ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------- NGUYỄN THU NHÀN ĐẢNG BỘ TỈNH VĨNH PHÚC LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2011 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2013 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------- NGUYỄN THU NHÀN ĐẢNG BỘ TỈNH VĨNH PHÚC LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2011 Chuyên ngành : Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam Mã số : 60 22 56 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Quang Liệu HÀ NỘI – 2013 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 3 Chương 1: ĐẢNG BỘ TỈNH VĨNH PHÚC LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2005 .............................. 13 1.1. Thực trạng du lịch Vĩnh Phúc trước năm 2001 .................................. 13 1.1.1. Điều kiện phát triển kinh tế du lịch ở Vĩnh Phúc ............................. 13 1.1.2. Thực trạng du lịch Vĩnh Phúc trước năm 2001................................. 30 1.2. Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch giai đoạn 2001 đến 2005 ....................................................................................... 38 1.2.1. Chủ trương phát triển du lịch của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc (2001- 2005) ..................................................................................................... 38 1.2.2. Sự chỉ đạo phát triển kinh tế du lịch của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2001 đến năm 2005 .................................................................. 42 Chương 2: ĐẢNG BỘ TỈNH VĨNH PHÚC LÃNH ĐẠO ĐẨY MẠNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011 ..... 56 2.1. Chủ trương chung của Đảng và chủ trương của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc về xây dựng và phát triển du lịch trong những năm 2006 – 2011 ...... 56 2.1.1. Chủ trương của Đảng ........................................................................ 56 2.1.2. Chủ trương của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc .......................................... 60 2.2. Quá trình chỉ đạo phát triển kinh tế du lịch của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2006 đến năm 2011. ................................................................ 69 2.2.1. Công tác quản lý nhà nước về du lịch và lao động ngành du lịch .... 69 2.2.2. Đầu tư hạ tầng du lịch, hoạt động xúc tiến, quảng bá và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch ....................................................................... 77 2.2.3. Kết quả hoạt động kinh doanh du lịch .............................................. 86 6 Chương 3: NHẬN XÉT CHUNG VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHỦ YẾU ..................................................................................................... 95 3.1. Nhận xét chung ....................................................................................... 95 3.1.1. Thành tựu .......................................................................................... 95 3.1.2. Hạn chế............................................................................................ 110 3.2. Một số kinh nghiệm chủ yếu ............................................................... 116 3.2.1. Kinh nghiệm về xác định chủ trương............................................. 116 3.2.2. Kinh nghiệm về chỉ đạo thực hiện .................................................. 119 KẾT LUẬN .................................................................................................. 