Lêi nãi ®Çu Quy luËt m©u thuÉn lµ quy luËt quan träng nhÊt trong phÐp biÖn chøng duy vËt, nã ®îc coi lµ h¹t nh©n "cña phÐp biÖn chøng". V× nã chØ ra nguyªn nh©n cña sù thay ®æi c¸i nµy thµnh c¸i kh¸c, nã v¹ch ra nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vËn ®éng cña b¶n th©n sù vËt, hiÖn tîng, ®ång thêi nã t¸c ®éng tÊt c¶ quy luËt vµ ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng. Trong c¸c t¸c ®éng m©u thuÉn th× t¸c ®éng m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nh©n c¸ch con ngêi trong nÒn kÕ to¸n hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò quan t©m cña §¶ng cña Nhµ níc. NhiÒu bµi b¸o, cuéc häp ®· bµn ®Õn vÊn ®Ò bøc xóc nµy. V× vËy trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu vÒ bé m«n TriÕt häc. M¸c, em ®îc giao viÕt tiÓu luËn vÒ ®Ò tµi "Nh÷ng biÓu hiÖn t¸c ®éng cña quy luËt m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam hiÖn nay" ThÕ kû 20 víi nhiÒu biÕn ®æi d÷ déi ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ v¨n minh nh©n lîi s¾p kÕt thóc. C¸c níc ®ang chuÈn bÞ hµnh trang ®Ó bíc vµo thÕ kû XXI. ThÕ kû c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi bé mÆt thÕ giíi. Khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i kh«ng nh÷ng t¸c ®éng vµo thÕ giíi tù nhiªn mµ cßn ¶nh hëng ®Õn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi trong ®ã cã nh©n c¸ch con ngêi. T×m hiÓu kinh tÕ thÞ trêng víi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi míi ë n- íc ta hiÖn nay. Môc ®Ých cña ®Ò tµi: Nh»m t×m hiÓu vÒ ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Æc ®iÓm nh©n c¸ch con ngêi, qua ®ã thÊy ®îc nh÷ng mÆt tÝch cùc, tiªu cùc mµ nÒn kinh tÕ ®· ®em l¹i cho nh©n c¸ch con ngêi míi ë ViÖt Nam. Tõ ®ã ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ ®Èy lïi tiÕn tíi xo¸ bá nh÷ng mÆt tiªu cùc tån t¹i trong ®êi sèng, nh©n c¸ch con ngêi míi ë ViÖt Nam hiÖn nay. Do thêi gian cã h¹n, nªn viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong sù ®ãng gãp vµ bæ sung, söa ch÷a cña thÇy c«, cïng b¹n ®äc ®Ó bµi viÕt nµy hoµn thµnh tèt h¬n. 1 Ch¬ng i: C¬ së lý luËn Kinh tÕ thÞ trêng vµ sù h×nh thµnh ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong nÒn kinh tÕ v¨n minh míi cña nh©n lo¹i cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. Nh×n chung, mäi chÕ ®é kinh tÕ ®Òu lÊy h×nh ¶nh nhÊt ®Þnh vÒ con ngêi lµm c¬ së. Theo ®ã con ngêi còng ph¶i cã mét nh©n c¸ch thÝch øng nh»m phôc vô lîi Ých riªng c¶i t¹o hoµn c¶nh riªng trong nh÷ng hoµn c¶nh chung nh÷ng lîi Ých chung cña céng ®ång. Do ®ã ta ph¶i t×m hiÓu nh©n c¸ch lµ g×? ph¶i ch¨ng nã ®îc sinh ra tõ c¸i thùc tÕ phi vËt chÊt hay lµ c¸i vèn cã trong mçi c¸ nh©n, mçi con ngêi, lµ c¸i tùch thÓ sinh häc hay c¸i thùc thÓ x· héi cña mçi con ngêi. X· héi míi ®ang ®îc x©y dùng b»ng nh÷ng con ngêi míi do lÞch sö ®Ó l¹i. Trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc mµ næi bËt lµ lÞch sö chèng ngo¹i x©m b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc ®· rÌn luyÖn vµ hun ®óc nªn nh÷ng thÕ hÖ con ngêi ViÖt Nam giÇu lßng yªu níc, s½n sµng hy sinh v× níc, th× nhµ dòng c¶m chiÕn ®Êu bÊt khuÊt kiªn cêng cã tinh thÇn chÞu ®ùng khã kh¨n, gian khæ… nhng do nhiÒu n¨m chiÕn tranh mµ cho ®Õn nay ViÖt Nam vÉn lu«n thuéc lo¹i nh÷ng níc nghÌo trªn thÕ giíi nÒn kinh tÕ vÉn ë trong t×nh tr¹ng n«ng nghiÖp l¹c hËu. Cßn mang nÆng tÝnh chÊt tù cung tù cÊp, ®Êt níc cha tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, l¹m ph¸t cßn ë møc cao… lao ®éng thÊt nghiÖp ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n. Trong lÞch sö 4 ngh×n n¨m dùng níc vµ gi÷ níc cã lÞch sö 40 n¨m x©y dùng chñ nghÜa x· héi (kÓ tõ n¨m 1945). Trong mÊy chôc n¨m qua. §¶ng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong lÜnh vùc ®µo t¹o, rÌn luyÖn c¸c thÕ hÖ con ngêi sèng cã lý tëng yªu níc, yªu chñ nghÜa x· héi, cã tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n, yªu th¬ng nhau trªn tinh thÇn ®ång chÝ, mét ngêi v× mäi ngêi vµ mäi ngêi v× mét ngêi. Nh- ng m« h×nh chñ nghÜa x· héi theo kiÓu tËp trung, quan liªu bao cÊp víi mét nÒn kinh tÕ hiÖn vËt ph©n phèi theo chñ nghÜa b×nh qu©n ®· lµm cho nÒn kinh tÕ kh«ng cã hiÖu qu¶ mµ cßn h×nh thµnh nªn nh÷ng con ngêi thô ®éng, û l¹i thiÕu n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o. S¸u n¨m qua chóng ta ®· tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn nh»m tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ vµ x· héi vµ tõng bíc tiÕn lªn. Nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®îc trong cuéc sèng ®æi míi lµ h×nh thµnh nªn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Xo¸ bá vÒ c¬ b¶n c¬ chÕ tËp trung quan liªn bao cÊp. ChÝnh nh÷ng thµnh tùu ®o ®ang t¹o ra nh÷ng thµnh tùu ®ã ®ang t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho sù h×nh thµnh vµ vpt nh©n c¸ch con ngêi. 2 X· héi lu«n lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng tõ h×nh th¸i x· héi nµy sang h×nh th¸i x· héi kh¸c. §ã lµ sù kÕ thõa c¸i cò ®Ó h×nh thµnh c¸i míi. Cã nh vËy x· héi míi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn h¬n. Thùc chÊt cña sù thay ®æi nµy lµ sù thay ®æi c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt cña chÕ ®é x· héi ®ã. Trong x· héi cã giai cÊp, kiÕn tróc thîng tÇng thay ®æi khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi, kÐo theo sù thay ®æi vÒ chÝnh trÞ, v¨n häc, t«n gi¸o… chÝnh v× lÏ ®ã mµ c¸c nhµ triÕt häc vµ x· héi häc trong tõng thêi ®¹i lÞch sö ®· ra nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau ®Ó lý gi¶i vÒ "nh©n c¸ch". TriÕt häc tríc M¸c: chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh coi nh©n c¸ch lµ s¶n phÈm thô ®éng cña m«i trêng x· héi hoÆc m«i trêng sinh vËt. Chñ nghÜa duy t©m th× coi nh©n c¸ch vµo c¬ chÕ t©m lý sinh lý cña con ngêi. Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c Lªnin nh©n c¸ch con ngêi ®îc hiÓu: - Lµ sù thÓ hiÖn c¸ nh©n nh÷ng s¶n phÈm chÊt cã ý nghÜa x· héi cña con ngêi. - Lµ h×nh thøc tån t¹i cña nh÷ng quan hÖ x· héi ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng c¸ nh©n. - Lµ thíc ®o tÝnh x· héi cña con ngêi Nh vËy, nh©n c¸ch võa lµ c¸i chung c¸i tæng hoµ nh÷ng quan hÖ x· héi, tøc lµ c¸i b¶n chÊt x· héi trong mçi c¸ nh©n võa lµ ®Æc thï cña c¸ nh©n ®ã. Kh¸i niÖm nh©n c¸ch chØ b¶n s¾c ®éc ®¸o cña mçi c¸ nh©n nã kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña c¸c quan hÖ x· héi, cã tÝnh lÞch sö cô thÓ, kh«ng chØ lµ sù kÕ thõa nh÷ng di s¶n lÞch sö v¨n ho¸ mµ cßn lµ chñ thÓ cña c¸c quan hÖ x· héi. Nh©n c¸ch lµ néi dung, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt, xu híng bªn trong riªng biÖt cña mçi c¸ nh©n. §ã lµ thÕ giíi cña "c¸i t«i" do t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c yÕu tè sinh häc t©m lý x· héi t¹o nªn víi nh÷ng ®Æc ®iÓm di truyÒn riªng vÒ t©m lý, thÇn kinh, vÒ hoµn c¶nh sèng mµ mçi c¸ nh©n theo c¸ch riªng cña m×nh. Víi nh©n c¸ch riªng mçi c¸ nh©n tù ý thøc lµm chñ cuéc sèng, tù lùa chän chøc n¨ng, ®éng c¬ vµ tr¸ch nhiÖm ho¹t ®éng cô thÓ trong x· héi, tõ ®ã mµ h×nh thµnh sù th«i thóc néi t©m, ý chÝ v¬n tíi nh÷ng môc tiªu x¸c ®Þnh. C¸c quan ®iÓm vÒ nh©n c¸ch cho phÐp chóng ta cã ®îc mét kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ nh©n c¸ch nh sau: "Nh©n c¸ch lµ toµn bé nh÷ng ®Æc tÝnh vµ phÈm chÊt x· héi, sinh lý, t©m lý cña c¸ nh©n t¹o thµnh chÝnh thÓ ®ãng vai trß chñ thÓ tù ý thøc, tù ®¸nh gi¸, tù kh¼ng ®Þnh, tù ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng cña m×nh". 3 Trong c¬ chÕ hiÖn nay ngêi ta cã thÓ béc lé hÕt m×nh mµ kh«ng ph¶i quªn ®i c¸i t«i nh tríc kia cã suy nghÜ g× cho nªn buéc con ngêi ph¶i vËn ®éng liªn tôc kh«ng ngõng ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o. 4 Ch¬ng II: Nh÷ng ®Æc trng cña kinh tÕ thÞ trêng ¶nh hëng ®Õn viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch cña con ngêi míi I. Dù b¸o mét m« h×nh nh©n c¸ch mang tÝnh kh¶ thi trong vµi thËp kû tíi lµ vÊn ®Ò bøc xóc cña nhiÒu quèc gia x©y dùng trªn nÒn t¶ng kinh tÕ thÞ trêng 1. Kinh tÕ thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét hÖ thèng kinh tÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn th«ng qua sù vËn ®éng mang tÝnh quy luËt cña nhiÒu mèi quan hÖ (vÝ dô nh sù c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu th«ng qua quy luËt gi¸ c¶). Theo mét sè nhµ nghiªn cøu kinh tÕ. Sù kh¸c nhau gi÷a nÒn kinh tÕ cã kÕ ho¹ch vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thùc sù kh«ng ph¶i ë chç nÒn kinh tÕ nµy cã kÕ ho¹ch cßn nÒn kinh tÕ kia th× kh«ng. Sù kh¸c nhau gi÷a 2 nÒn kinh tÕ Êy lµ c¸ch thøc kÕ ho¹ch ho¸. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kÕ ho¹ch kh«ng chØ do trung ¬ng mµ cßn do tõng xÝ nghiÖp, tõng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh chñ ®éng x¸c ®Þnh. Mäi ®Æc ®iÓm vµ c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Òu liªn quan ¶nh hëng ®Õn con ngêi trong x· héi vµ ®ßi hái mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nh©n c¸ch víi chÊt lîng thÝch hîp. 2. Ngêi ta ®· nghiªn cøu rÊt nhiÒu vÒ mÆt nhËn thøc cña con ngêi khi bíc vµo hoÆc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ víi c¬ chÕ vËn hµnh kh¸c. NhËn thøc ë ®©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò n¾m b¾t th«ng tin thËt nhiÒu vµ thËt nhanh, mµ cßn lµ vÊn ®Ò tù kh¾c phôc t×nh tr¹ng "Ch×m trong th«ng tin, nhng ®ßi vÒ kiÕn thøc". ChØ riªng trong lÜnh vùc cung cÇu trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh nãi chung, ngêi ta ®· ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt tèi thiÓu chÝnh x¸c vÒ thÞ trêng ®Õn møc nµo. §©y lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, ®Æc biÖt víi ngêi d©n thuéc nh÷ng níc l©u nay vÉn quen sèng trong mét chÕ ®é bao cÊp. Nãi ®Õn nhËn thøc lµ cßn nãi ®Õn t duy. Ngµy nay con ngêi cÇn cã kh¶ n¨ng tæng hîp víi t thÕ t duy ë d¹ng vÜ m«, lý thuyÕt tæng qu¸t, biÕt chÊp nhËn vµ thÝch øng víi hµng lo¹t c¸i phi lý, ngÉu nhiªn. Ngêi ta thÊy ®· cã sù tån t¹i cña mét khoa häc - khoa häc "vÒ sù hçn ®én" vµ c©u tr¶ lêi cña khoa häc cuèi thÕ kû 20 lµ: Ngµy cµng hiÖn thùc bao nhiªu th× "c¸i bÞ quy ®Þnh" cµng nhêng chç cho "c¸i cã thÓ" bÊy nhiªu/ 5 Tuy nhiªn trong ngµy thêng chø kh«ng nãi ®Õn møc biÕn ®éng vµ khi khñng ho¶ng con ngêi lu«n cÇn cã t duy tØnh t¸o, biÕt nh×n xa tr«ng réng, biÕt hoµi nghi khoa häc vµ s¸ng t¹o. Tho¸t ly lèi suy nghÜ ®ã, con ngêi sÏ kh«ng thÓ nµo ph¸t triÓn vµ tiÕn bé ®îc. Trong mçi thêi ®¹i vµ ë bÊt ký mét nÒn kinh tÕ nµo tr×nh ®é ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña con ngêi lu«n g¾n liÒn víi mét giíi quan nhÊt ®Þnh. ThÕ giíi quan lµ toµn bé nh÷ng biÓu tîng vµ quan niÖm vÒ tù nhiªn vµ x· héi. VÒ quan hÖ cña con ngêi ®èi víi thÕ giíi quan xung quanh còng nh sù c¶m nhËn ý nghÜa cña cuéc ®êi. Mäi h×nh tîng vµ quan niÖm nh thÕ lu«n ®îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn trong thùc tÕ. VÝ dô vÒ quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, ngêi ta thÊy cÇn ph¶i cã c¸ch nh×n hiÖn thùc h¬n. Sèng trong tù nhiªn, cïng víi tù nhiªn con ngêi ph¶i cã ý thøc vÒ m«i trêng, luËt b¶o vÖ m«i trêng, c¸c ph¬ng ph¸p b¶o qu¶n, ®ãng gãi míi, nh÷ng quy ®Þnh vÒ nghiªn cøu khoa häc, vÒ qu¶n lý vµ xö lý chÊt th¶i, t duy vµ hµnh ®éng sinh th¸i. §èi víi cuéc sèng x· héi còng nh vËy. Do thÕ giíi quan thiÕu v÷ng vµng cïng víi tÇm trÝ tuÖ cßn thÊp, cã ngêi ®· phñ nhËn thµnh qu¶ tèt ®Ñp cña qu¸ khø vµ ch¹y theo nh÷ng m« h×nh míi mang trong m×nh nã kh«ng Ýt khuyÕt ®iÓm vµ sai lÇm. Hä kh«ng biÕt r»ng ngêi Hµn Quèc ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho hä "t tëng tiÕp cËn ph¬ng t©y" rÊt phæ biÕn trong nh÷ng n¨m 60. Con ngêi Ch©u Phi còng ph¶i thèt lªn: kh«ng thÓ cã mét m« h×nh duy nhÊt ¸p dông cho mäi quèc gia. TÊt nhiªn khi bíc vµo cuéc sèng x· héi míi, ®Çy biÕn ®éng, khi chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ kh¸c con ngêi nãi chung vµ nhÊt lµ c¸c chÝnh kh¸ch nãi riªng còng ph¶i "dòng c¶m thay ®æi ý kiÕn cña m×nh" nh÷ng sù thay ®æi ®ã chØ ®îc diÔn ra víi ®iÒu kiÖn ®· hiÓu biÕt vÊn ®Ò vµ c¸c mèi quan hÖ mét c¸ch s©u s¾c. 4. Mét chñ ®Ò cÇn ®îc bµn ë ®©y lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi. Trong hoµn c¶nh kinh tÕ thÞ trêng xuÊt ph¸t tõ chç cho r»ng nÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng con ngêi tuy cã lý trÝ nhng còng cã t lîi r»ng nÒn kinh tÕ ®ã dùa trªn c¬ së t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ trªn c¬ së tù do ph¸t triÓn cña c¸ nh©n, ngêi ta muèn nhÊn m¹nh ®Õn lîi Ých c¸ nh©n, coi nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸ nh©n nh lµ mét søc m¹nh mäi ®éng lùc thóc ®Èy sù ®æi míi vµ tiÕn bé. Bíc vµo nenef kinh tÕ thÞ trêng, con ngêi chÊp nhËn c¹nh tranh vµ ch¹y theo lîi nhuËn, lîi Ých ®ã lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. Song còng cã rÊt nhiÒu nh©n tè kh¸c x« ®Èy c¸ nh©n vµo c¸ch bèi rèi, liÒu lÜnh thËm chÝ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng "t©m 6 thÇn ph©n lËp". Trong nh÷ng t×nh huèng ®ã nhiÒu khi, nh nhµ TriÕt häc Ph¸p ¡ng®rª Clueman ®· viÕt: "Con ngêi lµ hµng æ cña sù v« nh©n ®¹o". Cho nªn ®Ó ®¹t tíi sù c©n b»ng, bï trõ hoÆc lo¹i bá ®îc nh÷ng t¸c nh©n tiªu cùc trong mçi c¸ nh©n, con ngêi ph¶i nhËn thøc vµ tho¶ m·n ®îc 3 yÕu cÇu c¬ b¶n. Mçi c¸ nh©n kh«ng lo¹i trõ kiÓu ngêi ®îc gäi lµ "lµm ¨n kinh tÕ ", "kinh doanh bu«n b¸n" ®Òu ph¶i cã ®¹o ®øc. Do cã nhiÒu h×nh thøc thÞ trêng vµ kinh doanh nene trong thêi ®¹i ngµy nay cÇn ®Ò cËp ®Õn mÆt ®¹o ®øc trong nh©n c¸ch mçi con ngêi tõ nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c nhau: ®èi víi tù nhiªn, sù sèng vµ t¹o ra sù sèng, ®èi víi ®ång tiÒn, ®èi víi c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, ®èi víi quan hÖ nh©n ¸i gi÷a con ngêi. + Mçi c¸ nh©n ®Òu hµnh ®éng theo nguyªn t¾c: quyÒn lu«n lu«n g¾n víi tr¸ch nhiÖm cña hä. Trong cuéc sèng sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn ch÷ "tÝn" lßng ch©n thµnh nghÜa lµ víi sù tù ý thøc ®óng ®¾n vµ s©u xa. + Con ngêi sinh ra kh«ng chØ tån t¹i mét m×nh nh c¸ thÓ riªng rÏ. Còng v× thÕ míi xuÊt hiÖn nçi sî h·i tríc c« ®¬n vµ cã yªu cÇu hîp t¸c trong mäi trêng hîp, mäi ho¹t ®éng. Trong nÒn kinh tÕ còng vËy, mét hoÆc mét sè c¸ nh©n ®¬n ®éc kh«ng thÓ nµo gi¶i ®¸p nhanh chãng triÖt ®Ó nh÷ng c©u hái nh: CÇn s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh thÕ nµo? CÇn ph©n phèi cho ai?.. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n víi ngêi kh¸c, víi nhãn vµ x· héi, ®· tõng lµ cuéc tranh luén trªn nhiÒu lÜnh vùc vµ ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ kÕt thóc, kh«ng thÓ ®em l¹i mét ý nghÜa thùc tÕ, nÕu ngêi ta thiÕu kh¸ch quan muèn thiªn vÒ mét khÝa c¹nh, mét phÝa nµo ®Êy. 5. Khi ph©n tÝch t×nh h×nh chiÕn lîc thÕ giíi ®Ó ®a ra mét chiÕn lîc gi¶i quyÕt. C¸c nhµ khoa häc thuéc c©u l¹c bé "Kom tÊt" chó ý ®Õn kh¶ n¨ng thÝch øng cña con ngêi. Hä cho r»ng viÖc thÝch øng víi mäi biÕn ®æi lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña tÊt c¶ mäi ngêi, kh«ng phô thuéc vµo nÒn v¨n ho¸ c¸c truyÒn thèng t«n gi¸o cña hä. Con ngêi kh«ng nh÷ng ph¶i thÝch øng víi nh÷ng t×nh huèng míi mµ cßn ph¶i ®øng v÷ng tríc nh÷ng thay ®æi nguy hiÓm vµ tµn b¹o. NÕu kh«ng cã s¸ng kiÕn míi, tinh thÇn c¸ch t©n phª ph¸n, hoÆc søc m¹nh cña ý chÝ con ngêi sÏ bá mÊt thêi c¬ trë thµnh kÎ bi quan ®øng ngoµi cuéc hoÆc bÞ ®µo th¶i. Sù thÝch øng ë møc cao lµ sù thay ®æi c¸ch øng xö hay c¸ch thÝch nghi t©m lý. Trong cuéc sèng cã nhiÒu kiÓu thÝch nghi x· héi. Tuy vËy ngêi ta ®· gÆp nhiÒu trêng hîp chØ v× ch¹y theo ý thÝch, lîi Ých c¸ nh©n mµ môc tiªu vµ biÖn 7 ph¸p ®Òu bÞ thay ®æi lµm n¶y sinh nh÷ng hiÖn tîng x· héi tiªu cùc nh chñ nghÜa c¬ héi, thêi vô lîi bÖnh xu thêi, sù ph©n biÖt chñng téc, s¾c téc… GÇn ®©y nhiÒu c¬ quan khoa häc trªn thÕ giíi ®· ®i s©u nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc ®éng c¬ vµ hµnh ®éng, vÒ ph¬ng diÖn nµy ®ã lµ næ lùc nh»m kh¾c phôc mét thiÕu sãt cña t©m lý häc tõ tríc tíi tËn nh÷ng n¨m 50, 60 cña thÕ kû nµy, lµ chØ chó träng nghiªn cøu thiªn vÒ lý thuyÕt hµnh vi, xa rêi nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh, nh÷ng Ðp buéc mµ con ngêi ph¶i ®èi mÆt trong ho¹t ®éng thêng ngµy. 6. TÝnh n¨ng ®éng tríc hÕt trong ph¹m vi lao ®éng lµ mét kh¸i niÖm chØ sù linh ho¹t cña ngêi nhËn viÖc, kh¶ n¨ng lao ®éng ë bÊt cø n¬i nµo cÇn ®Õn hä. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch hoÆc nh÷ng nhµ kinh doanh nÕu thiÕu sù nh¹y c¶m thiÕu linh ho¹t th× sÏ bÞ tr¶ gi¸ nh ®· biÕt An - VinTophi¬ nhµ t¬ng lai hoa Mü ®· cho r»ng trong thang gi¸ trÞ sù toµn diÖn, uyÓn chuyÓn vµ linh ho¹t cã ý nghÜa rÊt quan träng con ngêi sÏ ngµy cµng v¬n tíi mét lèi sèng c©n ®èi h¬n (Ch©n tay vµ trÝ ãc, gi¶i trÝ vµ lµm viÖc), s¶n xuÊt vµ tiªu thô, trõu tîng vµ cô thÓ, kh¸ch quan vµ chñ quan. TÝnh c« ®éng linh ho¹t cã thÓ xem nh ban ®ång hµnh cña tÝnh s¸ng t¹o. ThÞ trêng vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng lu«n lu«n th¸ch thøc con ngêi, ph¶i ®ßi hái ë con ngêi tr×nh ®é cao h¬n, trong xö lý t×nh huèng trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o, ë ®©y cÇn chó ý c¸c ph¹m trï: con ngêi s¸ng t¹o, qu¸ tr×nh s¸ng t¹o s¶n phÈm s¸ng t¹o vµ m«i trêng s¸ng t¹o. 7. Sù ®Þnh híng gi¸ trÞ ®óng ®¾n nhanh chãng cña c¸ nh©n ®· trë thµnh mäi ®iÒu kiÖn quan träng trong ®êi sèng