LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT Lêi nãi ®Çu Tõ khi ®Êt n-íc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, nÒn kinh tÕ n-íc ta cã nhiÒu khëi s¾c, thu nhËp quèc d©n mçi n¨m mét t¨ng cao, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi mçi n¨m mét gia t¨ng, ®ång thêi nÒn kinh tÕ còng ho¹t ®éng s«i ®éng vµ khèc liÖt h¬n. Do ®ã ®Ó ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ mang ®Çy tÝnh c¹nh tranh khèc liÖt nµy lµ mét ®iÒu hoµn toµn kh«ng hÒ ®¬n gi¶n ®èi víi mét ®¬n vÞ kinh doanh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®· quen víi sù bao cÊp cña Nhµ n-íc. Tr-íc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu doanh nghiÖp ®· kh«ng trô næi vµ ®· bÞ ph¸ s¶n. Nh-ng bªn c¹nh ®ã vÉn cã kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ ®øng v÷ng trong thÞ tr-êng mµ cßn ®-a ra ®-îc nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu lµm t¨ng doanh thu hµng n¨m cho doanh nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn, gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n-íc, thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng cña n-íc nhµ. C«ng ty S¶n xuÊt Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (PROSIMEX) – Bé Th-¬ng m¹i lµ mét trong c¸c doanh nghiÖp ®ã. §©y lµ doanh nghiÖp nhµ n-íc ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua C«ng ty ®· lu«n ph¸t triÓn vµ t¹o uy tÝn tèt víi c¸c b¹n hµng trong vµ ngoµi n-íc, vµ nhËp khÈu ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh c«ng nµy cña C«ng ty. Doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu hµng n¨m chiÕm tû träng lín trong tæng doanh thu cña toµn C«ng ty (70%) do ®ã nhËp LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT khÈu lµ mét lÜnh vùc thùc sù quan träng cña toµn C«ng ty. §Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c t×nh h×nh vµ vai trß cña ho¹t ®éng nhËp khÈu cña C«ng ty S¶n xuÊt Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu em xin chän ®Ò tµi: "Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu hµng ho¸ t¹i C«ng ty S¶n xuÊt Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (PROSIMEX) – Bé Th-¬ng m¹i" lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn ThÞ Thanh Hµ, ng-êi trùc tiÕp h-íng dÉn em trong qu¸ tr×nh thùc tËp. Em còng xin c¶m ¬n c¸c c« chó trong C«ng ty Prosimex, nh÷ng ng-êi ®· gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty. Do h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng b¶n th©n vµ thêi gian nghiªn cøu nªn chuyªn ®Ò nµy ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®-îc sù chØ b¶o gãp ý vµ gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o cïng toµn thÓ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi nµy ®-îc hoµn thiÖn h¬n n÷a. Hµ néi ngµy 31-5- 2003 Sinh viªn Chu Huy Ph-¬ng LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT Ch-¬ng I Nh÷ng lý luËn c¬ së vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh nhËp khÈu. I. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng nhËp khÈu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. 1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu. 1.1. Kh¸i niÖm. NhËp khÈu lµ kh©u c¬ b¶n cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. NhËp khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n diÔn ra trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. NhËp khÈu kh«ng chØ lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n riªng lÎ mµ lµ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ bu«n b¸n trong mét nÒn kinh tÕ cã tæ chøc bªn trong vµ bªn ngoµi. NhËp khÈu lµ thÓ hiÖn sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt trong