127 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 130 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 137 7 BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT BQL : Ban quản lý GDP : Tổng sản phẩm quốc nội HĐND : Hội đồng nhân dân KT-XH : Kinh tế - xã hội QHTT : Quy hoạch tổng thể Sở VH-TT&DL : Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch UBND : Uỷ ban nhân dân 4 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Doanh thu ngành du lich ̣ trong những năm 1997 - 2000 ............. 36 Bảng 1.2: Tổng hợp kết quả hoạt động kinh doanh du lịch giai đoạn 2001 - 2005 .......................................................................... 48 Bảng 1.3: Tổ ng hơ ̣p vố n đầ u tư cho ngành du lich ̣ giai đoa ̣n 2001 - 2005..... 50 Bảng 2.1: Lượng khách du lịch đến Vĩnh Phúc giai đoa ̣n 2006 - 2011 .......... 86 Bảng 3.1: Cơ cấu GDP theo các ngành kinh tế của Vĩnh Phúc từ năm 2001 đến năm 2011 ................................................................ 97 Bảng 3.2: Hiê ̣n tra ̣ng cơ sở lưu trú của Viñ h Phúc từ năm 1997 đến năm 2011 ...106 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, hoạt động du lịch đang đƣợc phát triển mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế quan trọng với hiệu quả kinh tế cao. Mệnh danh là “ngành xuất khẩu vô hình”, ngành “công nghiệp không khói”, du lịch không chỉ mang lại nguồn ngoại tệ cho nƣớc nhà mà còn góp phần đáng kể vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Công cuộc đổi mới của Đảng ta, đặc biệt là đƣờng lối đối ngoại mở cửa đã tạo cơ hội và điều kiện thuận lợi to lớn cho ngành du lịch phát triển. Cùng với sự quan tâm đầu tƣ của Đảng và Nhà nƣớc, với những nỗ lực không ngừng, ngành du lịch trong những năm qua đã khởi sắc, vƣơn lên đổi mới quản lý và phát triển, đạt đƣợc những thành quả ban đầu quan trọng, ngày càng tăng về cả quy mô và chất lƣợng, dần khẳng định vị trí, vai trò của mình Là một trong những trung tâm sinh tụ của ngƣời Việt cổ cách đây vài nghìn năm về trƣớc, nay lại nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, Vĩnh Phúc là tỉnh có nhiều tiềm năng và lợi thế cơ bản để phát triển. Trải qua suốt chiều dài lịch sử dựng nƣớc và giữ nƣớc, lớp lớp các thế hệ ngƣời dân nơi đây đã đổ bao mồ hôi, xƣơng máu để xây dựng và bảo vệ quê hƣơng. Truyền thống đó mãi mãi là niềm tự hào của nhân dân Vĩnh Phúc. Ngày nay, dƣới sự lãnh đạo của Đảng, Đảng bộ và nhân dân Vĩnh Phúc đã và đang quyết tâm phấn đấu, coi phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh là nhiệm vụ then chốt, từng bƣớc vƣơn lên đạt những thành tựu to lớn trên các lĩnh vực phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng... Thực hiện đƣờng lối đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc, sau 15 năm tái lập tỉnh (1997- 2012), Vĩnh Phúc đã đạt đƣợc nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực: phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng. 8 Là một tỉnh có nhiều tiềm năng về phát triển kinh tế du lịch, ngay từ khi mới đƣợc tái lập (1997), Vĩnh Phúc đã coi du lịch là một trong những ngành kinh tế trọng điểm của tỉnh. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của Vĩnh Phúc, ngành du lịch bƣớc đầu đã giành đƣợc những kết quả quan trọng, đánh dấu bƣớc khởi đầu cho một giai đoạn phát triển mới với sự tăng tốc mạnh hơn, ngày càng góp phần đáng kể vào sự phát triển chung của tỉnh. Tuy vậy, sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh đối với sự phát triển của ngành kinh tế trọng điểm này chƣa có nhiều công trình đi sâu khai thác, nghiên cứu một cách cụ thể và hệ thống. Nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng đối với sự phát triển du lịch (2001- 2011) ở tỉnh Vĩnh Phúc, sẽ góp phần làm rõ hơn sự