vµ nhÊt lµ hoµn c¶nh kinh tÕ x· héi ®ang biÕn ®éng m¹nh mÏ. ViÖc c¸ nh©n híng suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña m×nh vµo nh÷ng gi¸ trÞ nµy hay nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c t¹o nªn sù ®Þnh híng gi¸ trÞ cña hä. Cïng mét lóc con ngêi theo ®uæi nh÷ng gi¸ trÞ liªn quan ®Õn b¶n th©n gia ®×nh lao ®éng s¶n xuÊt, ®µo t¹o båi dìng… ViÖc ®Þnh híng vµo nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt tinh thÇn ®Òu cã ý nghÜa nhng tríc m¾t vµ trong giai ®o¹n tíi ®ang cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m nÕu x· héi muèn trë thµnh mét céng ®ång bao gåm c¸c c«ng d©n cã nh©n c¸ch ®Ñp. Thø nhÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng næ lùc vµ biÖn ph¸p tõ phÝa nh÷ng c¸ nh©n vµ x· héi ®Ó g¹t bá ®îc mét trong nh÷ng sai lÇm cña x· héi v¨n minh lµ "cuéc ch¹y ®ua víi chÝnh b¶n th©n m×nh" cña C¬n - r¸t L« - ren ®· nãi M¾c sai lÇm 8 nµy nghÜa lµ c¸ nh©n chØ ®¸nh gi¸ cao nh÷ng g× vît lªn trªn ®ång lo¹i, kh¸t tiÕn k«ng b¨n kho¨n g× vÒ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ ®Ó cã tiÒn. Thø hai, dï ë thêi ®¹i nµo theo quan niÖm chung bªn c¹nh lîi Ých giai cÊp vµ nhãm, con ngêi ®Òu híng vµo c¸c gi¸ trÞ l©u dµi bÒn v÷ng nh hoµ b×nh, tù do, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n gia ®×nh h¹nh phóc, c«ng b»ng, nam n÷ b×nh ®¼ng rÊt quan t©m ®Õn ngêi giµ vµ ngêi tµn tËt sù t«n träng ngêi kh¸c lßng khoan dung. Thø ba, nÕu gi¸ trÞ ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng ngêi vµ céng ®ång cña hä th× c¬ cÊu vµ thø bËc gi¸ trÞ trong x· héi lµ hÕt søc ph©n ho¸ ®a d¹ng vµ sinh ®éng. Chóng ta cã thÓ thÊy hÖ gi¸ trÞ cµng phøc t¹p h¬n nhiÒu khi xÐt theo ®Þa ph¬ng, d©n téc, nghÒ nghiÖp, giai tÇng, vÞ thÕ x· héi, t«n gi¸o, løa tuèi. ChÝnh v× thÕ sù m©u thuÉn vµ xung ®ét gi÷a gi¸ trÞ riªng vµ chung, gi÷a gi¸ trÞ vµ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ sÏ x¶y ra ®ång thêi vµ chØ cã thÓ gi¶m ®i hay kh¾c phôc qua nh÷ng t¸c ®éng lµnh m¹nh cña sè ®«ng tÝch cùc trong x· héi qua gi¸o dcuj gi¸ trÞ vµ tù gi¸o dôc mçi c¸ nh©n con ngêi. CÇn ph¶i cã tinh thÇn dòng c¶m vµ niÒm tin, kh«ng thÓ bi quan vµ bÊt lùc coi nh÷ng gi¸ trÞ lµ bÊt biÕn ch¼ng h¹n coi c¸i ¸c lµ trêng tån cïng víi con ngêi. ThËm chÝ cho r»ng cha bao giê chÞu khuÊt phôc vµ lïi bíc bëi bÊt cø thÓ chÕ nµo. Thø t, cÇn t«n träng nh÷ng gi¸ trÞ cÇn thiÕt vµ lµnh m¹nh cña c¸ nh©n vµ ph¶i t¹o ra nhng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó mäi c¸ nh©n v¬n tíi gi¸ trÞ ®ã. Thø n¨m, mäi thÕ hÖ ph¶i lu«n gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc: nh÷ng tËp qu¸n, trËt tù, phong c¸ch, sinh ho¹t v¨n ho¸ lµnh m¹nh ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña mét x· héi mét quèc gia. C¸c gi¸ trÞ ph¶n ¸nh b¶n s¾c d©n téc ®Ých thùc sÏ gióp con ngêi ®oµn kÕt, g¾n bã víi nhau, chèng l¹i mäi sù ®ång ho¸ tõ bªn ngoµi còng nh th¸i ®é hoµi cæ, lçi thêi. 8. X· héi sÏ mê nh¹t ®i tÝnh sinh ®éng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, nÕu ngêi d©n trong ®ã kh«ng cã c¸ tÝnh, c¸ nh©n, c¸ thÓ vµ c¸ tÝnh liªn quan ®Õn nhau nhng kh«ng gièng nhau: C¸ tÝnh lµ kh¸i niÖm võa nãi lªn ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña c¸ nh©n, ®Æc ®iÓm ®éc nhÊt v« nhÞ cña nh©n c¸ch vÞ trÝ ®Æc thï cña c¸ nh©n trong hÖ thèng quan hÖ x· héi võa dïng ®Ó chØ khÝa c¹nh cña sù tù ý thøc. C¬ së chñ yÕu nhÊt cña sù h×nh thµnh c¸ tÝnh lµ sù ph©n c«ng lao ®éng cña x· héi vµ vÞ trÝ cña c¸ nh©n nhÊt ®Þnh. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ x· héi, c¸ tÝnh lµ tæng thÓ c¸c tÝnh c¸ch gióp ph©n biÖt c¸ nh©n nµy, víi c¸ nh©n kh¸c. Trong khi ph¸t triÓn c¸ tÝnh c¸ nh©n ph¶i tù ®iÒu chØnh cho phï hîp víi m«i tr- êng, t×nh huèng quan hÖ chung trong céng ®ång x· héi. 9 9. Vît qua nh÷ng nÒn v¨n minh kh¸c nhau, loµi ngêi ®ang bíc vµo mét nÒn v¨n minh míi hËu c«ng nghiÖp. Cïng víi nã mét x· héi míi, mét lèi sèng míi, phï hîp h¬n ®ang vµ sÏ tiÕp tôc h×nh thµnh. Lèi sèng lµ toµn bé nh÷ng h×nh thøc ho¹t ®éng sinh ®éng tiªu biÓu trong nh÷ng quan hÖ kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh cña c¸c d©n téc giai cÊp, c¸c nhãm x· héi c¸ nh©n trong s¶n xuÊt vËt chÊt vµ tinh thÇn trong ph¹m vi chÝnh trÞ - x· héi vµ riªng t hµng ngµy. Lèi sèng cña con ngêi chÞu sù t¸c ®éng cña c¬ cÊu ®Þa lý, khÝ hËu, Nhµ níc - chÝnh trÞ, tinh thÇn t«n gi¸o, kü thuËt vµ v¨n ho¸ nh÷ng tr×nh ®é kh¸c nhau ë mçi quèc gia ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn mét lèi sèng mong muèn vµ hîp lý, cã kh¼ n¨ng gióp con ngêi tiÕn kÞp céng ®ång v¨n minh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: - Con ngêi ngµy cµng tÝch cùc lao ®éng dùa trªn sù thèng nhÊt cña nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n gi÷a x· héi vµ c¸ nh©n. - C¸ nh©n tu©n theo nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi ®¹o ®øc, kh«ng v× ®êi sèng vËt chÊt cha cao mµ ®Ó cho vËt chÊt chÕ ngù thËm chÝ bon[p nghÑt nh÷ng nh©n tè tinh thÇn t×nh c¶m. - PhÊn ®Êu ph¸t triÓn n¨ng lùc toµn diÖn trªn c¬ së coi träng gi¸o dôc vµ kh¶ n¨ng häc tËp suèt ®êi. - Mçi ngêi ®Òu cã t×nh c¶m vµ tr¸ch nhiÖm trong viÖc t×m kiÕm mét con ®êng gi¶i quyÕt ngµy cµng cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò gia ®×nh, ®Êt níc vµ thÕ giíi. - ThÈm mü ho¸ ®êi sèng vµ m«i trêng lµ dÊu hiÖu cña sù biÕn ®æi chung cña thêi ®¹i. - Con ngêi ngµy cµng v¬n tíi lßng nh©n ¸i, sù hîp t¸c ch©n thµnh vµ thi ®ua lµnh m¹nh. II. Ngoµi ra ta t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng. 