LỜI MỞ ĐẦU Nhìn lại chặng đừờng phát triển của nền nông nghiệp Việt Nam, đã thấy Việt Nam từ một đất nước bị thiếu lương thực triền miên trở thành một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới như: chè, cà phê, cao su, gạo… Sự phát triển vượt bậc này là kết quả của các cuộc cải cách và chủ yếu dựa trên kinh tế nông hộ mà nay đã trở thành những trang trại lớn trong sản xuất nông nghiệp. Kinh tế trang trại ra đời, thay thế kinh tế nông hộ là một tất yếu khách quan, phù hợp với yêu cầu của thị trường, của quy luật phát triển. Tuy mới xuất hiện trong những năm gần đây song kinh tế trang trại đã tạo ra sự phát triển mới trong nông nghiệp nông thôn, tạo điều kiện thuận lợi để nông nghiệp nước ta chuyển nhanh sang sản xuất hàng hoá. Kinh tế trang trại phát triển nhanh ở hầu hết các vùng, các tỉnh trong cả nước. Đặc biệt những năm gần đây ở vùng trung du và miền núi phía Bắc đã hình thành và phát triển kinh tế trang trại rất đa dạng cả về nội dung và hình thức. Hoạt động chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản. Tuy hình thức này còn phát triển tự phát, thiếu quy hoạch, định hướng và thiếu thông tin định lượng. Mặt khác bản thân miền núi cũng có rất nhiều khó khăn về vị trí địa lý , giao thông đi lại khó khăn, kinh tế còn chậm phát triển. Để tập trung phát triển mô hình kinh tế trang trại trong vùng cần phải đề ra được những giải pháp cần thiết, để đưa hoạt động sản xuất đi đúng hướng và phát triển toàn diện, tạo đà cho phát triển nông nghiệp nói riêng và phát triển kinh tế cả nước nói chung, đặc biệt là khi nền kinh tế nước ta đang trong quá trình hội nhập. Đó là lý do em chọn đề tài: vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng Trung Du vµ MiÒn Nói phÝa B¾c - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p 1 I/. C¬ së lý luËn: 1.1: Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña trang tr¹i 1.1.1: Kh¸i niÖm: Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng, l©m, ng nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng hãa; t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña chñ thÓ ®éc lËp; s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc tËp trung t¬ng ®èi lín; víi c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao; ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ trêng. Trang tr¹i lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ( theo nghÜa réng bao gåm c¶ l©m nghiÖp vµ thuû s¶n). Nh vËy, trang tr¹i kh«ng gåm nh÷ng ®¬n vÞ thuÇn tóy ho¹t ®éng chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. NÕu cã ho¹t ®éng chÕ biÕn hay tiªu thô s¶n phÈm th× ®ã lµ nh÷ng ho¹t ®éng kÕt hîp víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 1.1.2: §Æc trng cña trang tr¹i:  §Æc trng c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng hãa trong lÜnh vùc n«ng, l©m, ng nghiÖp vµ nu«i trång thñy s¶n: Môc tiªu cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n ®Ó b¸n, kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé, tù cÊp, tù tóc lµ chÝnh. Trang tr¹i n«ng nghiÖp ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së kinh tÕ hé tù chñ trong c¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng hãa râ rÖt. Trang tr¹i bao gåm c¸c ho¹t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, n«ng nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n vµ mét sè dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng nghiÖp theo quy m« hé gia ®×nh lµ chÝnh. V× vËy tiªu thøc c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiªp, thñy s¶n hµng hãa. Kinh nghiÖm c¸c níc trªn thÕ giíi cho thÊy tiªu chÝ gi¸ trÞ n«ng s¶n hµng hãa vµ tû suÊt hµng hãa b¸n ra trong n¨m lu«n lu«n ®îc sö dông lµm thíc ®o chñ yÕu cña kinh tÕ trang tr¹i.  §Æc trng thø hai cña trang tr¹i lµ quy m« s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña trang tr¹i lín h¬n quy m« trung b×nh cña kinh tÕ hé t¹i ®Þa bµn: S¶n xuÊt hµng hãa ®ßi hái mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, trong ®ã quy m« s¶n xuÊt t¬ng ®èi lín lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã. §ã lµ tiªu chÝ ®Þnh híng vÒ quy m« s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n. Tuy nhiªn, quy m« s¶n xuÊt phô thuéc vµ tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc vµ tõng vïng cô thÓ. ë ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ quy ®Þnh quy m« trang tr¹i víi tõng ngµnh cô thÓ nh sau:  §èi víi tr¹i trång c¸c lo¹i c©y hµng n¨m nh lóa, ng«, mÝa, l¹c… c¸c tØnh miÒn B¾c ph¶i cã diÖn tÝch tõ 2 triÖu ha trë lªn, c¸c tØnh Nam Bé ph¶i cã diÖn 2 tÝch tõ 3 ha trë lªn hoÆc xÊp xØ møc ®ã. Quy m« nµy xoay quanh møc h¹n ®iÒn quy ®Þnh trong luËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ®èi víi tõng vïng.  §èi víi trang tr¹i trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, c©y ¨n qu¶, nh: chÌ, cµ phª, cao su, ®iÒu, cam, døa, xoµi, nh·n, v¶i, ch«m ch«m … c¸c tØnh miÒn B¾c ph¶i cã diÖn tÝch tõ 3 ha trë lªn, riªng ®èi víi trang tr¹i hå tiªu ph¶i cã Ýt nhÊt 1 ha.  §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i tr©u, bß ph¶i cã tõ 50 con trë lªn, lîn lµ 100 con trë lªn( kh«ng kÓ lîn sòa ), gia cÇm cã tõ 2000 con trë lªn, kh«ng tÝnh sè con díi 7 ngµy tuæi.  §èi víi trang tr¹i l©m nghiÖp ph¶i cã tõ 10 ha trë lªn.  §èi víi c¸c trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n ph¶i cã tõ 2 ha mÆt níc trë lªn. Riªng trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n gièng Ýt nhÊt lµ 1 ha mÆt níc  §Æc trng thø ba cña trang tr¹i lµ cã sö dông lao ®éng lµm thªm: S¶n xuÊt hµng hãa cã quy m« lín, c¸c chñ trang tr¹i kh«ng thÓ chØ sö dông lao ®éng gia ®×nh mµ nhÊt thiÕt ph¶i cã thuª mín nh©n c«ng, nhÊt lµ vµo thêi vô gieo trång, thu ho¹ch. §ã lµ xu híng phæ biÕn cña bÊt kú nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nµo, ngµnh s¶n xuÊt nµo. Thùc tÕ trang tr¹i nµo còng muèn lîi dông hai lîi thÕ ®Êt ®ai ( bao gåm mÆt níc) vµ lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa. Do vËy thuª mín lao ®éng víi gi¸ rÎ ®Ó phôc vô cho nh÷ng yªu cÇu c«ng viÖc cã tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp lµ mét ®Æc trng cña h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i tån t¹i ë c¸c n- íc còng nh ViÖt Nam.  §Æc trng thø t, chñ trang tr¹i lµ ngêi cã kiÕn thøc, cã kinh nghiÖm lµm ¨n, am hiÓu thÞ trêng vµ trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt t¹i trang tr¹i: Kinh nghiÖm cña c¸c níc cho thÊy, tõ tríc ®Õn nay cã hai lo¹i h×nh trang tr¹i, mét lµ chñ trang tr¹i vµ gia ®×nh hä cïng lµm ¨n ë t¹i trang tr¹i vµ trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. H×nh thøc thø hai lµ chñ trang tr¹i kh«ng ë trang tr¹i mµ thuª mín ngêi ngoµi lµm c«ng viÖc qu¶n lý trang tr¹i. Trong hai h×nh thøc tæ chøc ®ã th× h×nh thøc thø nhÊt phæ biÕn h¬n vµ hiÖu qña h¬n. Thùc tÕ ViÖt Nam cho thÊy, chñ trang tr¹i chØ xuÊt th©n tõ chñ hé n«ng d©n s¶n xuÊt giái “ l·o n«ng tri ®iÒn”, võa cã kiÕn thøc, cã kinh nghiÖm tæ chøc s¶n xuÊt, võa am hiÓu thÞ trêng, biÕt tËn dông lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng ®Ó lµm giµu cho gia ®×nh vµ cho x· héi. Chñ trang tr¹i lµ ngêi ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa vµ qu¸ tr×nh ®ã l¹i g¾n víi ®Êt ®ai, lao ®éng, m¸y mãc, c©y trång, vËt nu«i vµ thÞ trêng ®Çu ra. Do vËy muèn cã lîi nhuËn, chñ 3 trang tr¹i nhÊt thiÕt ph¶i trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh t¹i trang tr¹i. §ã lµ hiÖn tîng phæ biÕn ë níc ta hiÖn nay. 1.2/ vai trß cña trang tr¹i Trang tr¹i cã vai trß hÕt søc to lín trong viÖc s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm cho x· héi. Trang tr¹i lµ tÕ bµo kinh tÕ quan träng ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, thùc hiÖn sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng hãa, sù h×nh thµnh ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i cã vai trß cùc kú quan träng. BiÓu hiÖn: + Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt lÊy viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh phôc vô nhu cÇu x· héi lµm ph¬ng thøc s¶n xuÊt chñ yÕu. V× vËy, nã cho phÐp huy ®éng, khai th¸c ®Êt ®ai, søc lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸c mét c¸ch ®Çy ®ñ, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Nhê vËy, nã gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy t¨ng trëng , ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. + Trang tr¹i víi kÕt qña vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng hãa cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng manh món, t¹o vïng chuyªn m«n hãa, tËp trung hãa cao, ®Èy nhanh n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt hµng hãa. + Qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trang tr¹i t¹o ra nhiÒu n«ng s¶n, nhÊt lµ c¸c n«ng s¶n lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp. V× vËy trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt ë n«ng th«n ph¸t triÓn. + Trang tr¹i lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã quy m« lín h¬n kinh tÕ hé, v× vËy cã kh¶ n¨ng ¸p dông cã hiÖu qu¶ c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc. + Víi c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý kinh doanh tiªn tiÕn, trang tr¹i lµ n¬i tiÕp nhËn vµ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Õn hé th«ng qua chÝnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh. + VÒ mÆt x· héi, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµm t¨ng hé giµu trong n«ng th«n, t¹o viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n, lµ tÊm g¬ng cho c¸c hé n«ng d©n vÒ c¸ch thøc tæ chøc kinh doanh tiªn tiÕn vµ cã hiÖu qu¶…TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã gãp phÇn quan träng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi n«ng th«n. 1.3 tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i Tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i lµ nh÷ng chØ tiªu mang tÝnh ®Þnh lîng ®Ó nhËn diÖn trang tr¹i. Theo ®ã mét trang tr¹i ph¶i ®¹t ®îc hai tiªu chÝ sau: 4  Gi¸ trÞ s¶n lîng hµng hãa vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung: tõ 40 triÖu ®ång trë lªn. - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn: tõ 50 triÖu ®ång trë lªn.  Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t¬ng ®èi lín vµ vît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t- ¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ.  §èi víi trang tr¹i trång trät - Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: + Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi phÝa Nam vµ T©y Nguyªn - Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung + Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn + Trang tr¹i trång hå tiªu: 0,5 ha trë lªn. - Trang tr¹i l©m nghiÖp: Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ níc.  §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i: - Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc: tr©u, bß… + Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a: cã thêng xuyªn tõ 10 con trë lªn + Ch¨n nu«i lÊy thÞt: cã thêng xuyªn tõ 50 con trë lªn - Ch¨n nu«i gia sóc: lîn, dª… + Ch¨n nu«i sinh s¶n: cã thêng xuyªn ®èi víi lîn tõ 20 con trë lªn, ®èi víi dª cõu tõ 100 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lîn thÞt: cã thêng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn. - Ch¨n nu«i gia cÇm ( gµ, vÞt, ngan, ngçng …) cã th êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn( kh«ng tÝnh sè ®Çu con díi 7 ngµy tuæi).  Trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n DiÖn tÝch mÆt níc ®Ó nu«i trång thñy s¶n cã tõ 2 ha trë lªn ( riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn).  §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng, l©m nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy s¶n vµ ®Æc s¶n th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng hãa. 5 1.4/ c¸c ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng §Ó cho c¸c trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: - C¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i trêng kinh tÕ vµ ph¸p lý: + Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ níc + Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung ruéng ®Êt + Cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn + Cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tríc hÕt lµ giao th«ng, thñy lîi. + Cã sù h×nh thµnh vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa. + Cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp. + Cã m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. - C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i: + Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ngêi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng. + Chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. + Cã sù tËp trung nhÊt ®Þnh vÒ quy m« c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tríc hÕt lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. + Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa trªn c¬ së h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. 1.5 c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i Lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕu trong n«ng, l©m, ng nghiÖp, nhng trang tr¹i cã nh÷ng lo¹i h×nh kh¸c nhau, víi c¸c néi dung tæ chøc vµ qu¶n lý kh¸c nhau. - XÐt vÒ tÝnh chÊt së h÷u cã c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i: + Trang tr¹i gia ®×nh: Lµ lo¹i h×nh trang tr¹i chñ yÕu trong n«ng, l©m, ng nghiÖp víi c¸c ®Æc trng, ®îc h×nh thµnh tõ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa nhá, mçi gia ®×nh lµ chñ thÓ kinh doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n do chñ hé hay ngêi cã uy tÝn, n¨ng lùc trong gia ®×nh lµm qu¶n lý. Ruéng ®Êt tïy theo tõng thêi kú cã nguån gèc kh¸c nhau. Vèn cña trang tr¹i do nhiÒu nguån t¹o nªn, nh vèn cña n«ng hé tÝch lòy thµnh trang tr¹i, vèn vay, vèn cæ phÇn, vèn liªn kÕt, vèn trî cÊp kh¸c, nhng trong trang tr¹i gia ®×nh nguån vèn tù cã chiÕm tû träng lín, chñ yÕu do tÝch lòy theo ph¬ng tr©m lÊy ng¾n nu«i dµi. 6 Søc lao ®éng cña trang tr¹i còng do nhiÒu nguån, cña trang tr¹i vµ thuª m- ín , trong ®ã chñ yÕu lµ lao ®éng cña gia ®×nh. + Trang tr¹i ñy th¸c cho ngêi nhµ vµ b¹n bÌ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh tõng viÖc theo tõng vô hay liªn tôc nhiÒu vô. C¸c trang tr¹i lo¹i nµy thêng cã quy m« nhá, ®Êt Ýt nªn ®· chuyÓn sang lµm nghÒ kh¸c, nhng kh«ng muèn bá ruéng - XÐt vÒ híng s¶n xuÊt cã c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i: + Trang tr¹i s¶n xuÊt c©y thùc phÈm, c¸c trang tr¹i lo¹i nµy thêng ë vïng s¶n xuÊt thùc phÈm träng ®iÓm xung quanh ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp, gÇn thÞ tr- êng tiªu thô. + Trang tr¹i s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp : chÌ, cµ phª, cao su, mÝa …th êng ph¸t triÓn ë vïng c©y c«ng nghiÖp, g¾n víi hÖ thèng chÕ biÕn. + Trang tr¹i s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n»m ë vïng c©y ¨n qu¶ tËp trung, cã c¬ së chÕ biÕn vµ thÞ trêng tiªu thô thuËn lîi. + Trang tr¹i nu«i trång sinh vËt c¶nh thêng ph¸t triÓn ë gÇn c¸c khu ®« thÞ, c¸c khu du lÞch lín, thuËn tiÖn cho viÖc tiªu thô. + Trang tr¹i nu«i trång c©y ®Æc s¶n: h¬u, r¾n, ba ba, dª…n»m ë nh÷ng n¬i thuËn lîi thuËn lîi cho nu«i trång vµ tiªu thô + Trang tr¹i ch¨n nu«i ®¹i gia sóc : tr©u, bß… , gia sóc: lîn, hoÆc gia cÇm. Cã thÓ ch¨n nu«i tæng hîp hoÆc chuyªn m«n hãa tõng lo¹i gia sóc. + Trang tr¹i kinh doanh n«ng l©m nghiÖp tæng hîp, thêng ph¸t triÓn ë c¸c vïng trung du vµ miÒn nói cã ®iÒu kiÖn vÒ ®Êt ®ai vµ h¹n chÕ thÞ trêng tiªu thô. +ss Trang tr¹i kinh doanh n«ng, c«ng nghiÖp, dÞch vô ®a d¹ng, nhng ho¹t ®éng n«ng nghiÖp vÉn lµ chñ yÕu. 7 II./ thùc tr¹ng kinh tÕ trang tr¹i ë trung du vµ miÒn nói phÝa b¾c Trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c lµ vïng ®Êt réng, ngêi tha, kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp truyÒn thèng mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc. §Êt ®ai vïng nµy chñ yÕu lµ ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt l©m nghiÖp. Trong sè 10.5 triÖu ha diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cã 1,2 triÖu ha ®Êt n«ng nghiªp, 2,8 triÖu ha ®Êt l©m nghiÖp ( 2,1 triÖu ha rõng tù nhiªn ). DiÖn tÝch ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng, l©m nghiÖp cßn rÊt nhiÒu ( 5,9 triÖu ha). §ã lµ tiÒm n¨ng lín, lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, díi t¸c ®éng cña c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch míi cña §¶ng vµ nhµ níc, nhÊt lµ c¬ chÕ hé tù chñ , chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng cho hé s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, cho vay vèn ®Õn hé n«ng d©n, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ®åi rõng, ch¬ng tr×nh 327 … nhiÒu hé n«ng d©n cã kiÕn thøc, cã kinh nghiÖm, cã lao ®éng, cã vèn ®· m¹nh d¹n ®Çu t khai ph¸ ®Êt ®åi nói ®Ó x©y dùng vµ më réng m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i víi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau: tr¹i rõng, tr¹i vên, VACR, n«ng, l©m kÕt hîp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i vïng trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c níc ta ph¸t triÓn kh¸ m¹nh cïng víi xu thÕ chung cña c¶ níc. N¨m 2003 cã 3336 trang tr¹i th× ®Õn th¸ng 7 n¨m 2006 cã 5384 trang tr¹i. KTTT vïng nµy ph¸t triÓn ®· gãp phÇn tÝch cùc cho viÖc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng s¶n xuÊt hµng hãa. N¨m 2005, gi¸ trÞ s¶n lîng hµng hãa b¸n ra b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 57,84 triÖu ®ång, ®Æc biÖt ë tiÓu vïng §«ng B¾c trang tr¹i lµ 176,15 triÖu ®ång nhng ®Õn th¸ng 7 n¨m 2005, gi¸ trÞ hµng hãa dÞch vô b¸n ra b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 64,15 triÖu ®ång cao h¬n n¨m 2004 trªn díi 40 triÖu ®ång/ trang tr¹i tïy theo tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ tõng tiÓu vïng kh¸c nhau. C¸c trang