quan tâm của Đảng bộ Vĩnh Phúc tới ngành kinh tế trọng điểm của tỉnh và có thêm căn cứ để hiểu và khẳng định sự đúng đắn, nhạy bén của đƣờng lối phát triển kinh tế nói chung, phát triển du lịch nói riêng của Đảng trong từng thời kỳ. Tự hào là ngƣời con của Vĩnh Phúc, tôi xin đƣợc góp một phần nhỏ bé công sức của mình vào việc giới thiệu hình ảnh Vĩnh Phúc với bạn bè bằng đề tài luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ Lịch sử chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam "Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011”. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Du lịch luôn là đề tài nhận đƣợc sự quan tâm của nhiều nhà khoa học ở nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu nhƣ: Du lịch và kinh doanh du lịch (1996) của Trần Nhạn, Nxb Văn hóa thông tin. Tác phẩm trình bày khái niệm về du lịch, nguồn lực để phát triển và các thể loại du lịch: kinh doanh du lịch và chân dung một số chủ doanh nghiệp du lịch. Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam (2001), Phạm Trung Lƣơng (chủ biên), Nxb Giáo dục. Cuốn sách trình bày một số kiến thức về tài nguyên và môi trƣờng 9 du lịch. Tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và môi trƣờng, phát triển du lịch bền vững trong mối quan hệ với tài nguyên và môi trƣờng. Một số vấn đề về du lịch Việt Nam (2004) của Đinh Trung Kiên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác phẩm tìm hiểu những chặng đƣờng du lịch; nguồn tài nguyên du lịch vật thể ở Hà Nam Ninh và việc khai thác cho hoạt động du lịch; đào tạo du lịch cho dân tộc Việt Nam. Tuyến điểm du lịch Việt Nam (2009) của Bùi Thị Hải Yến, Nxb Giáo dục. Tác phẩm khái quát về điều kiện tự nhiên, tài nguyên du lịch và kết cấu hạ tầng của Việt Nam cùng một số tuyến, điểm du lịch các vùng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ và Nam Bộ... Các vấn đề về du lịch cũng nhận đƣợc sự quan tâm của các báo và tạp chí nhƣ: “Sự phát triển du lịch dưới đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam” (2005) của tác giả Trần Đức Thanh, Tạp chí Du lịch Việt Nam, Số 2, tr. 20- 21. Bài viết nêu lên đƣờng lối phát triển du lịch của Đảng trong thời kỳ đổi mới và những thành tựu du lịch Việt Nam đạt đƣợc dƣới sự chỉ đạo của Đảng và Chính phủ. Du lịch Việt Nam trước cơ hội mới (2007) của Thúy Mơ, Tạp chí Kinh tế Châu Á- Thái Bình Dƣơng, Số 02, tr. 15- 16. Bài viết khái quát những thành tựu của du lịch Việt Nam năm 2006 và những mục tiêu, khó khăn, thách thức của ngành năm 2007. Để du lịch Việt Nam không mãi là tiềm ẩn (2008) của Phạm Hạnh. Tạp chí Tài chính doanh nghiệp, Số 3, tr. 36- 37. Bài viết nêu lên những đóng góp của ngành du lịch Việt Nam trong sự phát triển kinh tế- xã hội. Ngành du lịch Việt Nam so với các quốc gia Đông Nam Á. Bƣớc tiến của ngành khi Việt Nam gia nhập thị trƣờng du lịch quốc tế và Việt Nam là thành viên của WTO. Du lịch Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế (2008) của Hoàng Tuấn Anh, Tạp chí Quản lý nhà nƣớc, Số 144, tr. 22- 26. Bài viết trình bày những bƣớc tăng trƣởng của ngành du lịch Việt Nam cả về quy mô và chất lƣợng trong hơn 1 thập kỷ qua và những 10 nhiệm vụ trọng tâm của ngành thời gian tới: nâng cao chất lƣợng sản phẩm du lịch và tính chuyên nghiệp của công tác xúc tiến du lịch; nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, nhân viên, mở rộng hợp tác quốc tế. Bên cạnh đó, còn có các kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế liên quan đến vấn đề này nhƣ: Kỷ yếu hội thảo khoa học “70 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3- 2- 1930 – 3- 2-2000)” (2000), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Kỷ yếu bao gồm các báo cáo khoa học tại hội thảo đề cập đến cƣơng lĩnh và đƣờng lối chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam. Trong đó có các bài viết đề cập đến đƣờng lối phát triển kinh tế du lịch của Đảng trong thời kỳ đổi mới. Kỷ yếu hội thảo khoa học “ Tối ưu hóa các dịch vụ du lịch: Triển vọng và tương lai cho Việt nam” (2005) tổ chức bởi Chƣơng trình Hỗ trợ phát triển vùng tại Việt Nam (DIREG), tháng 6 năm 2005 tại Hà Nội, bao gồm các bài nghiên cứu liên quan đến vấn đề phát triển du lịch và dịch vụ du lịch tại Việt Nam thời gian trƣớc năm 2005 cũng nhƣ những giải pháp nhằm tối ƣu hóa các dịch vụ du lịch trong tƣơng lai. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Nghiên cứu và đào tạo du lịch ở Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế” (2007), do Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn tổ chức ngày 8/5/2007; bao gồm các báo cáo tham luận với 2 mảng nội dung chính là nghiên cứu du lịch và đào tạo du lịch ở Việt Nam trong quá trình hội nhập. Kỷ yếu hội thảo “Nhu cầu xã hội về đào tạo nguồn nhân lực du lịch và sự cần thiết mở mã ngành du lịch”, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn tổ chức ngày 28/12/2009... Ngoài ra, vấn đề phát triển kinh tế du lịch Việt Nam cũng nhƣ chủ trƣơng của Đảng đối với vấn đề này cũng đƣợc nhiều luận văn, luận án nghiên cứu nhƣ: Luận án tiến sĩ kinh tế “Những điều kiện và giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch Việt Nam thành ngành kinh tế mũi nhọn” (1996) của tác giả Vũ Đình Thụy, Đại học Kinh tế quốc dân. Đề tài nêu lên cơ sở lý luận và thực 11 tiễn đƣa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong nền kinh tế quốc dân. Tiềm năng và thực trạng của ngành du lịch Việt Nam. Định hƣớng và giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch Việt Nam thành ngành kinh tế mũi nhọn. Luận án tiến sĩ kinh tế: “Hoàn thiện quản lý nhà nước về lao động trong kinh doanh du lịch ở Việt Nam” (2002) của Hoàng Văn Hoan, Đại học Kinh tế Quốc dân. Luận án trình bày cơ sở lý luận của nội dung quản lý nhà nƣớc đối với kinh doanh du lịch. Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với lao động trong kinh doanh du lịch du lịch Việt Nam và một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với lao động trong ngành này. Luận án tiến sĩ kinh tế: “Các giải pháp tài chính nhằm phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2010” (2004) của tác giả Chu Văn Yêm, Học viện Tài chính. Đề tài nghiên cứu thực trạng du lịch Việt Nam, thực trạng sử dụng các giải pháp tài chính đối với hoạt động du lịch nhằm chỉ ra những tác động tích cực và những hạn chế của chúng. Qua đó đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống các giải pháp tài chính nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch Việt Nam đến 2010. Luận văn thạc sỹ lịch sử: “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch thời kỳ đổi mới (1986- 2001)” (2007) của Nguyễn Văn Tài, Trung tâm Đào tào, Bồi dƣỡng giảng viên lý luận chính trị Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đã khái quát tình hình kinh tế du lịch qua các giai đoạn khác nhau của thời kỳ đổi mới, thời kỳ đầu (1986- 1996) và giai đoạn phát triển quan trọng của du lịch (1996- 2001). Tập trung nghiên cứu các quan điểm, chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng trong lãnh đạo và phát triển kinh tế du lịch thời kỳ này. Phân tích đánh giá các kết quả đạt đƣợc và những thành tựu bƣớc đầu của kinh tế du lịch. Rút ra kinh nghiệm về lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch trong 15 năm đổi mới của Đảng. Từ đó, nêu lên một số giải pháp cơ bản đối với sự phát triển của