lêi nãi ®Çu Sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hoµ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã ®îc b¾t ®Çu tõ ®¹i héi VI n¨m 1986. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ ®ã ®Õn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®· thu ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu to lín. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ®· ®a níc ta tho¸t khái sù tr× trÖ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ sang mét nÒn kinh tÕ míi, ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Trong t¬ng lai, cã thÓ nÒn kinh tÕ n- íc ta sÏ theo kÞp ®îc nÒn kinh tÕ cña nh÷ng níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Nh÷ng thµnh c«ng bíc ®Çu cña nÒn kinh tÕ cã ®îc lµ do §¶ng vµ nhµ níc ta ®· nhËn ra r»ng sù vËn dông vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ ch¬ng chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, nhng nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý mµ lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù tham gia cña nhµ níc víi t c¸ch lµ ngêi ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN. VËy Nhµ níc cã vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ. §Ò ¸n sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò: TÝnh tÊt yÕu chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®æi 1 míi vµ t¨ng cêng ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. 2 PhÇn I tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta I- sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta. Tríc sù suy tho¸i nghiªm träng viÖn trî níc ngoµi l¹i gi¶m sót ®· ®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi. T¹i ®¹i héi VI cña §¶ng ®· chñ ch¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN. §Õn §¹i héi VII §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ trªn thùc tÕ ®ang diÔn ra viÖc ®ã tøc lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. §©y lµ mét sù thay ®æi vÒ nhËn thøc cã ý nghÜa rÊt quan träng trong lý luËn còng nh trong thùc tÕ l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mÆt trËn lµm kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi trªn hoµn toµn ®óng ®¾n. Nã phï hîp víi thùc tÕ cña níc ta phï hîp víi c¸c qui luËt kinh tÕ vµ xu thÕ cña thêi ®¹i. - NÕu kh«ng thay ®æi c¬ chÕ vÉn gi÷ c¬ chÕ kinh tÕ cò th× kh«ng thÓ nµo cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng chø cha muèn nãi ®Õn tÝch luü vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 ®· chØ râ thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ cho dï chóng ta ®· liªn lôc ®æi míi hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, nhng hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ®¹t møc rÊt thÊp. S¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng næi nhu cÇu tiªu dïng cña X· héi ®¹t møc rÊt thÊp, tÝch luü hÇu nh kh«ng cã ®«i khi cßn ¨n l¹m c¶ vµo vèn vay cña níc ngoµi. 3 - Do ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ tËp trung lµ rÊt cøng nh¾c c¸i ®ã chØ cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Vµ chØ cã t¸c dông ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo chiÒu réng. NÒn kinh tÕ chØ huy ë níc ta tån t¹i qu¸ dµi do ®ã nã kh«ng nh÷ng kh«ng cßn t¸c dông ®¸ng kÓ trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ nã cßn sinh ra nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc lµm gi¶m n¨ng xuÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. - XÐt vÒ sù tån t¹i thùc tÕ ë níc ta nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, VÒ vÊn ®Ò nµy cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. NhiÒu níc cho r»ng thÞ trêng ë níc ta lµ thÞ trêng s¬ khai. Thùc tÕ kinh tÕ thÞ trêng ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹t ®îc nh÷ng møc ph¸t triÓn kh¸c nhau ë hÇu hÕt c¸c ®« thÞ vµ vïng hÎo l¸nh vµ ®ang ®îc më réng víi thÞ trêng quèc tÕ. Nhng thÞ trêng ë níc ta ph¸t triÓn cha ®ång bé cßn thiÕu h¼n thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh thÞ trêng lao ®éng thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng ®Êt ®ai vÒ c¬ b¶n vÉn lµ thÞ trêng tù do, møc ®é can thiÖp cña nhµ níc cßn rÊt thÊp. - XÐt vÒ mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ta thÊy nÒn kinh