t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn nay xu h-íng liªn kÕt toµn cÇu vµ khu vùc lµm cho møc ®é ¶nh h-ëng, t¸c ®éng cña tõng quèc gia ®èi víi nhau vµ cña tõng khu vùc kinh tÕ thÕ giíi ngµy mét t¨ng. Ho¹t ®éng nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia, v× vËy nã phøc t¹p h¬n mua b¸n trong n-íc: Mua b¸n trung gian chiÕm tû träng lín; ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ, th-êng lµ ngo¹i tÖ m¹nh; hµng ho¸ ph¶i chuyÓn qua biªn giíi, cöa khÈu LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT cña quèc gia kh¸c; ho¹t ®éng bu«n b¸n ph¶i tu©n theo nh÷ng tËp qu¸n, th«ng lÖ quèc tÕ còng nh- ®Þa ph-¬ng. Môc tiªu cña ho¹t ®éng nhËp khÈu lµ cã ®-îc hiÖu qu¶ cao tõ viÖc nhËp khÈu vËt t- hµng ho¸... phôc vô cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng vµ n©ng cao ®êi sèng trong n-íc, ®ång thêi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn liªn tôc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt ë trong n-íc, gi¶i quyÕt sù khan hiÕm ë thÞ tr-êng néi ®Þa. MÆt kh¸c th«ng qua thÞ tr-êng nhËp khÈu ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña mçi n-íc mµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n-íc ch-a ®¶m b¶o nguyªn liÖu cho chóng, t¹o nh÷ng n¨ng lùc míi cho s¶n xuÊt, khai th¸c thÕ m¹nh cña quèc gia m×nh, kÕt hîp hµi hoµ cã hiÖu qu¶ nhËp khÈu vµ c¸n c©n thanh to¸n. 1.2. §Æc ®iÓm. NhËp khÈu lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Ho¹t ®éng bu«n b¸n ph¸t triÓn theo nh÷ng tËp qu¸n th«ng lÖ quèc tÕ, giao dÞch bu«n b¸n gi÷a nh÷ng ng-êi cã quèc tÞch kh¸c nhau. Th-¬ng m¹i quèc tÕ cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn quan hÖ chÝnh trÞ c¸c n-íc nhËp khÈu vµ c¸c n-íc xuÊt khÈu, v× vËy ho¹t ®éng nhËp khÈu lµ c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp cña c¸c n-íc kh¸c nhau cã mèi quan hÖ lµm ¨n l©u dµi, nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng l-u th«ng hµng ho¸, dÞch vô gi÷a c¸c quèc gia. V× vËy nã th-êng xuyªn bÞ chi phèi bëi c¸c chÝnh s¸ch luËt ph¸p cña mçi quèc LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT gia. Nhµ n-íc qu¶n lý ho¹t ®éng nhËp khÈu th«ng qua c¸c c«ng cô nh-: ChÝnh s¸ch thuÕ, h¹n ng¹ch, phô thu,... vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh danh môc hµng ho¸ ®-îc phÐp nhËp khÈu. 2. Vai trß cña ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu. NhËp khÈu lµ mét ho¹t ®éng quan träng cña ngo¹i th-¬ng. NhËp khÈu t¸c ®éng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong n-íc. NhËp khÈu lµ mét nghiÖp vô cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. Nã lµ viÖc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ n-íc ngoµi vÒ phôc vô cho nhu cÇu trong n-íc hoÆc t¸i s¶n xuÊt trong n-íc. NhËp khÈu thÓ hiÖn mèi liªn hÖ kh«ng thÓ thiÕu gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. NhËp khÈu ®Ó bæ sung c¸c hµng ho¸ mµ trong n-íc kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®-îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu. NhËp khÈu cßn ®Ó thay thÕ, nghÜa lµ nhËp khÈu vÒ nh÷ng hµng ho¸ mµ s¶n xuÊt trong n-íc sÏ kh«ng cã lîi b»ng nhËp khÈu. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta, vai trß quan träng cña nhËp khÈu ®-îc thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau: - T¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng CNH, H§H. - Bæ sung kÞp thêi nh÷ng mÆt c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ c©n ®èi æn ®Þnh. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT - NhËp khÈu gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. ë ®©y nhËp khÈu võa tho¶ m·n nhu cÇu trùc tiÕp cña nh©n d©n vÒ hµng tiªu dïng, võa ph¶i ®¶m b¶o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho ng-êi lao ®éng. - NhËp khÈu cã vai trß tÝch cùc ®Õn thóc ®Èy xuÊt khÈu. Sù t¸c ®éng nµy ®-îc thÓ hiÖn ë chç nhËp khÈu t¹o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc hµng ho¸ xuÊt khÈu ViÖt Nam ra n-íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc nhËp khÈu. - NhËp khÈu t¹o thuËn lîi cho viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµm ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng, chñng lo¹i, mÉu m·, chÊt l-îng, quy c¸ch, cho phÐp tho¶ m·n h¬n nhu cÇu trong n-íc. §Ó ph¸t huy vai trß cña ho¹t ®éng nhËp khÈu cÇn ph¶i: - Më réng sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo c¸c ho¹t ®éng d-íi sù qu¶n lý cña nhµ n-íc. - Coi träng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi trong ho¹t ®éng nhËp khÈu, nghÜa lµ kh«ng chØ ch¹y theo môc ®Ých lîi nhuËn mµ bá qua môc ®Ých kinh tÕ x· héi. - §¶m b¶o nguyªn t¾c ngo¹i th-¬ng vµ quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi. Trong ho¹t ®éng cÇn ph¶i chó ý t¹o uy tÝn vµ kh«ng chØ víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ víi c¸c n-íc kh¸c trªn thÕ gíi trªn c¬ së t«n träng, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT 3. C¸c h×nh thøc nhËp khÈu: 3.1. NhËp khÈu uû th¸c. NhËp khÈu uû th¸c lµ ho¹t ®éng nhËp khÈu h×nh thµnh gi÷a mét doanh nghiÖp trong n-íc cã vèn ngo¹i tÖ riªng vµ cã nhu cÇu nhËp khÈu mét sè lo¹i hµng ho¸ nh-ng kh«ng cã quyÒn tham gia xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp ®· uû th¸c cho doanh nghiÖp cã chøc n¨ng trùc tiÕp giao dÞch ngo¹i th-¬ng tiÕn hµnh nhËp khÈu theo yªu cÇu cña m×nh. Bªn nhËn uû th¸c ®-îc h-ëng phÇn tr¨m thï lao do hai bªn tho¶ thuËn gäi lµ phÝ uû th¸c. Trong ho¹t ®éng nhËp khÈu nµy, doanh nghiÖp nhËn uû th¸c kh«ng ph¶i bá vèn, kh«ng ph¶i xin h¹n ng¹ch, kh«ng ph¶i nghiªn cøu thÞ tr-êng tiªu thô hµng nhËp khÈu mµ chØ ®øng ra ®¹i diÖn cho bªn uû th¸c ®Ó t×m c¸ch giao dÞch víi b¹n hµng n-íc ngoµi khi cã tæn thÊt ph¸t sinh. Khi nhËn uû th¸c th× doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu (nhËn uû th¸c) ph¶i lËp hai hîp ®ång: + Mét hîp ®ång nua b¸n hµng ho¸ víi n-íc ngo¹i gäi lµ hîp ®ång ngo¹i th-¬ng. + Mét hîp ®ång gi÷a hai bªn uû th¸c vµ bªn nhËn uû th¸c ®-îc gäi lµ hîp ®ång néi th-¬ng. Khi tiÕn hµng nhËn uû th¸c th× ®¹i diÖn c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu chØ ®-îc tÝnh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu chø kh«ng ®-îc tÝnh doanh sè, kh«ng ph¶i tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT). LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT 3.2. NhËp khÈu t¸i xuÊt. Lµ ho¹t ®éng nhËp hµng nh-ng kh«ng ph¶i ®Ó tiªu dïng trong n-íc mµ ®Ó xuÊt khÈu sang n-íc thø ba nµo ®ã nh»m thu lîi nhuËn. Nh-ng hµng ho¸ nhËp khÈu vÒ nµy kh«ng ®-îc qua xö lý hay chÕ biÕn ë n-íc t¸i xuÊt. Nh- vËy nhËp t¸i xuÊt lu«n thu hót cïng ba n-íc tham gia lµ n-íc nhËp khÈu, n-íc t¸i xuÊt vµ n-íc xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng nhËp khÈu t¸i xuÊt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + Doanh nghiÖp t¸i xuÊt ph¶i tÝnh to¸n chi phÝ, ghÐp mèi b¹n hµng nhËp vµ b¹n hµng xuÊt, ®¶m b¶o sao cho cã thÓ thu ®-îc sè tiÒn lín h¬n tæng chi phÝ ®· bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng. + Doanh nghiÖp n-íc t¸i xuÊt ph¶i lËp hai hîp ®ång: mét hîp ®ång xuÊt khÈu vµ mét hîp ®ång nhËp khÈu, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, hîp ®ång nhËp khÈu lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu; kh«ng ph¶i chÞu thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®èi víi mÆt hµng kinh doanh nh-ng ph¶i chÞu thuÕ VAT. + Doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp ®-îc tÝnh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, doanh sè tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu. + Hµng ho¸ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chuyÓn qua n-íc t¸i xuÊt mµ cã thÓ ®-îc chuyÓn th¼ng tõ n-íc xuÊt khÈu sang n-íc nhËp khÈu (n-íc thø ba) cßn gäi lµ ph-¬ng thøc chuyÓn khÈu nh-ng tiÒn tr¶ ph¶i lu«n do ng-êi t¸i xuÊt thu cña ng-êi nhËp khÈu, chØ gi÷ l¹i LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT phÇn chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn xuÊt khÈu vµ sè tiÒn nhËp khÈu. Ngoµi ra nhiÒu khi ng-êi t¸i xuÊt cßn thu ®ùoc nhiÒu lîi tøc vÒ tiÒn hµng do thu nhanh tr¶ chËm. §Ó ®¶m b¶o thanh to¸n, hîp ®ång t¸i xuÊt th-êng dïng th- tÝn dông gi¸p l-ng ( Back to Back L/C). 3.3. NhËp khÈu ®æi hµng. NhËp khÈu ®æi hµng cïng víi trao ®æi bï trõ lµ hai nghiÖp vô chñ yÕu cña bu«n b¸n ®èi l-u. Nã lµ h×nh thøc nhËp khÈu g¾n liÒn víi xuÊt khÈu, thanh to¸n ë ®©y kh«ng ph¶i b»ng tiÒn mµ b»ng hµng ho¸. Môc ®Ých ë ®©y kh«ng ph¶i thu l·i tõ ho¹t ®éng nhËp khÈu mµ cßn nh»m ®Ó xuÊt ®-îc hµng ho¸, thu l·i tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng nhËp khÈu ®æi hµng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + Ho¹t ®éng nµy rÊt cã lîi bëi cïng mét hîp ®ång mµ cã thÓ tiÕn hµnh cïng ®ång thêi ho¹t ®éng nhËp vµ xuÊt, do ®ã cã thÓ thu l·i tõ c¶ hai ho¹t ®éng nµy. + Hµng ho¸ xuÊt nhËp t-¬ng ®-¬ng nhau vÒ mÆt gi¸ trÞ, tÝnh quý hiÕm, gi¸ c¶ vµ ®iÒu kiÖn giao hµng. + B¹n hµng b¸n còng lµ b¹n hµng mua. + Doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp ®-îc tÝnh c¶ kim ng¹ch nhËp vµ kim ng¹ch xuÊt, doanh sè tiªu thô trªn c¶ hµng ho¸ xuÊt vµ hµng ho¸ nhËp. + BiÖn ph¸p ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn hîp ®ång cã thÓ lµ: LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT - Dïng th- tÝn dông ®èi øng (Recipocal Letter of Credit): §©y lµ mét lo¹i L/C mµ trong néi dung cña nã cã ®iÒu chØnh quy ®Þnh: L/C nµy chØ cã hiÖu lùc khi ng-êi h-ëng më mét L/C kh¸c cã kim ng¹ch t-¬ng ®-¬ng. - Ph¹t vÒ viÖc giao thiÕu hay giao chËm. 3.4. NhËp khÈu tù doanh. Ho¹t ®éng nhËp khÈu tù doanh lµ ho¹t ®éng nhËp khÈu ®éc lËp cña mét doanh nghiÖp xuÊt khÈu trùc tiÕp trªn c¬ së nghiªn cøu thÞ tr-êng trong n-íc vµ ngoµi n-íc, tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p cña quèc gia còng nh- quèc tÕ. Ho¹t ®éng nhËp khÈu tù doanh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + Doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. V× thÕ nã ®ßi hái ph¶i cã sù xem xÐt kü l-ìng mäi vÊn ®Ò tõ kh©u nghiªn cøu thÞ tr-êng ®Çu vµo, ®Çu ra cho ®Õn viÖc ký kÕt thùc hiÖn hîp ®ång, b¸n hµng thu tiÒn vÒ... Trong hîp ®ång nµy, doanh nghiÖp ph¶i tù bá vèn vµ ph¶i c©n nh¾c c¸c kho¶n thu chi ®Ó ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i. + Khi nhËp khÈu tù doanh, doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®-îc tÝnh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ khi tiªu thô hµng ho¸ th× ®-îc tÝnh doanh sè vµ chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT). LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT + Th«ng th-êng doanh nghiÖp chØ cÇn lËp mét hîp ®ång ngo¹i th-¬ng ®Ó giao dÞch víi bªn n-íc ngoµi. Cßn c¸c hîp ®ång b¸n hµng trong n-íc th× sau khi hµng vÒ sÏ lËp sau hoÆc b¸n víi h×nh thøc kh¸c nh- b¸n bu«n. 3.5. NhËp khÈu liªn doanh. Lµ ho¹t ®éng nhËp khÈu hµng ho¸ trªn c¬ së liªn kÕt kinh tÕ mét c¸ch tù nguyÖn gi÷a c¸c doanh nghiÖp (trong ®ã cã Ýt nhÊt mét doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp) phèi hîp cïng nhau ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch vµ ®Ò ra c¸c chñ tr-¬ng, biÖn ph¸p cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nhËp khÈu, thóc ®Èy ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn theo h-íng cã lîi nhÊt cho c¶ hai bªn (c¸c bªn) cïng ph©n chia lç l·i tuú theo tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn. Ho¹t ®éng nhËp khÈu liªn doanh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + So víi nhËp khÈu tù doanh th× ë lo¹i h×nh nµy c¸c doanh nghiÖp Ýt chÞu rñi ro h¬n bëi v× mçi doanh nghiÖp tham gia liªn doanh chØ ph¶i gãp mét phÇn vèn nhÊt ®Þnh. QuyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn chØ ®-îc ph©n bæ dùa trªn phÇn vèn gãp ®ã. Rñi ro (nÕu cã) sÏ ®-îc san sÎ cho c¸c bªn vµ nh- thÕ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ph¶i chÞu phÇn rñi ro Ýt h¬n. ViÖc ph©n chia chi phÝ, lç l·i sÏ ®-îc dùa trªn phÇn vèn gãp vµ c¸c tho¶ thuËn gi÷a c¸c n-íc víi nhau. + Trong nhËp khÈu liªn doanh, doanh nghiÖp ®øng ra nhËp khÈu sÏ ®-îc tÝnh kim ng¹ch nhËp khÈu, nh-ng LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT khi tiªu thô hµng ho¸ th× ®-îc tÝnh doanh sè trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp theo tû lÖ vèn gãp cña m×nh ®ång thêi chÞu mäi kho¶n thuÕ trªn phÇn doanh sè ®ã. + Doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp ph¶i lËp ra hai hîp ®ång: - Mét hîp ®ång ngo¹i th-¬ng mua hµng víi n-íc ngoµi. - Mét hîp ®ång liªn doanh víi doanh nghiÖp kh¸c (kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i Nhµ n-íc). Sù ph©n chia nh- trªn ®©y lµ c¨n cø vµo chñ thÓ cña ho¹t ®éng nhËp khÈu. NÕu quan t©m ®Õn h×nh thøc thanh to¸n trong ho¹t ®éng nµy th× cã thÓ lµ mua b¸n thanh to¸n b»ng hµng. Mua b¸n tiÒn-hµng lµ c¸ch th«ng th-êng, truyÒn thèng. Thanh to¸n b»ng hµng (cßn gäi lµ bu«n b¸n ®èi l-u) lµ mét h×nh thøc cßn t-¬ng ®èi míi mÎ víi chóng ta vµ trong ph¹m vi ë ®©y còng nªn t×m hiÓu h×nh thøc nµy. 3.6. Mét sè h×nh thøc kh¸c. + T¹m xuÊt t¸i nhËp (qua gia c«ng söa ch÷a ë n-íc ngoµi). + NhËn nguyªn vËt liÖu, giao s¶n phÈm gia c«ng quèc tÕ. + DÞch vô kiÓm tra vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ míi (thuª chuyªn gia). II. HiÖu qu¶ kinh doanh vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸. 1. HiÖu qu¶ kinh doanh. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT 1.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt hiÖu qu¶ kinh doanh. 1.1.1. Kh¸i niÖm: Cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh. Cã quan ®iÓm cho r»ng: "HiÖu qu¶ s¶n xuÊt diÔn ra khi x· héi kh«ng thÓ t¨ng s¶n l-îng cña mét l-îng hµng ho¸ mµ kh«ng c¾t gi¶m s¶n l-îng cña mét lo¹i hµng ho¸ kh¸c. Mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ n»m trong giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nã". Thùc chÊt quan ®iÓm nµy ®· ®Ò cËp tíi khÝa c¹nh ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Trªn gãc ®é nµy râ rµng ph©n bæ c¸c nguån lùc kinh tÕ sao cho ®¹t ®-îc viÖc sö dông mäi nguån lùc trªn ®-êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt lµm cho nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ vµ râ rµng xÐt trªn ph-¬ng diÖn lý thuyÕt th× ®©y lµ møc hiÖu qu¶ cao nhÊt mµ mçi nÒn kinh tÕ cã thÓ ®¹t ®-îc trªn giíi h¹n n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Mét sè nhµ qu¶n trÞ häc l¹i quan niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh ®-îc x¸c ®Þnh bëi tû sè gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®-îc vµ chi phÝ ph¶i bá ra ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®ã. Manfred Kuhn cho r»ng: TÝnh hiÖu qu¶ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy kÕt qu¶ tÝnh theo ®¬n vÞ gi¸ trÞ chia cho chi phÝ kinh doanh. Quan ®iÓm kh¸c l¹i cho r»ng: HiÖu qu¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, nã