanh nghiệp có nguồn gốc từ ngân sách. Theo Luật Đầu tư công năm 2013, “Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội”. Theo cách hiểu này thì lĩnh vực đầu tư công sẽ bao gồm: - Đầu tư chương trình, dự án kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. - Đầu tư phục vụ hoạt động của cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội. - Đầu tư và hỗ trợ hoạt động cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích. - Đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện dự án theo hình thức đối tác công tư. Vốn đầu tư công quy định tại Luật Đầu tư công gồm: vốn ngân sách, vốn công trái quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn trái phiếu chính quyền địa phương, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước, vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách, các khoản vốn vay khác của ngân sách địa phương để đầu tư.[14] 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách là một bộ phận quan trọng của vốn đầu tư trong nền kinh tế quốc dân, đồng thời là một nguồn lực tài chính công rất quan trọng của quốc gia. Hoạt động đầu tư này được biểu hiện bằng tiền của giá trị đầu tư, bao gồm các chi phí tiêu hao nguồn lực phục vụ cho hoạt động đầu tư, nghĩa là bao gồm toàn bộ chi phí đầu tư. Dưới góc độ một nguồn lực tài chính quốc gia, ngân sách được chia thành nhiều phần khác nhau: Ngân sách nhà nước, ngân sách tỉnh, ngân sách địa phương. 6 Trong hoạt động đầu tư xây dựng, nguồn vốn này chủ yếu được sử dụng để đầu tư phát triển tài sản cố định trong nền kinh tế. Khác với các loại đầu tư như đầu tư chuyển dịch, đầu tư cho dự phòng, đầu tư mua sắm công v.v..., đầu tư xây dựng là hoạt động đầu tư vào máy móc, thiết bị, nhà xưởng, kết cấu hạ tầng... Đây là hoạt động đầu tư phát triển, đầu tư cơ bản và chủ yếu có tính dài hạn. Gắn với hoạt động ngân sách, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách được quản lý và sử dụng đúng luật, theo các quy trình rất chặt chẽ. Khác với đầu tư trong kinh doanh, đầu tư từ nguồn vốn ngân sách chủ yếu nhằm tạo lập môi trường, điều kiện cho nền kinh tế, trong nhiều trường hợp không mang tính sinh lãi trực tiếp. * Đặc điểm của quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Từ những đặc điểm chung đó, có thể đi sâu phân tích một số đặc điểm cụ thể của đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách như sau: Thứ nhất, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ ngân sách gắn với hoạt động ngân sách nói chung và hoạt động chi ngân sách nói riêng, gắn với quản lý và sử dụng vốn theo phân cấp về chi ngân sách cho đầu tư phát triển. Do đó, việc hình thành, phân phối, sử dụng và thanh quyết toán nguồn vốn này được thực hiện chặt chẽ, theo luật định, được Quốc hội phê chuẩn và các cấp chính quyền (chủ yếu là Hội đồng Nhân dân tỉnh) phê duyệt hàng năm. Thứ hai, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách được sử dụng chủ yếu để đầu tư cho các công trình, dự án không có khả năng thu hồi vốn và công trình hạ tầng theo đối tượng sử dụng theo quy định của Luật ngân sách và các luật khác. Do đó, việc đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn mang tính toàn diện, trên cơ sở đánh giá tác động cả về kinh tế, xã hội và môi trường. 7 Thứ ba, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách gắn với các quy trình đầu tư và dự án, chương trình đầu tư rất chặt chẽ từ khâu chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án đến khâu kết thúc đầu tư, nghiệm thu dự án và đưa vào sử dụng. Việc sử dụng nguồn vốn này gắn với quá trình thực hiện và quản lý dự án đầu tư với các khâu liên hoàn với nhau từ khâu quy hoạch, khảo sát thiết kế, chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án, kết thúc dự án. Thứ tư, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách rất đa dạng. Căn cứ tính chất, nội dung, đặc điểm của từng giai đoạn trong quá trình đầu tư xây dựng mà người ta phân thành các loại vốn như: vốn để thực hiện các dự án quy hoạch, vốn để chuẩn bị đầu tư, vốn thực hiện đầu tư. Đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách có thể được sử dụng cho đầu tư xây mới hoặc sửa chữa lớn; xây dựng kết cấu hạ tầng hoặc mua sắm thiết bị. Thứ năm, nguồn hình thành đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách bao gồm cả nguồn bên trong quốc gia và bên ngoài quốc gia. Các nguồn bên trong quốc gia chủ yếu là từ thuế và các nguồn thu khác của Nhà nước như bán tài nguyên, cho thuê tài sản quốc gia, thu từ các hoạt động kinh doanh khác. Nguồn từ bên ngoài chủ yếu từ nguồn vay nước ngoài, hỗ trợ phát triển chính thức (ODA)và một số nguồn khác. Thứ sáu, chủ thể sử dụng đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách rất đa dạng, bao gồm cả các cơ quan nhà nước và các tổ chức ngoài nhà nước, nhưng trong đó đối tượng sử dụng nguồn vốn này chủ yếu vẫn là các tổ chức nhà nước. 1.1.3. Vai trò của đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Trong nền kinh tế quốc dân, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách có vai trò rất quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội. Vai trò đó thể hiện trên các mặt sau: 8 Một là, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật, hình thành kết cấu hạ tầng chung cho đất nước như giao thông, thuỷ lợi, điện, trường học, trạm y tế… Thông qua việc duy trì và phát triển hoạt động đầu tư xây dựng, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế