Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN Lêi nãi ®Çu Thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi IX cña §¶ng, trong ba n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi níc ta ®· cã bíc ph¸t triÓn míi, toµn diÖn h¬n vµ v÷ng ch¾c h¬n so víi thêi kú tríc ®ã. Kinh tÕ ®· l¾ng l¹i ®µ t¨ng trëng víi tèc ®é t¨ng trëng cao h¬n n¨m tríc. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ dÞch vô ®Òu ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng cao, nhÊt lµ khu vùc ngoµi nhµ níc do t¸c ®éng tÝch cùc cña luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t níc ngoµi vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña nhµ níc. Nhê ®ã thu nhËp vµ ®êi sèng c¸c tÇng líp d©n c tiÕp tôc ®îc c¶i thiÖn theo híng t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh h¬n c¸c thêi kú tríc ®ã. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh Mçi ngêi lao ®éng khi lµm viÖc ®Òu mong muèn ®¹t ®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao ®Ó cã ®îc thu nhËp cao, ®¶m b¶o nhu cÇu cho cuéc sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thu nhËp cña ngêi lao ®éng ®· ®îc t¨ng cao, do vËy trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ viÖc ph©n chia thu nhËp lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa to lín. §ã lµ lý do em lùa chän ®Ò tµi nµy Víi nh÷ng ý nghÜa ®· ®Ò cËp ë trªn, ®ßi hái mçi c¸ nh©n lµ chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ ph¶i nhËn thøc 1 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ®óng vÒ vÊn ®Ò ph©n phèi do ®ã chóng ta h·y ®i lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I. Lý luËn chung vÒ ph©n phèi Tríc hÕt chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu thÕ nµo lµ ph©n phèi “Ph©n phèi lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi vµ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n vµ nã ®îc thùc hiÖn díi c¸c h×nh th¸i, ph©n phèi hiÖn vËt vµ ph©n phèi díi h×nh th¸i gi¸ trÞ” 1. Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c- LªNin M¸c LªNin cho r»ng ph©n phèi lµ vÊn ®Ò réng lín liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v¨n ho¸ x· héi…cña nhµ níc vµ cña nh©n d©n lao ®éng. §èi víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, b¶n chÊt cña ph¬ng thøc ph©n phèi lµ bÊt c«ng vµ nã dùa trªn c¬ së quan hÖ bãc lét cña giai cÊp t s¶n víi ngêi lao ®éng, M¸c vµ Anghen ®· v¹ch trÇn b¶n chÊt vµ phª ph¸n ph- ¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. §ång thêi trong qu¸ tr×nh ®ã, Mac vµ Anghen ®· nªu lªn quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ph©n phèi. Lý luËn ph©n phèi cña Mac vµ Anghen ®· thËt sù ®Æt nÒn mãng vµ lµ khëi nguyªn cho lý luËn ph©n phèi thu nhËp trong chñ nghia x· héi. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Nga, dùa trªn c¬ së kÕ thõa t tëng cña M¸c vµ Anghen, Lªnin ®· lµm râ h¬n vµ cô thÓ ho¸ c¸c quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c ph©n phèi trong chñ nghÜa x· héi. Theo Lª Nin ®Ó x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc th× nhiÖm vô cã ý nghÜa träng ®¹i h¬n c¶ x©y dùng kinh tÕ . Trong nhiÖm vô ®ã, nÕu nhµ níc kh«ng tiÕn hµnh kiÓm kª, kiÓm so¸t toµn diÖn ®èi víi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi c¸c s¶n phÈm th× chÝnh quyÒn cña nh÷ng ngêi lao ®éng, nÒn 2 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN tù do cña hä sÏ kh«ng thÓ nµo duy tr× ®îc vµ nhÊt ®Þnh hä sÏ ph¶i sèng trë l¹i díi ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa t b¶n. Lý luËn vÒ ph©n phèi cña M¸c vµ Anghen ®îc thÓ hiÖn ë c¸c luËn ®iÓm 1.1. Ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®Ó t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc x· héi c«ng b»ng v¨n minh Ph©n phèi thu nhËp quèc d©n nh thÕ nµo kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò tÝnh to¸n ®¬n thuÇn hay vÊn ®Ò thèng kª mµ chÝnh lµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong lÜnh vùc ph©n phèi lµ biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Trong x· héi cã giai cÊp, vÊn ®Ò ph©n phèi quyÕt ®Þnh møc sèng chªnh lÖch gi÷a giai cÊp kh¸c nhau. Díi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vÊn ®Ò ph©n phèi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi ®êi sèng nh©n d©n lao ®éng. Ph¬ng thøc ph©n phèi thu nhËp quèc d©n díi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa lµ do chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nã nh»m phôc vô sù lµm giµu cña chñ nghÜa t b¶n, ph¬ng thøc ph©n phèi thu nhËp quèc d©n díi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa lµ do chÕ ®é së h÷u c«ng céng x· héi chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nã nh»m b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng víi tèc ®é cao vµ trªn c¬ së ®ã kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n lao ®éng. ViÖc ph©n phèi vµ sö dông thu nhËp quèc d©n trong x· héi chñ nghÜa nh»m phôc vô lîi Ých cho toµn x· héi cô thÓ. B¶o ®¶m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa - B¶o ®¶m nh÷ng tû lÖ cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ theo yªu cÇu cña quy luËt ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch c©n ®èi nÒn kinh tÕ quèc d©n, b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng víi tèc ®é cao - T¹o kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ thêng xuyªn t¨ng lªn cña toµn x· héi theo yªu cÇu cña quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa x· héi - Cñng cè ®éc lËp vÒ kinh tÕ t¨ng cêng kh¶ n¨ng quèc phßng cña ®Êt níc 3 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN Nhng kh«ng ph¶i toµn bé thu nhËp quèc d©n ®Òu ®em chia hÕt cho c¸c thµnh viªn trong x· héi mµ ph¶i dµnh mét phÇn thÝch ®¸ng vµo viÖc më réng s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp c«ng Ých. ViÖc ph©n phèi thu nhËp quèc d©n ®îc tiÕn hµnh b»ng nhiÒu lÇn ph©n phèi, ph©n phèi lÇn ®Çu vµ ph©n phèi l¹i Ph©n phèi lÇn ®Çu díi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa lµ viÖc ph©n phèi thu nhËp quèc d©n thµnh nh÷ng h×nh thøc thu nhËp cña c«ng nh©n viªn chøc c«ng t¸c trong nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ díi h×nh thøc thu nhËp thuÇn tuý ®îc ®Ó l¹i díi h×nh thøc lîi nhuËn,vµ mét phÇn n÷a lµ thu nhËp thuÇn tuý ®îc tËp trung vµo ng©n s¸ch nhµ níc díi h×nh thøc thu nhËp quèc doanh tiÒn trÝch lîi nhuËn, tiÒn trÝch bá vµo quü b¶o hiÓm…Díi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa nhµ níc co tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi lÇn ®Çu v× nhµ níc lµ ngêi thay mÆt cho nh©n d©n lµm chñ c¸c t liÖu s¶n xuÊt thuéc së h÷u toµn d©n. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kh¸c nhau gi÷a nhµ níc t s¶n víi nhµ níc x· héi chñ nghÜa. Sau khi ph©n phèi lÇn ®Çu ®îc tiÕn hµnh trong khu vùc s¶n xuÊt,thu nhËp quèc d©n cßn ®îc ph©n phèi l¹i.Qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i ®îc tiÕn hµnh b»ng ba con ®êng sau: - Ng©n nµ níc hay nãi chung lµ toµn bé hÖ thèng tµi chÝnh cña nhµ níc bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña c¬ quan ng©n hµng vµ tµi chÝnh - Lµ hÖ thèng gi¸ c¶ hµng ho¸ t liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng - Lµ sù chi tiªu c«ng Ých cña nh÷ng ngêi lao ®éng Trong chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n kh«ng ph¶i lµ bßn rót thu nhËp cña ngêi lao ®éng ®Ó phôc vô bé m¸y quan liªu cång kÒnh, ho¹t ®éng th- ¬ng nghiÖp ®Òu ch¹y theo lîi nhuËn b»ng c¸ch bãc lét. Qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh t¨ng thªm quü tiªu dïng cña ngêi lao ®éng b»ng c¸ch t¨ng c¸c quü tiªu dïng c«ng céng, viÖc t¨ng quü tiªu dïng c«ng céng nµy chñ yÕu dùa vµo thu nhËp cña nhµ níc qua ph©n phèi l¹i lÇn ®Çu nh lîi nhuËn do xÝ nghiÖp nép cho nhµ níc, thu nhËp quèc doanh… chø kh«ng ph¶i chñ yÕu dùa vµo thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp cña ngêi lao ®éng nh t b¶n chñ nghÜa. Díi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, sù ®ãng gãp cña nh©n d©n lao ®éng b»ng thu nhËp lÇn ®Çu cña m×nh ngµy cµng 4 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN gi¶m vµ chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. Trong bíc ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é, do cßn cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cßn nhiÒu giai cÊp nªn ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n cßn nhiÒu h¹n chÕ thu nhËp cña giai cÊp bãc lét ®Ó gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ t¨ng møc tiªu dïng cña nh©n d©n. Do ®ã qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n trong x· héi x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng møc thu nhËp cña ngêi lao ®éng. Do ®ã míi cã ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña §¶ng vµ nhµ níc ®Ò ra. 1.2. Chñ nghÜa M¸c-Lª nin kh¼ng ®Þnh ph©n phèi l¹i kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn tîng c« lËp mµ lµ mét kh©u trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi bao gåm 4 kh©u: S¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng cña c¶i vËt chÊt, ph©n phèi lµ mét qu¸ m¾t xÝch trung gian trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, s¶n xuÊt bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Quy m«, c¬ cÊu vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt quy m« vµ c¬ cÊu cña ph©n phèi. S¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, cßn ph©n phèi trao ®æi vµ tiªu dïng phô thuéc vµo s¶n xuÊt, do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh nhng nã l¹i cã t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt . Anghen nãi: “Ph©n phèi kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét kÕt qu¶ tiªu cùc cña s¶n xuÊt vµ cña trao ®æi, ®Õn lît nã, nã còng t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi” Quan hÖ ph©n phèi cã tÝnh chÊt cô thÓ. Mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cã mét quan hÖ ph©n phèi riªng, thÝch hîp víi tÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.Lich sö x· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®ã còng cã nhiÒu ph¬ng thøc ph©n phèi kh¸c nhau. Quan hÖ ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt tríc hÕt lµ quan hÖ chiÕm h÷u t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Trong x· héi cã giai cÊp, giai cÊp nµo n¾m ®îc t liÖu s¶n xuÊt th× cã quyÒn chi phèi quan hÖ ph©n phèi theo quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng n«ng Ph©n phèi vµ trao ®æi cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, trao ®æi lµ tiÕp tôc cña ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng, ph©n phèi ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc gi¸ trÞ. Ngêi nhËn ®îc thu nhËp tiÒn tÖ ®ã sÏ lµm biÕn thµnh thu nhËp thùc tÕ b»ng viÖc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng. Víi mét thu nhËp danh nghÜa nhÊt ®Þnh sÏ chuyÓn thµnh khèi lîng hµng 5 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô lín hay nhá tuú thuéc vµo gi¸ c¶ thÞ trêng. §ã chÝnh lµ ph©n phèi Ph©n phèi cßn cã quan hÖ mËt thiÕt víi tiªu dïng. ViÖc t¨ng hay gi¶m s¶n phÈm ph©n phèi ®Òu cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn møc ®é tiªu dïng. Ngîc l¹i c¬ cÊu, ph¬ng thøc, tr×nh ®é cña ngêi tiªu dïng cã t¸c ®éng thóc ®Èy hoÆc lµm k×m h·m sù t¨ng trëng cña ph©n phèi Ph©n phèi lµ mét kh©u ®éc lËp t¬ng ®èi trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nã lu«n cã t¸c ®éng qua l¹i mét c¸ch biÖn chøng víi c¸c kh©u kh¸c cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi 1.3. Ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt do quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh C¸c M¸c ®· nhiÒu lÇn nªu râ quan hÖ ph©n phèi còng bao hµm trong ph¹m vi quan hÖ s¶n xuÊt:… “ C¸c quan hÖ ph©n phèi vÒ thùc chÊt còng ®ång nhÊt víi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt Êy, thµnh thö c¶ hai ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt lÞch sö nhÊt thêi Êy”. Theo Anghen th×: “ Trªn nh÷ng nÐt chñ yÕu cña nã, sù ph©n phèi trong mçi trêng hîp ®Òu lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong mét x· héi nhÊt ®Þnh. Ph©n phèi ®îc hiÓu theo nghÜa réng vµ nghÜa hÑp, ph©n phèi theo nghÜa réng lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi, nã bao gåm ph©n phèi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ ph©n phèi t liÖu tiªu dïng. Ph©n phèi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, nã cã tríc s¶n xuÊt ®ång thêi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tríc khi s¶n xuÊt, cÇn ph¶i ph©n phèi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cho c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau. Kh«ng cã sù ph©n phèi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt ph©n phèi t liÖu tiªu dïng. C¸c M¸c ®· chØ râ: “ BÊt kú mét ph©n phèi nµo vÒ t liÖu tiªu dïng còng chØ lµ hËu qu¶ cña sù ph©n phèi chÝnh ngay nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt…”. C¬ së cña quan hÖ ph©n phèi lµ quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ trao ®æi ho¹t ®éng cho nhau. Khi lùc lîng s¶n xuÊt biÕn ®æi vµ do ®ã quan hÖ s¶n xuÊt biÕn ®æi th× quan hÖ ph©n phèi còng biÕn ®æi. Theo C¸c m¸c, mçi mét h×nh th¸i ph©n phèi ®Òu biÕn ®æi cïng mét lóc víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi h×nh th¸i ph©n phèi Êy vµ ®Î ra h×nh th¸i ph©n phèi Êy C¸c M¸c chØ râ: “ Ph¬ng thøc tham gia nhÊt ®Þnh vµo s¶n xuÊt quy ®Þnh h×nh th¸i theo ®ã ngêi ta tham dù vµo ph©n phèi”. 6 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN Ph©n phèi lµ h×nh thøc thùc hiÖn c¶ vÒ mÆt kinh tÕ cña quan hÖ së h÷u vµ quan hÖ tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt, 1.4. S¬ ®å ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi cña C¸c M¸c Trong x· héi chñ nghÜa, nh©n d©n lao ®éng lµm chñ t liÖu s¶n xuÊt lµm chñ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi. Toµn bé s¶n phÈm thuéc vÒ x· héi nªn nã ®îc ph©n phèi v× lîi Ých cña toµn x· héi, nh»m tho¶ m·n ngµy cµng cao h¬n nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n. Tuy nhiªn toµn bé s¶n phÈm x· héi kh«ng ph¶i ph©n phèi hÕt cho tiªu dïng c¸ nh©. M¸c ®· v¹ch ra s¬ ®å ph©n phèi toµn bé s¶n phÈm x· héi nh sau Tríc hÕt dµnh cho c¸c kho¶n - PhÇn thay thÕ nh÷ng tuw liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - PhÇn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng - PhÇn dù tr÷ ®Ó ®Ò phßng bÊt tr¾c cã biÕn cè bÊt ngê: chiÕn tranh, thiªn tai… Nh÷ng kho¶n trªn lµ nhu cÇu tÊt yÕu vÒ kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt më réng x· héi chñ nghÜa ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét nhµ níc ®éc lËp tù chñ. PhÇn cßn l¹i dµnh cho tiªu dïng nhng tríc khi ph©n phèi cho c¸ nh©n ph¶i khÊu trö. - PhÇn ®Ó chi phÝ vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ quèc phßng. - PhÇn ®Ó më réng c¸c sù nghiÖp phóc lîi c«ng céng nh trêng häc, c¬ së y tÕ, v¨n hoa, thÓ dôc thÓ thao.(X· héi cµng ph¸t triÓn th× c¸c kho¶n nµy cµng t¨ng) - PhÇn ®Ó nu«i dìng nh÷ng ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng Sau ®ã sè s¶n phÈm cßn l¹i ®îc ®em ph©n phèi trùc tiÕp cho tiªu dïng c¸ nh©n vµ ngêi lao ®éng. Môc ®Ých cña quü tiªu dïng nh»m n¨ng cao ®êi sèng cña x· héi vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Quü tÝch luü lµ ph©n phèi gi¸ trÞ trong thu nhËp quèc d©n x· héi chñ nghÜa dïng ®Ó më réng vµ c¶i tiÕn s¶n xuÊt, x©y dùng c¸c quü dù tr÷ vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ x· héi kh«ng cã quü tÝch luü th× s¶n xuÊt kh«ng më réng ®îc do ®ã x· héi kh«ng ph¸t triÓn ®îc. Quü tÝch luü gåm mét bé phËn lín dïng ®Ó më réng s¶n xuÊt, mét bé phËn n÷a dïng lµm quü b¶o hiÓm x· héi hoÆc quü dù tr÷ 7 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ®Ò phßng s¶n xuÊt bÞ gi¸n ®o¹n do thiªn tai bÊt ngê hoÆc do c¸c nguyªn nh©n kh¸c. Môc ®Ých cña quü tÝch luü lµ t¨ng thªm vèn cè ®Þnh s¶n xuÊt, vèn lu ®éng s¶n xuÊt, vèn lu©n chuyÓn, vèn dù tr÷ vµ c¸c vèn kh«ng s¶n xuÊt nh bÖnh viÖn, trêng häc… Vèn tÝch luü cña x· héi bao gåm vèn tÝch luü n»m trong ng©n s¸ch nhµ níc trong quü hîp t¸c x· vµ c¶ trong mçi hé n«ng d©n( phÇn thu nhËp ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ thu nhËp nhµ ë) S¬ ®å ph©n phèi nªu trªn cña C¸c M¸c lµ s¬ ®å ph©n phèi ë tÇm vÜ m«, v¹ch râ kh¸i qu¸t viÖc ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi. Nã võa ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng, võa ®¶m b¶o nhu cÇu chung cña x· héi vµ cña c¸ nh©n còng nh sù tiÕn bé x· héi. 1.5. Lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cña C¸c M¸c Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph©n phèi trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn c¬ së së h÷u c«ng céng vÒ tuw liÖu s¶n xuÊt hoÆc hîp t¸c x· cæ phÇn mµ phÇn gãp vèn cña c¸c thµnh viªn b»ng nhau. Khi nghieen cøu nguyªn t¾c cña chñ nghÜa Mac ®· chØ ra r»ng, gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra ®îc ph©n chia cho c¸c giai cÊp dùa vµo sù ®ãng gãp cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt: Mét bé phËn ®îc ph©n phèi cho ngêi së h÷u søc lao ®éng theo gi¸ trÞ së h÷u søc lao ®éng, mét bé phËn kh¸c ®îc ph©n phèi cho ngêi së h÷u tuw liÖu s¶n xuÊt. Gi¸ trÞ míi ®îc ph©n thµnh tiÒn c«ng, lîi nhuËn, lîi tøc vµ ®Þa t«. TiÒn c«ng lµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng vµ lµ h×nh thøc thùc hiÖn