tr¹i kh«ng chØ cã quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng hãa lín mµ tû suÊt hµng hãa dÞch vô còng rÊt cao, b×nh qu©n mét trang tr¹i ë tiÓu vïng §«ng b¾c ®¹t 84,39%, ë T©y b¾c ®¹t 79,64%. Ph¸t triÓn KTTT ®· gãp phÇn tÝch cùc cho viÖc thóc ®Èy ngµnh n«ng nghiÖp vïng trung du, miÒn nói phÝa B¾c t¨ng tr- ëng. Møc t¨ng GDP b×nh qu©n thêi kú 2000- 2005 trong vïng lµ 6,18%, riªng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 4,8%( c¶ níc 5,7%) . Nhê ®ã ®· ®a ngµnh l¬ng thùc trong vïng tho¸t khái sù tr× trÖ yÕu kÐm. B×nh qu©n l¬ng thùc t¹i c¸c ®Þa ph¬ng trong vïng ®¹t tõ 300 ®Õn 350 kg/ ngêi, gi¶i quyÕt ®îc c¬ b¶n vÊn ®Ò ®¶m b¶o l¬ng thùc t¹i chç, tû lÖ hé ®ãi nghÌo gi¶m xuèng kho¶ng 3-5 % hµng n¨m ( c¶ níc lµ 2% n¨m), c¬ b¶n xãa ®îc n¹n ®ãi kinh niªn ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa. 8 Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc nªu trªn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KTTT vïng trung du, miÒn nói phÝa B¾c còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ yÕu kÐm, ®ã lµ tèc ®é t¨ng chËm so víi c¸c vïng kh¸c trong c¶ níc. b×nh qu©n n¨m 2003- 2006sè lîng trang tr¹i t¨ng kho¶ng10,8% trong khi ®ã ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång t¨ng 11,6%, vïng ®«ng nam bé t¨ng kho¶ng 30,6%, vïng T©y nguyªn t¨ng 46,6%. Sè lîng trang tr¹i chiÕm tû lÖ nhá kho¶ng 4,85% so víi tæng sè 110.813 trang tr¹i cña c¶ níc ( riªng vïng t©y b¾c chØ kho¶ng 0,36% ). Quy m« nhá, trong tæng sè 3336 trang tr¹i ®îc ®iÒu tra n¨m 2005 cã tíi 57,2% quy m« díi 5 ha; C¬ cÊu chñ yÕu lµ trång trät chiÕm 65,92% ( trong ®ã cã 21,48% trang tr¹i trång rõng). HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cßn thÊp , gi¸ trÞ hµng hãa dÞch vô b¸n ra b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 65,39 triÖu ®ång ( c¶ níc lµ 112,56 triÖu ®ång), b»ng 33,83% so víi vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ b»ng 86,32% so víi vïng ®«ng nam bé.  Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh Phó Thä: Phó Thä lµ mét tØnh trung du miÒn nói n»m ë ®Ønh tam gi¸c ch©u thæ s«ng Hång, nèi liÒn gi÷a Hµ Néi víi c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, cã diÖn tÝch tù nhiªn 347.679,86 ha, d©n sè 1.288.799 ngêi vµ mËt ®é d©n sè 386,5 ngêi / km2 ( n¨m 2003). Nh×n chung Phó Thä lµ tØnh nhiÒu ®åi nói ( chiÕm 65,37% diÖn tÝch tù nhiªn ), ®Þa h×nh ®a d¹ng vµ phong phó gãp phÇn ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ trang tr¹i trong tØnh/ Theo sè liÖu b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª ®Õn 6/8/2005 toµn tØnh Phó Thä cã 450 trang tr¹i, t¨ng 258 trang tr¹i so víi n¨m 2004 + Ph©n theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt: 2003 ®Õn n¨m 2004: sè lîng trang tr¹i toµn tØnh ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, trong ®ã t¨ng nhanh nhÊt lµ trang tr¹i nu«i trång thñy s¶n, vµ trang tr¹i l©m nghiÖp. + Quy m« ®Êt cña trang tr¹i: b¶ng: quy m« c¬ cÊu ®Êt trong trang tr¹i tØnh Phó Thä qua nhiÒu n¨m 2005 2006 Lo¹i ®Êt DTBQ (ha) Tû lÖ % DTBQ Tû lÖ % (ha) §Êt n«ng nghiÖp 2,0 11,3 1,6 12,4 §Êt l©m nghiÖp 10,6 59,5 7,4 57,5 DiÖn tÝch mÆt níc nu«i 5,2 29,2 3,8 30,1 trång thñy s¶n Tæng cång 17,8 100,0 12,8 100,0 9 Trong c¬ cÊu ®Êt cña c¸c trang tr¹i ë tØnh Phó Thä, ®Êt l©m nghiÖp chiÕm tØ lÖ cao sau 2 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, sè lîng trang tr¹i trong tØnh t¨ng lªn nhng quy m«, diÖn tÝch cña trang tr¹i gi¶m dÇn diÖn tÝch b×nh qu©n trang tr¹i gi¶m tõ 17,8 ha ( 2006) xuèng cßn 12,8 ha (2005) VÒ lùc lùc lîng lao ®éng cña trang tr¹i: phÇn lín trang tr¹i sö dông lao ®éng cña gia ®×nh lµ chÝnh vµ thuª thªm lao ®éng theo thêi vô ®Ó s¶n xuÊt, thu ho¹ch s¶n phÈm. N¨m 2005 tæng sè lao ®éng cña trang tr¹i 1.423 ngêi ( nh vËy b×nh qu©n mçi trang tr¹i cã 2,5 lao ®éng ). Lao ®éng thuª ngoµi thêng xuyªn 395 lao ®éng ( b×nh qu©n mçi trang tr¹i cã 2,1 lao ®éng thuª thêng xuyªn ), lao ®éng thuª ngoµi thêi vô 543 lao ®éng. H×nh thøc tr¶ c«ng lao ®éng theo tháa thuËn gi÷a 2 bªn, hîp ®ång lao ®éng b»ng miÖng lµ chñ yÕu. Gi¸ tiÒn c«ng thuª theo thêi vô tõ 15.000 – 20.000 ®/ngµy. Thuª lao ®éng thêng xuyªn tr¶ c«ng c«ng theo th¸ng 600- 700 ng ®/th¸ng + VÒ vèn ®Çu t cña trang tr¹i : Tæng sè vèn ®Çu t ®Õn ngµy 1/8/2005 lµ 17.292,2 triÖu ®ång. B×nh qu©n mçi trang tr¹i ®· ®Çu t 85,44 triÖu b×nh qu©n mçi trang tr¹i vay 21,37 triÖu ®ång. + VÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i : Nh×n chung c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt chuyªn canh rÊt Ýt. HÇu hÕt c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt ngµnh nghÒ chÝnh. Bªn c¹nh ®ã 1 sè trang tr¹i cßn tæ chøc s¶n xuÊt tæng hîp, s¶n phÈm chñ yÕu cña trang tr¹i trång c©y l©u n¨m lµ chÌ, vµ 1 sè s¶n phÈm hoa qu¶ nh nh·n, v¶i, xãa.  thùc trạng trang tr¹i ë Yªn B¸i ®Õn n¨m 2005 nh sau:  Trang tr¹i ph¸t triÓn nhanh vµ réng kh¾p ë c¸c tiÓu vïng Tæng sè trang tr¹i n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n t¹i thêi diÓm 1/8/2005 cã 7226 trang tr¹i, chiÕm 6,5% trong tæng sè hé n«ng nghiÖp, n«ng th«n toµn tØnh. Sè trang tr¹i ë c¸c huyÖn, thÞ lµ: HuyÖn/ thÞ Sè trang tr¹i Tû lÖ / hé nn-nt 1. HuyÖn Yªn B×nh 1930 12,5% 2. HuyÖn TrÊn Yªn 1712 8,3% 3. HuyÖn V¨n Yªn 1348 6,7% 4. HuyÖn V¨n ChÊn 944 3,6% 5. HuyÖn Lôc Yªn 818 5,1% 10 6. ThÞ x· Yªn B¸i 393 12,1% 7. HuyÖn Tr¹m TÊu 50 2,0% 8. HuyÖn Mï Cang Ch¶i 14 0,3% 9. ThÞ x· NghÜa Lé 13 1,0% Nh vËy c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¶ 9 huyÖn, thÞ x· trong tØnh víi 158 x·, phêng toµn tØnh, ®îc ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c vïng trong tØnh tõ vïng thÊp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thuËn lîi ®Õn c¸c x· vïng cao kinh tÕ khã kh¨n.  