Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NOÂNG LAÂM TP. HOÀ CHÍ MINH KHOA THUÛY SAÛN  LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP ÑEÀ TAØI: KYÕ THUAÄT SINH SAÛN NHAÂN TAÏO EÁCH THAÙI LAN (RANA TIGRINA Dubois, 1981) NGAØNH: THUÛY SAÛN KHOAÙ: 2001 – 2005 SINH VIEÂN THÖÏC HIEÄN: LEÂ NAM KHÖÔNG THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH -2005- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. KYÕ THUAÄT SINH SAÛN NHAÂN TAÏO EÁCH THAÙI LAN (RANA TIGRINA Dubois, 1981) Thöïc hieän bôûi Leâ Nam Khöông Luaän vaên ñöôïc ñeä trình ñeå hoaøn taát yeâu caàu caáp baèn g Kyõ Sö Thuûy Saûn. Giaùo vieân höôùng daãn: Leâ Thanh Huøng Thaøn h Phoá Hoà Chí Minh -2005- ii Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. TOÙM TAÉT Ñeà taøi ñöôïc tieán haønh töø thaùng 2/2005 ñeán thaùng 7/2005. EÁch Thaùi Lan ñöôïc nuoâi voã taïi traïi thöïc nghieäm Khoa Thuyû Saûn , Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. EÁch ñöôïc cho aên baèng thöùc aên coâng nghieäp vôùi haøm löôïng ñaïm laø 25%. Thí nghieäm I: Kích thích sinh saûn vôùi ba phöông phaùp (cho eách ñeû töï nhieân , taïo möa nhaân taïo vaø tieâm LH – RHa). Keát quaû cho thaáy eách boá meï tham gia sinh saûn ñaït tyû leä 33,3% khi cho ñeû töï nhieân vaø taïo möa nhaân taïo vaø ñaït 100% khi tieâm kích duïc toá. Tyû leä thuï tinh cuûa eách dao ñoäng töø 8% ñeán 88,7% khi cho ñeû töï nhieân , taïo möa nhaân taïo vaø tieâm kích duïc toá. Söùc sinh saûn tuyeät ñoái vaø söùc sinh saûn töông ñoái cuûa eách khoâng khaùc nhau vôùi caùc phöông thöùc cho sinh saûn. Thí nghieäm II: Tieâm chaát kích thích sinh saûn cho eách vôùi ba nghieäm thöùc: Nghieäm thöùc 1: 40µg LH – RHa + 10mg DOM / kg eách caùi. Nghieäm thöùc 2: 80µg LH – RHa + 10mg DOM / kg eách caùi. Nghieäm thöùc 3: 120µg LH – RHa + 10mg DOM / kg eách caùi. Keát quaû cho thaáy ôû ba lieàu söû duïng 40, 80 vaø 120µg / kg eách ñeàu cho keát quaû nhö nhau. Do ñoù lieàu söû duïng thích hôïp nhaát cho eách laø 40µg / kg eách caùi. Tyû leä thuï tinh, söùc sinh saûn tuyeät ñoái vaø söùc sinh saûn töông ñoái cuûa eách qua ba lieàu söû duïng ñeàu cho keát quaû nhö nhau. iii Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ABSTRACT The study tittled “Artificial spawning of the frog (Rana tigrina)” was carried during 2 / 2005 – 7 / 2005. The broodtock was cultured at the experimental farm of the Faculty of Fisheries, Nong Lam University. Frog was fed pellet feed 25% protein. Experiment 1: Stimulate spawning with 3 methods: (natural spawning, rain stimulates spawning and hormonal stimulation using LH – RHa). The study indicated that the spawning was successful at 33,3% for natural spawning and rain stimulates spawning. Meanwhile LH – RHa injection resulted in 100% spawning. Fertilization rate was in the range of 8 – 88,7% at 3 stimulating methods. Absolute and relative fecundity rates were not significantly different in 3 stimulating methods. Experiment 2: Trial 3 different dosages of LH – RHa . Treatment 1: 40 μg LH – RHa + 10mg DOM / kg female frog. Treatment 2: 80 μg LH – RHa + 10mg DOM / kg female frog. Treatment 3: 120 μg LH – RHa + 10mg DOM / kg female frog. The study indicated that 3 different dosages (40, 80, 120μg/kg female frog) has the same result. Therefore, the suitable dosage for frog spawning was 40μg/kg female frog. Fertilization rates, absolute and relative fecundity rates were not significantly different at 3 dosages. iv Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. CAÛM TAÏ Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn: Ban giaùm