xuÊt hiÖn vµ tån t¹i tõ x· héi chiÕm h÷u n« lÖ ®Õn x· héi x· héi chñ nghÜa. HiÖu qu¶ kinh doanh thÓ hiÖn tr×nh ®é sö dông c¸c yÕu tè LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT cÇn thiÕt tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng h×nh th¸i x· héi cã quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau th× b¶n chÊt cña ph¹m trï hiÖu qu¶ vµ nh÷ng yÕu tè hîp thµnh ph¹m trï hiÖu qu¶ vËn ®éng theo nh÷ng khuynh h-íng kh¸c nhau. Trong x· héi t- b¶n, giai cÊp t- s¶n n¾m quyÒn së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ do vËy quyÒn lîi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ... ®Òu dµnh cho nhµ t- b¶n. ChÝnh v× thÕ viÖc phÊn ®Êu t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh thùc chÊt lµ ®em l¹i lîi nhuËn nhiÒu h¬n n÷a cho nhµ t- b¶n nh»m n©ng cao thu nhËp cho hä, trong khi thu nhËp cña ng-êi lao ®éng cã thÓ thÊp h¬n n÷a. Do vËy, viÖc t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ ®Ó phôc vô trùc tiÕp ng-êi tiªu dïng mµ ®Ó thu hót kh¸ch hµng nh»m b¸n ®-îc ngµy cµng nhiÒu h¬n vµ qua ®ã thu ®-îc lîi nhuËn lín h¬n. Trong x· héi x· héi chñ nghÜa, ph¹m trï hiÖu qu¶ vèn tån t¹i v× s¶n phÈm s¶n xuÊt x· héi s¶n xuÊt ra vÉn lµ hµng ho¸. Do c¸c tµi s¶n ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ n-íc, toµn d©n vµ tËp thÓ, h¬n n÷a môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa còng kh¸c môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. Môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa lµ ®¸p øng ®ñ nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña mäi thµnh viªn trong x· héi nªn b¶n chÊt cña ph¹m trï hiÖu qu¶ còng kh¸c víi t- b¶n chñ nghÜa. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT XÐt trªn b×nh diÖn c¸c quan ®iÓm kinh tÕ häc kh¸c nhau còng cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ hiÓu nh- thÕ nµo vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh. - Nhµ kinh tÕ häc Adam Smith cho r»ng: "HiÖu qu¶ lµ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong ho¹t ®éng kinh tÕ, lµ doanh thu tiªu thô hµng ho¸". Nh- vËy, hiÖu qu¶ ®-îc ®ång nghÜa víi chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, cã thÓ do t¨ng chi phÝ më réng sö dông nguån lùc s¶n xuÊt. NÕu cïng mét kÕt qu¶ cã hai møc chi phÝ kh¸c nhau th× theo quan ®iÓm nµy doanh nghiÖp còng ®¹t hiÖu qu¶. - Quan ®iÓm n÷a cho r»ng: "HiÖu qu¶ kinh doanh lµ tû lÖ so s¸nh t-¬ng ®èi gi÷a kÕt qu¶ vµ chi phÝ ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®ã. ¦u ®iÓm cña quan ®iÓm nµy lµ ph¶n ¸nh ®-îc mèi quan hÖ b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tuy nhiªn ch-a biÓu hiÖn ®-îc t-¬ng quan vÒ l-îng vµ chÊt gi÷a kÕt qu¶ vµ ch-a ph¶n ¸nh ®-îc hÕt møc ®é chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ nµy. - Quan ®iÓm kh¸c n÷a l¹i cho r»ng: "HiÖu qu¶ kinh doanh lµ møc ®é tho¶ m·n yªu cÇu cña quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa x· héi cho r»ng quü tiªu dïng víi ý nghÜa lµ chØ tiªu ®¹i diÖn cho møc sèng cña mäi ng-êi trong c¸c doanh nghiÖp lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh doanh". Quan ®iÓm nµy cã -u ®iÓm lµ ®· b¸m s¸t môc tiªu cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa lµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng-êi d©n. Nh-ng khã kh¨n ë LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT ®©y lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó ®o l-êng thÓ hiÖn t- t-ëng ®Þnh h-íng ®ã. Tõ c¸c quan ®iÓm trªn cã thÓ hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t hiÖu qu¶ kinh doanh lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc (nh©n tµi, vËt lùc, tiÒn vèn...) ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu x¸c ®Þnh. Tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc chØ cã thÓ ®-îc ®¸nh gia trong mèi quan hÖ víi kÕt qu¶ t¹o ra ®Ó xem xÐt xem víi mçi sù hao phÝ nguån lùc x¸c ®Þnh cã thÓ t¹o ra ë møc ®é nµo. V× vËy, cã thÓ m« t¶ hiÖu qu¶ kinh doanh b»ng c¸c c«ng thøc chung nhÊt sau ®©y: K H = C Trong ®ã: H: HiÖu qu¶ kinh doanh K: KÕt qu¶ ®¹t ®-îc C: Hao phÝ nguån lùc cÇn thiÕt g¾n víi kÕt qu¶ ®ã. HiÖu qu¶ kinh doanh theo kh¸i niÖm réng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng lîi Ých ®¹t ®-îc tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Nh- vËy cÇn ph©n ®Þnh sù kh¸c nhau vµ mèi liªn hÖ gi÷a "kÕt qu¶" vµ "hiÖu qu¶". BÊt kú hµnh ®éng nµo cña con ng-êi nãi chung vµ trong kinh doanh nãi riªng ®Òu mong muèn ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ h÷u Ých cô thÓ nµo ®ã, kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong kinh doanh mµ cô thÓ lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, ph©n phèi l-u th«ng míi chØ ®¸p øng ®-îc LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT phÇn nµo tiªu dïng cña c¸ nh©n vµ x· héi. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®ã ®-îc t¹o ra ë møc ®é nµo, víi gi¸ nµo lµ vÊn ®Ò cÇn xem xÐt v× nã ph¶n ¸nh chÊt l-îng cña ho¹t ®éng t¹o ra kÕt qu¶. MÆt kh¸c nhu cÇu tiªu dïng cña con ng-êi bao giê còng cã xu h-íng lín h¬n kh¶ n¨ng t¹o ra s¶n phÈm ®-îc nhiÒu nhÊt. V× vËy nªn khi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh tøc lµ ®¸nh gi¸ chÊt l-îng cña ho¹t ®éng kinh doanh t¹o ra kÕt qu¶ mµ nã cã ®-îc. Nh- vËy, hiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét ®¹i l-îng so s¸nh: So s¸nh gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu ra, so s¸nh gi÷a chi phÝ kinh doanh bá ra vµ kÕt qu¶ kinh doanh thu ®-îc. §øng trªn gãc ®é x· héi, chi phÝ xem xÐt ph¶i lµ chi phÝ x· héi, do cã sù kÕt hîp cña c¸c yÕu tè lao ®éng, t- liÖu lao ®éng vµ ®èi t-îng lao ®éng theo mét t-¬ng quan c¶ vÒ l-îng vµ chÊt trong qu¸ tr×nh kinh doanh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn cho tiªu dïng.... Tãm l¹i, hiÖu qu¶ kinh doanh ph¶n ¸nh mÆt chÊt l-îng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, tr×nh ®é nguån lùc s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp trong sù vËn ®éng kh«ng ngõng cña c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng phô thuéc vµo tèc ®é biÕn ®éng cña tõng nh©n tè. 1.1.2. B¶n chÊt. Tõ kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ nªu ë trªn ®· kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh doanh lµ ph¶n ¸nh ®-îc tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT ®Ó ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi vµ nã chÝnh lµ hiÖu qu¶ cña lao ®éng x· héi ®-îc x¸c ®Þnh trong mèi t-¬ng quan gi÷a l-îng kÕt qu¶ h÷u Ých cuèi cïng thu ®-îc víi l-îng hao phÝ lao ®éng x· héi bá ra. HiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i ®-îc xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ kh«ng gian vµ thêi qian, c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng. VÒ mÆt thêi gian, hiÖu qu¶ mµ doanh nghiÖp ®¹t ®-îc trong tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n kh«ng ®-îc lµm gi¶m sót hiÖu qu¶ cña c¸c giai ®o¹n, c¸c thêi kú, chu kú kinh doanh tiÕp theo. §iÒu ®ã ®ßi hái b¶n th©n doanh nghiÖp kh«ng ®-îc v× lîi Ých tr-íc m¾t mµ quªn ®i lîi Ých l©u dµi. Trong thùc tÕ kinh doanh, ®iÒu nµy dÔ x¶y ra khi con ng-êi khai th¸c sö dông nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr-êng vµ c¶ nguån lao ®éng. Kh«ng thÓ coi t¨ng thu gi¶m chi lµ cã hiÖu qu¶ khi gi¶m mét c¸ch tuú tiÖn, thiÕu c©n nh¾c c¸c chi phÝ c¶i t¹o m«i tr-êng, ®¶m b¶o m«i tr-êng sinh th¸i, ®Çu t- cho gi¸o dôc, ®µo t¹o nguån nh©n lùc.... HiÖu qu¶ kinh doanh chØ ®-îc coi lµ ®¹t ®-îc mét c¸ch toµn diÖn khi ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn mang l¹i hiÖu qu¶ kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn hiÖu qu¶ chung ( vÒ mÆt ®Þnh h-íng lµ t¨ng thu gi¶m chi ). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tiÕt kiÖm tèi ®a c¸c chi phÝ kinh doanh vµ khai th¸c c¸c nguån lùc s½n cã lµm sao ®¹t ®-îc kÕt qu¶ lín nhÊt. 1.2. Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT 2.1. HiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt lµ hiÖu qu¶ kinh doanh thu ®-îc tõ c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i cña tõng doanh nghiÖp kinh doanh. BiÓu hiÖn chung cña hiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt lµ lîi nhuËn mµ mçi doanh nghiÖp ®¹t ®-îc. HiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi mµ ho¹t ®éng kinh doanh ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ sù ®ãng gãp cña nã vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, tÝch luü ngo¹i tÖ, t¨ng thu cho ng©n s¸ch, gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Gi÷a hiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cã quan hÖ nh©n qu¶ vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. HiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n chØ cã thÓ ®¹t ®-îc trªn c¬ së ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiªp. Mçi doanh nghiÖp nh- mét tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ sÏ ®ãng gãp vµo hiÖu qu¶ chung cña nÒn kinh tÕ. Ng-îc l¹i, tÝnh hiÖu qu¶ cña bé m¸y kinh tÕ sÏ lµ tiÒn ®Ò tÝch cùc, lµ khung c¬ së cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®¹t kÕt qu¶ cao. §ã chÝnh lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng, gi÷a lîi Ých bé phËn víi lîi Ých tæng thÓ. TÝnh hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ xuÊt ph¸t tõ chÝnh hiÖu qu¶ cña mçi doanh nghiÖp vµ mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh tèt lµ m«i tr-êng thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng vµ ngµy mét ph¸t triÓn. LuËn v¨n tèt nghiÖp Khoa KT&KDQT V× vËy, trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh c¸c doanh nghiÖp ph¶i th-êng xuyªn quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, ®¶m b¶o lîi Ých riªng hµi hoµ víi lîi Ých chung. VÒ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc, víi vai trß ®Þnh h-íng cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ ho¹t ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt trong kh¶ n¨ng cã thÓ cña m×nh. 2.2. HiÖu qu¶ chi phÝ bé phËn vµ hiÖu qu¶ chi phÝ tæng hîp. Ho¹t ®éng cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng g¾n liÒn víi m«i tr-êng kinh doanh cña nã nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò then chèt trong kinh doanh nh-: Kinh doanh c¸i g×? Kinh doanh cho ai? Kinh doanh nh- thÕ nµo vµ chi phÝ bao nhiªu?... Mçi doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng vÒ tµi nguyªn, tr×nh ®é trang thiÕt bÞ kü thuËt, tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng, qu¶n lý kinh doanh mµ Paul Samuelson gäi ®ã lµ "hép ®en" kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. B»ng kh¶ n¨ng cña m×nh hä cung øng cho x· héi nh÷ng s¶n phÈm víi chi phÝ c¸ biÖt nhÊt ®Þnh vµ nhµ kinh doanh nµo còng muèn tiªu thô hµng ho¸ cña m×nh víi sè l-îng nhiÒu nhÊt. Tuy nhiªn, thÞ tr-êng ho¹t ®éng theo quy luËt riªng cña nã vµ mäi doanh nghiÖp khi tham gia vµo thÞ tr-êng lµ ph¶i chÊp nhËn “luËt ch¬i” ®ã. Mét trong nh÷ng quy luËt thÞ tr-êng t¸c ®éng râ nÐt nhÊt ®Õn c¸c chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ lµ quy luËt gi¸ trÞ. ThÞ tr-êng chØ chÊp