cña quyÕn së h÷u lao ®éng, lîi nhuËn lµ thu nhËp cña nhµ t b¶n vµ lµ h×nh thøc thùc hiÖn cña quyÒn chiÕm h÷u ruéng ®Êt. VÒ tiÒn c«ng, c¸c M¸c ®· ph¸t hiÖn ra nguyªn t¾c cã tÝnh phæ biÕn trong chñ nghÜa t b¶n lµ tiÒn c«ng ë møc tèi thiÓu. TiÒn c«ng lµ mét quan hÖ kinh tÕ diÔn ra t¹i khu vùc s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghieep. Theo Cac Mac: “Chi phÝ s¶n xuÊt cña lao ®éng ®¬n gi¶n quy l¹i thµnh chi phÝ sinh ho¹t cña ngêi c«ng nh©n vµ chi phÝ ®Ó tiÕp tôc duy tri gièng nßi cña anh ta. gi¸ c¶ nh÷ng chi phÝ sinh ho¹t vµ chi phÝ ®Ó tiÕp tôc gièng nßi ®ã lµ tiÒn c«ng. TiÒn c«ng ®îc quy ®Þnh nh vËy gäi lµ tiÒn c«ng tèi thiÓu” C¸c mac vµ Anghen ®· s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn nh÷ng maam mèng t tëng vÒ ph©n phèi theo lao ®éng cña chñ nghÜa x· héi kh«ng tëng vµ s¸ng t¹o ra lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cña chñ nghÜa x· héi khoa häc: Cac Mac kh¼ng 8 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ®Þnh ph¬ng thøc ph©n phèi míi: LÊy lao ®éng lµm thíc ®o ®Ó ph©n phèi. Cac m¸c ®· chØ râ trong thÓ liªn hieep cña nh÷ng ngêi lao ®éng tù do, “PhÇn t liÖu sinh ho¹t chia cho mçi ngêi s¶n xuÊt sÏ do thêi gian lao ®éng cña ngêi ®ã quyÕt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn Êy, thêi gian lao ®éng sÏ ®ãng mét vai trß hai mÆt. ViÖc ph©n phèi thêi gian lao ®éng theo mét kÕ ho¹ch x· héi sÏ quy ®Þnh mét tû lÖ ®óng ®¾n gi÷a chøc n¨ng lao ®éng kh¸c nhau vµ c¸c yªu cÇu kh¸c nhau. MÆt kh¸c thêi gian lao ®éng ®ång thêi còng dïng ®Ó ®o phÇn tham gia c¸ nh©n ngêi s¶n xuÊt vµo lao ®éng chung do ®ã c¶ c¸i phÇn tham dù cña anh ta vµo bé phËn cã thÓ sö dông cho tiªu dïng c¸ nh©n trong toµn bé s¶n phÈm.” Lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cña Cac M¸c gåm hai bé phËn: ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng, nguyªn t¾c vµ ph¬ng thøc ph©n phèi theo lao ®éng. TiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng gåm hai mÆt cã quan hÖ hÕt søc chÆt chÏ víi nhau: Mét lµ ph©n phèi theo lao ®éng lµ nguyªn t¾c ph©n phèi trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa. Hai lµ ph©n phèi theo lao ®éng ®îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u. Dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®ã C¸c M¸c ®· v¹ch ra nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph¬ng thøc ph©n phèi theo lao ®éng. Theo C¸c M¸c, chñ thÓ ph©n phèi lµ nh÷ng ngêi lao ®éng, ®èi tîng bÞ ph©n phèi lµ t liÖu tiªu dïng, tøc lµ tæng s¶n phÈm x· héi sau khi ®· trõ ®i s¸u kho¶n ph¶i khÊu trõ, c¨n cø ®Ó ph©n phèi lµ thêi gian lao ®éng, ph¬ng thøc thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng lµ phiÕu lao ®éng “Cïng mét l- îng lao ®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi díi mét h×nh thøc nµy th× anh ta nhËn trë l¹i cña x· héi díi mét h×nh thøc kh¸c”. Nh vËy thêi gian lao ®éng lµ thíc ®o khach quan cña ph©n phèi, thùc hiÖn trao ®æi ngang nhau, sù kh¸c biÖt vÒ lao ®éng, do ®ã sù kh¸c biÖt vÒ thu nhËp sÏ tån t¹i “ QuyÒn cña ngêi s¶n xuÊt lµ tû lÖ víi lao ®éng mµ ngêi ®ã ®· cung cÊp” chØ ®Õn giai ®o¹n céng s¶n chñ nghÜa míi cã thÓ thùc hiÖn “ lµm theo n¨ng lùc hëng theo nhu cÇu” 1.6. Gi¸ trÞ lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cña c¸c M¸c Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ ngay c¶ trong giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n, tøc lµ chñ nghÜa x· héi còng cha thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu cÇu vµ còng kh«ng thÓ ph©n phèi b×nh qu©n mµ chØ cã thÓ 9 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ph©n phèi lao ®éng. Lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cµng cã gi¸ trÞ rÊt quan träng C¸c M¸c coi tr×nh ®é ph¸t triÒn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ chÕ ®é së h÷u lµ do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh quan hÖ ph©n phèi. Theo C¸c M¸c,chñ nghÜa x· héi lµ nÊc thang cao h¬n chñ nghÜa t b¶n cã lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, chÕ ®é c«ng h÷u ®îc thiÕt lËp th× sù ph©n phèi t liÖu s¶n xuÊt ph¸t triÓn, chÕ ®é c«ng h÷u ®îc thiÕt lËp th× sù ph©n phèi t liÖu tiªu dïng cho c¸ nh©n tÊt yÕu ph¶i ®îc ph©n phèi theo lao ®éng. Díi chÕ ®é c«ng h÷u, mäi ngêi ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt. QuyÒn b×nh ®¼ng ®ã chØ cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh quyÒn lîi lao ®éng b×nh ®¼ng , lao ®éng trë thµnh ph¬ng tiÖn mu sinh, trë thµnh tiÒn ®Ò quan träng ®Ó thu ®îc lîi Ých kinh tÕ .Nh vËy, C¸c M¸c ®· x¸c lËp c¬ së cña mèi liªn hÖ néi t¹i gi÷a lao ®éng vµ thu nhËp, lao ®éng trë thµnh ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó nhËn ®îc thu nhËp Lý luËn ph©n phèi theo lao ®éng cña C. M¸c thõa nhËn tån t¹i sù kh¸c biÖt vÒ thu nhËp vµ phñ nhËn ph©n phèi b×nh qu©n. Nhng sù kh¸c biÖt nµy chÝnh lµ sù c«ng b»ng trong ph©n phèi mµ kh«ng ph¶i lµ chñ nghÜa b×nh qu©n. C.Mac ®· x¸c ®Þnh nguyªn t¾c ph©n phèi trong chñ nghÜa x· héi , ®ã lµ ph©n phèi theo lao ®éng. Nhng ph¬ng thøc ph©n phèi ®ã ®îc thiÕt kÕ trªn c¬ së gi¶ ®Þnh kinh tÕ hµng ho¸ ®· tiªu vong. Do ®ã, kinh tÕ s¶n phÈm lµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ , x· héi ®Ó thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng. Nhµ níc trùc tiÕp tæ chøc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm, v× thÕ viÖc ¸p dông vµo thùc tiÔn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò cô thÓ. Nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng cßn ®îc Lª Nin ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Nga. Lª Nin ®· nªu mét c¸ch râ rµng kh¸i niÖm ph©n phèi theo lao ®éng: Mét lµ ngêi nµo kh«ng lµm th× kh«ng cã ¨n, hai lµ sè l- îng lao ®éng ngang nhau th× hëng sè lîng s¶n phÈm ngang nhau. Do ®ã Lª Nin ®· ®Ò ra ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é lao ®éng nghÜa vô, th«ng qua ®ã míi thùc hiÖn ®îc ph©n phèi theo lao ®éng, v× thÕ “ai kh«ng lµm th× kh«ng ®îc ¨n”, ®ã lµ ®iÒu lÖnh thùc tiÔn cña chñ nghÜa x· héi ph¶i tæ chøc mét c¸ch thùc tÕ nh thÕ ®ã. §Ó ph©n phèi ®îc hîp lý, cÇn ph¶i tÝnh to¸n vµ ®«n ®¸o mét c¸ch chÝnh x¸c, tØ mØ nhÊt, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm nhÊt trong ph¹m vi toµn d©n, tøc lµ thùc 10 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN hiÖn chÕ ®é gi¸m s¸t vµ ®«n ®èc cña c«ng nh©n ®èi víi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm. Nh vËy, Lª Nin chØ ra r»ng trong chñ nghÜa x· héi viÖc ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng cña ngêi lao ®éng kh«ng thÓ ®îc thùc hiÖn theo chÕ ®é ph©n phèi binh qu©n.TiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng ph¶i liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau, ®ång thêi ®îc quyÕt ®Þnh ë møc hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. ¤ng phª b×nh nghiªm kh¾c viÖc biÕn thëng hiÖn vËt thµnh lèi b×nh qu©n phô thuéc vµo l¬ng vµ ®Ò xuÊt quü thêng cÇn ®îc tiÕn hµnh ph©n phèi hîp lý, nªn dïng ®Ó thëng cho nh÷ng ngêi lµm kinh tÕ cã biÓu hiÖn tinh thÇn dòng c¶m, ch¨m chØ cã tr¸ch nhiÖm, tµi giái vµ hÕt lßng trung thµnh. Nh vËy Lª Nin ®· g¾n trùc tiÕp lao ®éng víi thµnh qu¶ lao ®éng vµ n¨ng suÊt lao ®éng. Tuy vËy theo Cac Mac ph©n phèi theo lao ®éng vÒ nguyªn t¾c vÉn lµ sù b×nh ®¼ng trong khu«n khæ “ Ph¸p quyÒn t s¶n”, tøc lµ sù b×nh ®¼ng trong x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸, theo nguyªn t¾c sù trao ®æi hoµn toµn ngang gi¸. Sù b×nh ®¼ng ë ®©y ®îc hiÓu theo nghÜa quyÒn cña ngêi s¶n xuÊt lµ tû lÖ víi lao ®éng mµ ngêi Êy ®· cung cÊp, sù b×nh ®¼ng Êy cßn thiÕu sãt lµ “ Víi mét c«ng viÖc ngang nhau vµ do ®ã víi mét phÇn tham dù nh nhau vµo quü tiªu dïng cña x· héi th× trªn thùc tÕ, ngêi nµy vÉn lÜnh nhiÒu h¬n ngêi kia, ngêi nµy vÉn giµu h¬n ngêi kia. 2. Quan ®iÓm cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh Hå Chñ TÞch lµ vÞ l·nh tô cña toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam, c¶ cuéc ®êi ngêi cèng hiÕn cho c¸ch m¹ng chØ víi môc ®Ých duy nhÊt lµ níc ta ®îc ®éc lËp, mäi ngêi ®Òu hëng cuéc sèng Êm no h¹nh phóc. Sau khi gi¶i phãng MiÒn B¾c b¾t tay vµo x©y dùng chñ nghÜa x· héi , Hå ChÝ Minh rÊt quan t©m ®Õn ph©n phèi thu nhËp. Chñ tich Hå ChÝ Minh ý thøc r»ng ®¶m b¶o cho nh©n d©n ®ñ no lµ nhiÖm vô quan träng nhÊt. Nã b¾t nguån tõ ®ßi hái bøc thiÕt cña ngêi d©n do ®ã Ngêi nh¾c nhë ph¶i ®Èy m¹nh s¶n xuÊt. Ngêi nãi: “ §êi sèng vÝ nh chiÕc thuyÒn, s¶n xuÊt vÝ nh níc. Mùc níc lªn cao th× con thuyÒn cµng næi lªn cao.” Cho nªn “ C¸c cÊp bé §¶ng cÇn ph¶i thÊy hÕt kh¶ n¨ng cña ®Þa ph¬ng, nhËn râ tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®êi sèng nh©n d©n…, ®Ó cè g¾ng h¬n n÷a trong ph¸t triÓn kinh tÕ …”, ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n ph¶i ra søc s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm nhng ph¶i ph©n phèi cho c«ng b»ng hîp lý. Chñ tÞch Hå 11 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ChÝ Minh nh¾c nhë: “ S¶n xuÊt ®îc nhiÒu, ®ång thêi ph¶i ph©n phèi cho c«ng b»ng. Muèn ph©n phèi cho c«ng b»ng c¸n bé ph¶i chÝ c«ng v« t, thËm chÝ cã khi c¸n bé v× lîi Ých chung mµ ph¶i chÞu thiÖt thßi mét phÇn nµo. Chí nªn coi c¸i g× tèt th× dµnh cho m×nh, xÊu ®Ó cho ngêi kh¸c”. T tëng ph©n phèi ph¶i c«ng b»ng ®îc chñ tÞch Hå ChÝ Minh rÊt quan t©m vµ lu«n nh¾c nhë c¸n bé ®¶ng viªn, nh÷ng ngêi cã chøc cã quyÒn ph¶i ch¨m lo thùc hiÖn, ph¶i ra søc ph¶i ra søc ph¸t triÓn thùc hiÖn tiÕt kiÖm l¹i ph¶i ph©n phèi cho c«ng b»ng hîp lý, tõng bíc c¶i thiÖn ¨n, ë, häc, phôc vô søc khoÎ vµ gi¶i trÝ cña cña nh©n d©n. §Æc biÖt chó ý c¸c vïng bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, c¸c ch¸u må c«i, c¸c cô giµ yÕu, gia ®×nh th¬ng binh liÖt sü, cã c«ng víi c¸ch m¹ng. T tëng ph©n phèi c«ng b»ng hîp lý cña chñ tich Hå ChÝ Minh ®îc g¾n liÒn víi yªu cÇu ph¶i lµm tèt chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi. Hå ChÝ Minh nh¾c nhë “ QuÇn chóng rÊt th«ng c¶m víi hoµn c¶nh thiÕu hµng, quÇn chóng chØ phµn nµn viÖc ph©n phèi kh«ng c«ng b»ng, vÉn cßn mét sè c¸n bé l¹m dông chøc quyÒn, quan liªu, xa rêi quÇn chóng…”. Ngêi ®Ò nghÞ ph¶i lµm tèt c«ng t¸c lu th«ng ph©n phèi: “ Khi cã vËt t, hµng ho¸ thiÕu, mµ ph©n phèi kh«ng ®óng, th× g©y ra c¨ng th¨ng kh«ng cÇn thiÕt. Trong c«ng t¸c lu th«ng ph©n phèi cã hai ®iÒu quan träng lu«n lu«n nhí: Kh«ng sî thiÕu chØ sî kh«ng c«ng b»ng Kh«ng sî nghÌo chØ sî lßng d©n kh«ng yªn” Ngêi ®Ò nghÞ ph¶i “ Lµm ®óng nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng” Ngêi cßn nªu râ “ Ph©n phèi ph¶i theo møc lao ®éng. Lao ®éng nhiÒu ®îc ph©n phèi nhiÒu, lao ®éng Ýt ®îc ph©n phèi Ýt. Kh«ng nªn cã t×nh tr¹ng ngêi giái, ngêi kÐm, viÖc dÔ, viÖc khã còng c«ng b»ng nh nhau. §ã lµ chñ nghÜa b×nh qu©n, ph¶i tr¸nh chñ nghÜa b×nh qu©n” Hå ChÝ Minh ®· ®Ó l¹i cho chóng ta nh÷ng quan ®iÓm, t tëng c¬ b¶n vÒph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi . Nh÷ng quan ®iÓm vµ t tëng mang ®Ëm tÝnh nh©n v¨n vµ t tëng cña ngêi. 3. Quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ ph©n phèi thu nhËp §¶ng ta lu«n nhËn thøc r»ng ph©n phèi thu nhËp lµ mét néi dung quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc, liªn quan trùc tiÕp ®Õn cuéc sèng cña hµng chôc triÖu ngêi, ®Õn ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ , ®Õn æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi 12 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vµ n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ níc. §¶ng ta x¸c ®Þnh ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ph¶i trªn c¬ së sù ®ãng gãp thùc tÕ cña mçi ngêi vÒ lao ®éng, tµi n¨ng, vèn s¶n xuÊt… vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn ph©n phèi c«ng b»ng cÇn ph¶i: - Cã sù b×nh ®¼ng gi÷a ngêi gãp vèn vµ ngêi gãp søc lao ®éng trong ph©n chia kÕt qu¶ s¶n xuÊt. - Sù binh ®¼ng gi÷a ngêi gãp vèn ®îc ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt theo nguyªn t¾c ai gãp nhiÒu ®îc ph©n chia nhiÒu, ai gãp Ýt ®îc ph©n chia Ýt. - Sù b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng ®îc ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt theo nguyªn t¾c ai lµm nhiÒu, lµm tèt ®îc hëng nhiÒu, ai lµm Ýt, ai lµm háng ph¶i chÞu ph¹t, mäi ng- êi cã søc lao ®éng. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh : “ viÖc thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®ßi hái söa ®æi mét c¸ch c¨n b¶n chÕ ®é tiÒn l¬ng theo híng ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, kh¾c phôc tÝnh chÊt b×nh qu©n …, ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng g¾n chÆt víi kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ . Ph¶i thùc hiÖn ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng “ ë c¶ kh©u ph©n phèi hîp lý t liÖu s¶n xuÊt lÉn kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ë viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ngêi ®Òu cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ sö dông tèt n¨ng lùc cña m×nh”. trong qu¸ tr×nh ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt ph¶i : “thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ l¶o ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý, b¶o hé quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng”. ®©y lµ quan ®iÓm míi vÒ ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cña §¶ng ta b¾t nguån tõ môc tèi cao cña §¶ng lµ d©n giÇu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. 4. Nguyªn t¾c ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam: 4.1. Sù thèng nhÊt gi÷a hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng cña ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa 13 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN §¹i héi VIII cña §¶ng ®· ®Ò ra nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o viÖc ho¹ch ®Þnh hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi - T¨ng trëng kinh tÕ ph¶i liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng bíc vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn c¶ ë kh©u ph©n phèi hîp lý t liÖu s¶n xuÊt lÉn ë kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ lao ®éng - Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý, b¶o hé quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng KhuyÕn khÝch lµm giÇu hîp ph¸p ®i ®«i víi tÝch cùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Thu hÑp dÇn vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ møc sèng gi÷a c¸c vïng, c¸c d©n téc, tÇng líp d©n c, ®¹i héi IX nhÊn m¹nh: “ Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi híng vµo ph¸t triÓn vµ lµnh m¹nh ho¸ x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng trong ph©n phèi, t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng trong c¸c quan hÖ x· héi, khuyÕn khÝch nh©n d©n lµm giµu hîp ph¸p”. HiÖu qu¶ lµ sù vËn hµnh kinh tÕ nh»m b»ng mäi kh¶ n¨ng tho¶ m·n mäi nhu cÇu cña mäi ngêi trong ®iÒu kiÖn bÞ rµng buéc vÒ tµi nguyªn vµ kü thuËt.C«ng b»ng vÒ c¬ b¶n lµ mét kh¸i niÖm thuéc vÒ lÜnh vùc h×nh th¸i ý thøc, nã chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè nh chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, t©m lý. Do ®ã ph¶i ph©n phèi hîp lý gi÷a hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng ph©n phèi. Kh«ng ph¶i ph©n phèi thu nhËp kh«ng c«ng b»ng lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng trëng kinh tÕ mµ tr¸i l¹i sù ph©n phèi thu nhËp c«ng b»ng trªn thùc tÕ chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ . Bëi v×, thu nhËp thÊp vµ møc sèng thÊp cña phÇn lín ngêi d©n sÏ lµm cho t×nh tr¹ng dinh dìng, søc khoÎ vµ gi¸o dôc kÐm, do ®ã sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng cña hä, v× thÕ dÉn ®Õn kinh tÕ ph¸t triÓn chËm. Sù ph©n phèi thu nhËp c«ng b»ng cã t¸c dông nh mét h×nh thøc kÝch thÝch vËt chÊt vµ t©m lý ®èi víi quÇn chóng tham gia vµo ph¸t triÓn kinh tÕ .§ång thêi t¨ng thu nhËp cho ngêi nghÌo còng sÏ t¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c nhu yÕu phÈm, sù t¨ng lªn cña nhu cÇu sÏ kÝch thÝch s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh. V× thÕ, ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa kh«ng thÓ theo quan ®iÓm “ ®îc c¸i nµy th× mÊt c¸i kia” tøc lµ muèn 14 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN t¨ng trëng kinh tÕ cao th× ph¶i hy sinh c«ng b»ng, mµ ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa sù thèng nhÊt gi÷a hiÖu qu¶ c«ng b»ng lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa. Môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n nhng ®iÒu ®ã l¹i tuú thuéc vµo sù t¨ng trëng cña cña c¶i x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, n©ng cao hiÖu qu¶ lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó t¨ng cña c¶i, nÕu kh«ng chó ý tíi hiÖu qu¶, t¸ch rêi môc tiªu ph¸t triÓn vµ t¨ng thªm cña c¶i th× x· héi sÏ ®×nh trÖ, ®Êt níc sÏ l¹c hËu. Do ®ã t×m c¸ch n©ng cao hiÖu qu¶ t¨ng thªm cña c¶i lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa. Nhng môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶, t¨ng thªm cña c¶i kh«ng ph¶i lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vµ sù hëng l¹c cña mét sè Ýt ngêi mµ lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña toµn thÓ nh©n d©n. V× thÕ ®ång thêi víi viÖc nhÊn m¹nh môc tiªu hiÖu qu¶ cÇn ph¶i thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp c«ng b»ng. Nh vËy sù vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái ph¶i thèng nhÊt gi÷a hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng kh«ng nªn thiªn lÖch vÒ phÝa nµo. Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa tÊt yÕu sÏ h×nh thµnh kho¶ng c¸ch thu nhËp, nhng kho¶ng c¸ch thu nhËp cÇn ®îc gi÷ ë møc võa ph¶i hîp lý. ChØ cã nh vËy míi kÝch thÝch viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ , thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ . NÕu kho¶ng c¸ch thu nhËp qu¸ nhá hoÆc qu¸ lín sÏ dÉn ®Õn më réng m©u thuÉn gi÷a c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, lµm gi¶m sót hiÖu qu¶ kinh tÕ , kh«ng cã lîi cho sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi. Do vËy ph©n phèi thu nhËp ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng. 4.2 Nh÷ng nguyªn t¾c ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa NÒn kinh tÕ níc ta kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp mµ lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng.§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®a ra quan ®iÓm: “ Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh 15 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý b¶o hé quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng” NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong nÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i ba h×nh thøc së h÷u lµ së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n( gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ, së h÷u t b¶n t nh©n). Tõ ba h×nh thøc h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®ã vµ h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ t b¶n nhµ níc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi , trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Kinh tÕ thÞ trêng cã nhiÒu quy luËt: Cung cÇu, gi¸ tri, c¹nh tranh … nh vËy mét c¸ch kh¸ch quan kinh tÕ thÞ trêng võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo võa kh«ng ngõng t¹o ra sù giµu nghÌo míi trong x· héi. Chóng ta kh«ng hy väng chØ lîi dông mÆt t¨ng trëng vµ hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ thÞ trêng mµ lo¹i bá mÆt ph©n phèi kh«ng c«ng b»ng cña nã. Bëi v× b¶n th©n sù kh«ng c«ng b»ng chÝnh lµ c¬ chÕ kÝch thÝch s¸ng t¹o qua t¸c ®éng lîi Ých c¸ nh©n cña c¬ chÕ thÞ trêng g©y ra. ChÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ ph©n phèi, v× vËy t¬ng øng mçi thµnh phÇn kinh tÕ , mçi h×nh thøc së h÷u cã nguyªn t¾c ph©n phèi thu nhËp phï hîp. 4.1.Ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ Ph©n phèi theo lµ ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, nã lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. NÕu xo¸ bá ph©n phèi theo lao ®éng, th× chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt sÏ kh«ng ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ, quyÒn b×nh ®¼ng cña ngêi lao ®éng trë nªn Ýt t¸c dông, tÝnh ®Þnh híng XHCN khã ®îc thùc hiÖn. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng nªu lªn nguyªn t¾c: " Thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµo c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt, kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi chø kh«ng ph¶i trong mäi x· héi, ®iÒu nµy ®îc M¸c tr×nh bµy trong " Phª ph¸n c¬ng lÜnh GoTa", «ng v¹ch râ r»ng trong x· héi x· héi chñ nghÜa, sau khi ®· khÊu trõ ®i c¸c kho¶n cÇn thiÕt, ®Ó duy tr× s¶n xuÊt, t¸i s¶n xuÊt còng nh ®Ó duy tr× cuéc sèng céng ®ång, toµn bé s¶n phÈm x· héi cßn l¹i sÏ ®îc ph©n phèi theo nguyªn t¾c. Mçi ngêi s¶n xuÊt sÏ ®îc nhËn trë l¹i mét sè 16 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN lîng vËt phÈm tiªu dïng trÞ gi¸ ngang víi sè lîng lao ®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi, sau khi ®· trõ ®i sè lao ®éng cña anh ta cho c¸c quü x· héi. M¸c coi ®©y lµ nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n trong chñ nghÜa x· héi v× nã lµ thµnh qu¶ cña lao ®éng, t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tÝnh tÝch cùc cña lao ®éng x· héi. §ã cßn lµ nguyªn t¾c ph©n phèi ®¶m b¶o c«ng b»ng cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ngang nhau, tham gia vµo quü tiªu dïng x· héi khi lµm c«ng viÖc ngang nhau. Ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ sù vËn dông nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh híng XHCN. Nã ®îc thùc hiÖn trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. KÕt qu¶ lao ®éng cô thÓ cña mçi ngêi, cña mét doanh nghiÖp trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt chØ cã thÓ ®îc thõa nhËn, b¸n ®îc s¶n phÈm hµng ho¸. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn ë kÕt qu¶ lao ®éng cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ trong doanh nghiÖp. Yªu cÇu cña ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng nh nhau, nh÷ng lao ®éng mang l¹i kÕt qu¶ nh nhau th× ®îc tr¶ c«ng b»ng nhau, nh÷ng lao ®éng mang l¹i kÕt qu¶ kh¸c nhau th× ®îc tr¶ c«ng kh¸c nhau. Qu¸ tr×nh ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc thùc hiÖn th«ng qua hai kh©u ph©n phèi víi c¸c chñ thÓ tham gia lµ nhµ níc, doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Kh©u thø nhÊt tæng thu nhËp cña doanh nghiÖp tríc hÕt ®îc ph©n chia gi÷a nhµ níc vµ doanh nghiÖp.Kh©u thø hai ph©n phèi thu nhËp trong néi bé doanh nghiÖp víi t c¸ch lµ chñ thÓ tiÕn hµnh vµ dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ lao ®éng cña mçi ngêi. Hai kh©u ph©n phèi trªn kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau, sù kÕt hîp chóng t¹o thµnh c¬ chÕ ph©n phèi thu nhËp cña doanh nghiÖp. Ph©n phèi thu nhËp qua hai kh©u võa b¶o ®¶m quyÒn cña chñ së h÷u vèn tµi s¶n t¹i doanh nghiÖp, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ níc, võa ®¶m b¶o quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp trong ph©n phèi thu nhËp. Bªn c¹nh ®ã, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thùc hiÖn díi h×nh thøc tiÒn l¬ng, phô cÊp, tiÒn thëng vµ phóc lîi x· héi. TiÒn l¬ng lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng sau khi ®· hoµn thµnh c¸c c«ng viÖc theo chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng. L- ¬ng tèi thiÓu lµ mét h×nh thøc ph©n phèi c¨n cø vµo møc 17 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN sèng tèi thiÓu vµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mét níc trong tõng thêi kú vµ mçi vïng trong mét níc. ViÖc quy ®Þnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu b»ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt ph¸p lý t¹o ra líi an toµn cho ngêi lao ®éng thu nhËp thùc tÕ cña ngêi lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u tuú thuéc vµo kÕt qu¶ lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u tuú thuéc vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Phô cÊp l¬ng lµ chÕ ®é ®îc h×nh thµnh bëi sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. C¸c lo¹i phô cÊp ®ã gåm phô cÊp khu vùc, phô cÊp thu hót lao ®éng, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp lµm thªm giê... Ngoµi ra cßn ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch phô cÊp l¬ng cho c¸c ngµnh nghÒ u tiªn ph¸t triÓn nh gi¸o dôc, ®µo t¹o, y tÕ... TiÒn thëng lµ kho¶n c¸c doanh nghiÖp lÊy tõ lîi nhuËn ®Ó ph©n phèi nh»m khuyÕn khÝch, ®éng viªn ngêi lao ®éng hoÆc tËp thÓ lµm viÖc tèt, cã thµnh tÝch ®Æc biÖt. Phóc lîi x· héi còng lµ mét h×nh thøc lµm t¨ng thªm thu nhËp cho ngêi lao ®éng do kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ ®îc th«ng qua x©y dùng nhµ ë, c«ng tr×nh phôc vô c«ng nh©n vÒ vui ch¬i, gi¶i trÝ … 4.2 Ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ tµi s¶n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ tµi s¶n lµ mét ®ßi hái tÊt yÓu vµ còng lµ mét nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. T¬ng øng víi c¬ cÊu së h÷u nh vËy ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi thep kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm chñ yÕu. Ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ tµi s¶n lµ mét tÊt yÕu vµ cã ý nghÜa thùc tÕ, do ®ã cÇn xem nã còng lµ mét nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. 4.3 Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi. Trong x· héi ngoµi nh÷ng ngêi cã søc lao ®éng vµ vèn gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhê ®ã nhËn ®îc thu nhËp díi h×nh thøc tiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng lîi tøc, cßn cã nh÷ng ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc hÕt kh¶ n¨ng lao ®éng mµ x· héi 18 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®êi sèng cho hä. NÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, nªn ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi cã ý nghÜa quan träng. Nã gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, gi¶m sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp, t¹o ®iÒu kiÖn cho con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn. 19 Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN II. Thùc tr¹ng ph©n phèi thu nhËp trong thêi gian qua ë ViÖt Nam 1.Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp 1.1 ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých, ph©n phèi thu nhËp cña hµng triÖu ngêi lao ®éng, ¶nh hëng tíi sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt níc. §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc, nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ thÓ së h÷u, nhµ níc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ph©n phèi th«ng qua viÖc ban hµnh hªj thèng l¬ng bao gåm l¬ng tèi thiÓu, hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng. TiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng tõng bíc g¾n víi n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng, tiÒn thëng vµ lîi nhuËn ®îc gi¶i quyÕt hîp lý h¬n Tuy nhiªn mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè cha phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng nªn thùc hiÖn t¸c dông rÊt h¹n chÕ, hÖ thèng thang b¶ng l¬ng do nhµ níc ban hµnh phøc t¹p, Ýt t¸c dông. Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý chi phÝ tiÒn l¬ng ë ®Çu vµo cßn cha chÆt chÏ. Nhµ níc quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu vµ kh«ng cã ý khèng chÕ møc l¬ng tèi ®a nhng khèng chÕ tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng ph¶i thÊp h¬n n¨ng suÊt lao ®éng. Nh÷ng c¶i c¸ch nµy tuy ®· gi¶m ®îc sù can thiÖp cña nhµ níc nhng viÖc khèng chÕ quü l¬ng, thëng, phóc lîi ®· h¹n chÕ tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, kh«ng khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c ngµnh. C¸c chÕ ®é phô cÊp ban hµnh ®Ó cuèn hót ®îc ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng n¬i khã kh¨n, bï ®¾p ®îc hao phÝ lao ®éng cha tÝnh ®îc trong tiÒn l¬ng. C¸c chÕ ®é phô cÊp l¬ng hiÖn hµnh võa trïng lÆp vÒ ý nghÜa khuyÕn khÝch võa kh«ng quy ®Þnh râ c¸ch tÝnh, võa t¹o ra m©u thuÉn trong quan hÖ c©n ®èi tiÒn l¬ng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, cha ®ñ møc ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ngêi ®Õn c«ng t¸c ë nh÷ng n¬i khã kh¨n, vïng xa, miÒn nói hÎo l¸nh. Tríc t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ lµm cho tiÒn l¬ng thùc tÕ, ®êi sèng cña d©n c nãi chung ngµy cµng sa sót, ®· g©y ra sù ph¶n øng cña c¸c ®èi tîng trong x· héi, trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ ph©n ra ba lo¹i xÝ nghiÖp Lo¹i xÝ nghiÖp lµm ¨n thùc sù cã l·i, cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cha nhiÒu. Lo¹i nµy l¬ng vµ thu nhËp thùc sù g¾n víi kÕt 20