Chñ trang tr¹i chñ yÕu lµ n«ng hé VÒ c¬ cÊu cña chñ trang tr¹i: - C¸n bé c«ng nh©n viªn chøc 492 ngêi, chiÕm 6,8% - N«ng d©n 6717 ngêi, chiÕm 93,0% - Thµnh phÇn kh¸c 17 ngêi, chiÕm 0,2% Chñ trang tr¹i chñ yÕu lµ n«ng d©n (93,0%), ®ã lµ nh÷ng ngêi cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt l©u n¨m vµ tÝch lòy ®îc vèn nªn ®· ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt- kinh doanh dùa trªn kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña m×nh. Mét sè chñ trang tr¹i lµ c¸n bé ®· nghØ hu cã ®Çu ãc kinh doanh, cã tr×nh ®é kü thuËt vµ tÝch lòy ®îc vèn ®· nhËn ®Êt trèng, ®åi nói träc ®Ó ph¸t triÓn trång rõng, theo sè liÖu ®iÒu tra 2/3 sè chñ trang tr¹i c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc lµ c¸n bé c«ng nh©n ngµnh l©m nghiÖp. Trong sè 7226 trang tr¹i chia theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt th×: - Trång c©y hµng n¨m: 284 trang tr¹i, chiÕm 3,9% - Trång c©y l©u n¨m: 203 “ “ 2,8% - Ch¨n nu«i: 287 “ “ 4,0% - Nu«i trång thñy s¶n: 11 “ “ 0,2% - L©m nghiÖp: 683 “ “ 9,4% - N«ng, l©m, thñy s¶n kÕt hîp: 5758 “ “ 79,7% Nh vËy m« h×nh trang tr¹i n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n kÕt hîp ( lµm ruéng, trång chÌ, c©y ¨n qu¶, trång rõng, ch¨n nu«i ) lµ m« h×nh trang tr¹i chñ yÕu ( 79,7%). Lo¹i m« h×nh nµy rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, vèn ®Çu t cña c¸c trang tr¹i v× nã cã u ®iÓm lµ ®· tËn dông ®îc mäi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn…. T¹o ra nhiÒu s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp. NhiÒu chñ trang tr¹i cho biÕt kinh doanh tæng hîp lµ h×nh thøc lÊy ng¾n nu«i dµi, ®i tõ nhá ®Õn lín, vèn cÇn Ýt, lao ®éng chñ yÕu lµ cña gia ®×nh, phï hîp víi n«ng th«n miÒn nói nh lµ ®i tõ ®Êt ®ai, lao ®éng ®Ó v¬n lªn lµm giµu chÝnh ®¸ng. C¸c chñ trang tr¹i chuyªn 11 canh lµ nh÷ng ngêi cã hiÓu biÕt s©u vÒ kü thuËt chuyªn m«n, kinh nghiÖm s¶n xuÊt trång c¸c lo¹i c©y vÒ: l©m nghiÖp, c©y l©u n¨m, hµng n¨m, nu«i lîn, nu«i tr©u bß, nu«i c¸…. cã vèn ®Çu t ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, biÕt c¸ch qu¶n lý ®iÒu hµnh trang tr¹i.  Quy m« trang tr¹i t¬ng ®èi lín Quy m« diÖn tÝch vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt cña tõng lo¹i h×nh trang tr¹i ®- îc thÓ hiÖn nh sau: + Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: - Díi 2 ha: 119 trang tr¹i, chiÕm 41,9% - Tõ 2 ®Õn díi 10 ha: 108 “ “ 38,0% - Tõ 3 ®Õn díi 10 ha: 44 “ “ 15,5% - Tõ 10 ha trë lªn: 13 “ “ 4,6% Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m cã 284 trang tr¹i, chiÕm 3, 9% trong tæng sè. B×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 2,3 ha diÖn tÝch trång c©y hµng n¨m. Trong ®ã mét sè trang tr¹i trång c©y l¬ng thùc: lóa, ng«, khoai. Song chñ yÕu lµ trång c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m ( nh c©y mÝa), ®©y lµ m« h×nh trang tr¹i ®îc ph¸t triÓn m¹nh ë huyÖn V¨n Yªn, tËp trung ë c¸c x·: L©m Giang, §«ng An, ®iÓn h×nh nh trang tr¹i «ng §µo V¨n Th¾ng, NguyÔn V¨n B×nh, NguyÔn V¨n Kha, NguyÔn V¨n Gia mçi n¨m s¶n xuÊt ®îc tõ 5-10 tÊn mËt. + Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m vµ c©y ¨n qu¶: - Díi 2 ha: 83 trang tr¹i, chiÕm 40,9% - Tõ 2 ®Õn díi 5 ha: 64 “ “ 31,5% - Tõ 5 ®Õn díi 10 ha: 42 “ “ 20,7% - Tõ 10 ha trë lªn: 14 “ “ 6,9% Tæng sè trang tr¹i trång c©y l©u n¨m vµ c©y ¨n qu¶ cã 203 trang tr¹i, chiÕm 2, 8% b×nh qu©n 1 trang tr¹i cã 3, 7 ha trång c©y l©u n¨m. Lo¹i trang tr¹i nµy ®îc ph¸t triÓn ë kh¾p c¸c ®Þa bµn cña tØnh, chñ yÕu tËp trung vµo trång c¸c lo¹i c©y: quÕ, chÌ, nh·n, cam, bëi. HiÖn nay ®· h×nh thµnh nªn mét sè vïng chuyªn canh nh vïng quÕ ë V¨n Yªn, TrÊn Yªn, V¨n ChÊn; Vïng chÌ: Yªn B×nh, V¨n ChÊn, TrÊn Yªn, ThÞ x· Yªn B¸i; Vïng trång c©y ¨n qu¶: V¨n ChÊn, Lôc Yªn, Yªn B×nh. Hµng n¨m ®· s¶n xuÊt mét lîng hµng hãa cho xuÊt khÈu vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña tØnh. §iÓn h×nh lµ trang tr¹i «ng Phóc chyªn canh c©y cµ phª cho huþÖn Yªn B×nh, trang tr¹i trång chÌ cña «ng Ng« Cao Qóy huyÖn V¨n ChÊn, trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ cña «ng Ph¹m Hång ThÊt, «ng Bèn, bµ Hôª huyÖn V¨n ChÊn, trang tr¹i trång quÕ cña «ng 12 NguyÔn V¨n Tham, «ng Hßang Ngäc L©n, «ng Lý Kim Thang … huyÖn V¨n Yªn. So víi c¶ níc c¸c trang tr¹i trång c©y l¬ng thùc ®· gãp phÇn ®a ngµnh l¬ng thùc níc ta tõ chç s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ¨n nay ®· cã d thõa ®Ó xuÊt khÈu. Trong 10 n¨m qua xuÊt khÈu l¬ng thùc b×nh qu©n ®¹t 3 triÖu tÊn/ n¨m. Trong n«ng nghiÖp ®· xuÊt hiÖn nhiÒu trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qña vµ nu«i trång thñy s¶n, nhê ®ã ®· t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu gãp phÇn t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. Næi bËt lµ mét sè mÆt hµng nh cao su, cµ phª, h¹t ®iÒu, thñy s¶n. kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n t¨ng nhanh nhÊt trong 10 n¨m gÇn ®©y: NÕu n¨m 1990 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n chØ ®¹t trªn 1,1 tû USD th× ®Õn n¨m 2005 ®· lªn tíi gÇn 6 tû USD. KÕt qu¶ xuÊt khÈu mét sè n«ng s¶n chÝnh nh sau: B¶ng: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè n«ng s¶n chÝnh §/V tÝnh: Ngh×n USD N¨m 2001 2002 2003 2004 2005 G¹o 672 625 726 734 756 Cao su 170 166 263 395 413 H¹t ®iÒu 129 152 212 284 298 Cµ phª 474 391 317 548 562 Thñy s¶n 1475 1800 20228 237 246 Nguån: Tæng côc thèng kª + Trang tr¹i trång c©y l©m nghiÖp: - Díi 5 ha: 132 trang tr¹i, chiÕm 19,3% - Tõ 5 ha ®Õn díi 10 ha: 60,4 “ “ 60,4% - Tõ 10 ha ®Õn díi 20 ha: 101 “ “ 14,8% - Tõ 20 ha ®Õn díi 50 ha: 34 “ “ 5,0% - Tõ 50 ha ®Õn díi 100 ha: 2 “ “ 0,3% - Tõ 100 ha trë lªn: 1 “ “ 0,2% §©y lµ m« h×nh trang tr¹i cã sè lîng lín thø 2 cña tØnh ( sau trang tr¹i tæng hîp). Víi quy m« t¬ng ®èi lín, b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 8,0 ha, cã nh÷ng trang tr¹i diÖn tÝch trång rõng ®¹t 304 ha. Nhê ®îc giao ®Êt, giao rõng, c¸c hé gia ®×nh ®· yªn t©m ®Çu t vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. HiÖn nay ®· h×nh thµnh nªn c¸c vïng nguyªn liÖu giÊy phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trang tr¹i l©m nghiÖp ®îc ph¸t triÓn réng kh¾p c¸c ®i¹ bµn cña tØnh. §iÓn h×nh vÒ m« h×nh trang tr¹i l©m nghiÖp 13 cã «ng §ç ThËp: 304 ha ë thÞ trÊn Yªn B×nh; «ng Bïi V¨n XuyÕn: 40,5 ha x· Quy M«ng; «ng Hoµng Cao Kh¶i, x· ViÖt Cêng; «ng §inh C«ng KÝch, x· Minh Qu¸n; «ng NguyÔn V¨n T×nh, huyÖn V¨n Yªn; «ng NguyÔn Quang Träng, huyÖn Lôc Yªn…. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i l©m nghiÖp lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai cña tØnh ( trªn 80% diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp) vµ ®¶m b¶o t¹o ra m«i trêng sinh th¸i bÒn v÷ng, mÆt kh¸c t¹o vïng nguyªn liÖu gç giÊy cña tØnh. T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña hé trang tr¹i: Nh×n chung c¸c hé trang tr¹i ®Òu sö dông ®Êt ®ai hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ c¸c lo¹i ®Êt ®îc giao, b»ng c¸ch chän c©y trång phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i. C¸c m« h×nh trang tr¹i ®· thÓ hiÖn sù kÕt hîp lÊy ng¾n nu«i dµi; sö dông m« h×nh canh t¸c ®Êt dèc hîp lý nh trªn ®Ønh ®åi ®é dèc cao th× trång rõng, gi÷a trång chÌ, c©y ¨n qu¶, thÊp h¬n trång cµ phª, ®Êt b»ng trång c©y l¬ng thùc, thùc phÈm. Ruéng lÇy thôt hoÆc ím bang th× ®µo ao, ®¾p ®Ëp th¶ c¸. §ång thêi lÊy viÖc th©m canh vµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh gièng míi cã n¨ng suÊt cao, sö dông ph©n h÷u c¬ vµ v« c¬ víi tû lÖ thÝch hîp, biÕt c¸ch ch¨m sãc vµ b¶o vÖ c©y trång tèt nªn kÕt qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh cña c¸c chñ trang tr¹i ®¹t hiÖu qu¶ kh¸.  Trang tr¹i cã sö dông lao ®éng lµm thuª nhng víi sè lîng Ýt B×nh qu©n 1 trang tr¹i cã gÇn 3 lao ®éng. §èi víi c¸c trang tr¹i cã quy m« tõ 5 ha trë xuèng chñ yÕu dïng lao ®éng cña gia ®×nh m×nh vµ kÕt hîp víi lµm ®æi c«ng trong lóc thêi vô khÈn tr¬ng. §èi víi c¸c trang tr¹i cã tõ 50-10 ha, ngoµi lao ®éng gia ®×nh vµ ®æi c«ng trong lóc thêi vô cßn thuª mín tõ 2-5 lao ®éng trong thêi gian tõ 1-3 th¸ng. §èi víi trang tr¹i cã quy m« tõ 10 ha trë lªn, ngoµi viÖc sö dông lao ®éng trong gia ®×nh cßn ph¶i thuª mín lao ®éng lµm thêi vô hoÆc lao ®éng thêng xuyªn tõ 5-10 lao ®éng. Riªng trang tr¹i «ng «ng §ç ThËp, huyÖn Yªn B×nh, thuª kho¸n thêng xuyªn gÇn 100 lao ®éng trong n¨m. vÒ chÕ ®é tr¶ c«ng lao ®éng thuª mín nh×n chung t¬ng øng víi c«ng søc lao ®éng bá ra ë vïng n«ng th«n. gi¸ trÞ 1 ngµy lao ®éng thu ®îc tõ 10-15 ngh×n ®ång. Nh vËy, c¸c hé trang tr¹i ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm æn ®Þnh vµ cã thu nhËp cho gia ®×nh m×nh, ®ång thêi thu hót thªm mét phÇn lao ®éng nhµn rçi trong n«ng th«n.  Vèn ®Çu t chñ yÕu lµ vèn tù cã Qua ®iÒu tra gÇn 400 hé trang tr¹i cã quy m« s¶n xuÊt t¬ng ®èi lín cña c¸c m« h×nh trang tr¹i nh trang tr¹i c©y hµng n¨m tõ 2,0 ha trë lªn, trang tr¹i c©y l©u n¨m tõ 3,0 ha trë lªn, trang tr¹i l©m nghiÖp tõ 10.0 ha trë lªn cho thÊy vèn b×nh qu©n ®Çu t vµo mét trang tr¹i ®Õn thêi ®iÓm 1/8/2005 lµ 78,0 triÖu ®ång. Riªng vèn ®Çu t trong n¨m 2003 cho 1 trang tr¹i b×nh qu©n lµ 21,0 triÖu ®ång . Trong 14 ®ã vèn tù cã lµ 74,3%, vèn vay lµ 25,7%, trong ®ã vèn vay ng©n hµng lµ 13,0%. §èi víi vïng n«ng th«n, viÖc ®Çu t vèn ®Ó x©y dùng trang tr¹i ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng hãa lµ híng ®i ®óng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ lao ®éng. Nhng qua ®iÒu tra cho thÊy khã kh¨n chÝnh vÉn la vèn, cã 37,0% sè hé ph¶i b¸n tµi s¶n, 51,0% sè hé ®i vay ®Ó x©y dùng vµ ®Çu t cho trang tr¹i. VÒ nguyÖn väng cña c¸c hé trang tr¹i, 65,0% cã nguyÖn väng vay vèn. Nguån vèn vay chñ yÕu cña trang tr¹i lµ cña ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ mét sè cña ch¬ng tr×nh dù ¸n nh: dù ¸n 327, dù ¸n ph¸t triÓn miÒn nói, ch¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo….VÒ kh¶ n¨ng tr¶ nî vèn vay c¸c trang tr¹i nh×n chung ®· thanh to¸n ®îc. Song cßn nh÷ng hé kh¶ n¨ng tr¶ nî gÆp khã kh¨n. 15  LÊy s¶n xuÊt hµng hãa lµm híng chÝnh KÕt qña ®iÒu tra ®iÓn h×nh cho thÊy, kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh lÊy s¶n xuÊt hµng hãa lµ chñ yÕu, thÓ hiÖn ë tû suÊt hµng hãa b¸n ra cña c¸c m« h×nh trang tr¹i nh sau: + Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m 63,56% + Trang tr¹i c©y l©u n¨m 46,5% + Trang tr¹i ch¨n nu«i 44,6% + Trang tr¹i l©m nghiÖp 59,0% + Trang tr¹i thñy s¶n 77,8% + Trang tr¹i tæng hîp 57,0% Tæng sè 55,1% Nh vËy s¶n phÈm hµng hãa cña trang tr¹i chiÕm 55, 1% so víi tæng gi¸ trÞ thu cña trang tr¹i vµ gi¸ trÞ hµng hãa b¸n ra cña trang tr¹i ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m: gi¸ trÞ s¶n phÈm b¸n ra n¨m 2006 so víi n¨m2005 lµ 221,6%, s¶n phÈm hµng hãa n¨m 2006 so víi n¨m 2005 lµ 181,9%. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c huyÖn, thÞ, s¶n phÈm hµng hãa b¸n ra cña c¸c trang tr¹i bao gåm: chÌ bóp t¬i b¸n n¨m 2005 chiÕm 16,0% s¶n lîng chÌ toµn tØnh, quÕ vá chiÕm 30,0%, gç rõng trång cung cÊp cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña tØnh lµ 30,0%… Nh×n chung s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cña c¸c chñ trang tr¹i khi tiªu thô trªn thÞ trêng æn ®Þnh, gi¸ c¶ hîp lý, nh bóp chÌ t¬i. Mét sè s¶n phÈm tiªu thô cßn khã kh¨n, thÞ trêng kh«ng æn ®Þnh, gi¸ thÊp vµ cßn bÞ Ðp gi¸ nh: gç nguyªn liÖu giÊy, quÕ vá, mét sè s¶n phÈm ch¨n nu«i…. S¶n phÈm b¸n ra cña trang tr¹i chñ yÕu b¸n ë d¹ng s¶n phÈm th« ( 96,7%), cha cã sù chÕ biÕn ®Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ s¶n phÈm b¸n ra trªn thÞ trêng qua t th¬ng lµ chÝnh (53,3%), ®ång thêi gÝa b¸n s¶n phÈm cha hîp lý( qua pháng vÊn cã 56,7% sè hé trang tr¹i khi b¸n s¶n phÈm bÞ Ðp gi¸).  