LỜI MỞ ĐẦU Kinh tÕ trang tr¹i xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë níc ta vµ ®ang ®îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong giai ®o¹n hiÖn nay, mÆc dï míi ë bíc khëi ®Çu, song m« h×nh kinh tÕ nµy ®· sím kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ - x· héi n«ng th«n. Kinh tÕ trang tr¹i hiÖn ®ang lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ yÕu trong nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam. Sù t¹o lËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nã nh thÕ nµo cho thuËn lîi, ®em ®Õn hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ phï hîp víi ®Þnh híng XHCN cña nÒn kinh tÕ mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh l¹i lµ mét vÊn ®Ò ®ßi hái ®îc quan t©m nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ cña mäi ngêi. Lµ mét sinh viªn chuyªn ngµnh kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, em tù thÊy viÖc t×m hiÓu vÒ sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp níc ta lµ ®iÒu thùc sù cÇn thiÕt, phôc vô vµ t¹o ®iÒu kiÖn bíc ®Çu cho qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ c«ng t¸c cña em sau nµy. Nh÷ng sè liÖu sö dông trong bµi viÕt cã nguån tõ sè liÖu ®iÒu tra, kh¶o s¸t 3044 trang tr¹i vµ pháng vÊn 3044 chñ trang tr¹i vµ 756 c¸n bé c¸c cÊp ë 15 tØnh, thµnh phè träng ®iÓm do trêng §H Kinh tÕ Quèc d©n thùc hiÖn th¸ng 5, 6, 7 n¨m 1999. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· híng dÉn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh c«ng tr×nh nµy. 1 phÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kinh tÕ trang tr¹i Trong h¬n mét thËp kû võa qua, cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ, n«ng nghiÖp níc ta ®· cã mét bíc tiÕn dµi trªn con ®êng ph¸t triÓn cña m×nh, ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. Tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, thêng xuyªn ph¶i nhËp l¬ng thùc, thùc phÈm tõ níc ngoµi, ®Õn nay chóng ta ®· hoµn toµn tù tóc ®îc l¬ng thùc, thùc phÈm, b¶o ®¶m sù Êm no trong ®êi sèng cña nh©n d©n vµ an ninh l¬ng thùc quèc gia víi møc ®é t¨ng trëng trung b×nh n¨m ®Æt 4,3%. N¨m 1997 so víi n¨m 1987 s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng 1,8 lÇn, cµ phª t¨ng 20 lÇn, cao su t¨ng 3,5 lÇn, chÌ t¨ng 1,8 lÇn. Kh«ng nh÷ng thÕ, s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp thêng xuyªn chiÕm tû träng cao trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®Êt níc, thêng xuyªn chiÕm 40-45% víi møc t¨ng ®¹t trªn 20%/n¨m. Hµng n¨m thu vÒ hµng tû ®« la, gãp phÇn quan träng ®a ®Êt níc vît qua khñng ho¶ng kinh tÕ, æn ®Þnh x· héi, t¹o tiÒn ®Ò tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u réng kh¸c ®Ó bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn to lín ®ã, kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn ®îc vai trß vµ u thÕ cña m×nh, phÊn ®Êu v¬n lªn trë thµnh h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ yÕu trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n níc ta. Trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së trong n«ng, l©m, ng nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ngêi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh quy m«, ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ tr- êng. Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy c¸c ®Æc ®iÓm cña trang tr¹i ®îc biÓu hiÖn: trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së, lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt cÇn thiÕt cho x· héi, bao gåm n«ng, l©m, thuû s¶n, ®ång thêi qu¸ tr×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ qu¸ tr×nh khÐp kÝn víi c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt lu«n kÕ tiÕp nhau, bao gåm: s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng. Trang tr¹i kh«ng ph¶i lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ, vµ ngoµi trang tr¹i ra cßn cã nh÷ng h×nh thøc tæ chøc c¬ së trong n«ng nghiÖp kh¸c nh n«ng, l©m trêng