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay chÞu t¸c ®éng tõ hai luång chÝnh. Luång t¸c ®éng trong qu¸ khø vµ luång t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh x©y dùng c¸i míi. Nh÷ng m©u thuÉn trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ngêi ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng chñ yÕu n»m trong mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a 2 luång t¸c ®éng nãi trªn. 10 ViÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh chÊt tù cÊp tù tôc víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nenef kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc cã ý nghÜa to lín trong viÖc gi¶i phãng vµ ph¸t huy c¸c tiÒm nawg s¶n xuÊt trong x· héi. Nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tieu ®Ò cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, khai th¸c c¸c nguån lùc cho sù ph¸t triÓn. §ång thêi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang ph¸t triÓn, thóc ®Èy vµ më réng quan hÖ hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng trong níc vµ thÕ giíi ¸p dung nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, ®¶m b¶o phóc lîi x· héi cho mäi tÇng líp. Díi t¸c ®éng to lín ®Õn c¸c nguån lùc tµi nguyªn vµ con ngêi. Nã gióp cho con ngêi sö dông cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ søc lao ®éng t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vÒ nhiÒu ph¬ng diÖn nhÊt lµ ph¬ng diÖn tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ. Song thùc tÕ trong mÊy n¨m qua còng chØ ra r»ng cïng víi sù kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kinh tÕ thÞ trêng còng lµ m«i trêng thuËn lîi lµm n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i tiªu cùc x· héi. NÕu nh tríc ®©y c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp cïng víi chñ nghÜa b×nh qu©n ®· triÖt tiªu nguån ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn th× ngµy nay nÒn kinh tÕ thÞ trêng mÆc dÇu cßn ®ang ë giai ®o¹n h×nh thµnh còng ®· b¾t ®Çu lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. ViÖc khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c c¹nh tranh víi nhau cïng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ph©n tÇng x· héi vµ sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo. ChÊp nhËn sù ph©n tÇng x· héi trong chõng mùc nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña nhiÒu níc ®· chØ r»ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n ho¸ c¬ cÊu giai cÊp c¬ cÊu x· héi ®Æc biÖt lµ sù c¸ch biÖt kh¸ xa gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo. Bªn c¹nh mét bé phËn nh©n d©n cã thu nhËp cao, chÝnh ®¸ng nhê biÕt kinh doanh hoÆc cã lao ®éng xuÊt khÈu ë níc ta ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn khuynh h- íng lµm giÇu b»ng bÊt cø gi¸ nµo, kÓ c¶ lõa ®¶o, lµm hµng gi¶, g©y téi ¸c, s¼n sµng trµ ®¹p lªn l¬ng t©m vµ nh©n phÈm cña con ngêi. N¹n bu«n lËu, trèn thuÕ ®ang rÊt trÇm träng. N¹n ®æ vë trong tÝn dông, ph¸ s¶n trong kinh doanh, nî nÇn chång chÊt kh«ng thanh to¸n ®îc, g©y ra biÕt bao tai ho¹ cho ngêi l¬ng thiÖn vµ cho x· héi. T×nh tr¹ng tham «, hèi lé, ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng tham nhòng rÊt nghiªm träng. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®ßi hái ph¶i më réng quan hÖ víi c¸c níc, chóng ta ®· nhanh chãng xuÊt khÈu vµ cã nh÷ng bíc tiÕn míi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong qu¸ tr×nh më réng hîp t¸c kinh tÕ vµ giao lu v¨n ho¸ víi c¸c níc, mét mÆt chóng ta tiÕp thu ®îc nhiÒu thµnh tùu v¨n minh cña nh©n loµi lµm phong 11 phó nÒn v¨n ho¸ d©n tèc, mÆt kh¸c qu¸ tr×nh x©m nhËp cña nÒn kinh tÕ ngo¹i l¹i lµm coh v¨n ho¸ truyÒn thèng cã thÓ bÞ mai mét. 2. Sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch kh«ng ph¶i trong bÊt cø trêng hîp nµo còng lµ 2 qu¸ tr×nh cïng chiÒu. Sù t¨ng trëng kinh tÕ nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ tù ®éng lµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch theo chiÒu híng tÝch cùc. Con ngêi s¸ng t¹o ra c¬ chÕ kinh tÕ, thiÕt chÕ x· héi vµ nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nhng kh«ng ph¶i lóc nµo nh÷ng s¸ng t¹o Êy còng gióp con ngêi kiÓm so¸t ®îc sù ph¸t triÓn cña m×nh nh lµ mét nh©n c¸ch. Thùc tÕ cho thÊy lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lªn sù ph¸t triÓn cña nh©n c¸ch lµ cã tÝnh 2 mÆt. Bªn c¹nh viÖc t¹o cho con ngêi lµ n¨ng ®éng h¬n, duy lý h¬n, cã c¸ tÝnh h¬n… c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ còng thÓ hiÖn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc lªn sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Kh«ng chØ ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn ë chÝnh nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. VÊn ®Ò nh©n c¸ch còng lµ mét vÊn ®Ò nhøc nhèi nhÊt. N¨m 1990 triÕt gia EMorin nhËn xÐt riªng "Ch¼ng nh÷ng ph¬ng ph¬ng thøc ®Ó ph¸t triÓn thÕ giíi thø 3 g©y ra sù kÐm ph¸t triÓn vµ tinh thÇn t©m lý ®¹o ®øc" Sù kÐm ph¸t triÓn hay sù xuèng cÊp vÒ nh©n c¸ch do t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ biÓu hiÖn tËp trung trªn nh÷ng ph¬ng diÖn vËt chÊt sau ®©y: C¬ chÕ thÞ trêng vµ tiÕn bé c«ng nghÖ lµ suy yÕu mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång. ViÖc khuyÕn khÝch vµ ch¹y theo lîi Ých c¸ nh©n qu¸ møc ®· chia rÏ con ngêi víi con ngêi víi x· héi E Hitsch trong cuèn "BiÕt ch÷ mang tÝnh v¨n ho¸" ®· phª ph¸n t×nh tr¹ng nµy ë níc Mü vµ c¸ch tÝnh riªng "D©n téc Mü ®ang lµm nguy bëi v× häc sinh hiÖn nay kh«ng ®îc d¹y nh÷ng ®iÒu liªn kÕt ngêi Mü l¹i víi nhau". 