quốc dân, tái tạo và tăng cường năng lực sản xuất, tăng năng suất lao động, tăng thu nhập quốc dân và tổng sản phẩm xã hội. Hai là, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách góp phần quan trọng vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, hình thành những ngành mới, tăng cường chuyên môn hoá và phân công lao động xã hội. Thông qua đầu tư trong lĩnh vực xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng để tạo lập môi trường thuận lợi, tạo sự lan toả đầu tư và phát triển kinh doanh, thúc đẩy phát triển xã hội. Ba là, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách có vai trò định hướng hoạt động đầu tư trong nền kinh tế. Việc Nhà nước bỏ vốn đầu tư vào kết cấu hạ tầng và các ngành, lĩnh vực có tính chiến lược không những có vai trò dẫn dắt hoạt động đầu tư trong nền kinh tế mà còn góp phần định hướng hoạt động của nền kinh tế. Thông qua đầu tư xây dựng vào các ngành, lĩnh vực khu vực quan trọng, vốn đầu tư từ nguồn vốn ngân sách có tác dụng kích thích các chủ thể kinh tế, các lực lượng trong xã hội đầu tư phát triển sản xuất - kinh doanh, tham gia liên kết và hợp tác trong xây dựng hạ tầng và phát triển kinh tế - xã hội. Trên thực tế, gắn với việc phát triển hệ thống điện, đường giao thông là sự phát triển mạnh mẽ các khu công nghiệp, thương mại, các cơ sở kinh doanh và khu dân cư. Bốn là, đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề xã hội như xoá đói, giảm nghèo, phát triển vùng sâu, vùng xa. Thông qua việc đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, các cơ sở sản xuất - kinh doanh và các công trình văn hoá, 9 xã hội góp phần quan trọng vào việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập, cải thiện và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa. 1.1.4. Nội dung quản lý đầu tư công về lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Nội dung quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng từ nguồn vốn ngân sách phụ thuộc vào các cấp quản lý, chủ thể quản lý đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng bao gồm các nội dung chủ yếu như: lập kế hoạch đầu tư công từ nguồn ngân sách, cấp phát và quản lý sử dụng đầu tư công từ nguồn vốn ngân sách; thanh toán và quyết toán đầu tư công từ nguồn vốn ngân sách. 1.1.4.1. Lập, thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Việc xây dựng kế hoạch vốn cũng được gắn với xây dựng dự án và phê duyệt các dự án đầu tư xây dựng. Việc xây dựng kế hoạch được dựa trên từng vùng hoạt động cũng như nhu cầu xây dựng của từng vị trí khác nhau. Các dự án đầu tư công để được duyệt cấp vốn cần phải có đủ các điều kiện theo luật đầu tư công quy định như sau: - Phù hợp với chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. - Không trùng lặp với các chương trình, dự án đã có quyết định chủ trương đầu tư hoặc đã có quyết định đầu tư. - Phù hợp với khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư công và khả năng huy động các nguồn vốn khác đối với các chương trình, dự án sử dụng nhiều nguồn vốn. - Phù hợp với khả năng vay, trả nợ công, nợ Chính phủ và nợ chính quyền địa phương. - Bảo đảm hiệu quả kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và phát triển bền vững. - Ưu tiên thực hiện đầu tư theo hình thức đối tác công tư đối với các dự án có khả năng thu hồi vốn. 10 * Trình tự lập thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch được phân theo kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, cụ thể: Đầu tư trung hạn - Trước ngày 31 tháng 3 năm thứ tư của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước, trên cơ sở các mục tiêu, định hướng chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm, Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về việc lập kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn sau, bao gồm mục tiêu, định hướng và giao nhiệm vụ triển khai xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn. Trước ngày 15 tháng 5 năm thứ tư của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn các bộ, ngành và địa phương về mục tiêu, yêu cầu, nội dung, thời gian, tiến độ lập kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn sau. - Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã lập, thẩm định hoặc giao cơ quan chuyên môn quản lý về đầu tư tổ chức lập, thẩm định kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn sau của cấp mình, trình Hội đồng nhân dân cùng cấp cho ý kiến và gửi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh theo quy định trong luật đầu tư công. - Trước ngày 31 tháng 01 năm thứ năm của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước, Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự kiến thu, chi ngân sách giai đoạn sau; khả năng huy động nguồn vốn công trái quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ. - Từ ngày 01 tháng 02 đến ngày 30 tháng 4 năm thứ năm của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì thẩm định kế hoạch và phương án phân bổ vốn. - Sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ giao Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã hoàn chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn của cấp mình, báo cáo Hội đồng nhân dân cùng cấp cho ý kiến và gửi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Giao Sở Kế hoạch và Đầu tư hoàn chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn của cấp mình, báo cáo Ủy ban