Cã thu nhËp vît tréi so víi hé n«ng d©n Tæng sè 7226 trang tr¹i toµn tØnh cã c¸c møc thu nhËp thÓ hiÖn nh sau: - Díi 30 triÖu ®ång 7087 trang tr¹i, chiÕm 98,0% - Tõ 30 triÖu ®Õn díi 50 triÖu 120 “ “ 1,7% - Tõ 50 triÖu ®Õn díi 100 triÖu 17 “ “ 0,23% - Tõ 100 triÖu ®Õn 500 triÖu 2 “ “ 0,07% Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra thu nhËp cña kinh tÕ trang tr¹i n¨m 2005 ®¹t 112,1 tû ®ång, b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 17,4 triÖu ®ång. Trong c¸c m« h×nh trang tr¹i, trang tr¹i trång c©y l©u n¨m(21,5 triÖu ®ång), trang tr¹i thñy s¶n ( 23,0 triÖu 16 ®ång) ®¹t kÕt qu¶ b×nh qu©n cã kh¸ h¬n. Tuy møc thu nhËp chñ yÕu cña kinh tÕ trang tr¹i tËp trung ë møc díi 50,0 triÖu ®ång, song cã mét sè trang tr¹i bíc ®Çu ®· thu ®îc kÕt qu¶ kh¸… Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy thu nhËp cña kinh tÕ trang tr¹i qua c¸c n¨m ®Òu t¨ng kh¸ nh : thu nhËp n¨m 2005 so víi n¨m 2004 t¨ng 20,1%, thu nhËp n¨m 2006 so víi n¨m 2005 t¨ng 36,5%. Thu nhËp b×nh qu©n 1 nh©n khÈu cña trang tr¹i n¨m 2005 ®¹t 5,2 triÖu ®ång/n¨m, 454 ngh×n ®«ng/th¸ng, cao gÊp 2,7 lÇn thu nhËp b×nh qu©n cña n«ng d©n trªn cïng ®Þa bµn n«ng th«n.  §ãng gãp cho nhµ níc cßn Ýt XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm c¸c trang tr¹i n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n hiÖn nay ®îc h×nh thµnh trªn c¸c vïng ®Êt hoang hãa hoÆc kh« c»n, chñ trang tr¹i ph¶i ®Çu t vèn vµ lao ®éng ®Ó c¶i t¹o ®Êt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ lÊy trång c©y l©u n¨m, s¶n xuÊt n«ng, l©m kÕt hîp lµm híng chÝnh, nªn phÇn ®ãng gãp cho Nhµ níc cßn h¹n chÕ. N¨m 2005, b×nh qu©n 1 trang tr¹i nép thuÕ 0,5 triÖu ®ång, trong ®ã trang tr¹i trång c©y hµng n¨m 0,3 triÖu ®ång, c©y l©u n¨m ®· thu ho¹ch 0,2 triÖu ®ång, ch¨n nu«i 0,2 triÖu ®ång, l©m nghiÖp 0,5 triÖu ®ång, nu«i trång thñy s¶n 0,2 triÖu ®ång, hçn hîp 0,12 triÖu ®ång. Tèc ®é t¨ng hµng n¨m tõ 16-20%. HÇu hÕt c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp vµ trång c©y l©u n¨m hiÖn ®ang trong thêi kú x©y dùng c¬ b¶n, cha ph¶i nép thuÕ sö dông ®Êt. H¬n n÷a, ®Êt cña c¸c trang tr¹i phæ biÕn lµ ®Êt xÊu, thuÕ suÊt rÊt thÊp, nªn møc ®é vµ tû lÖ ®ãng thuÕ so víi thu nhËp cña trang tr¹i thÊp h¬n so víi c¸c hé n«ng d©n ngoµi trang tr¹i. Tuy nhiªn xu h- íng nµy sÏ thay ®æi cïng víi thêi gian, khi diÖn tÝch c©y l©u n¨m vµo thêi kú cho s¶n phÈm . ë Yªn B¸i, møc ®ãng gãp cho nhµ níc ( qua thuÕ sö dông ®Êt) cña trang tr¹i l©m nghiÖp n¨m2006 t¨ng gÊp 6 lÇn, trang tr¹i trång c©y l©u n¨m 2,5 lÇn so víi n¨m 2004 Møc vµ tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c trang tr¹i cho nhµ níc vµ cho céng ®ång cha nhiÒu, nhng ®· vµ ®ang më ra kh¶ n¨ng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m tíi. §iÒu ®¸ng khÝch lÖ, lµ nguån ®ãng gãp nµy ®îc t¹o ra trªn nhiÒu vïng ®Êt xÊu, khÝ hËu kh¾c nghiÖt vµ chñ yÕu b»ng nguån vèn ®Çu t cña c¸c trang tr¹i, gèc n«ng d©n. Bªn c¹nh lîi Ých vÒ kinh tÕ, Nhµ níc vµ céng ®ång cßn thu ®îc lîi Ých vÒ tµi nguyªn vµ m«i trêng. Do phÇn lín trang tr¹i trång c©y l©u n¨m, trång vµ ch¨m sãc rõng nªn tèc ®é phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc, b·i båi ven s«ng nhanh h¬n, rõng vµ ®Êt rõng ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ tèt h¬n. §ãng gãp cña trang tr¹i vÒ b¶o vÖ ®Êt ®ai, tµi nguyªn rõng, biÓn vµ m«i trêng lµ v« gi¸, rÊt ®¸ng tr©n träng vµ khuyÕn khÝch.  C¸c chñ trang tr¹i cßn nhiÒu t©m t 17 KÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc 60 chñ trang tr¹i ë Yªn B¸i cho thÊy, nguyÖn väng chung cña hä lµ ®îc Nhµ níc quan t©m nhiÒu h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch vµ hç trî vèn vay ®Ó hä cã thÓ më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh m¹nh h¬n, yªn t©m h¬n theo híng s¶n xuÊt hµng hãa, lµm giµu cho gia ®×nh vµ cho ®Êt níc. 68% sè trang tr¹i cã nguyÖn väng ®îc vay vèn víi l·i suÊt thÊp, thêi gian dµi, phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt c©y l©u n¨m. Nhu cÇu vèn vay b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 38 triÖu ®ång/1n¨m, trong ®ã 59% muèn vay tÝn dông nhµ níc. 28% sè trang tr¹i cã nhu cÇu më réng diÖn tÝch ®Êt vµ ®îc nhµ níc cho thuª ®Ó sö dông l©u dµi. Nhu cÇu vÒ ®Êt b×nh qu©n 1 trang tr¹i hiÖn nay lµ 24 ha. VÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn thªm ngµnh nghÒ th× cã 72% trang tr¹i chØ lµm n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n, 54% kh«ng muèn ph¸t triÓn ngµnh nghÒ dÞch vô. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña xu híng nµy do thiÕu vèn, thiÕu sù hç trî cña nhµ níc vµ nhÊt lµ khã kh¨n vÒ ®Çu ra, 97% s¶n phÈm trang tr¹i chØ b¸n ë d¹ng th«, 37,4% s¶n phÈm b¸n qua th¬ng l¸i, 61% s¶n phÈm b¸n víi gi¸ thÊp, cha hîp lý. GÇn 40% sè chñ trang tr¹i cã nguyÖn väng më réng s¶n xuÊt kinh doanh, lÊy n«ng, l©m nghiÖp lµm híng chÝnh. §Ó më réng s¶n xuÊt ngµnh nghÒ, c¸c chñ trang tr¹i cã nguyÖn väng ®Ò nghÞ Nhµ níc hç trî vèn, tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô gièng c©y, con, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, nhÊt lµ ®êng « t«, ®iÖn líi, thñy lîi vµ hîp ph¸p hãa quü ®Êt cña c¸c chñ trang tr¹i ®· khai hoang, phôc hãa hoÆc nhËn chuyÓn nhîng tõ c¸c hé kh¸c díi nhiÒu h×nh thøc tù ph¸t hîp t×nh nhng cha ®ñ c¬ së ph¸p lý. Tuy nhiªn, nguyÖn väng nµy còng kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c lo¹i trang tr¹i vµ c¸c ®Þa ph¬ng: 68,3% sè chñ trang tr¹i cã nguyÖn väng lµ Nhµ níc hç trî vèn. Sau vèn, vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i ®ang næi lªn vµ trë thµnh yªu cÇu bøc xóc, nhÊt lµ c¸c trang tr¹i trång vµ chÕ biÕn chÌ. Tuy vËy, do c¸c trang tr¹i chñ yÕu lµ trång rõng, ch¨m sãc rõng, s¶n ph©m hµng hãa cha nhiÒu nªn vÊn ®Ò tiªu thô s¨n phÈm cha bøc xóc nh c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c, chØ cã 8,2% sè trang tr¹i lo¹i nµy ®Ò nghÞ Nhµ níc hç trî tiªu thô s¶n phÈm. C¸c nguyÖn väng kh¸c nh hç trî kü thuËt, ®Çu t c¬ së h¹ tÇng, hîp ph¸p hãa quü ®Êt, quan t©m cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¬ së…còng ®îc c¸c chñ trang tr¹i ®Ò cËp ë møc ®é kh¸c nhau, nhng cha phæ biÕn nh vÊn ®Ò vèn tiªu thô s¶n phÈm.  