3. MÆt tiªu cùc. Kh¼ng ®Þnh r»ng c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng ®èi lËp mµ cßn lµ mét nh©n tè kh¸ch quan cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. §¶ng ta còng ®ång thêi chØ râ "C¬ chÕ thÞ trêng cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc m©u thuÉn víi b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi ". Bëi thÕ vÒ mÆt kinh tÕ, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã nghÜa lµ Nhµ níc ph¶i ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý thÞ trêng b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch chÝnh s¸ch c¸c c«ng cô ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m kÝch tÝch tÝnh n¨ng ®éng cña con ngêi trong ho¹t ®éng lµm giÇu cho m×nh vµ x· héi, ®ång thêi kh¾c phôc tèi ®a nh÷ng bÊt b×nh trong kinh tÕ lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn cïng chiÒu gi÷a 12 kinh tÕ vµ nh©n c¸ch. Bëi v× chÝnh nã lµm hµi hoµ tõng bíc t¬ng quan gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi. Khi lîi Ých c¸ nh©n kh«ng ®èi lËp vµ g¾n víi lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi th× con ngêi trë nªn g¾n bã h¬n víi ngêi kh¸c. T×nh c¶m ®¹o ®øc, ý thøc c«ng d©n, tr¸ch nhiÖm nh©n c¸ch.. do vËy mµ ph¸t triÓn cïng víi sù hoµn thiÖn cña c¬ chÕ thÞ trêng. §Þnh híng x· héi chñ nghÜa trong lÜnh vùc kinh tÕ còng cã nghÜa lµ "lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n ph¸t triÓn lùa chän dù ¸n ®Çu t vµ c«ng nghÖ". §©y chÝnh lµ c¬ chÕ kiÓm so¸t vµ ng¨n ngõa tèi ®a nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cña tiÕn bé c«ng nghÖ ®ång thêi gãp phÇn n©ng cao khi mµ con ngêi b¨ng tiÕn bé khoa häc. C«ng nghÖ cã kh¼ n¨ng to lín ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn, t¸c ®éng ®Õn tÝnh di truyÒn cña sinh vËt, can thiÖp vµo ®éng th¸i c¸c ph¶n øng thÇn kinh cña n·o. Bëi v×, nÕu kh«ng cã tr¸ch nhiÖm cao, kh«ng kiÓm so¸t ®îc mét c¸ch cã ý thøc, cã nh©n tÝnh nh÷ng qu¸ tr×nh nµy th× hËu qu¶ cña chóng cã thÓ trë thµnh th¶m kÞch ®èi víi con ngêi. VÒ mÆt chÝnh trÞ, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã nghÜa lµ x©y dùng nhµ n- íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n do d©n vµ v× d©n: "Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn lµm chñ cña d©n, gi÷ kû c¬ng x· héi ". Sù thèng nhÊt gi÷a quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n víi viÖc gi÷ ngiªm kû c¬ng x· héi chÝnh lµ c¬ së chÝnh trÞ - x· héi cho qu¸ tr×nh chuyÓn nh÷ng yªu cÇu, nh÷ng ®ßi hái mang tÝnh tÊt yÕu cña x· héi thµnh nhu cÇu tù gi¸c bªn trong cña nh©n c¸ch. DÊu hiÖu ®Çu tiªn cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch lµ ë chç trong ®éng c¬ hµnh vi cña c¸ nh©n cã biÓu hiÖn cña nh÷ng yªu cÇu x· héi. V× vËy qu¸ tr×nh chuyÓn nh÷ng yªu cÇu x· héi thµnh nh÷ng yªu cÇu bªn trong cña nh©n c¸ch. DÊu hiÖu ®Çu tiªn cña sù h×nh thµnh sÏ trë thµnh cÇu nèi gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi lµm ph¸t triÓn tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc, ý thøc c«ng d©n cña nh©n c¸ch. VÒ mÆt v¨n ho¸ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái ph¶i x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, v¨n ho¸, ®Æc biÖt lµ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Nh÷ng gi¸ trÞ nh÷ng chuÈn mùc nh÷ng khu«n mÉu v¨n ho¸ cña x· héi chÝnh lµ m¶nh ®Êt mÇu më, nguån nu«i dìng thÕ giíi tinh thÇn cña con ngêi. C¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt nhê ®Æc trng h×nh tîng, cã thÓ t¸c ®éng toµn diÖn lªn sù ph¸t triÓn t×nh c¶m. ý trÝ, lý trÝ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n c¸ch. Bëi vËy gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc vµ hiÖn ®¹i ho¸ v¨n ho¸ trong nÒn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc kh«ng chØ lµ ®ßi hái cña b¶n th©n v¨n ho¸ mµ cßn lµ sù ®ßi hái cña ph¸t triÓn nh©n c¸ch theo híng tÝch cùc. Trong sù t¸c ®éng qua l¹i víi m«i trêng v¨n ho¸ lµnh m¹nh, nh©n 13 c¸ch sÏ tõng bíc h×nh thµnh cho mét c¬ chÕ phßng ngõa ph¶n gi¸ trÞ tinh thÇn n¶y sinh tõ b¶n th©n sù nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hoÆc ®îc du nhËp tõ bªn ngoµi vµo. MÆc dï chÞu sù quy ®Þnh cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nhng sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn ®ã. Víi tÝnh c¸ch lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi cña c¸c c¸ thÓ, nh©n c¸ch lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña nh÷ng gi¸o dôc vµ tù gi¸o dôc. Trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ trêng vai trß cña tù gi¸o dôc vµ gi¸o dôc ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n. TÝnh cÊp thiÕt nµy mét mÆt ®îc quy ®Þnh bëi ®iÒu lµ b¶n th©n sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ mét qu¸ tr×nh tù gi¸c ®îc thùc hiÖn th«ng qua gi¸o dôc. MÆt kh¸c sù t¸c ®éng cã tÝnh 2 mÆt cña c¬ chÕ thÞ trêng vµ tiÕn bé c«ng nghÖ ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh gi¸o dôc x· héi nh»m ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi nh©n c¸ch. Trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña x· héi hiÖn ®¹i th«ng tin ®¹i chóng ®ang lµ mét trong nh÷ng t¸c nh©n quan träng trong sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Nh÷ng thµnh tùu cña th«ng tin hiÖn ®¹i nh ti vi, m¸y tÝnh kÕt hîp víi c¸c ph¬ng tiÖn nghe nh×n ®Æc biÖt lµ m¹ng th«ng tin toµn cÇu INTERNET ®ang tõng giê, tõng phót cung cÊp cho con ngêi mét lîng th«ng tin hÕt søc ®a d¹ng vµ phong phó. Sù phong phó vµ ®a d¹ng cña th«ng tin t¹o ®iÒu kiÖn cho con ngêi më mang trÝ tuÖ, ph¸t triÓn t×nh c¶m. Nhng trªn h×nh diÖn nh©n c¸ch th«ng tin ®¹i chóng còng lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng mèi lo ng¹i cho nhiÒu quèc gia nhiÒu d©n téc. Khi dµnh mét thêi lîng rÊt lín ®Ó ®èi diÖn víi mµn h×nh vµ tiÕp xóc víi nh÷ng ph¬ng diÖn kh¸c cña ph¬ng tiÖn th«ng tin hiÖn ®¹i, giao c¶m gi÷a thÕ giíi néi t©m cña nh©n c¸ch víi thÕ giíi bªn ngoµi trë nªn hêi hît vµ phiÕn diÖn. Sù hêi hît cña mèi giao c¶m nµy sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn s©u s¾c vµ kinh tÕ thÕ giíi tinh thÇn con ngêi. §ång thêi sù truyÒn th«ng khi ®îc quèc tÕ ho¸ ch¼ng h¹n nh ë m¹ng INTERNET, lµm cho c¸c quèc gia kh«ng qu¶n lý ®îc th«ng tin n÷a. Nh÷ng