tÕ níc ta ®ang hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi, sù giao lu vÒ hµng ho¸ dÞch vô vµ ®Çu t trùc tiÕp cña n- íc ngoµi lµm cho sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ níc ta gÇn gòi h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi. T¬ng quan gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ trong níc gÇn gòi h¬n víi t¬ng quan gi¸ c¶ hµng ho¸ quèc tÕ. - Xu híng chung ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi níc kh«ng t¸ch rêi sù ph¸t triÓn vµ hoµ nhËp quèc tÕ, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia ®· thay 4 ®æi h¼n vÒ chÊt kh«ng cßn lµ d©n sè ®«ng, vò khÝ nhiÒu, qu©n ®éi m¹nh mµ lµ tiÒm lùc kinh tÕ. Môc ®Ých cña c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia lµ t¹o ®îc nhiÒu cña c¶i vËt chÊt trong quèc gia cña m×nh lµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, thÊt nghiÖp thÊp, tiÒm lùc kinh tÕ ®· trë thµnh thíc ®o chñ yÕu, vai trß vµ søc m¹nh cña mçi d©n téc, lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ uy tÝn duy tr× søc m¹nh cña c¸c §¶ng cÇm quyÒn. Tuy vËy, nÒn kinh tÕ thÞ trêng híng tíi ë níc ta sÏ kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tóy. Lý thuyÕt “®Ó mÆc” cho thÞ trêng tù do c¹nh tranh lµ kh«ng tån t¹i. Ngoµi bµn tay “v« h×nh”, vai trß cña chÝnh phñ ®Ó ®iÒu tiÕt, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ trêng t¹o cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §èi víi nícc ta vai trß cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng sÏ rÊt quan träng. I- Kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm 1- u ®iÓm Sau kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c níc XHCN cò, c¶ níc ta b¾t ®Çu x©y dùng m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc tæ chøc réng r·i ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Víi sù nç lùc cao ®é cña nh©n d©n ta, cã thªm sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c níc XHCN cò m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ph¸t huy ®îc tÝnh u viÖt cña nã. Tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ ph©n t¸n b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸. Ta ®· tËp trung ®îc 5 vµo tay mét lùc lîng vË chÊt quan träng vÒ ®Êt ®ai, tµi s¶n, tiÒn vèn ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû, ë miÒn B¾c ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ x· héi. Trong thêi kú ®Çu, nÒn kinh tÕ tËp trung ®· phï hîp víi nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp vèn cã cña ta lóc ®ã, ®ång thêi nã còng thÝch hîp víi kinh tÕ thêi chiÕn lóc ®ã. 2- Nhîc ®iÓm. Sau ngµy gi¶i phãng MiÒn Nam bøc tranh vÒ hiÖn tr¹ng kinh tÕ x· héi ®· thay ®æi. Trong mét nÒn kinh tÕ cïng mét lóc tån t¹i c¶ ba lo¹i h×nh kinh tÕ tù cÊp tù tóc, nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ kinh tÕ hµng ho¸. §ã lµ thùc tÕ kh¸ch quan, tån t¹i sau n¨m 1975, nhng chóng ta vÉn tiÕp tôc chñ tr¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ trong ph¹m vi c¶ níc. Do c¸c quan hÖ kinh tÕ ®· thay ®æi rÊt nhiÒu, viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cò vµo ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi lµm xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc. Do chñ quan cøng nh¾c kh«ng c©n nh¾c tíi sù phï hîp cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ mµ chóng ta ®· kh«ng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn s¶n xuÊt cña ®Êt níc, tr¸i l¹i ®· dÉn ®Õn viÖc sö dông l·ng phÝ mét c¸ch nghiªm träng c¸c nguån tµi nguyªn ®ã. tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ ph¸ ho¹i, m«i trêng bÞ « nhiÔm, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, nhµ níc thùc hiÖn bao cÊp trµn lan. Nh÷ng sù viÖc ®ã g©y ra rÊt nhiÒu hËu qña xÊu cho nÒn kinh tÕ, sù t¨ng trëng kinh tÕ “gÆp nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm trë nªn khan hiÕm, ng©n s¸ch bÞ th©m hôt nÆng nÒ, thu nhËp tõ nÒn kinh tÕ kh«ng ®ñ tiªu dïng, tÝch luü hµng n¨m hÇu nh kh«ng cã. Vèn ®Çu t chñ yÕu dùa vµo vay viÖn trî cña níc ngoµi. §Õn cuèi nh÷ng n¨m 80, gi¸ c¶ leo thang, khñng ho¶ng kinh tÕ ®i liÒn víi 6 l¹m ph¸t cao lµm cho ®êi sèng nh©n d©n bÞ gi¶m sót thËm chÝ mét sè ®Þa ph¬ng n¹n ®ãi ®ang r×nh rËp. Nguyªn nh©n s©u xa vÒ sù suy tho¸i nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ do ta ®· rËp khu«n mét m« h×nh kinh tÕ cha thÝch hîp vµ kÐm hiÖu qu¶. Nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n lµ: - Ta ®· thùc hiÖn chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt trªn qui m« lín trong ®iÒu kiÖn cha cho phÐp. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn mét bé phËn tµi s¶n v« chñ vµ ®· kh«ng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc rÊt khan hiÕm cña ®Êt níc trong khi d©n sè ngµy cµng mét gia t¨ng. - Thùc hiÖn viÖc ph©n phèi lao ®éng còng trong ®iÒu kiÖn cha cho phÐp: khi tæng s¶n phÈm quèc d©n thÊp ®· dïng h×nh thøc võa ph©n phèi b×nh qu©n võa ph©n phèi l¹i mét c¸ch gÝan tiÕp ®· lµm mÊt ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. - ViÖc qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc l¹i sö dông c¸c c«ng cô hµnh chÝnh, mÖnh lÖnh theo kiÓu thêi chiÕn kh«ng thÝch hîp víi yªu cÇu tù do lùa chän cña ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng ®· kh«ng kÝch thÝch sù s¸ng t¹o cña hµng triÖu ngêi lao ®éng. NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn nhanh tõ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù cÊp , tù tóc sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng : §Æc ®iÓm nµy ph¶n ¸nh thùc tr¹ng thÊp kÐm cña kinh tÕ níc ta khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng . biÓu hiÖn : + S¶n xuÊt ph©n t¸n kü thuËt lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu . 7 + C«ng nghÖ l¹c hËu n¨ng suÊt thÊp kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh + C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ Ýt do ®ã thÞ trêng eo hÑp + KÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm c¶ vÒ h¹ tÇng vËt chÊt , x· héi thÊp kÐm . Trong mét thêi gian dµi chóng ta l¹i thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp nã ®· lµm triÖt tiªu nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , t¹o ra mét bé m¸y qu¶n lý quan liªu cång kÒnh kh«ng cÇn n¨ng lùc kinh doanh nh vËy nã ®· k×m h·m ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµm nÒn kinh tÕ tr× trÖ ®êi sèng khã kh¨n . V× vËy chuyÓn nhanh kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng . II . NÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng + NÒn kinh tÕ hµng ho¸ bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ : Kinh tÕ nhµ níc , Kinh tÕ hîp t¸c , Kinh tÕ t b¶n nhµ níc , kinh tÕ c¸ thÓ , Kinh tÕ t b¶n t nh©n , Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi . + NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nguån lùc tæng hîp to lín vÒ nhiÒu mÆt cã kh¶ n¨ng ®a nÒn kinh tÕ vît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm , ®a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn vèn ng©n s¸ch Nhµ níc cßn h¹n hÑp . 8 Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ chÞu sù t¸c ®éng cña sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh theo híng ngµnh kinh tÕ dÞch vô ph¸t triÓn nhanh chãng , do vËy lao ®éng dÞch vô trong ngµnh cã kh¶ n¨ng thu hót nguån lao ®éng kh«ng nhá . Trong ®iÒu kiÖn ®ã , c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng më réng , cã t¸c dông lµm cho kinh tÕ hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¸t triÓn , c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiÖp vµ dÞch vô sím h×nh thµnh theo ®Þnh híng c¬ cÊu kinh tÕ . - Nã ®¶m b¶o cho mäi ngêi , mäi doanh nghiÖp dï ë thµnh phÇn kinh tÕ nµo còng ®Òu ®îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt , ®îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn së h÷u vµ quyÒn thu nhËp hîp ph¸p . - C¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ®îc ho¹t ®éng kinh doanh theo c¬ cÊu tù chñ , hîp t¸c , c¹nh tranh víi nhau vµ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt . - Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay LLSX mang tÝnh quèc tÕ ho¸ cao do cuéc c¸ch m¹ng khao häc hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ lµm cho c¸c níc phô thuéc vµo nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ v× vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c quèc gia më réng quan hÖ kinh tÕ víi nhau ®ã lµ xu thÕ tÊt yÕu ViÖt nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ ®ã . - §a d¹ng ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh- ng víi nguyªn t¾c b×nh ®¼ng ®éc lËp hai bªn ®Òu cã lîi . 