ngành... Đối với vấn đề phát triển du lịch Vĩnh Phúc cũng đã có một số công 12 trình nghiên cứu nhƣ: Vĩnh Phúc đôi nét về thiên nhiên, đất nước (2000) của tác giả Hoàng Xuân Chinh. Cuốn sách giới thiệu một cách hệ thống và đầy đủ về tài nguyên du lịch, cảnh quan thiên nhiên và con ngƣời Vĩnh Phúc; “Dư địa chí Vĩnh Phúc” (2011) do Viện Dân tộc học và Sở Khoa học Công nghệ phát hành, giới thiệu về các lĩnh vực: địa lý, lịch sử, kinh tế, văn hóa, hệ thống chính trị, quốc phòng, an ninh và các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn Vĩnh Phúc. Cuốn sách cung cấp, cập nhật cho các nhà quản lý , nghiên cứu lịch sử, văn hóa, độc giả trong và ngoài tỉnh những thông tin, hình ảnh, số liệu, tƣ liệu mới, chính xác và khoa học, tiện lợi cho việc tra cứu và trích dẫn những thông tin tƣ liệu; tìm hiểu về lịch sử hàng nghìn năm; những nét văn hóa truyền thống cổ xƣa, các di tích lịch sử, danh thắng, các món ẩm thực đặc sắc của những miền quê trên địa bàn tỉnh...; Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: “Phát triển kinh tế du lịch Huyện Tam Đảo” (2009) của tác giả Phạm Xuân Nguyên, Học viện Chính trị Quốc gia. Luận văn hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động du lịch; nghiên cứu thực trạng phát triển du lịch huyện Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc) thời gian từ khi thành lập đến năm 2009; chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, hạn chế, nguyên nhân, những vấn đề đặt ra cần giải quyết. Đề xuất phƣơng hƣớng, mục tiêu và giải pháp cụ thể trong công tác quản lý và kinh doanh du lịch nhằm thúc đẩy phát triển du lịch Tam Đảo trong những năm tiếp theo. Năm 2010, tác giả đã thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh với khu du lịch Tam Đảo – Tây Thiên: "Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo xây dựng và phát triển khu du lịch Tam Đảo - Tây Thiên (1997 - 2010)". Trong khóa luận này, tác giả đã tập trung nghiên cứu đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng bộ tỉnh trong việc lãnh đạo xây dựng khu du lịch trọng điểm của tỉnh; thông qua việc phân tích các kết quả, hạn chế trong quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, bƣớc đầu tác giả đã nêu ra một số bài học kinh nghiệm về phát triển kinh tế du lịch Tam Đảo – 13 Tây Thiên sau gần 15 năm tái lập tỉnh. Tuy nhiên, đối với vấn đề Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch thì chƣa có một công trình nghiên cứu riêng biệt nào mà chủ yếu mới đƣợc đề cập qua các Nghị quyết, các báo cáo hàng năm của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc. Các công trình này là nguồn tài liệu quan trọng, cung cấp cơ sở lý luận, tƣ liệu và cả những gợi ý khoa học để tác giả thực hiện luận văn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài hƣớng đến việc làm sáng tỏ một cách toàn diện và khách quan quá trình lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc đối với sự phát triển kinh tế du lịch ở địa phƣơng; tái hiện lại những kết quả đạt đƣợc của du lịch Vĩnh Phúc từ năm 2001 đến năm 2011; bƣớc đầu rút ra một số bài học kinh nghiệm về sự lãnh đạo và chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh trong quá trình đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. 3.2.. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài “Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011” hƣớng đến giải quyết những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, trình bày đƣờng lối, chủ trƣơng phát triển du lịch của Đảng bộ Vĩnh Phúc theo 2 giai đoạn (2001- 2005; 2006 - 2011) gắn liền với những hoàn cảnh, điều kiện lịch sử cụ thể ở mỗi giai đoạn. Thứ hai, trình bày quá trình thực hiện đƣờng lối phát triển du lịch ở địa phƣơng. Thứ ba, đánh giá phân tích những kết quả, hạn chế của Đảng bộ Vĩnh Phúc trong quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch. Thứ tư, phân tích các nguyên nhân của những kết quả, hạn chế từ đó tổng kết, rút ra một số kinh nghiệm lịch sử có liên quan đến sự lãnh đạo của 14 Đảng bộ Vĩnh Phúc. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Luận văn tập trung nghiên cứu chủ trƣơng phát triển du lịch của Đảng; các chủ trƣơng, biện pháp của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc nhằm phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011. - Quá trình triển khai thực hiện chủ trƣơng phát triển du lịch của Đảng bộ Vĩnh Phúc. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Những tác động của hoàn cảnh lịch sử đến sự phát triển của du lịch địa phƣơng. - Những chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc về phát triển du lịch. - Quá trình triển khai thực hiện chủ trƣơng của Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc đối với việc phát triển kinh tế du lịch. - Thời gian: nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ Vĩnh Phúc với việc phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011. - Không gian: nghiên cứu sự phát triển du lịch ở tỉnh Vĩnh Phúc. Tuy nhiên, đề tài cũng có thể liên hệ với địa phƣơng khác trong khu vực, trong vùng để có cái nhìn đầy đủ hơn về vấn đề nghiên cứu. 5. Nguồn tài liệu, cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1.Nguồn tài liệu Trong quá trình thực hiện, luận văn đã sử dụng nguồn tƣ liệu chủ yếu sau: - Các văn kiện của Đảng và Chính phủ về vấn đề kinh tế du lịch. Các văn kiện của Đại hội Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc; các Chƣơng trình, Nghị quyết của Tỉnh ủy, Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc về phát triển du lịch. - Các báo cáo tổng kết của các sở, ban, ngành có liên quan về vấn đề 15 phát triển du lịch. - Các công trình khoa học của các nhà nghiên cứu đƣợc đăng tải trên các tạp chí của Trung ƣơng và địa phƣơng... 5.2. Cơ sở lý luận Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh mà chủ yếu là phép duy vật biện chứng; những chủ trƣơng phát triển du lịch của Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc; những quan điểm của các nhà nghiên cứu về du lịch trong và ngoài nƣớc. 5.3. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng chủ yếu phƣơng pháp lịch sử, phƣơng pháp lô gic; ngoài ra, luận văn còn sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể khác nhƣ: phƣơng pháp đối chiếu, phân tích, tổng hợp, thống kê để làm sáng tỏ vấn đề luận văn cần trình bày. 6. Đóng góp của luận văn - Luận văn trình bày những tiềm năng phát triển du lịch ở Vĩnh Phúc; hệ thống hóa những chủ trƣơng, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc đối với sự phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011. - Luận văn trình bày quá trình Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2011; nêu những thành tựu chủ yếu của du lịch Vĩnh Phúc; các ƣu điểm và hạn chế của Đảng bộ tỉnh trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện. - Luận văn nêu lên một số kinh nghiệm trong quá trình Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch, đề xuất một số phƣơng hƣớng và giải pháp chủ yếu góp phần thúc đẩy quá trình phát triển của du lịch Vĩnh 16 Phúc một cách bền vững trong tƣơng lai. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng: Chương 1: Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo phát triển kinh tế du lịch từ năm 2001 đến năm 2005 Chương 2: Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch từ năm 2006 đến năm 2011 Chương 3: Nhận xét chung và một số kinh nghiệm chủ yếu 17 Chương 1: ĐẢNG BỘ TỈNH VĨNH PHÚC LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2005 1.1. Thực trạng du lịch Vĩnh Phúc trước năm 2001 1.1.1. Điều kiện phát triển kinh tế du lịch ở Vĩnh Phúc 1.1.1.1. Tỉnh Vĩnh Phúc- lịch sử hình thành và điều kiện phát triển du lịch * Lịch sử hình thành Trong quá trình hình thành và phát triển, Vĩnh Phúc đã trải qua nhiều lần thay đổi địa giới và tổ chức hành chính. Thời Hùng Vƣơng với tên nƣớc Văn Lang, Vĩnh Phúc nằm trong địa phận bộ Văn Lang, trên hợp lƣu của ba con sông: Sông Thao, Sông Đà, Sông Lô... Thời Bắc thuộc, khi nhà Hán cai trị, nƣớc ta bị chia thành ba quận Giao Chỉ, Cửu Chân và Nhật Nam, Vĩnh Phúc nằm trong huyện Mê Linh, thuộc quận Giao Chỉ. Đến thời nhà Đƣờng cai trị, cả nƣớc bị chia thành 12 châu, lúc này vùng đất Vĩnh Phúc nằm trong địa bàn Phong Châu. Từ sau khi Khúc Thừa Dụ dựng nền tự chủ (905), các triều đại phong kiến Việt Nam đã định lại đơn vị hành chính các địa phƣơng cho phù hợp với yêu cầu quản lý đất nƣớc. Thời nhà Lý, vùng trung du miền núi đƣợc chia thành các châu, trại, đất Vĩnh Phúc khi đó thuộc châu Phong và châu Lâm Tây. Năm 1225, nhà Trần chia đất nƣớc thành các lộ, trấn, phủ, Vĩnh Phúc nằm trong hai lộ Tam Giang và Tam Đái. Sang thế kỷ XV, sau khi Lê Lợi xác lập Vƣơng triều Lê vào năm 1428, cả nƣớc đƣợc tổ chức thành đạo, trấn, lộ, phủ huyện, châu, xã; Vĩnh Phúc nằm trong địa phận hai trấn Sơn Tây và Hƣng Hóa. Đến thời nhà Nguyễn, năm 1821, vua Minh Mạng chia cả nƣớc thành 30 tỉnh, Vĩnh Phúc lúc đó có tên đơn vị hành chính là phủ Vĩnh Tƣờng, trực thuộc tỉnh Sơn Tây. Sau đó, hai huyện Yên Lãng và Yên Lạc đƣợc tách ra 18 đặt thành phủ Vĩnh Tƣờng (tƣơng ứng với địa phận tỉnh Phúc Yên). Dƣới thời Pháp thuộc, ngày 20 - 10 - 1890, Toàn quyền Đông Dƣơng ra Nghị định thành lập đạo Vĩnh Yên, bao gồm vùng đất của huyện Bình Xuyên và các huyện của phủ Vĩnh Tƣờng: Bạch Hạc, Lập Thạch, Tam Dƣơng, Yên Lạc, Yên Lãng. Đến tháng 4 năm 1891, Toàn quyền Đông Dƣơng ra Nghị định bãi bỏ đạo Vĩnh Yên, sát nhập toàn bộ vùng đất này vào tỉnh Sơn Tây. Tháng 12 năm 1899, trên cơ sở vùng đất của đạo Vĩnh Yên cũ, Toàn quyền Đông Dƣơng ra Nghị định thành lập tỉnh Vĩnh Yên, tỉnh lỵ đặt tại làng Tích Sơn (Tam Dƣơng). Ngày 06 - 10 - 1901, Toàn quyền Đông Dƣơng ra Nghị định thành lập tỉnh Phù Lỗ, bao gồm các phủ, huyện cắt từ Bắc Ninh sang phủ Đa Phúc, huyện Kim Anh, huyện Đông Khê và phủ Yên Lãng cắt từ tỉnh Vĩnh Yên sang, tỉnh lỵ đặt tại làng Phù Lỗ (huyện Kim Anh). Đến tháng 2 - 1904 chuyển về tổng Bạch Trữ (phủ Yên Lãng) và chính thức có tên gọi Phúc Yên. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, chính quyền mới tiến hành sắp xếp lại các đơn vị hành chính cho phù hợp, theo đó phủ đƣợc đổi thành huyện, xóa bỏ cấp tổng, đặt lại cấp xã (làng hoặc xã cũ đƣợc đặt lại là thôn). Tỉnh Vĩnh Yên lúc đó có 6 huyện là: Vĩnh Tƣờng, Bạch Hạc, Bình Xuyên, Lập Thạch, Tam Dƣơng, Yên Lạc với 352 làng xã. Tỉnh Phúc Yên có 5 huyện là: Đa Phúc, Kim Anh, Yên Lãng, Vĩnh Linh, Đông Anh với 221 lãng xã. Nhằm tăng cƣờng sự chỉ đạo phong trào đấu tranh vùng địch hậu, tăng cƣờng lực lƣợng ta về mọi mặt, đƣa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp sang giai đoạn mới, ngày 12 - 2 - 1950, tỉnh Vĩnh Phúc đƣợc thành lập theo Nghị định 03/TTg của Thủ tuớng Chính phủ trên cơ sở sát nhập hai tỉnh Vĩnh Yên và Phúc Yên. Tuy nhiên, trong những năm tiếp theo, địa giới của tỉnh Vĩnh Phúc tiếp tục có sự thay đổi. Năm 1955, huyện Phổ Yên đƣợc tách ra 19 khỏi tỉnh Thái Nguyên và nhập vào Vĩnh Phúc, đến đầu năm 1957, huyện Phổ Yên lại đƣợc trả về Thái Nguyên. Đầu năm 1961, toàn bộ huyện