hieäu Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Ban chuû nhieäm Khoa Thuûy Saûn cuøng toaøn theå quí thaày coâ trong vaø ngoaøi Khoa ñaõ taän tình giaûng daïy vaø truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc quùi baùu cho chuùng toâi trong suoát quaù trình hoïc taäp taïi tröôøng. Loøng bieát ôn saâu saéc xin göûi ñeán Thaày LEÂ THANH HUØNG Ñaõ taän tình höôùng daãn, giuùp ñôõ vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho chuùng toâi hoaøn thaøn h luaän vaên toát nghieäp naøy. Xin caûm ôn caùc baïn sinh vieân trong vaø ngoaøi lôùp ñaõ giuùp ñôõ vaø ñoäng vieân chuùng toâi trong suoát quaù trình hoïc taäp cuõng nhö trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi. Con xin chaân thaønh bieát ôn cha meï vaø gia ñình ñaõ daïy baûo, lo laéng vaø ñoäng vieân con trong suoát caû cuoäc ñôøi. Do thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi coøn haïn cheá neân luaän vaên khoâng traùn h khoûi thieáu soùt. Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán cuûa quí thaày coâ vaø caùc baïn. v Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. MUÏC LUÏC ÑEÀ MUÏC TRANG TEÂN ÑEÀ TAØI i TOÙM TAÉT TIEÁNG VIEÄT ii TOÙM TAÉT TIEÁNG ANH iii CAÛM TAÏ iv MUÏC LUÏC v PHUÏ LUÏC VAØ DANH SAÙCH CAÙC BAÛNG vii DANH SAÙCH ÑOÀ THÒ VAØ HÌNH AÛNH viii I. GIÔÙI THIEÄU 1 1.1 Ñaët Vaán Ñeà 1 1.2 Muïc Tieâu Ñeà Taøi 1 II. TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 2 2.1 Ñaëc Ñieåm Sinh Hoïc Cuûa EÁch 2 2.1.1 Phaân loaïi 2 2.1.2 Phaân boá – moâi tröôøng soáng cuûa eách 2 2.1.3 Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa eách 3 2.1.4 Heä hoâ haáp 3 2.1.5 Heä baøi tieát 4 2.1.6 Heä tieâu hoùa vaø tính aên 4 2.1.7 Heä sinh duïc vaø sinh saûn 4 2.1.8 Voøng ñôøi cuûa eách 6 2.1.9 Sinh tröôûng vaø phaùt trieån 6 2.2 Thöùc AÊn Vaø Thaønh Phaàn Dinh Döôõng Cuûa Caùc Loaïi Thöùc AÊn 7 2.3 Chaát Kích Thích Sinh Saûn Duøng Trong Sinh Saûn Nhaân Taïo 7 2.3.1 LH-RH (Luteinizing Hormone – Releasing Hormone) 7 2.3.2 Naõo thuyø 8 2.3.3 HCG (Human Chorionic Gonadotropin) 9 2.3.4 Loaïi vaø lieàu löôïng moät soá chaát kích thích sinh saûn duøng trong thuyû saûn 10 vi Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 2.4 Tình Hình Nuoâi EÁch ÔÛ Vieät Nam Vaø Treân Theá Giôùi 10 2.4.1 Tình hình nuoâi eách ôû Vieät Nam 10 2.4.2 Tình hình nuoâi eách treân Theá Giôùi 10 III. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÍ NGHIEÄM 12 3.1 Thôøi Gian Vaø Ñòa Ñieåm Thöïc Hieän Ñeà Taøi 12 3.2 Vaät Lieäu Thí Nghieäm 12 3.3 Phöông Phaùp Thí Nghieäm 12 3.3.1 Nguoàn goác eách boá meï 12 3.3.2 Caùc chæ tieâu theo doõi 12 3.3.3 Kyõ thuaät sinh saûn nhaân taïo eách Thaùi Lan 13 3.3.4 Boá trí thí nghieäm sinh saûn 16 3.4 Caùc Phöông Phaùp Xöû Lyù Soá Lieäu 16 IV. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 17 4.1 Kyõ Thuaät Sinh Saûn Nhaân Taïo 17 4.1.1 Keát quaû nuoâi voã eách boá meï 17 4.1.2 Thí nghieäm cho eách Thaùi Lan sinh saûn 19 4.2 Caùc Hình Thöùc Cho EÁch Thaùi Lan Sinh Saûn 21 4.2.1 So saùnh caùc phöông thöùc cho sinh saûn 21 4.2.2 Sinh saûn nhaân taïo eách Thaùi Lan vôùi lieàu löôïng chaát kích thích sinh saûn khaùc nhau 28 V. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ 36 5.1 Keát luaän 36 5.2 Ñeà nghò 36 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 37 vii Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. PHUÏ LUÏC VAØ DANH SAÙCH CAÙC BAÛNG PHUÏ LUÏC Phuï luïc 1: Keát quaû sinh saûn nhaân taïo eách Thaùi Lan trong thí nghieäm 1 Phuï luïc 2: Keát quaû sinh saûn nhaân taïo eách Thaùi Lan trong thí nghieäm 2 Phuï luïc 3 3.1 Thí nghieäm 1 3.1.1 Keát quaû phaân tích ANOVA veà tyû leä ñeû thaønh coâng 3.1.2 Keát quaû phaân tích ANOVA veà tyû leä thuï tinh 3.1.3 Keát quaû phaân tích ANOVA veà söùc sinh saûn tuyeät ñoái 3.1.4 Keát quaû phaân tích ANOVA veà söùc sinh saûn töông ñoái 3.2 Thí Nghieäm 2 3.2.1 Keát quaû phaân tích ANOVA veà tyû leä thuï tinh 3.2.2 Keát quaû phaân tích ANOVA veà söùc sinh saûn tuyeät ñoái 3.2.3 Keát quaû phaân tích ANOVA veà söùc sinh saûn töông ñoái DANH SAÙCH CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 Loaïi vaø lieàu löôïng kích duïc toá duøng trong thuyû saûn Baûng 4.1 Tyû leä ñeû thaønh coâng trong thí nghieäm 1 Baûng 4.2 Tyû leä thuï tinh, söùc sinh saûn töông ñoái vaø söùc sinh saûn tuyeät ñoái trong thí nghieäm 1 Baûng 4.3 Tyû leä ñeû thaønh coâng trong thí nghieäm 2 Baûng 4.4 Tyû leä thuï tinh, söùc sinh saûn tuyeät ñoái vaø söùc sinh saûn töông ñoái trong thí nghieäm 2 viii Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. DANH SAÙCH ÑOÀ THÒ VAØ HÌNH AÛNH ÑOÀ THÒ Thí nghieäm 1 Ñoà thò 4.1 Tyû leä ñeû thaønh coâng Ñoà thò 4.2 Tyû leä thuï tinh Ñoà thò 4.3 Söùc sinh saûn tuyeät ñoái Ñoà thò 4.4 Söùc sinh saûn töông ñoái Thí nghieäm 2 Ñoà thò 4.5 Tyû leä ñeû thaønh coâng giöõa caùc nghieäm thöùc Ñoà thò 4.6 Tyû leä ñeû thaønh coâng giöõa caùc ñôït ñeû Ñoà thò 4.7 Tyû leä thuï tinh giöõa caùc nghieäm thöùc Ñoà thò 4.8 Tyû leä thuï tinh giöõa caùc ñôït ñeû Ñoà thò 4.9 Söùc sinh saûn tuyeät ñoái giöõa caùc nghieäm thöùc Ñoà thò 4.10 Söùc sinh saûn tuyeät ñoái giöõa caùc ñôït ñeû Ñoà thò 4.11 Söùc sinh saûn töông ñoái giöõa caùc nghieäm thöùc Ñoà thò 4.12 Söùc sinh saûn töông ñoái giöõa caùc ñôït ñeû HÌNH AÛNH Hình 2.1 Buoàng tröùng eách Thaùi Lan Hình 2.2 Voøng ñôøi eách Hình 2.3 Chaát kích thích sinh saûn duøng tieâm eách Thaùi Lan Hình 3.1 Beå composite duøng boá trí thí nghieäm Hình 3.2 Choïn eách ñöïc cho sinh saûn Hình 3.3 Choïn eách caùi cho sinh saûn Hình 4.1 Beå nuoâi voã eách caùi Hình 4.2 Beå nuoâi voã eách ñöïc Hình 4.3 Giaù theå cho eách sinh saûn Hình 4.4 EÁch boá meï baét caëp tham gia sinh saûn Hinh 4.5 Tieâm chaát kích thích sinh saûn cho eách Thaùi Lan Hình 4.6 Tröùng eách Thaùi Lan thuï tinh Hình 4.7 Noøng noïc eách Thaùi Lan môùi nôû ix Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. I. GIÔÙI THIEÄU 1.1 Ñaët Vaán Ñeà Khi neàn kinh teá phaùt trieån, möùc soáng cuûa ngöôøi daân ñöôïc caûi thieän vaø naâng cao thì nhu caàu thöïc phaåm cuõng phaûi ñaùp öùng theo yeâu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Vì theá ngoaøi thòt caù ñöôïc moïi ngöôøi öa chuoäng nhö laø nguoàn ñaïm giaøu protein, ít cholesterol thì thòt eách cuõng ñöôïc ngöôøi daân öa thích, ñaëc bieät laø trong nhaø haøng, quaùn nhaäu,… cho neân caù vaø eách ñöôïc söû duïng vôùi tyû leä ngaøy caøng gia taêng. Tuy nhieân , nguoàn lôïi thuyû saûn ngaøy caøng caïn kieät neân ñeå duy trì moät nguoàn cung caáp thuyû saûn doài daøo thì vieäc thuaàn hoaù caùc gioáng loaøi môùi laø ñieàu quan troïng. Trong caùc gioáng loaøi thuûy saûn coù tieàm naêng thì eách Thaùi Lan (Rana tigrina) laø loaøi ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu quan taâm do chuùng coù giaù trò kinh teá, toác ñoä taêng tröôûng nhanh, thòt ngon. EÁch Thaùi Lan ñöôïc nhaäp vaøo Vieät Nam trong moät hai naêm gaàn ñaây . Phong traøo nuoâi eách ñaõ phaùt trieån neân nhu caàu veà con gioáng ñaët ra raát cao. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu saûn xuaát gioáng nhaân taïo eách Thaùi Lan laø vaán ñeà caáp thieát. Xuaát phaùt töø tình hình treân, ñeå ñaûm baûo nguoàn gioáng eách Thaùi Lan moät caùch chuû ñoäng vaø coù hieäu quaû, thì vieäc nghieân cöùu saûn xuaát gioáng nhaân taïo eách Thaùi Lan laø moät nhieäm vuï ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Do ñoù, ñöôïc söï ñoàng yù cuûa Khoa Thuûy Saûn , Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, chuùng toâi tieán haønh thöïc hieän ñeà taøi: “KYÕ THUAÄT SINH SAÛN NHAÂN TAÏO EÁCH THAÙI LAN (Rana tigrina)”. 1.2 Muïc Tieâu Ñeà Taøi Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc muïc tieâu sau: Xaùc ñònh caùc thoâng soá kyõ thuaät sinh saûn nhaân taïo eách Thaùi Lan. Xaùc ñònh lieàu löôïng kích duïc toá vaø hieäu quaû trong vieäc cho eách sinh saûn. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -2- II. TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 2.1 Ñaëc Ñieåm Sinh Hoïc Cuûa EÁch 2.1.1 Phaân loaïi EÁch Thaùi Lan ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Ngaønh : Chordata Lôùp : Amphibia Boä : Anura Boä phuï : Phaneroglossa Hoï : Ranidae Gioáng : Rana Loaøi : Rana tigrina (Dubois, 1981) Teân Vieät Nam: EÁch Thaùi Lan 2.1.2 Phaân boá – moâi tröôøng soáng cuûa eách 2.1.2.1 Phaân boá Nhieät ñoä thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa eách laø 25 – 30oC. EÁch phaân boá nhieàu ôû vuøng nhieät ñôùi: Thaùi Lan, Ñaøi Loan, Cuba,…Nhoùm ñoäng vaät eách nhaùi treân theá giôùi coù treân 2000 loaøi (Phaïm Trang – Phaïm Baùu, 1999). Ranidae laø moät trong nhöõng hoï lôùn nhaát cuûa lôùp eách nhaùi, goàm 46 gioáng vaø 555 loaøi (Ngoâ Troïng Lö, 1999). ÔÛ Vieät Nam, coù khoaûng 82 loaøi eách nhaùi nhö eách ñoàng, eách vaïch, eách gai, eách coám,…trong ñoù coù eách ñoàng (Rana rugulosa) laø loaøi coù giaù trò hôn heát. EÁch thöôøng taäp trung nhieàu ôû caùc tænh phía Nam. ÔÛ Thaùi Lan, eách phaân boá khaép caû ñaát nöôùc, hai loaøi Rana tigrina vaø Rana rugulosa laø ñöôïc nuoâi phoå bieán. Ngoaøi ra, coøn nhaäp eách boø (Rana catesbeiana) töø Myõ veà nuoâi vaø nuoâi chuû yeáu ôû phía Baéc cuûa ñaát nöôùc (Putsatee vaø ctv, 1995). 2.1.2.2 Moâi tröôøng soáng EÁch laø loaøi ñoäng vaät löôõng cö, vöøa soáng trong moâi tröôøng nöôùc vöøa soáng treân caïn . EÁch soáng khaép nôi: ao hoà, ñoàng ruoäng, soâng ngoøi, möông maùn g, nhöõng nôi aåm öôùt vaø coù nguoàn nöôùc ngoït. EÁch khoâng öa nöôùc chua maën, sôï raén, chuoät, kieán, kim Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -3- loaïi naëng, taøn thuoác laù, taøn thuoác laøo vaø caùc chaát ñoäc khaùc (Phaïm Trang – Phaïm Baùu, 1999). 2.1.3 Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa eách Cô theå eách ngaén, chaân sau daøi hôn chaân tröôùc, ñuøi to khoûe, chaân sau coù maøng bôi neân eách bôi loäi raát gioûi. ÔÛ treân caïn, eách di chuyeån baèng caùch thöïc hieän caùc böôùc nhaûy, eách coù theå nhaûy lieân tuïc haøng chuïc böôùc raát xa. Cô theå eách chia laøm ba phaàn: Ñaàu töông ñoái deïp vaø roäng, mieäng laø moät khe roäng ñeán mang tai neân eách ñôùp vaø giöõ moài deã daøng. Tröôùc ñaàu moõm, ôû maët löng coù moät ñoâi muõi ngoaøi. Maét lôùn vaø loài, coù ba mí, mí treân phaùt trieån, mí döôùi khoâng cöû ñoäng, mí thöù ba laø moät maøng nhaøy ôû goùc maét raát linh hoaït coù theå phuû kín maét. ÔÛ con ñöïc khi tröôûng thaønh xuaát hieän tuùi aâm (Traàn Kieân, 1996). Thaân eách phuû da traàn, thöôøng xuyeân aåm öôùt. Da eách khoâng dính lieàn vôùi lôùp cô beân döôùi, da chæ gaén lieàn vôùi lôùp cô beân döôùi theo moät vaøi ñöôøng neân taïo thaønh nhöõng xoang chöùa ñaày baïch huyeát goùp phaàn laøm da aåm öôùt thích hôïp vôùi söï di chuyeån vaø hoâ haáp. Cuoái thaân coù moät loã goïi laø loã huyeät (Traàn Kieân, 1996). Chi tröôùc coù boán ngoùn, chi sau coù naêm ngoùn. Con ñöïc vaøo muøa sinh duïc thì goùc ngoùn chaân (ngoùn höôùng vaøo trong cô theå) cuûa chi tröôùc coù maáu loài goïi laø chai sinh duïc. Caùc chi sau ñöôïc noái vôùi moät maøng bôi raát phaùt trieån, nhôø ñoù maø eách bôi loäi gioûi (Traàn Kieân, 1996). 