quèc doanh, kinh tÕ hé n«ng d©n,... - Môc ®Ých s¶n xuÊt c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸. - T liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ngêi chñ ®éc lËp, nÕu t liÖu s¶n xuÊt ®i thuª hoÆc ®îc giao quyÒn sö dông. 2 - C¸c yÕu tè vËt chÊt cña s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, tiÒn vèn trong trang tr¹i ®îc tËp trung víi quy m« nhÊt ®Þnh theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng ho¸. - Trang tr¹i tù chñ hoµn toµn trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tõ lùa chän ph¬ng híng kinh doanh, quyÕt ®Þnh kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tæ chøc s¶n xuÊt, ®Õn tiÕp cËn thÞ trêng, tiªu thô s¶n phÈm,... - Chñ trang tr¹i lµ ngêi cã ý chÝ vµ n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý, cã kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp vµ thêng lµ ngêi trùc tiÕp qu¶n lý trang tr¹i. - Tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt cña trang tr¹i tiÕn bé h¬n, trang tr¹i cã nhu cÇu cao h¬n n«ng hé vÒ øng dông tiÕn bé kü thuËt vµ thêng xuyªn tiÕp cËn thÞ trêng. - PhÇn lín trang tr¹i ®Òu cã thuª mín lao ®éng vµ cã thu nhËp vît tréi víi hé n«ng d©n trong vïng. Tõ nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ë trªn ta thÊy r»ng sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu dùa vµo hé gia ®×nh, nh»m më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, trång rõng, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng, l©m, thuû s¶n. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nh»m khai th¸c, sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý, gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch lµm giµu ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph©n bæ l¹i lao ®éng, d©n c, x©y dùng n«ng th«n míi. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch, tÝch tô ruéng ®Êt h×nh thµnh c¸c trang tr¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng ë n«ng th«n, tõng bíc chuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang lµm c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, thóc ®Èy tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. HiÖn nay, sè lîng c¸c ®¬n vÞ vµ hé gia ®×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp ë níc ta rÊt lín. Tuy nhiªn, ®Ó ®îc c«ng nhËn lµ mét trang tr¹i th× theo Th«ng t liªn tÞch sè 69/2000/TTLT/BNN-TCTK ra ngµy 23/6/2000 c¸c ®¬n vÞ vµ hé gia ®×nh nµy cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt sau ®©y: Mét lµ, Gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n mét n¨m ®¹t tõ 40 triÖu ®ång mét n¨m ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn Trung tõ 50 triÖu ®ång trë lªn ë c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn. Hai lµ, quy m« s¶n xuÊt ph¶i t¬ng ®èi lín vµ vît tréi so víi kinh tÕ hé n«ng d©n t¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ, cô thÓ vÒ ®Þnh híng. - Víi trang tr¹i trång trät: + Trång c©y hµng n¨m: tõ 2ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn Trung. Tõ 3ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn. + Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: tõ 3ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn Trung. Tõ 5ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn. Riªng trang tr¹i trång hå tiªu th× diÖn tÝch tõ 0,5ha trë lªn. + Trang tr¹i l©m nghiÖp: tõ 10ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ níc. 3 - Víi trang tr¹i ch¨n nu«i: + Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc: ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã thêng xuyªn tõ 10 con trë lªn. Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã thêng xuyªn tõ 50 con trë lªn. + Ch¨n nu«i gia sóc: ch¨n nu«i sinh s¶n cã thêng xuyªn tõ 20 con trë lªn; ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn. Ch¨n nu«i lîn thÞt cã thêng xuyªn tõ 100 con trë lªn kh«ng kÓ lîn s÷a, dª thÞt tõ 200 con trë lªn. + Ch¨n nu«i gia cÇm: cã thêng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con díi 1 ngµy tuæi). - Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt níc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cã tõ 2ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1ha trë lªn). - Trang tr¹i trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong gièng thuû s¶n vµ thuû ®Æc s¶n th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸. Víi nhËn thøc vÒ kinh tÕ trang tr¹i vµ híng dÉn nhËn d¹ng trang tr¹i nh trªn, em thÊy r»ng viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta hiÖn nay. §Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, theo em cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu sau ®©y: Tríc hÕt, ta nãi ®Õn nhãm c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. §Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, ë ®©y sù t¸c ®éng tÝch cùc cña Nhµ níc th«ng qua ®Þnh híng khuyÕn khÝch cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i, hç trî vÒ nhiÒu mÆt. Sù phï hîp trong c¸c chÝnh s¸ch ®a ra ®ãng vai trß quan träng hµng ®Çu cho viÖc h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i. C¸c chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p cña Nhµ níc còng ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh tËp trung vµ tÝch tô ruéng ®Êt ®îc diÔn ra thuËn lîi v× ruéng ®Êt lµ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cña mçi trang tr¹i, ruéng ®Êt ph¶i ®îc tËp trung ®Õn mét møc phï hîp nhÊt ®Þnh tuú theo ph¬ng híng kinh doanh míi mong h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i. Hµng n¨m c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt ra mét khèi lîng s¶n phÈm hµng ho¸ lín nªn cÇn cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn, v× vËy c«ng nghiÖp chÕ biÕn cÇn ®i tríc mét bíc. §Ó phôc vô cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i còng cÇn cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng, tríc hÕt lµ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ còng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt gióp cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®îc thuËn lîi h¬n. Trong thêi kú hiÖn nay th× qu¸ tr×nh liªn doanh, liªn kÕt vµ hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i vµ víi c¸c h×nh thøc kh¸c trong s¶n xuÊt còng lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng vµ mét ®iÒu kiÖn sau cïng nhng còng kh«ng kÐm phÇn quan 4 träng trong nhãm c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nµy ®ã lµ ph¶i cã m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Thø hai: ta nãi ®Õn nhãm ®iÒu kiÖn vÒ phÝa trang tr¹i ®ã lµ chñ trang tr¹i ph¶i cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ n«ng nghiÖp, ph¶i cã sù tÝch tô nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra cÇn cã sù tËp trung nhÊt ®Þnh vÒ quy m« c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr íc hÕt vµ quan träng h¬n c¶ ®ã lµ vèn vµ ®Êt ®ai. Muèn thu ®îc hiÖu qu¶ cao th× qu¶n lý s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña trang tr¹i còng cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Kh¸i niÖm vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ®· nªu ë trªn ®· cho ta thÊy ®îc phÇn nµo vai trß vµ vÞ trÝ cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, víi ®Æc trng lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕu trong n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn ®îc vai trß hÕt søc to lín trong viÖc s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm cung cÊp cho x· héi trong viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n míi. Trang tr¹i lÊy viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh phôc vô nhu cÇu x· héi lµm ph¬ng thøc s¶n xuÊt chñ yÕu. V× vËy nã cho phÐp huy ®éng sö dông ®Êt ®ai, søc lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸ch mét c¸ch ®Çy ®ñ, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Trang tr¹i víi kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng manh món, t¹o lËp chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸, gãp phÇn ®Èy nhanh n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c dÞch vô s¶n xuÊt cã liªn quan ë n«ng th«n ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Víi c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh tiªn tiÕn, trang tr¹i lµ n¬i tiÕp nhËn vµ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ th«ng qua chÝnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµm t¨ng hé giµu mét c¸ch chÝnh ®¸ng, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, lµ tÊm g¬ng cho hé n«ng d©n vÒ c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh tiªn tiÕn vµ cã hiÖu qu¶. Gãp phÇn lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n hiÖn nay cña níc ta. Kh«ng nh÷ng thÕ, trang tr¹i cßn gãp phÇn to lín vµo viÖc c¶i t¹o m«i trêng sinh th¸i, thÓ hiÖn râ nhÊt ë c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m vµ l©m nghiÖp, m«i trêng trong s¹ch, phßng chèng b·o lò,... nh÷ng lîi Ých kh«ng thÓ tÝnh hÕt ®îc b»ng tiÒn. Víi u thÕ râ rÖt thÓ hiÖn trong vÞ trÝ vµ vai trß cña m×nh kinh tÕ trang tr¹i hiÖn ®ang ®îc ph¸t triÓn réng kh¾p vµ lµ h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ yÕu trong n«ng nghiÖp cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c trang tr¹i nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn vÒ quy m« s¶n xuÊt nh ë Mü n¨m 1950 trung b×nh mét trang tr¹i lµ 86ha, ®Õn n¨m 1960 lµ 120ha vµ ®Õn n¨m 1992 ®· lµ 198,7ha. ë níc Anh, t×nh 5 h×nh còng t¬ng tù, n¨m 1950 diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 36ha, n¨m 1987 con sè ®ã lµ 71ha. Ngay c¶ nh÷ng quèc gia ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n theo ®Çu ngêi thÊp nh NhËt B¶n, quy m« s¶n xuÊt còng kh«ng ngõng t¨ng lªn, n¨m 1950, diÖn tÝch trung b×nh lµ 0,8ha nhng ®Õn n¨m 1993 con sè nµy lµ 1,38ha. Quy m« b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i kh«ng ngõng t¨ng lªn cßn ®îc biÓu hiÖn ë viÖc ®Çu t tiÒn vèn lµ t liÖu s¶n xuÊt kh«ng ngõng t¨ng nh hiÖn nay. ë T©y ¢u kho¶ng 70% trang tr¹i gia ®×nh ®· mua m¸y mãc dïng riªng, ë NhËt B¶n ®Õn n¨m 1985 cã 67% sè trang tr¹i cã m¸y kÐo nhá vµ 20% cã m¸y kÐo lín. Sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c níc trªn thÕ giíi ®· cho chóng ta nhiÒu bµi häc quý b¸u vÒ ph¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh còng nh xu híng ph¸t triÓn, ho¹t ®éng cña nã. Thùc hiÖn ®æi míi theo ®êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay, ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ lµ mét tÊt yÕu, lµ ®ßi hái bøc thiÕt ®Æt ra tõ ®iÒu kiÖn bªn trong vµ bªn ngoµi. ë trong níc, n«ng nghiÖp kh«ng thÓ dõng l¹i ë s¶n xuÊt tù tóc, mµ ph¶i nhanh chãng tiÕn lªn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc: b¶o ®¶m l¬ng thùc thùc phÈm cho c d©n ngoµi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng, b¶o ®¶m nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ t¨ng nhanh khèi lîng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®Ó phôc vô trë l¹i n«ng nghiÖp. ë ngoµi níc, nhu cÇu vÒ mËu dÞch n«ng s¶n gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ngµy cµng t¨ng, ®ßi hái nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸. S¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn më cöa, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi kh«ng chØ ®ßi hái khèi lîng n«ng s¶n nhiÒu, æn ®Þnh, mµ cßn yªu cÇu s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹, t¹o ®îc u thÕ c¹nh tranh trªn thÞ trêng n«ng s¶n trong níc vµ thÕ giíi. §Ó ®¸p øng ®îc ®ßi hái tÊt yÕu ®ã, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ý thøc ®îc vÞ trÝ vµ vai trß quan träng còng nh tÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®èi víi toµn bé sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã nh÷ng u tiªn, khuyÕn khÝch cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp níc ta. Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh vµ luËt ph¸p ®Þnh híng, t¹o khung ph¸p lý, khuyÕn khÝch trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thêng xuyªn ®îc ban hµnh vµ ngµy cµng hoµn thiÖn. NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (1988) vµ luËt ®Êt ®ai (1993) ban hµnh ®· më ®êng vµ lµ chç dùa v÷ng ch¾c ®Ó c¸c hé tiÓu n«ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ h×nh thµnh c¸c trang tr¹i kh«ng chØ ë nh÷ng vïng ®· quen s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ c¶ ë nh÷ng vïng chØ quanh quÈn sau hµng rµo tù cÊp, tù tóc. Tû suÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp cña c¶ níc ®îc t¨ng lªn râ rÖt. 6 Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®iÒu nµy cµng ®îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua chñ tr¬ng ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i ®· ®îc nªu trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng (th¸ng 12 n¨m 1997) vµ NghÞ quyÕt sè 06 ngµy 10 th¸ng 11 n¨m 1998 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n. QuyÕt ®Þnh 67/1999/Q§UB ngµy 30/3/1999 cña ChÝnh phñ vÒ vay vèn kh«ng ph¶i thÕ chÊp. NghÞ ®Þnh sè 178/1999/NQ-CP ngµy 29/12/1999 vÒ viÖc trang tr¹i ®îc dïng tµi s¶n tõ vèn vay ®Ó b¶o ®¶m tiÒn vay. NghÞ ®Þnh sè 30/1998/N§-CP ngµy 13/5/1998 quy ®Þnh vÒ viÖc thu thuÕ thu nhËp cña c¸c trang tr¹i, vµ míi ®©y nhÊt lµ NghÞ quyÕt sè 03/200/NQ-CP ra ngµy 02/2/2000 quy ®Þnh rÊt râ vÒ quan ®iÓm còng nh c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Trong ®ã nªu râ: Nhµ níc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ b¶o hé kinh tÕ trang tr¹i. C¸c hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®îc Nhµ níc giao ®Êt, cho thuª ®Êt, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt æn ®Þnh, l©u dµi theo ph¸p luËt ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ níc ®Æc biÖt khuyÕn khÝch viÖc ®Çu t khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt trèng, ®åi nói träc ë trung du, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o, tËn dông khai th¸c c¸c lo¹i ®Êt cßn hoang ho¸, ao, hå, ®Çm, b·i båi ven s«ng, ven biÓn, mÆt n- íc, eo vÞnh, ®Çm ph¸ ®Ó s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng nghiÖp theo híng chuyªn canh víi tû suÊt hµng ho¸ cao. §èi víi vïng ®Êt hÑp, ngêi ®«ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i sö dông Ýt ®Êt, nhiÒu lao ®éng, th©m canh cao g¾n víi chÕ biÕn vµ th¬ng m¹i, dÞch vô, lµm ra n«ng s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín. ¦u tiªn giao ®Êt, cho thuª ®Êt ®èi víi nh÷ng hé n«ng d©n cã vèn, kinh nghiÖm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ nh÷ng hé kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ cã nguyÖn väng t¹o dùng c¬ nghiÖp l©u dµi trong n«ng nghiÖp. Nhµ níc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t huy kinh tÕ tù chñ cña hé n«ng d©n, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®i ®«i víi chuyÓn ®æi hîp t¸c x· cò, më réng c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c, liªn kÕt s¶n xuÊt - kinh doanh gi÷a c¸c hé n«ng d©n, c¸c trang tr¹i, c¸c n«ng, l©m trêng quèc doanh, doanh nghiÖp Nhµ n- íc vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó t¹o ®éng lùc vµ søc m¹nh tæng hîp cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¸t triÓn. Nhµ níc hç trî vÒ vèn, khoa häc - c«ng nghÖ chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn bÒn v÷ng. T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc ®Ó c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn lµnh m¹nh, cã hiÖu qu¶. Víi c¸c chÝnh s¸ch nªu trªn, chóng ta ®ang dÇn tiÕn tíi mét bé chÝnh s¸ch thùc sù hoµn chØnh ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. §iÒu nµy còng ®· thÓ hiÖn râ quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ta lµ chÊp nhËn vµ khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn nh lµ mét tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ®i lªn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc. 7 PhÇn II Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay Thùc tÕ, thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ph¸t huy t¸c dông to lín, t¹o søc m¹nh míi trong sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. Trªn nÒn t¶ng kinh tÕ tù chñ cña hé n«ng d©n ®· h×nh thµnh c¸c trang tr¹i ®îc ®Çu t vèn, lao ®éng víi tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cao h¬n, nh»m më réng quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ trêng. HiÖn nay, h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i ®ang t¨ng nhanh vÒ sè lîng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, nhng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh n«ng d©n vµ mét tû lÖ ®¸ng kÓ cña gia ®×nh c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc, bé ®éi, c«ng an ®· nghØ hu. HÇu hÕt c¸c trang tr¹i cã quy m« ®Êt ®ai t¬ng ®èi nhá, nguån gèc ®Êt ®ai ®a d¹ng sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chñ yÕu; mét sè trang tr¹i cã thuª thuª lao ®éng thêi vô vµ thêng xuyªn. HÇu hÕt vèn ®Çu t lµ vèn tù cã vµ vèn vay cña céng ®ång, vèn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông chØ chiÕm tû träng thÊp. PhÇn lín trang tr¹i ®· ph¸t huy ®îc lîi thÕ cña vïng, lÊy ng¾n nu«i dµi cã hiÖu qu¶. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ®· gãp phÇn khai th¸c thªm nguån lùc vèn trong d©n më mang thªm diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi nói träc, ®Êt hoang ho¸, nhÊt lµ ë c¸c vïng trung du, miÒn nói vµ ven biÓn; t¹o thªm viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; t¨ng thªm n«ng s¶n hµng ho¸, mét sè trang tr¹i ®· gãp phÇn s¶n xuÊt vµ cung øng gièng tèt, lµm dÞch vô, kü thuËt tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n trong vïng. Cô thÓ, theo sè liÖu ®iÒu tra thùc tÕ 3044 trang tr¹i do trêng §H Kinh tÕ Quèc d©n thùc hiÖn ë 15 tØnh, thµnh phè träng ®iÓm trong c¶ níc, lµm næi bËt nªn thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë níc ta nh sau: 1-/ Chñ trang tr¹i. Cã sù kh¸c biÖt rÊt lín vÒ nguån gèc xuÊt th©n, giíi tÝnh cña chñ trang tr¹i gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn trong c¶ níc. NÕu tùu chung l¹i th× cã tíi 91,85% chñ trang tr¹i lµ nam giíi, trong khi ®ã chØ cã 8,15% lµ n÷ chñ trang tr¹i. Nguån gèc xuÊt th©n cña chñ trang tr¹i còng rÊt ®a d¹ng, trong ®ã sè chñ trang tr¹i lµ n«ng d©n chiÕm tíi 62,35%, riªng Kh¸nh Hoµ tû lÖ nµy lµ 83,75; Ninh ThuËn lµ 81,25%. C¸n bé chñ chèt cÊp x· chiÕm 8,84%, riªng Yªn B¸i tû lÖ nµy lµ 17%. Sè chñ trang tr¹i lµ bé ®éi, c«ng an trë vÒ ®Þa ph¬ng chiÕm 8,11%. Chñ trang tr¹i lµ c«ng chøc chiÕm 4,73%. C«ng nh©n ®ang lµm viÖc chiÕm 3,42% vµ chñ trang tr¹i kh¸c chiÕm 3,19%. 8 Sè chñ trang tr¹i lµ §¶ng viªn chiÕm 24,08%. Trong ®ã Yªn B¸i tû lÖ nµy lµ 52%, NghÖ An 37,04%. Sè chñ trang tr¹i lµ ®oµn viªn thanh niªn chiÕm 2,92%. Trong ®ã S¬n La chiÕm 6,5% vµ ë NghÖ An tû lÖ nµy lµ 6,3%. 2-/ C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i. 2.1. §Êt ®ai cña trang tr¹i §Êt ®ai lµ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng, l©m vµ thuû s¶n. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i tríc hÕt ph¶i dùa vµo ®Êt ®ai, nhÊt lµ nh÷ng c©y trång, vËt nu«i cÇn mét lîng diÖn tÝch ®Êt ®ñ lín ®Ó s¶n xuÊt ra mét l- îng s¶n phÈm hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. V× thÕ kinh tÕ trang tr¹i cÇn ®îc ph¸t triÓn ë vïng trung du, miÒn nói vµ ven biÓn n¬i mµ quü ®Êt cã kh¶ n¨ng khai ph¸ vµ sö dông cßn lín. Thùc tÕ cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ trong quü ®Êt cña trang tr¹i gi÷a c¸c tØnh. Trong khi b×nh qu©n chung mét trang tr¹i cã 6,63ha th× ë NghÖ An tû lÖ nµy lµ 12,69ha. Yªn B¸i 10,17ha nhng ë §ång Nai chØ cã 2,753ha, S¬n La 3,27ha. Nhãm trang tr¹i l©m nghiÖp cã quy m« ®Êt lµ 20,29ha, trang tr¹i kinh doanh c©y l©u n¨m cã 6,10ha, trang tr¹i ch¨n nu«i cã 1,48ha. Chñ trang tr¹i n«ng d©n cã quy m« 6,27ha, chñ trang tr¹i kh¸c cã quy m« lín h¬n 8,66ha. Nguån gèc ®Êt ®ai