th«ng tin bÞ bãp mÐo, nh÷ng v¨n ho¸ phÈm víi nh÷n chuÈn mùc ®¹o ®øc kh«ng lµnh m¹nh khi ®îc truyÒn kh¾p ®i thÕ giíi sÏ lµ nh÷ng t¸c nh©n sÊu ®èi víi nh©n c¸ch lo ng¹i vÒ t¸c ®éng tiªu cùc nµy, ë mét vµi níc ch¼ng h¹n nh níc óc, ngêi ta ®Æt vÊn ®Ò cÊm m¹ng INTERNET ho¹t ®éng. Cè nhiªn ®iÒu ®ã rÊt khã thùc hiÖn. 4. MÆt tÝch cùc. Nãi ®Õn sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng cßn ph¶i tÝnh tíi mét nh©n tè quan träng n÷a. 14 §ã lµ sù gi¸o dôc nh©n c¸ch. T¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi còng nh cña hÖ thèng gi¸o dôc x· héi ®èi víi nh©n c¸ch kh«ng mang tÝnh chÊt mét chiÒu. Con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét ®èi tîng thô ®éng mµ cã quan hÖ n¨ng ®éng víi m«i trêng trong ®ã nã sinh trëng. Bëi vËy, hiÖu lùc t¸c ®éng cña hoµn c¶nh x· héi ®èi víi con ngêi cßn bÞ quy ®Þnh bëi tÝnh tÝch cùc cña b¶n th©n nh©n c¸ch, bëi kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc cña nh©n c¸ch. Tù gi¸o dôc gåm kh¶ n¨ng tù nhËn thøc, tù ®¸nh gi¸ tù ®iÒu tiÕt cña nh©n c¸ch. Sù ph¸t triÓn nh÷ng kh¶ n¨ng nµy sÏ kÝch thÝch con ngêi tÝch cùc híng tíi vµ tiÕp nhËn cã lùa chän nh÷ng t¸c ®éng tõ phÝa x· héi theo híng thuËn lîi cho ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Ph¸t triÓn nh÷ng kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc chÝnh lµ t¹o ra ®iÒu kiÖn t©m lý tèt nhÊt ®Ó nh©n c¸ch ®Ò kh¸ng nh÷ng ph¶n t¸c dông n¶y sinh tõ c¬ chÕ thÞ trêng vµ tiÕn bé c«ng nghÖ. §Ó ph¸t triÓn nh÷ng kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc cña nh©n c¸ch, c¸c khoa häc x· héi cã vai trß ®Æc biÖt. Chóng chØ ra c¬ chÕ t¹c ®éng cña c¸ nh©n ®èi víi mçi b¶n th©n, lµm cho c¸ nh©n tin tëng vµo kh¶ n¨ng tù hoµn thiÖn c¸ch th«ng qua ho¹t ®éng tÝch cùc cña m×nh. V× vËy ®Èy m¹nh nh÷ng nghiªn cøu triÕt häc, ®¹o ®øc häc, mü häc… vÒ nh©n c¸ch vµ gi¸o dôc nh©n c¸ch còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp thiÕt, gãp phÇn ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Chóng ta ®Òu biÕt u thÕ cña c¬ chÕ thÞ trêng lµ ë søc gi¶i phãng to lín cña nã ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng t¸c ®éng nhiÒu mÆt lªn sù ph¸t triÓn cña x· héi. Nhng còng kinh tÕ thÞ trêng ®· ®Èy nhanh sù ph©n cÊp giÇu nghÌo, lµm s©u s¾c h¬n nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng x· héi, ph¸ vì sù c©n b»ng gi÷a x· héi vµ tù nhiªn, gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Kinh tÕ thÞ trêng ®· lµm thay ®æi mét bíc quan träng nhËn thøc con ngêi lèi sèng suy nghÜ tiÓu n«ng mong manh ®· tõng tån t¹i hµng ngh×n n¨m trong lÞch sö ®ang dÇn ®îc thay thÕ b»ng kiÓu t duy cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ - t duy lµm cò míi, nh×n vÒ phÝa tríc, nghÜ ®Õn lîi Ých l©u dµi. Quy luËt c¹nh tranh ®· lµm chñ con ngêi ®i tõ s¶n xuÊt quy m« nhá ®Õn s¶n xuÊt quy m« lín lu«n lu«n nghÜ ®Õn viÖc ®èi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. ChÊt lîng phôc vô, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc hµng ho¸ vµ gi¶m gi¸ thµnh, tõ chç coi träng kinh nghiÖm cæ truyÒn ®Õn chç coi träng vai trß cña kinh tÕ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét bíc quan träng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang t¹o ra mét kiÓu nh©n c¸ch míi cña con ngêi 15 VÝ dô ngêi trong mÊy n¨m qua ®· xuÊt hiÖn mét sè Gi¸m ®èc vµ chñ doanh nghiÖp n¨ng ®éng s¸ng t¹o, biÕn ®æi míi c«ng nghÖ vµ n¾m b¾t ®îc nhu cÇu thÞ lùc cña ngêi tiªu dïng, ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái nhanh nh¹y vµ kh¾t khe cña thÞ trêng. Hä lµ mét nh©n tè quan träng t¹o nªn ®éng lùc cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®· t¹o ra thÞ trêng hµng ho¸ ®a d¹ng, phong phó ngµy cµng cã chÊt lîng cao, h×nh thøc ®Ñp h¬n. Sù ph¸t triÓn nhu cÇu c¸c thµnh viªn x· héi mÊy n¨m qua lµ chØ sè quan träng thÓ hiÖn sù t¨ng trëng kinh tÕ trong cuéc ®êi míi. MÆt kh¸c chÝnh sù ph¸t triÓn nhu cÇu cña con ngêi ®· kiÕn thiÕt sù ra ®êi cña ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh ®Èy m¹nh chÕ ®é ¸p dông c«ng nghÖ míi vµ thay ®æi ph¬ng ph¸p qu¶n lý. Sù t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng ®· lµm thay ®æi ®Þnh híng gi¸ thµnh cña ngêi d©n. Kh«ng chØ coi träng c¸c gi¸ thµnh truyÒn thèng ®¹o ®øc truyÒn thèng lÞch sö mµ cßn ®¸nh gi¸ cao c¸c gi¸ thµnh vËt chÊt hiÖn t¹i vµ híng tíi t¬ng l¹i vµ muèn më réng giao lu víi c¸c níc kh¸c. III. Vai trß cña chñ thÓ trong ®Þnh híng ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Lµm ¨n míi, nh×n vÒ phÝa tríc, nghÜ ®Õn lîi Ých l©u dµi. Qua luËt c¹nh tranh ®· lµm chñ con ngêi ®i tõ s¶n xuÊt quy m« nhá ®Õn s¶n xuÊt quy m« lín lu«n lu«n ph¶i nghÜa ®Õn viÖc ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, chÊt lîng phôc vô ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc hµng ho¸ vµ gi¶m gi¸ thµnh, tõ chç coi träng kinh nghiÖm. Sù chuyÓn ®æi hÖ t tëng dÉn ®Õn chuyÓn ®æi hÖ gi¸ trÞ x· héi vµ gi¸ thµnh con ngêi: Con ngêi tõ phôc tïng chuyÓn sang tù chñ s¸ng t¹o tõ dùa trªn t×nh nghÜa chuyÓn sang dùa trªn lý trÝ vµ d©n chñ, tõ chØ lµm c¸ch hoµ ®ång chuyÓn sang t«n träng c¶ vÒ tÝnh vµ b¶n. T×nh riªng… c¸c chuÈn mùc con ngêi ®ßi hái kh«ng chØ ph¸t triÓn tõng mÆt riªng lÎ mµ ph¶i lµ c¸ nh©n ph¸t triÓn hµi hoµ cò thÓ chÊt tinh thÇn, trÝ tuÖ thÈm mü…. kh¾c phôc dÇn lèi sèng thô ®éng, h¹n hÑp lµm c¬ së h×nh thµnh lèi sèng tÝch cùc, ph¸t triÓn ý thøc lu«n v¬n lªn lµm chñ vµ x©y dùng cuéc sèng míi, xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n c¸ch míi. 1. Vai trß cña x· héi. X· héi ho¸ chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh nhê ®ã nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i ®îc truyÓn ho¸ tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. §ã lµ qu¸ tr×nh gi¸n tiÕp häc hái qua ®ã c¸ nh©n