2.1.4 Heä hoâ haáp EÁch laø loaøi ñoäng vaät löôõng cö, vöøa soáng treân caïn vöøa soáng döôùi nöôùc. Cô quan hoâ haáp cuûa eách goàm hai boä phaän: da vaø phoåi, phoåi eách laø cô quan hoâ haáp khi eách soáng treân caïn , da eách giuùp hoâ haáp khi soáng döôùi nöôùc. Da eách coù khaû naêng vaän chuyeån 51% O2 vaø 86% CO2. Treân da eách, coù nhieàu mao maïch, O2 trong khoâng khí hoøa tan vaøo chaát nhaày treân da, thaám qua da vaøo caùc mao maïch, CO2 theo con ñöôøng ngöôïc laïi ñeå ñi ra ngoaøi. Do ñoù, neáu da eách thieáu nöôùc, bò khoâ thì eách seõ cheát (Phaïm Trang – Phaïm Baùu, 1999). Ngoaøi ra, eách coøn coù khaû naêng thay ñoåi maøu saéc ñeå thích nghi vôùi ñieàu kieän moâi tröôøng soáng vaø troán traùnh keû thuø. 2.1.5 Heä baøi tieát EÁch coù nhu caàu nöôùc raát lôùn, do ñoù söï haáp thu vaø baøi tieát raát nhanh. Thaän baøi tieát nöôùc tieåu qua oáng daãn nieäu vaøo xoang huyeät roài vaøo boùng ñaùi. Boùng ñaùi eách laø Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -4- moät tuùi lôùn moûng ñoå thaúng vaøo xoang huyeät. Coù khi trong 24 giôø löôïng nöôùc tieåu baøi tieát baèng ½ troïng löôïng cô theå. Khi gaëp nguy hieåm eách phoùng nöôùc tieåu ra ngoaøi ñeå cô theå nheï nhaøng vaø deã daøng di chuyeån (Traàn Kieân, 1996). 2.1.6 Heä tieâu hoùa vaø tính aên EÁch coù khe mieäng roäng daãn ñeán khoang mieäng lôùn giuùp noù coù theå ñôùp ñöôïc con moài to. Raêng eách nhoû hình noùn coù ñænh höôùng veà phía sau vaø gaén vaøo xöông haøm treân. Haøm döôùi vaø xöông laù mía ôû voøm mieäng. Chuùng giuùp giöõ con moài khoâng bò tuoät ra khoûi mieäng. Löôõi eách coù phaàn tröôùc dính vaøo theàm mieäng vaø phaàn sau töï do höôùng löôõi veà phía trong hoïng. Do ñoù löôõi coù theå baät ra ngoaøi ñeå baét moài. Maët treân coù chaát dính do löôõi tieát ra. Daï daøy eách coù cô thaønh daøy, ruoät ngaén song tuyeán tieâu hoùa laïi phaùt trieån. Gan eách coù chöùa chaát döï tröõ ñaëc bieät laø glycogen vaø tích tuï môõ raát nhieàu vaøo muøa heø. Phaân ñöôïc ñoå vaøo xoang huyeät roài môùi ñöôïc ñoå ra ngoaøi qua hoá huyeät naèm ôû cuoái löng. EÁch laø loaïi aên taïp thieân veà ñoäng vaät, ñaëc bieät laø moài phaûi di ñoäng. EÁch baét moài thuï ñoäng, thöôøng ngoài moät choã quan saùt con moài di chuyeån. Khi con moài ñeán gaàn, eách phoùng löôõi ra raát nhanh ñeå cuoän laáy con moài roài nuoát chöûng. Moãi khi nuoát con moài to noù phaûi nhaém maét laïi (Traàn Kieân, 1996). 2.1.7 Heä sinh duïc vaø sinh saûn Söï thuï tinh cuûa eách laø thuï tinh ngoaøi do eách ñöïc khoâng coù cô quan giao caáu . EÁch ñöïc coù moät ñoâi tinh hoaøn nhoû hình baàu duïc. EÁch caùi coù hai buoàng tröùng. Tinh dòch ñöôïc ñoå vaøo oáng daãn nieäu roài vaøo xoang huyeät. Tröùng rôi vaøo oáng daãn tröùng roài rôi xuoáng xoang huyeät. Baùm treân tinh hoaøn vaø buoàng tröùng laø theå môõ maøu vaøng, caàn thieát cho söï phaùt trieån cuûa tröùng (Traàn Kieân, 1996). Thôøi vuï sinh saûn cuûa eách ngoaøi töï nhieân töø thaùng 3 – 6, ñoâi khi ñeán thaùng 7, eách thöôøng ñeû töø 2 – 3 löùa trong naêm sau nhöõng traän möa raøo , nhieät ñoä nöôùc töø 25 – 30 oC. Theo Phaïm Trang – Phaïm Baùu (1999), thì söï sinh saûn cuûa eách xaûy ra vaøo nhöõng côn möa ñaàu muøa, con caùi khi bò kích thích seõ ñeû tröùng, con ñöïc khi oâm con caùi cuõng kòp phoùng tinh leân treân ñeå thuï tinh cho tröùng. Sau khi thuï tinh tröùng rôi xuoáng nöôùc vaø tröông to dính vaøo nhau taïo thaønh