Khã kh¨n vµ m©u thuÉn míi cßn nhiÒu Kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn sau nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ vµ lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt cao cña kinh tÕ hé n«ng d©n trong c¬ chÕ tù chñ. §Õn nay, sè lîng trang tr¹i ®· lªn tíi hµng tr¨m ngµn ®¬n vÞ vµ trë thµnh mét thùc thÓ 18 quan träng, ®ãng gãp xøng ®¸ng vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng nghiÖp, t¹o ra nhiÒu n«ng s¶n hµng hãa phôc vô tiªu dïng vµ xuÊt khÈu, lµ m« h×nh tèt ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng c¸c vïng trung du, miÒn nói, ven biÓn phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n. ThÕ nhng cho ®Õn nay m« h×nh nµy vÉn n»m ngoµi sù qu¶n lý vµ quan t©m cña nhµ níc. Thùc tÕ trang tr¹i vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¶ sè lîng, quy m« vµ kÕt qu¶ nhng thùc tÕ ®ã l¹i cha ®îc thõa nhËn vÒ mÆt ph¸p lý. Nhµ níc cha cã chÝnh s¸ch ®èi víi lo¹i h×nh kinh tÕ nµy, c¸c bé, ngµnh chøc n¨ng, c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ còng cha quan t©m ®Õn trang tr¹i , nªn hµng lo¹t vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÉn cha ®ù¬c nghiªn cøu tæng kÕt. Ngay c¶ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt nh kh¸i niÖm thÕ nµo lµ trang tr¹i, tiªu chuÈn cña nã ra sao? Còng cßn tån t¹i nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, thËm chÝ ngîc nhau. Kh¸i niÖm kh¸c nhau dÉn ®Õn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ thùc tr¹ng vµ xu híng ph¸t triÓn cña trang tr¹i ë c¸c vïng, c¸c ®Þa ph- ¬ng. VÝ dô râ nhÊt lµ mét tØnh miÒn nói phÝa B¾c næi tiÕng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ theo kh¸i niÖm cña ®Þa ph¬ng th× sè trang tr¹i lªn tíi trªn 11 ngh×n, chiÕm gÇn 11% sè hé n«ng d©n, nhng theo ®iÒu tra cña ngµnh chøc n¨ng còng theo kh¸i niÖm ®ã th× sè trang tr¹i chØ cã h¬n 7 ngh×n vµ nÕu theo kh¸i niÖm cña tæng côc thèng kª th× chØ gÇn 366 trang tr¹i…. ë c¸c tØnh kh¸c còng cã t×nh h×nh t¬ng tù, lµm cho th«ng tin vÒ trang tr¹i kh«ng ®îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¶ 2 mÆt ®îc vµ cha ®îc. ë Yªn B¸i, qua ®iÒu tra nghiªn cøu thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i, hµng lo¹t vÊn ®Ò khã kh¨n vµ m©u thuÉn míi ®· ®îc ph¸t hiÖn, trong ®ã râ nÐt nhÊt vÉn lµ m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i theo híng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa quy m« lín víi tÝnh chÊt kh«ng râ rµng, kh«ng nhÊt qu¸n vµ thiÕu ®ång bé trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p hiÖn hµnh. Thùc tÕ lµ c¸c trang tr¹i hiÖn nay ®ang ®øng tríc rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, trong ®ã râ nÐt nhÊt lµ: - Cha ®îc nhµ níc thõa nhËn vÒ mÆt ph¸p lý, nªn cha cã t c¸ch ph¸p nh©n trong quan hÖ giao dÞch víi c¸c c¬ quan nhµ níc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, nhÊt lµ víi ng©n hµng. Thùc tÕ chñ trang tr¹i chØ ®îc xem lµ mét chñ hé n«ng d©n b×nh thêng, trong khi ®ã quy m« s¶n xuÊt cña chñ trang tr¹i lín gÊp hµng tr¨m, thËm chÝ hµng ngµn lÇn so víi chñ hé n«ng d©n, nhÊt lµ vèn. ThiÕu t c¸ch ph¸p nh©n, chñ trang tr¹i ph¶i chÞu thiÖt thßi vÒ nhiÒu mÆt, do ®ã hä cha yªn t©m vµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. - C¸c chñ trang tr¹i ®Òu cã quy m« ruéng ®Êt vît h¹n ®iÒn theo quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai söa ®æi n¨m 1993. HÇu hÕt quü ®Êt cña trang tr¹i lµ do khai hoang, 19 phôc hãa, vµ nhËn chuyÓn nhîng tõ nguån vèn vµ lao ®éng cña gia ®×nh hä. §ã lµ quü ®Êt ®îc tÝch tô hîp lý, hîp t×nh nhng l¹i cha ®îc luËt ph¸p thõa nhËn. §Õn nay Nhµ níc vÉn cha cã chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai vît h¹n ®iÒn cña c¸c trang tr¹i thµnh nhiÒu chñ hoÆc chuyÓn nhîng ngÇm cßn diÔn ra phæ biÕn. - ThiÕu vèn nghiªm träng nhng nhµ níc cha cã chÝnh s¸ch tÝn dông hç trî c¸c trang tr¹i, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m ®Çu thµnh lËp. - ThiÕu kü thuËt, m¸y mãc, n«ng cô vµ thiÕu c¶ lao ®éng lµnh nghÒ, nhng b¶n th©n c¸c trang tr¹i kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®µo t¹o, båi dìng trong khi nhµ níc cha quan t©m. - C¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, g©y khã kh¨n cho ph¸t triÓn vµ më réng quy m« s¶n xu©t. HÇu hÕt c¸c trang tr¹i hiÖn nay ®îc h×nh thµnh ë vïng Trung du, miÒn nói ®Êt xÊu, ®Þa h×nh phøc t¹p, giao th«ng, thñy lîi, ®iÒu kiÖn khã kh¨n. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nhÊt ë c¸c trang tr¹i cña miÒn nói Yªn B¸i, s¶n phÈm lµm ra nhiÒu ®ang m©u thuÉn víi kh¶ n¨ng vËn chuyÓn, chÕ biÕn, tiªu thô. - Tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng hãa cña c¸c chñ trang tr¹i cßn thÊp, thiÕu kiÕn thøc KHKT vµ thiÕu th«ng tin thÞ trêng nªn tÝnh tù ph¸t trong s¶n xuÊt, kinh doanh cßn phæ biÕn. Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, nhÊt lµ vïng nói cao nªn dï tiÒm n¨ng ®Êt ®ai nhung trang tr¹i vÉn it (nh Mï Cang Ch¶i, Tr¹m TÊu). T×nh h×nh nµy cßn thÓ hiÖn nhiÒu ë c¸c tØnh Cao B»ng, Lµo Cai vµ c¸c huyÖn vïng nói cao cña c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. - ThÞ trêng vµ gi¸ c¶ n«ng s¶n cña c¸c n«ng tr¹i cha æn ®Þnh nhng l¹i cha ®îc nhµ níc quan t©m hç trî, nªn nhiÒu chñ trang tr¹i kh«ng muèn më réng quy m« s¶n xuÊt mÆc dï kh¶ n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng vÉn cßn. Nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n trªn lµ do cho ®Õn nay nhËn thøc vÒ trang tr¹i vÉn cha ®îc thèng nhÊt. Nhµ níc cha cã chÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch, thiÕu quy ho¹ch vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn tríc m¾t vµ l©u dµi cña c¸c trang tr¹i. Vïng nµo, trång c©y g×, nu«i con g×, quy m« bao nhiªu, thÞ trêng thÕ nµo… ®Òu cha cã sù híng dÉn cña nhµ níc. TÝnh tù ph¸t cña c¸c trang tr¹i cßn qu¸ lín. Vai trß cña §¶ng, chÝnh quyÒn vµ ®oµn thÓ ®Þa ph¬ng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i cßn mê nh¹t. Yªn B¸i lµ tØnh miÒn nói, nhng còng cã 2 huyÖn cã tÝnh chÊt trung du lµ Yªn B×nh vµ TrÊn Yªn. Yªn B¸i lµ tØnh trung t©m cña 15 tØnh trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c. V× vËy, nh÷ng mÆt ®îc vµ cha ®îc cña kinh tÕ trang tr¹i Yªn B¸i còng ph¶n ¸nh thùc tr¹ng chung cña c¸c trang tr¹i ë trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c trong c¶ níc. 20