cã thÓ ph¸t triÓn b¶n chÊt x· héi vµ cã kh¶ n¨ng tham gia vµo ®êi sèng x· héi. ThiÕu mèi quan hÖ nµy t× c¸ nh©n vµ x· héi ®Òu kh«ng thÓ tån t¹i 16 ®îc. ThiÕu mèi quan hÖ diÔn ra suèt chu tr×nh sèng cña con ngêi. Mèi giai ®o¹n cña cuéc sèng cã ®Æc ®iÓm, cã nh÷ng bíc chuyÓn qu¸ ®é hoÆc nh÷ng khñng ho¶ng cÇn vît qua. Cßn nh©n c¸ch con ngêi ®îc hiÓu mét c¸ch toµn diÖn vµ tµi ®øc, n¨ng ®éng thÓ chÊt vµ n¨ng lùc trÝ tuÖ, tr¹ng th¸i tinh thÇn, t×nh c¶m, cña mçi c¸ nh©n bao gåm c¸ nh©n thøc t×nh c¶m hµnh ®éng phong phó, tÝnh khÝ lèi sèng cña hä. §ã lµ sù thèng nhÊt nh÷ng mÆt c¸ nh©n vµ mÆt x· héi ë mçi con ngêi cô thÓ lµ th¸i ®é øng xö cña mçi con ngêi hiÖn thùc. B»ng sù ho¹t ®éng cña b¶n th©n, díi sù híng dÉn gi¸o dôc cña thÕ hÖ tríc, tõ c¸c quan hÖ x· héi, tËp thÓ, nhãm con ngêi, ngêi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ngêi. Trong chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc võa ph¶i ph¸t huy søc m¹nh truyÒn thèng lµ tÝnh céng ®ång, võa ph¶i kh¾c phôc mÆt yÕu cña truyÒn thèng lµ c¸ nh©n bÞ coi nhÑ kh«ng ph¸t triÓn, nh©n c¸ch kh«ng ®îc kh¼ng ®Þnh, c¸ tÝnh kh«ng ®îc ph¸t huy. Ph¶i lµm sao ®¶m b¶o cho mçi c¸ nh©n, ®îc quyÒn ch¨m lo lîi Ých chÝnh ®¸ng, lµm mçi thµnh viªn trong x· héi ®Òu cã thÓ t×m thÊy híng t¨ng tiÕn x· héi cña riªng m×nh. Trong sù ph¸t triÓn chung cña ®Êt níc. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng chóng ta ®ang tiÕp tôc xo¸ bá c¸c h×nh thøc bao cÊp, xo¸ bá mäi biÓu hiÖn cña nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c«ng d©n, quy chÕ ho¸ nguyªn t¾c ®ã. 2. Vai trß tõng c¸ nh©n trong hÖ thèng qu¶n lý x· héi ë níc ta hiÖn nay. Thùc tiÔn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn ®ang ®Æc ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Trong ®ã viÖc lµm râ vÊn ®Ò vai trß cña con ngêi trong hÖ thèng qu¶n lý x· héi ®ang lµ ®ßi hái cÊp thiÕt c¶ vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn qu¶n lý ®Êt níc còng nh c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. Con ngêi trong qu¶n lý x· héi lu«n lµ vÊn ®Ò träng t©m cña lý luËn qu¶n lý x· héi, tÇm quan träng cña nã cµng ®îc nhÊn m¹nh h¬n khi níc ta ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. HÖ thèng qu¶n lý lµ c¸c quy ®Þnh vai trß cña mçi con ngêi trong hÖ thèng, ®ång thêi còng ph¶i t¹o ®îc sù tù do t¬ng ®èi cho mçi c¸ nh©n trong viÖc lùa chän vÞ trÝ vµ ph¸t huy vai trß cña m×nh. Qua ®ã con ngêi võa ®îc vai trß chñ thÓ qu¶n lý, võa hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh víi t c¸ch lµ kh¸ch thÓ qu¶n lý. Vai trß cña con ngêi trong hÖ thèng qu¶n lý cßn ®îc xem xÐt mét c¸ch biÖn chøng, bëi v× nã lu«n thay ®æi cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Thùc hiÖn tèt nh÷ng ®iÒu nãi trªn chóng ta sÏ tõng bíc kh¾c phôc ®- îc nh÷ng m©u thuÉn nÈy sinh trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. 17 Thêi ®¹i ®ang më ra nhiÒu viÔn c¶nh. T¬ng lai con ngêi lµ v« h¹n. Kh«ng nªn chØ nh×n thÊy khã kh¨n, h¹n chÕ trong con ngêi hiÖn t¹i mµ bi quan hoÆc cho r»ng ph¸t triÓn con ngêi toµn n¨ng lµ hoang tëng. Con ®êng ®i tíi t¬ng lai sÏ phong phó ®a d¹ng vµ sÏ cßn nhiÒu ®iÒu míi l¹ nhng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu míi lµ ®ã ch¾c ch¾n kh«ng hÒ m©u thuÉn vµ ngîc chiÒu víi nh÷ng ý tëng nh©n ®¹o vµ kh¶ quan cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ sù hoµn thiÖn con ngêi. 3. Vai trß tr¸ch nhiÖm cña ngêi sinh viªn ®èi víi x· héi víi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. Nh©n c¸ch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong suèt cuéc ®êi mçi con ngêi, tuæi trÎ cã nh÷ng c¬ héi tèt nhÊt ®Ó nh©n c¸ch ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn. §Ó kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña con ngêi trong ®iÒu kiÖn chuyÓn nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. X· héi míi ®ang ®îc x©y dùng b»ng nh÷ng con ngêi do lÞch sö ®Ó l¹i, trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc. D©n téc ta cã truyÒn thèng ®Êu tranh chèng gi¾c ngo¹i x©m. Tinh thÇn yªu níc vµ lßng tù hµo d©n téc ®· soi s¸ng cho nhiÒu thÕ hÖ. Ngµy nay víi sù vËn m×nh cña ®Êt níc sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ mµ §¶ng, Nhµ níc ®ang thùc hiÖn th× qu¶ thËt tr¸ch nhiÖm, vai trß cña ngêi sinh viªn cña ngêi sinh viªn kh«ng v× thÕ mµ suy gi¶m. Lµ nh÷ng thÕ hÖ trÎ ngêi sinh viªn lu«n ý thøc ®îc ®iÒu ®ã, líp ngêi ®Çy søc trÎ cã nhiÖt huyÕt víi quª h¬ng, ®Êt n- íc, lu«n n¨ng ®éng s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ tÝch luü kiÕn thøc. Ngêi sinh viªn lu«n tù ®Êu tranh víi b¶n th©n m×nh. §ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a viÖc sèng sao cho ®óng nh©n c¸ch cña ngêi sinh viªn. Khi ngêi sinh viÖc x¸c ®Þnh râ ®îc ®éng c¬ häc tËp th× sÏ cã th¸i ®é ®óng ®¾n, cã môc ®Ých râ rµng, ®©y lµ ngêi sinh viªn cã nh©n c¸ch vµ sÏ lu«n giµnh ®- îc sù quan t©m u ¸i cña x· héi víi sù gióp ®ì nhiÖt thµnh cña c¸c tÇng líp x· héi. Hä cã ®iÒu kiÖn ®Ó sèng vµ häc tËp tèt h¬n trë thµnh chñ nh©n t¬ng lai cña ®Êt níc. Ngêi sinh viªn lu«n phÊn ®Êu rÌn luyÖn, lu«n ý thøc vµ kh¼ng ®Þnh chØ cã chñ nghÜa x· héi míi xem l¹i t¬ng lai t¬i s¸ng tèt ®Ñp ngoµi ra kh«ng thÓ cã sù nµo kh¸c. Tuæi trÎ lµ thêi gian lµm ®îc nhiÒu ®iÒu lín, lµ thêi kú thuËn lîi ®Ó x©y dùng tµi n¨ng. Muèn tµi n¨ng ®ã cã Ých kh«ng thÓ thiÕu nh©n c¸ch. Mét ng- êi cã tµi mµ thiÕu nh©n c¸ch dÔ lµm nh÷ng ®iÒu tåi tÖ cho ngêi kh¸c vµ x· héi. - NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o nhu cÇu ®êi sèng, ®Ó cã ®îc ®iÒu ®ã cÇn cã sù hç trî, sù næ lùc cña c¶ x· héi, sinh viªn, víi nhiÖt huyÕt cña m×nh mong muèn ®îc gãp phÇn nhá bÐ cña m×nh trong cuéc sèng ®ã bëi lÏ sinh viªn lµ lùc lîng ®i ®Çu trong viÖc x©y dùng mét x· héi míi, trong lÜnh vùc qu¶n 18