Đông Anh, xã Kim Chung (huyện Yên Lãng) và một số xóm thuộc thôn Đoài, xã Phù Lỗ (huyện Kim Anh) đƣợc tách ra khỏi Vĩnh Phúc, chuyển về thuộc thủ đô Hà Nội. Tháng 1 năm 1968, Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội ra Nghị quyết số 504/NQ-QH hợp nhất tỉnh Vĩnh Phúc và tỉnh Phú Thọ thành một tỉnh mới - tỉnh Vĩnh Phú. Đến tháng 3 - 1979, tỉnh Vĩnh Phú có biến động lớn về ranh giới hành chính, toàn bộ tỉnh Phúc Yên đƣợc cắt chuyển về Thành phố Hà Nội, riêng huyện Mê Linh đế năm 1991 lại tách khỏi Hà Nội trở về Vĩnh Phú. Tháng 11- 1996, Quốc hội khóa IX ra Nghị quyết tách tỉnh Vĩnh Phú thành hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc. Tháng 1 năm 1997, theo Nghị quyết kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa IX, tỉnh Vĩnh Phúc chính thức đƣợc tái lập và đi vào hoạt động sau gần 29 năm trải qua nhiều lần tách và nhập. * Điều kiện phát triển du lịch Vĩnh Phúc - Vị trí địa lí Vĩnh Phúc là tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bắc Bộ, tiếp giáp với các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang ở phía Bắc, Phú Thọ ở phía Tây và Hà Nội ở phía Đông và Nam, trong khu vực chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng sông Hồng và vùng trọng điểm kinh tế phía Bắc với các tỉnh trung du miền núi phía Bắc và xa hơn là Trung Quốc. Vĩnh Phúc có vị trí thuận lợi trong giao lƣu phát triển kinh tế và dịch vụ, đặc biệt trong điều kiện Vĩnh Phúc nằm trên tuyến quốc lộ 2, tuyến đƣờng sắt Hà Nội - Lào Cai nối Hà Nội với các tỉnh phía Bắc và nằm kề với cảng hàng không quốc tế Nội Bài đang đƣợc nâng cấp mở rộng lên quy mô 15 triệu lƣợt khách/năm (định hƣớng lâu dài). Một trong những lợi thế đặc biệt về vị trí địa lý của Vĩnh Phúc là nằm kề với Thủ đô Hà Nội - trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của cả nƣớc. Lợi 20 thế này cho phép Vĩnh Phúc tiếp cận với thông tin, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ phục vụ phát triển kinh tế trong đó có du lịch. Bên cạnh đó, do nằm trong vùng ảnh hƣởng kinh tế - xã hội trực tiếp của Thủ đô, Vĩnh Phúc có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển cơ sở hạ tầng hoặc sử dụng những cơ sở hạ tầng chiến lƣợc nhƣ đƣờng cao tốc 18 - cửa mở ra biển để phát triển các ngành kinh tế cũng nhƣ dịch vụ du lịch. - Địa hình Vĩnh Phúc là tỉnh vừa thuộc vùng trung du miền núi Bắc Bộ, vừa thuộc địa bàn đỉnh tam giác châu thổ sông Hồng. Nhìn chung địa hình nằm trên một bán bình nguyên bóc mòn, mang tính chất miền đồi với độ cao trung bình khoảng 500m, tuy nhiên có thể phân ra 3 vùng : miền núi, đồng bằng và miền trung du. Phía Đông Bắc của tỉnh là dãy núi Tam Đảo nổi tiếng của Việt Nam, là ranh giới tự nhiên giữa tỉnh Vĩnh Phúc với Tuyên Quang và Thái Nguyên. Dãy Tam Đảo chạy dài khoảng 50 km theo hƣớng Tây Bắc - Đông Nam với hơn 10 đỉnh cao trên dƣới 1.400m trong đó đỉnh cao nhất là Tam Đảo (1592m), ngoài ra còn có các đỉnh cao khác nhƣ Thạch Bàn (1388m), Thiên Thị (1376m), Phù Nghĩa (1300m) nối liền với nhau nhƣ 3 hòn đảo. Đoạn cuối dãy núi hạ thấp đột ngột, tới đầu Sóc Sơn độ cao chỉ còn 600m. Cách Tam Đảo khoảng 10 km về phía Tây Bắc là khu danh thắng Tây Thiên với độ cao trung bình gần nhƣ Tam Đảo (900m). Ở phía Bắc của tỉnh, gắn vào dãy núi Tam Đảo có một dãy núi thấp trên đất huyện Lập Thạch với đỉnh cao nhất là 663m, thƣờng đƣợc gọi là khu vực Núi Sáng - Thác Bay. Nơi đây là căn cứ địa của nghĩa quân Đề Thám trƣớc kia. Miền núi Vĩnh Phúc có nhiều điều kiện tổ chức hoạt động du lịch, các dạng địa hình đặc biệt nhƣ cacxtơ hay các thác nƣớc, suối đẹp trên núi rất thu hút du khách điển hình là Thác Bạc với dòng suối Bạc đổ từ độ cao 40 m, suối 21