9 T«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña nhau . Më réng ki nh tÕ níc ngoµi ®ã lµ ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng : - Liªn doanh liªn kÕt víi níc ngoµi - Hîp t¸c nghiªn cøu øng dông khoa häc kü thuËt - Hîp t¸c lao ®éng dÞch vô vv... - NÒn kinh tÕ hµng ho¸ níc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN NÕu kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã mÆt tÝch cùc nhng l¹i kh«ng Ýt nh÷ng mÆt khuyÕt tËt nã ®èi lËp víi b¶n chÊt mµ x· héi chóng ta ®ang x©y dùng . NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i võa hîp t¸c võa c¹nh tranh nªn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn dÔ bÞ chÖch híng XHCH mÆt kh¸c c¬ chÕ thÞ trêng l¹i cã mÆt khuyÕt tËt do ®ã ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng XHCN ph¶i t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ níc . PhÇn II . II - tÝnh tÊt yÕu ph¶i cã c¸c nh©n tè ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h- íng XHCN. 1 - Vai trß ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ Nhµ Níc §Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ cÇn thiÕt vµ cã tÝnh kh¸ch quan. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn råi chuyÓn lªn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng cã g× m©u thuÉn víi ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. VËy néi dung ®Þnh híng cña XHCN lµ g× ? §©y lµ 10 vÇn ®Ò rÊt phøc t¹p, theo ý kiÕn cña ®a sè c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam th× ®Þnh híng XHCN nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta cã nh÷ng néi dung chÝnh sau: Mét lµ: hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc chñ ®éng kÕt hîp víi nhau ngay tõ ®Çu th«ng qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi trªn c¶ tÇm qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« vµ vi m«. nÕu ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× ë tÇm vi m«. Nhµ níc dïng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ môc tiªu qu¶n lý nh»m thùc hiÖn t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Hai lµ: Cïng víi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, m«i trêng sinh th¸i ®îc chñ ®éng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn qua c¸c dù ¸n ®Çu t m«i sinh vµ qua viÖc chÊp hµnh ®óng ®¾n luËt ph¸p chÝnh s¸ch m«i trêng cña nhµ níc trong tõng thêi kú. Ba lµ: NÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ph¶i lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao. NÕu nh nÒn kinh tÕ tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n thÊp dÉn tíi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp kh«ng cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ th× kh«ng thÓ gäi lµ ®Þnh híng XHCN ®©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh híng XHCN, ®µnh r»ng nÕu chØ cã néi dung nµy th× cha ®ñ bëi v× ®· cã nhiÒu níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nhng ®ã l¹i kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ XHCN. Bèn lµ: §Þnh híng XHCN ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong c¬ cÊu kinh tÕ níc ta, ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó gi÷ ®îc ®Þnh híng XHCN, “Kinh tÕ quèc doanh ph¶i 11 n¾m ®îc nh÷ng bé phËn then chèt cã vÞ trÝ chi phèi nÒn kinh tÕ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt thÞ trêng vµ gi¸ c¶ ë møc ®é nhÊt ®Þnh”. Ngoµi ra Nhµ níc còng ph¶i ®Çu t ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nh»m t¹o viÖc lµm vµ t¨ng trëng kinh tÕ. Kinh tÕ tËp thÓ hîp t¸c x· ph¶i ®îc ph¸t triÓn theo nguyªn t¾c tù nguyÖn díi d¹ng cæ phÇn, liªn doanh. Kinh tÕ t nh©n ®îc ph¸t triÓn b×nh ®¼ng vµ cã thÓ ®an xen vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. §Ó cã ®îc c¬ cÊu kinh tÕ nh vËy cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp. Ngoµi tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ngêi lao ®éng cßn ®îc hëng ph©n phèi tõ c¸c nguån h÷u s¶n cña hä. C¬ cÊu kinh tÕ míi ®îc h×nh thµnh mét phÇn do tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ, mét phÇn do nhµ níc ®iÒu tiÕt. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn sÏ t¹o ra ®îc m«i trêng c¹nh tranh vµ huy ®éng ®îc tèi ®a tiÒm lùc cña x· héi vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. N¨m lµ: Nhµ níc XHCN qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam. §©y lµ mét néi dung quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®¶m b¶o ®Þnh híng XHCN cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. Trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®óng híng. Vai trß ®ã ph¶i ®îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt, b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng ta ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vµ rót kinh nghiÖm ®æi míi ë níc ta nh sau: “...cïng víi sù kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng còng lµ mét m«i trêng thuËn lîi 12 ®Ó n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i tÖ n¹n . §Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc ®îc nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc Êy, gi÷ cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng híng vµ ph¸t huy b¶n chÊt tèt ®Ñp cña XHCN, Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn tèt vai trß qu¶n lý kinh tÕ - x· héi b»ng luËt ph¸p , kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, th«ng tin, tuyªn truyÒn gi¸o dôc vµ c¸c c«ng cô kh¸c”. S¸u lµ: NÒn kinh tÕ thÞ trêng híng tíi ë níc ta lµ nÒn kinh tÕ d©n téc hoµ hîp víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Víi xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ më réng, néi dung trªn cã ý nghÜa rÊt lín, mét mÆt nã ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ n- íc ta vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ lao ®éng vµ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn. MÆt kh¸c nã lµm cho nÒn kinh tÕ tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c yÕu tè khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i thóc ®Èy nÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn nhanh chãng h¬n. 2 - Nh÷ng thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó t¨ng c- êng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta . +Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , kinh tÕ nhµ níc víi b¶n chÊt vèn cã cña nã, l¹i n¾m gi÷u c¸c ngµnh , lÜnh vùc then chèt vµ träng yÕu, nªn trë thµnh nh©n tè kinh tÕ b¶o ®¶m cho kinh tÕ hµng ho¸ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa . CÇn ý thøc r»ng tÝnh hiÖn thùc cña vai trß ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ nhµ níc chØ ®îc kh¼ng ®Þnh khi nã ph¸t huy ®îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, khi nã sím ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý theo híng n¨ng suÊt , chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ®øng v÷ng vµ chiÕn th¾ng trong m«i trêng hîp t¸c vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . 13 Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ bªn c¹nh mÆt tÝch cùc , ®em l¹i sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt , t¨ng trëng kinh tÕ cao ( ®©y lµ mÆt chñ yÕu ) cña nã; mÆt kh¸c, nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt tËt nhÊt ®Þnh vÒ mÆt x· héi nh : Ph¸ s¶n , khñng ho¶ng , ph©n ho¸ giµu nghÌo , lõa ®¶o , gi¶ dèi , ¸p bøc bÊt c«ng , tµn ph¸ m«i trêng ... Nh÷ng khuyÕt tËt nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc . Níc ta do chÞu ¶nh hëng l©u ngµy cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp , nªn hÖ thèng ng©n hµng , tÝn dông , thuÕ , gi¸ c¶ , quÜ b¶o hiÓm ... víi t c¸ch lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , cßn thÊp kÐm . §Êt níc míi b¾t ®Çu x©y dùng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ , nhng l¹i cha ®ång bé ; x· héi cha quen tËp qu¸n chÊp hµnh luËt ph¸p trong ho¹t ®éng kinh doanh . Bé m¸y nhµ níc hiÓu biÕt Ýt vÒ c¬ chÕ thÞ trêng , thiÕu c¸c chiÕn lîc kinh tÕ mang tÝnh khoa häc vµ thùc tiÔn cßn lóng tóng trong c¸ch qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« . Trong ®iÒu kiÖn ®ã , phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng lùc vµ t¨ng cêng c¸c c«ng cô vµ do ®ã n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc lµ xu híng vËn ®éng kh¸ch quan ë níc ta tríc m¾t lÉn l©u dµi . ChÝnh v× thÕ mµ §¶ng ta chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sô qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. ë ®©y nhµ níc “ cña d©n , do d©n , v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m tÝnh ®Þnh híng XHCN “ nhê kÕt qu¶ 10 n¨m ®æi míi, vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc ®· ®îc t¨ng cêng . B»ng c¸c c«ng cô ph¸p luËt , kÕ ho¹ch , c¸c thiÕt chÕ vÒ tµi chÝnh , tiÒn tÖ vµ nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt kh¸c, Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch 14 cùc cña kinh tÕ hµng ho¸ ; ng¨n ngõa, h¹n chÕ tÝnh tù ph¸t vµ c¸c khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng . III. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë níc ta 1. §iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ . + Mét lµ , nhµ níc cÇn sím t¹o ra sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ , kinh tÕ , x· héi . Cã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ míi cã thÓ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi , tÊt nhiªn kh«ng ph¶i tiÕn hµnh mét c¸ch biÖt lËp thiÕu ®ång bé . Nãi æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ lµ nãi ®Õn chÝnh quyÒn . Nhµ níc ph¶i cã ®ñ uy tÝn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ nh©n d©n . Uy tÝn nµy thÓ hiÖn ë tÝnh ®óng ®¾n cña ®êng lèi , chÝnh s¸ch vµ tr×nh ®é ®iÒu hµnh vÜ m« cña Nhµ níc . æn ®Þnh vÒ kinh tÕ cã néi dung rÊt phong phó , song yªu cÇu chñ yÕu vµ tríc tiªn lµ sù æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh , tiÒn tÖ vµ sù kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t . V× nÕu nh kh«ng vËy , th× toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ bÞ mÐo mã, biÕn d¹ng , kh«ng kÝch thÝch ®îc ®Çu t , tiªu cùc ph¸t sinh , t©m lý x· héi phøc t¹p . §iÒu quan träng nhÊt cña sù æn ®Þnh x· héi lµ t¹o ®îc niÒm tin , niÒm hy väng trong nh©n d©n . Ch¼ng h¹n niÒm tin ë chç , ai lµm nhiÒu, lµm tèt b»ng tµi n¨ng cña m×nh theo khu«n khæ ph¸p luËt , th× thu nhËp cao . NiÒm tin ®ã lµ ®éng lùc quan träng cho phÐp khai th¸c ph¸t huy ®îc tinh thÇn d©n téc cã lîi cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . + Hai lµ , x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ h¹ tÇng x· héi . ViÖc ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ ngêi níc ngoµi ®îc tiÕn hµnh thuËn lîi vµ trë lªn hÊp dÉn hay kh«ng , phô thuéc nhiÒu nh©n tè , nhng tríc hÕt phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c 15 kÕt cÊu h¹ tÇng . KÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt bao gåm giao th«ng vËn t¶i , ®iÖn níc , th«ng tin bu ®iÖn ... Cßn kÕt cÊu h¹ tÇng x· héi chñ yÕu vµ quan träng nhÊt lµ hÖ thèng tµi chÝnh , ng©n hµng , th¬ng m¹i gi¸o dôc , b¶o vÖ søc khoÎ , b¶o hiÓm ... CÇn ý thøc r»ng, mét trong nh÷ng tÝnh quy luËt cã liªn quan ®Õn chiÕn lîc ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ x· héi , ph¶i ®i tríc mét bíc so víi ®Çu t kinh doanh trùc tiÕp . §Çu t cho kÕt cÊu vËt chÊt x· héi ®ßi hái sè vèn lín, thu håi vèn chËm , hoÆc thu håi mét phÇn , do vËy th- êng do nhµ níc ®¶m nhiÖm . NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn , gióp hä sím cã ý thøc vÒ tÝnh quy luËt nµy so víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë níc ta . ChÝnh sù non kÐm vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë viÖc thùc hiÖn luËt ®Çu t níc ngoµi , mÆc dï ë níc ta ®· ban hµnh sím vµ víi nh÷ng ®iÒu kho¶n hÊp dÉn . + Ba lµ , cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt vµ bé m¸y thùc hiÖn sao cho ®ñ søc chèng lµm ¨n phi ph¸p; ®ång thêi chèng ®îc sù quan liªu , cöa quyÒn , ®éc quyÒn vµ ®Æc quyÒn ®Æc lîi, khi nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn . + Bèn lµ , t¹o ®îc nh÷ng t©m lý , tËp qu¸n cã tÝnh x· héi phï hîp vµ cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ . VÝ dô , tËp qu¸n mäi nhµ doanh nghiÖp , mäi ngêi d©n ®îc tù do kinh doanh vµ biÕt lµm giµu ngoµi nh÷ng ®iÒu kho¶n luËt cÊm ; thãi quen t©m lý ho¹t ®éng mua b¸n theo c¬ chÕ thÞ trêng , xa l¹ víi c¬ chÕ bao cÊp , vµ còng xa l¹ víi thãi quen cam chÞu khæ h¹nh . + N¨m lµ , cÇn cã c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh giái thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ trêng . §iÒu kiÖn nµy rÊt quan 16