ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TRẦN THÙY LINH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - Năm 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TRẦN THÙY LINH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG XÁC NHẬN CỦA GVHD XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG GS.TS. PHAN HUY ĐƢỜNG HÀ NỘI - NĂM 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Hà Nội, 14 tháng 01 năm 2015 Học viên Trần Thùy Linh LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trƣờng, kết hợp với kinh nghiệm trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu, văn bản qui định của pháp luật, Nhà nƣớc, các bài báo, bài viết trên các tạp chí chuyên ngành về lĩnh vực nhân lực khoa học và công nghệ tôi đã lựa chọn đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sỹ tiêu đề “phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trường đại học ở Việt Nam”. Lời đầu tiên tôi xin dành bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới thầy giáo- TS. Nguyễn Mạnh Hùng là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình hƣớng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phƣơng pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ trong quá trình hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng nhƣ thực hiện luận văn. Với thời gian nghiên cứu có hạn, trong khi vấn đề nghiên cứu rộng và phức tạp. Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, nhƣng sự hiểu biết của bản thân còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc sự góp ý chân thành của quý Thầy, quý Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Hà Nội, 14 tháng 01 năm 2015 Học viên Trần Thùy Linh MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN ................................................................................... Error! Bookmark not defined. VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ........................ Error! Bookmark not defined. 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Các công trình nghiên cứu .............................. Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ............ Error! Bookmark not defined. 1.2. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ........................................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ....... Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Vai trò và đặc điểm của nhân lực khoa học và công nghệ trong trƣờng đại học ................................................................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ................................................................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.4. Các điều kiện để phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam........................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam ............... Error! Bookmark not defined. 1.3. Nội dung và tiêu chí phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ..................................................... Error! Bookmark not defined. 1.4. Kinh nghiệm phát triển đội nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở một số quốc gia.......................................... Error! Bookmark not defined. Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not defined. 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ............. Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Phƣơng pháp phân tích .................................... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Phƣơng pháp tổng hợp .................................... Error! Bookmark not defined. 2.1.3. Phƣơng pháp so sánh....................................... Error! Bookmark not defined. 2.1.4. Phƣơng pháp thống kê mô tả và nghiên cứu tài liệu ..... Error! Bookmark not defined. 2.2. Các bƣớc thực hiện và thu thập số liệu .............. Error! Bookmark not defined. Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM......... Error! Bookmark not defined. 3.1. Thực trạng các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam. ..... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Công tác quy hoạch, kế hoạch, cơ cấu phát triển đội ngũ khoa học công nghệ trong các trƣờng đại học............................................ Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Đào tạo, bồi dƣỡng và chất lƣợng nghiên cứu khoa học của cán bộ khoa học và công nghệ ............................................................. Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Số lƣợng đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ ở trong các trƣờng đại học ................................................................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.4. Ngân sách cho phát triển đội ngũ khoa học công nghệ trong các trƣờng đại học ............................................................................. Error! Bookmark not defined. 3.1.5. Chính sách đãi ngộ và trọng dụng ................... Error! Bookmark not defined. 3.1.6. Đánh giá đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ ........... Error! Bookmark not defined. 3.2. Thực tiễn phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam thời gian qua. ............................ Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Về cơ cấu ......................................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Về số lƣơng ..................................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Về chất lƣợng .................................................. Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Về chính sách, thu nhập, đãi ngộ .................... Error! Bookmark not defined. 3.3. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam ................................. Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Ƣu điểm ........................................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.2. Hạn chế............................................................ Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................... Error! Bookmark not defined. Chƣơng 4 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC ................................................................................... Error! Bookmark not defined. KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ........... Error! Bookmark not defined. Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI .............................. Error! Bookmark not defined. 4.1. Bối cảnh mới và quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam ........................ Error! Bookmark not defined. 4.1.1. Bối cảnh mới ................................................... Error! Bookmark not defined. 4.1.2. Quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam........................................ Error! Bookmark not defined. 4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam thời gian tới. ....... Error! Bookmark not defined. 4.2.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học. .......................................................... Error! Bookmark not defined. 4.2.2. Giải pháp về tuyển dụng ................................. Error! Bookmark not defined. 4.2.3. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ..................................................... Error! Bookmark not defined. 4.2.4. Nâng cao hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ ...... Error! Bookmark not defined. 4.2.5. Đầu tƣ ngân sách cần gắn với mục đích sử dụng kinh phí dƣới sự kiểm soát, quy định và phân bổ của trung ƣơng ......................... Error! Bookmark not defined. 4.2.6. Trang bị đầy đủ những thiết bị hiện đại phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên và sinh viên ................................ Error! Bookmark not defined. 4.2.7. Đổi mới chính sách trọng dụng, tôn vinh, đảm bảo đãi ngộ xứng đáng đối cán bộ khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học . Error! Bookmark not defined. 4.2.8. Kiểm định chất lƣợng lao động đối cán bộ khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ........................................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ASEAN Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á 2 BCHTW Ban Chấp hành Trung Ƣơng 3 BTC Bộ Tài chính 4 BTCTW Ban Tổ chức Trung Ƣơng 5 BTV Ban Thƣờng vụ 6 CBGV Cán bộ giảng viên 7 CNH Công nghiệp hóa 8 ĐTBD Đào tạo, bồi dƣỡng 9 HĐH Hiện đại hóa 10 KH - KT Khoa ho ̣c - kỹ thuật 11 KT - TC Kinh tế - tài chính 12 KT - XH Kinh tế - Xã hội 13 GD ĐH Giáo dục Đại học 14 GD ĐT Giáo dục - Đào tạo 15 QLKT Quản lý kinh tế 16 QLNN Quản lý nhà nƣớc 17 SL Số lƣơ ̣ng 18 TCCB Tổ chức cán bộ 19 WTO Tổ chức Thƣơng mại thế giới 20 XHCN Xã hội chủ nghĩa 21 KH&CN Khoa học và công nghệ 22 NC-PT Nghiên cứu và phát triển 23 OECD Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế Tổ chức Giáo dục, khoa học 24 UNESCO và văn hóa của Liên hợp quốc 25 NCKH nghiên cứu khoa học 26 NCCB Nghiên cứu cơ bản 27 NCS Nghiên cứu sinh 28 ThS và TS Thạc sĩ và Tiến sĩ i DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: So sánh các chỉ số đầu ra nghiên cứu ở các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam năm 2005 .......................................................... Error! Bookmark not defined. Bảng 3.2: Qui mô GDĐH ở Việt Nam từ năm 2000 - 2001 đến năm học 2012-2013 ................................................................................... Error! Bookmark not defined. ii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ là một bộ phận quan trọng, quyết định sự phát triển của các trƣờng đại học, đội ngũ này đóng vai trò quyết định tới chất lƣợng và hiệu quả của công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và các mặt hoạt động khác của các trƣờng đại học. Trong thời gian vừa qua, nhằm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học, Nhà nƣớc và bản thân các trƣờng đại học đã có nhiều chính sách, cơ chế để phát triển đội ngũ này, đặc biệt là cơ chế về chính sách đãi ngộ, cơ chế sử dụng, trọng dụng... Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, nhìn tổng thể đến nay việc phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học vẫn còn nhiều bất cập, chƣa tƣơng xứng với yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng hiện nay nhƣ: Năng lực hội nhập quốc tế còn thấp; Số lƣợng nhân lực chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của nền giáo dục; Chất lƣợng nghiên cứu còn thấp so với chuẩn quốc tế.... Vì vậy, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam hiện nay là yêu cầu cấp thiết đặt ra. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn là: Phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học hiện nay cần quy hoạch nhƣ thế nào? Các giải pháp cơ bản nào để Nhà nƣớc và Bộ GD&ĐT phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng Đại học phù hợp với bối cảnh mới trong thời gian tới? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở luận giải, phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ 3