maøng noåi treân maët nöôùc. Tröùng eách hình Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -5- troøn nhoû hôn tröùng caù cheùp, coù hai phaàn traéng ñen roõ reät, moät nöûa hình caàu coù maøu ñen höôùng leân treân taïo thaønh cöïc ñoäng vaät, moät nöûa maøu traéng naèm phía döôùi goïi laø cöïc thöïc vaät Hình 2.1 Buoàng tröùng eách Thaùi Lan 2.1.8 Voøng ñôøi cuûa eách Söï phaùt trieån cuûa eách ñöôïc chia ra caùc giai ñoaïn sau: Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -6- Hình 2.2 Voøng ñôøi eách Tuøy theo töøng loaøi vaø nhieät ñoä khaùc nhau maø thôøi gian bieán thaùi vaø phaùt trieån ôû töøng giai ñoïan cuûa eách daøi hay ngaén khaùc nhau. 2.1.9 Sinh tröôûng vaø phaùt trieån EÁch ñoàng Vieät Nam (Rana rugulosa): tröùng eách sau khi ñeû khoaûng ba ngaøy thì nôû, sau ba tuaàn thì noøng noïc bieán thaùi thaønh eách. Sau khoaûng 4 – 6 thaùng nuoâi thì eách ñaït kích côõ thöông phaåm 80 – 100 gr/con (Traàn Kieân, 1999). EÁch Thaùi Lan (Rana tigrina): tröùng thuï tinh seõ nôû sau 18 – 38 giôø, noøng noïc bieán thaùi khoaûng 28 – 36 ngaøy thaønh eách con vaø ñaït kích côõ thöông phaåm 300 – 400 gr/con sau boán ñeán naêm thaùng nuoâi (Putsatee vaø ctv, 1995). 2.2 Thöùc AÊn Vaø Thaønh Phaàn Dinh Döôõng Cuûa Caùc Loaïi Thöùc AÊn Thöùc aên di ñoäng laø thöùc aên chính cuûa eách bao goàm: coân truøngï caùnh cöùng, coân truøngï caùn h thaúng ( chaâu chaáu, caøo caøo, deá, chuoàn chuoàn); coân truøng caùn h vaûy (böôùm, Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -7- ñaëc bieät laø böôùm ñeâm); coân truøng nhieàu chaân (cuoán chieáu); giaùp xaùc (toâm, cua); thaân meàm (oác); giun ñaát, saâu quy (Traàn Kieân, 1996). Thöùc aên tónh goàm coù: caù taïp töôi soáng hoaëc naáu chín, thöùc aên vieân. Côõ moài cuûa eách: eách laø loaøi ñoäng vaät thích aên moài di ñoäng, baét moài coù kích côõ phuø hôïp. Song baèng caùch nuoát moài vaø vôùi mieäng roäng noù coù theå nuoát nhöõng con moài côõ lôùn nhö cua ñoàng hoaëc con moài coù kích thöôùc daøi nhö giun ñaát (Traàn Kieân, 1996). 2.3 Chaát Kích Thích Sinh Saûn Duøng Trong Sinh Saûn Nhaân Taïo Trong sinh saûn nhaân taïo , ñeå chuû ñoäng trong söï chín vaø ruïng tröùng ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc chaát kích thích sinh saûn (CKTSS) treân caù. Caùc kích duïc toá naøy seõ kích thích söï ruïng tröùng treân caùc loaøi caù. Caùc chaát kích thích sinh saûn thöôøng duøng nhö LH-RHa, HCG, naõo thuyø vaø moät soá chaát khaùc. 2.3.1 LH-RH (Luteinizing Hormone – Releasing Hormone) Hormone phoùng thích kích duïc toá (GnRH: Gonadotropin Releasing Hormone) ñöôïc tìm thaáy ôû vuøng döôùi ñoài cuûa taát caû caùc ñoäng vaät coù xöông soáng. GnRH ñaàu tieân ñöôïc khaùm phaù naêm 1970, goàm möôøi amino acid vaø cuõng ñöôïc bieát ñeán nhö laø LH- RH. LH-RH ñöôïc duøng ñeå gaây ruïng tröùng ôû moät soá loaøi caù nöôùc ngoït, nöôùc maën ôû caùc nöôùc oân ñôùi, nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi. LH-RH ñaõ söû duïng thaønh coâng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi bao goàm phía Baéc vaø phía Nam nöôùc Myõ, Chaâu Aâu , Chaâu AÙ, Chaâu Phi vaø Chaâu Uùc. Ñôn vò tính cuûa LH-RHa (a: analog) laø μg. LH-RHa ñöôïc hoøa tan trong nöôùc caát hoaëc trong nöôùc muoái sinh lyù ñeå tieâm. Khi LH - RHa trong tuû laïnh thì baûo quaûn ñöôïc trong thôøi gian ngaén , coøn trong tuû ñoâng vôùi nhieät ñoä –20oC thì ñöôïc baûo quaûn trong thôøi gian daøi hôn. Nhöng khi muoán söû duïng laïi LH-RHa trong tuû ñoâng thì neân ñeå tan ra roài söû duïng. Thoâng thöôøng, LH – RHa duøng keát hôïp vôùi chaát khaùng dopamine. Dopamine laø moät trong nhöõng chaát truyeàn thaàn kinh (Neurotransmitter). Haàu heát caù bieån vaø caùc loaøi caù thuoäc hoï caù hoài coù theå chæ kích thích sinh saûn baèng LH-RHa ñôn ñoäc. Ñoái vôùi caùc loaøi caù khaùc nhö hoï caù cheùp, hoï caù da trôn thì dopamine giöõ vai troø raát quan troïng trong vieäc öùc cheá söï tieát kích duïc toá töø naõo thuøy cuûa chuùng. Vì theá vieäc söû duïng ñoàng thôøi LH-RHa vaø chaát khaùng dopamine môùi coù hieäu quaû gaây ruïng tröùng treân caùc loaøi caù naøy. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -8- Chaát khaùng dopamine goàm: Domperidone (DOM), pimozide, sulpiride, Mrtoclopramide. Ñôn vò cuûa chaát khaùng dopamine laø mg. Hình 2.3 Chaát kích thích sinh saûn duøng tieâm eách Thaùi Lan 2.3.2 Naõo thuyø Ngöôøi ta laáy naõo thuyø töø nhöõng caù thuoäc loaøi caù cheùp , traém, meø, treâ, … ñaõ thaøn h thuïc coøn töôi soáng. Ôû caù ñaõ cheát sau vaøi giôø, hoaït tính kích duïc chæ coøn 50% (Marcel, 1980). Trong tröôøng hôïp cuøng theå troïng vaø möùc ñoä thaønh thuïc thì naõo thuyø cuûa caù cheùp caùi coù hoaït tính cao gaáp hai laàn so vôùi naõo thuyø cuûa caù cheùp ñöïc cuøng loaøi (Blance vaø Abraham, 1968). Caù coù heä soá thaønh thuïc cao, caøng gaàn thôøi ñieåm sinh saûn thì hoaït tính kích duïc cuûa naõo thuyø caøng cao. Naõo thuyø caù cheùp ñöôïc coi laø loaïi cheá phaåm kích duïc toá maïnh cho nhieàu loaøi caù keå caû caùc ñoái töôïng khaùc hoï vaø caû caùc loaøi caù bieån. Ñôn vò tính cuûa naõo thuyø laø dose. 2.3.3 HCG (Human Chorionic Gonadotropin) HCG ñöôïc phaùt hieän bôûi Zondec vaø Ascheis vaøo naêm 1927. HCG laø kích duïc toá ñöôïc chieát xuaát töø maøng ñeäm cuûa nhau thai hoaëc chieát xuaát töø nöôùc tieåu cuûa phuï nöõ mang thai ñaàu thai kyø. HCG coù taùc duïng duy trì theå vaøng, baûn chaát laø moät Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -9- glycoprotein vì theá vieäc chieát xuaát HCG döïa vaøo nguyeân lyù taùch protein tan trong nöôùc. HCG laø loaøi kích duïc toá dò chuûng ñöôïc duøng coù hieäu quaû cho nhieàu loaøi caù. Ngoaøi caùc loaøi caù meø, caù treâ, HCG coøn coù taùc duïng gaây ruïng tröùng cho cho caùc loaøi caù khaùc nhö: caù veàn, caù troâi, caù boáng, caù vaøng, caù chình, caù bôn, caù boáng töôïng, caù chaïch. Ñôn vò tính cuûa HCG khi söû duïng laø IU/kg caù theå caùi (international unit). 2.3.4 Loaïi vaø lieàu löôïng moät soá chaát kích thích sinh saûn duøng trong thuyû saûn Theo Ngoâ Vaên Ngoïc (2003), thì caùc loaïi chaát kích thích sinh saûn duøng cho caù vôùi lieàu löôïng nhö sau: Baûng 2.1 Loaïi vaø lieàu löôïng kích duïc toá duøng trong thuyû saûn. TGHÖ HCG (IU/kg LH-RHa Naõo thuyø Ghi chuù Loaøi caù (giôø) caù caùi) (μg/kg caù (dose) (tieâm) caùi) Meø traéng 8-9 1000 - 1200 20 - 1 laàn Meø hoa 8–9 2000 – 2500 30 – 35 - 1 laàn Caù cheùp 6 -7 - 10 – 20 2 1 laân Traém coû 8–9 - 40 – 50 5–6 2 laàn Troâi Aán Ñoä 8–9 - 30 3–4 1 laàn Treâ phi 10 – 11 4000 - 3–4 1 laàn Treâ vaøng 12 4000 – 4500 - 4 1 laàn Thaùc laùc 12 Lieàu cao 100 – 120 - 2 laàn Laêng vaøng 12 5000 100 4 2 laàn Caù tra 5–6 4000 – 5000 - - Nhieàu laàn Roâ ñoàng 6–7 3500 – 4000 100 - 1 laàn Caù loùc ñen 8 – 12 5000 - - 2 laàn Meø vinh 8–9 1000 – 1200 20 – 25 - 1 laàn Saëc raèn g 6–7 3500 – 4000 100 - 1 laàn Chuù thích: TGHÖ : Thôøi gian hieäu öùng. HCG : Human Chorionic Gonadotropin. LH-RHa : Luteinizing Hormone – Releasing Hormone (a: analog) Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -10- 2.4 Tình Hình Nuoâi EÁch ÔÛ Vieät Nam Vaø Treân Theá Giôùi 2.4.1 Tình hình nuoâi eách ôû Vieät Nam Trong nhöõng naêm gaàn ñaây nöôùc ta ñaõ phaùt trieån ngheà nuoâi eách ñoàng, ñieån hình nhö Ñoâng Anh (Haø Noäi), Hieäp Haø, Yeân Phong (Haø Baéc), Töû Loäc (Haûi Höng), Thanh Taát (Haø Taây) vaø ngaøy nay eách Thaùi Lan ñöôïc nuoâi lan roäng ñeán moät soá tænh ôû mieàn Nam nhö: An Giang, Ñoàng Thaùp, Beán Tre, Long An, … vaø moät soá tænh Mieàn Ñoâng Nam Boä nhö: Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, Bình Döông, Taây Ninh, … Thöôøng thì noâng daân nuoâi theo phöông phaùp thuû coâng daân gian, nguoàn gioáng baét chuû yeáu ngoaøi töï nhieân. Söû duïng thöùc aên laø nhöõng loaøi coân truøng nhö saâu boï, giun, böôùm ñeâm,… vaø caùc loaïi caù taïp. Theo Traàn Kieân (1996), coù nhieàu gia ñình ñaõ nuoâi eách ñoàng thaønh coâng nhö gia ñình oâng Phan Baù Thình (Haø Baéc) nuoâi naêm 1991, oâng Phaïm Ngoïc Xöùng (Haûi Höng)… Tuy nhieân treân thöïc teá thì saûn löôïng eách töø tröôùc ñeán nay vaãn phuï thuoäc chuû yeáu vaøo töï nhieân. Vieäc nuoâi thöôøng khoâng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao do tyû leä soáng thaáp , saûn löôïng thaáp, ñaëc bieät laø vaán ñeà thöùc aên daønh cho eách. 2.4.2 Tình hình nuoâi eách treân Theá Giôùi Thaùi Lan ñaõ phaùt trieån ngheà nuoâi eách trong nhöõng naêm gaàn ñaây vôùi loaøi eách Rana tigrina. Trong naêm 1995 Thaùi Lan ñaõ coù treân 300 traïi nuoâi eách vôùi qui moâ coâng nghieäp. EÁch ñöôïc nuoâi chuû yeáu trong caùc beå ximaêng vôùi dieän tích moãi beå laø 3 x 4 x1.2 m, möïc nöôùc trong beå giöõ khoaûng 20 – 30 cm. Moãi beå ñeàu coù boá trí taám nhöïa moûng (chieám 1/3 dieän tích beå). Treân taám nhöïa coù ñuïc nhieàu loã thuûng cho eách nhaûy leân khoûi maët nöôùc vaø nhöõng taám nhöïa coøn laø nôi chöùa thöùc aên. EÁch ñöôïc nuoâi vôùi maät ñoä laø 60 – 80 con/m2. Caû noøng noïc vaø eách thòt ñeàu cho aên thöùc aên vieân, haøm löôïng protein thay ñoåi töø 40% (noøng noïc) ñeán 25% (eách lôùn). Sau ba ñeán boán thaùng nuoâi coù theå ñaït 300 – 400g/con cho eách noäi ñòa, rieâng ñoái vôùi eách nhaäp töø Myõ laø eách boø (Rana catesbeiana) thì maát saùu ñeán taùm thaùng nuoâi nhöng kích côõ lôùn hôn. Heä soá thöùc aên trung bình 1.2 – 1.5 (putsee vaø ctv., 1996). EÁch boø (Rana catesbeiana) ñöôïc nuoâi nhieàu ôû nuùi Rocky phía Ñoâng nöôùc Myõ, phía Nam vaø vuøng Ñoâng Baéc Mexico, phía Baéc Canada. Nhaäp sang nhöõng vuøng môùi nhö laø söï hoïc hoûi, moät loaøi ñoäng vaät giaûi trí vaø dieät saâu boï. Ôû California quan taâm ñeán loaøi naøy laø ñeå theâm vaøo ñoäng vaät. Ôû Ñaøi Loan hy voïng eách ñieàu khieån coân truøng, saâu boï. Daàn daàn eách Boø ñöôïc nuoâi roäng raõi nhieàu nôi treân theá giôùi nhö Canada, Mexico, Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. -11- Myõ, Phaùp , Nhaät, Taây Ban Nha, Taây Aán Ñoä vaø caùc nöôùc Ñoâng Chaâu AÙ (John Baker, 1998). EÁch boø ñöôïc nuoâi phoå bieán ôû vuøng Trung vaø Nam Myõ nhö Mexico, Brazil, Ecuado, … eách ñöôïc nuoâi trong beå ximaên g theo phöông phaùp öôùt hoaëc laø phöông phaùp khoâ söû duïng thöùc aên vieân cho eách aên . Naêng suaát coù theå ñaït töø boán ñeán saùu kg/m2/vuï cho phöông phaùp khoâ vaø 10 – 15 kg / m2 / vuï cho phöông phaùp öôùt. Trong thaäp nieân 90 Ñaøi Loan ñaõ phaùt trieån nuoâi eách coâng nghieäp vôùi loaøi eách baûn ñòa (Rana tigrina pan therina, Figzinger). Noøng noïc sau khi bieán thaùi thaønh eách con ñöôïc taäp cho aên thöùc aên nhaân taïo vôùi haøm löôïng protein 30 – 35% ñeán khi ñaït kích côõ thöông phaåm. Ngoaøi ra Ñaøi Loan coøn nhaäp eách boø Nam Myõ (Rana catesbeiana) ñeå nuoâi. Tuy nhieân do khí haäu coù muøa ñoâng nhieät ñoä nhoû hôn 20oC neân eách khoâng theå phaùt trieån quanh naêm, chæ ñöôïc nuoâi taùm ñeán chín thaùng (Lochen, 1990).