cña trang tr¹i còng rÊt ®a d¹ng, trong ®ã phÇn ®Êt ®îc giao chiÕm ®¹i bé phËn, tÝnh b×nh qu©n phÇn ®Êt nµy lµ 71,83%, tû träng ®Êt cha ®îc giao chiÕm 28,17%, trong ®ã diÖn tÝch nhËn thÇu cña HTX chiÕm 31,46%, nhËn chuyÓn nhîng ®Êt 19,27%, nhËn thÇu cña n«ng - l©m trêng chiÕm 18,9%, tù khai hoang chiÕm 17,99%, nhËn kho¸n chñ dù ¸n 9,59%. C¸ biÖt cã c¸c trang tr¹i ë Thanh Ho¸ vµ Hµ Néi tû lÖ ®Êt cha ®îc giao chiÕm trªn 50% trong ®ã chñ yÕu nhËn thÇu cña HTX trªn 72%. ë NghÖ An, tû träng ®Êt cha ®îc giao chiÕm 21,48% nhng ë ®©y c¸c trang tr¹i phÇn lín nhËn thÇu ®Êt ®ai cña c¸c n«ng, l©m trêng vµ chñ dù ¸n (chiÕm 76,13%) víi nhiÒu h×nh thøc rÊt kh¸c nhau. C¬ cÊu quü ®Êt cña c¸c trang tr¹i bao gåm ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 58,81%, ®Êt l©m nghiÖm chiÕm 28,73% ®Êt nu«i trång thuû s¶n chiÕm 11,49% vµ ®Êt thæ c 0,97%. C¬ cÊu ®Êt ®ai tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn tõng ®Þa ph¬ng, tõng híng kinh doanh s¶n xuÊt, tõng nhãm chñ trang tr¹i. Gialai, §¨kl¨k tû träng ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm cao tõ 92-95%, trong khi ®ã c¸c trang tr¹i Yªn B¸i ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 30,8%, ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 67,64%. NghÖ An ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 23,98%, ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 64,46%. C¸c trang tr¹i kinh doanh c©y l©u n¨m ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm trªn 80%, nhãm trang tr¹i l©m nghiÖp, tû träng ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 90%. Nhãm trang tr¹i thuû s¶n, diÖn tÝch mÆt níc nu«i trång thuû s¶n chiÕm 80,3%. Nghiªn cøu biÓu sè 1 sau ®©y ta sÏ thÊy râ ®îc ®iÒu nµy. BiÓu 1: Nguån ®Êt b×nh qu©n n¨m (Chung 15 tØnh) §¬n vÞ: ha 9 Tiªu chÝ §Êt n«ng §Êt l©m MÆt níc Tæng sè nghiÖp nghiÖp nu«i thuû s¶n I- §Êt ®· ®îc giao 2,9218 1,4781 0,3229 4,7229 II - §Êt cha ®îc giao 0,9828 0,4292 0,4398 1,8518 1- §Êt nhËn thÇu cña HTX 0,1713 0,0265 0,3847 0,5826 2- Thuª cña t nh©n 0,0192 0,0013 0,0018 0,0223 3- NhËn chuyÓn nhîng 0,3294 0,0136 0,0139 0,3569 4- NhËn cÇm cè 0,0034 0,0011 0,0000 0,0045 5 - Tù khai hoang 0,2644 0,0607 0,0080 0,3332 - §Êt, båi 0,0743 0,0024 0,0071 0,0838 - §Êt trèng, ®åi träc 0,1549 0,0338 0,0003 0,01890 - Rõng 0,0328 0,0240 0,0001 0,0569 - Kh¸c 0,0024 0,0005 0,0005 0,0034 6 - ThÇu cña n«ng, l©m trêng 0,1596 0,1661 0,0250 0,3501 7 - NhËn kho¸n cña chñ dù ¸n 0,0284 0,1485 0,0008 0,1777 8- Nguån kh¸c 0,0071 0,0113 0,0056 0,0240 Tæng nguån ®Êt 3,9046 1,9073 0,7627 6,5747 2.2. Vèn vµ nguån vèn cña trang tr¹i. Vèn lµ yÕu tè quan träng, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®ßi hái ph¶i cã vèn, trong ®ã c¸c chñ trang tr¹i cÇn ph¶i tÝch tô mét lîng vèn tù cã nhÊt ®Þnh, ®ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, nÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn nµy sÏ kh«ng thÓ h×nh thµnh trang tr¹i mét c¸ch thuËn lîi. Quy m« vèn b×nh qu©n mét trang tr¹i t¬ng ®èi lín, ®¹t 291,43 triÖu ®ång nh÷ng l¹i cã sù chªnh lÖch lín gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng. 10 BiÓu 2 - Nguån vèn b×nh qu©n trang tr¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra §¬n vÞ: triÖu ®ång Sè Nguån vèn Chung S¬n Yªn Qu¶ng Hµ Thanh NghÖ Gia §¾c L©m Kh¸nh Ninh B×nh §ång Long Cµ TT 15 tØnh La B¸i Ninh Néi Ho¸ An Lai L¾c §ång Hoµ ThuËn D¬ng Nai An Mau I Tæng sè vèn 291,43 111,24 95,90 112,67 164,60 120,36 113,66 372,75 619,52 552,96 360,57 348,62 489,68 209,74 159,70 151,00 Vèn tù cã 265,18 88,71 85,02 102,04 125,66 97,10 99,66 344,19 595,75 513,22 334,14 304,33 439,71 189,41 141,30 136,82 Vèn vay 22,13 20,25 7,26 9,12 25,70 19,70 13,74 25,89 21,03 37,17 23,18 36,64 37,09 18,32 16,43 10,93 - Vay ng©n hµng 10,63 5,93 2,72 3,51 10,63 5,36 3,81 16,79 13,95 23,42 6,37 27,05 15,65 5,39 11,30 6,66 - Vay ®Çu t øng tríc 2,26 10,82 0,17 0,00 0,46 7,55 1,55 0,08 1,40 0,32 2,54 0,08 1,71 3,12 0,11 0,08 - Vay theo dù ¸n 1,50 1,33 2,71 3,37 1,53 1,37 2,20 2,23 0,68 0,03 3,28 0,64 2,43 0,19 0,85 0,00 - Vay kh¸c 7,73 2,18 1,65 2,24 13,08 5,43 6,18 6,79 4,99 13,40 11,00 8,88 17,29 9,63 4,17 4,20 3 Vèn kh¸c 4,12 2,28 3,62 1,51 13,24 3,56 0,26 2,67 2,73 2,57 3,25 7,65 12,88 2,00 1,96 3,25 C¬ cÊu theo % II Tæng nguån vèn 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1 Vèn tù cã 90,99 79,75 88,66 90,57 76,34 80,67 87,68 92,34 96,16 92,81 92,67 87,3 89,8 90,31 88,48 90,61 2 Vèn vay 7,59 18,21 7,57 8,1 15,61 16,37 12,09 6,95 3,29 6,72 6,43 10,51 7,57 8,74 10,29 7,24 - Vay ng©n hµng 48,05 29,26 37,55 38,47 41,38 27,19 27,71 64,86 66,34 63,02 27,47 73,83 42,2 29,41 68,76 60,92 - Vay ®Çu t øng tríc 10,23 53,44 2,27 0,00 1,77 38,30 11,29 0,32 6,67 0,85 10,95 0,20 4,61 17,02 0,68 0,70 - Vay theo dù ¸n 6,78 6,55 37,37 36,97 5,94 6,96 16,00 8,60 3,25 0,07 14,13 1,74 6,56 1,04 5,16 0,00 - Vay kh¸c 34,94 10,76 22,81 24,56 50,88 27,55 45,00 26,22 23,74 36,06 47,45 24,22 46,63 52,54 25,39 38,38 3 Vèn kh¸c 1,41 2,05 3,78 1,34 8,04 2,96 0,23 0,72 0,44 0,47 0,90 2,19 2,63 0,95 1,23 2,15 11 Nh×n vµo biÓu 2 ta thÊy r»ng quy m« vèn b×nh qu©n mét trang tr¹i ë mçi tØnh kh«ng ®Òu nhau. Cao nhÊt lµ c¸c trang tr¹i §¨kl¨k ®¹t 619,50 triÖu, thÊp nhÊt lµ Yªn B¸i ®¹t 96,38 triÖu ®ång. Nhãm trang tr¹i ch¨n nu«i lîn vµ trång c©y l©u n¨m theo thèng kª ®iÒu tra cã quy m« trªn 300 triÖu ®ång. Nguån vèn chñ yÕu dùa vµo vèn tù cã lµ chÝnh, b×nh qu©n c¸c trang tr¹i vèn tù cã chiÕm 91,3%. Vèn vay chiÕm 8,93% trong ®ã vèn vay trùc tiÕp tõ ng©n hµng chiÕm 48,08%, vèn ®Çu t øng tríc chiÕm 10,19% vay theo dù ¸n 6,7%, vay kh¸c chiÕm 34,99%. Nguån vèn vay cña c¸c trang tr¹i rÊt ®a d¹ng, phÇn lín c¸c tØnh phÝa Nam c¸c trang tr¹i dùa vµo vèn vay trùc tiÕp tõ ng©n hµng chiÕm tû träng cao nh Gia Lai chiÕm 65,57%, §¨kl¨k chiÕm 66,34%, Ninh ThuËn 73,83%, Long An lµ 68,76%... mét sè tØnh kh¸c l¹i dùa vµo ®Çu t øng tríc nh S¬n La chiÕm 53,17% vèn vay, Yªn B¸i dùa vµo vay dù ¸n chiÕm 37,37%, Hµ Néi dùa vµo vèn vay kh¸c chiÕm 52,56%. Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña tõng ®Þa ph¬ng tõng híng kinh doanh chÝnh mµ c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ tµi s¶n chñ yÕu cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c trang tr¹i. Trang tr¹i ë Gia Lai, §¾c L¾c tû träng gi¸ trÞ vên c©y l©u n¨m chiÕm trªn 84%, gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh cã nguån gèc kü thuËt chiÕm 10,41%. Trang tr¹i ë §ång Nai gi¸ trÞ tµi s¶n cã nguån gèc kü thuËt chiÕm cao 28,37%, gi¸ trÞ ®µn vËt nu«i c¬ b¶n chiÕm 11,08%. 2.3. VÒ søc lao ®éng. 12 B¶ng 3 - Ph©n tæ sè trang tr¹i ®iÒu tra theo quy m« lao ®éng trong ®é tuæi vµ lao ®éng lµm thuª §¬n vÞ: trang tr¹i Chia theo TØnh Sè Tiªu thøc ph©n tæ Chung TT S¬n Yªn Qu¶ng Hµ Thanh NghÖ Gia §¾c L©m Kh¸nh Ninh B×nh §ång Long Cµ 15 tØnh La B¸i Ninh Néi Ho¸ An Lai L¾c §ång Hoµ ThuËn D¬ng Nai An Mau Tæng sè 200 300 80 134 268 270 304 298 280 80 80 300 290 80 80 3.044 I Ph©n tæ theo sè lao ®éng trong ®é tuæi Tõ 2 L§ trë xuèng 101 169 32 168 181 170 139 153 38 28 162 164 38 23 23 1.636 Tõ 3-4 lao ®éng 77 103 41 86 75 95 121 95 31 33 106 92 24 37 37 1.055 Tõ 5-6 lao ®éng 17 20 7 14 13 34 33 25 10 17 27 27 13 18 14 299 Tõ 7 L§ trë lªn 5 8 0 0 1 5 5 7 1 2 5 7 5 2 2 54 II Ph©n tæ theo sè lao ®éng lµm thuª thêng xuyªn Sè trang tr¹i thuª L§ 13 34 13 64 143 106 169 228 145 26 34 128 46 24 11 1.184 thêng xuyªn Chia ra: - Thuª tõ 1-2 L§ 9 25 9 38 79 90 123 156 99 18 32 78 35 18 8 817 - Thuª tõ 3-4 L§ 4 5 1 12 41 9 27 47 35 5 1 23 8 4 2 224 - Thuª tõ 5 L§ trë lªn 0 4 3 14 23 7 19 25 11 3 1 27 3 2 1 143 III Ph©n tæ theo sè ngµy c«ng lao ®éng thuª theo thêi vô Sè trang tr¹i thuª L§ 133 203 31 85 264 246 278 270 257 67 68 228 116 79 78 2.403 thêi vô Chia ra: - Thuª díi 500 c«ng 128 173 31 70 143 212 232 202 202 67 63 173 96 64 74 1.930 - Thuª tõ 500-990 3 23 0 11 75 22 39 55 44 0 3 29 14 12 4 334 - Thuª tõ 1000 c«ng 2 7 0 4 46 12 7 13 11 0 2 26 6 3 0 139 13 §¹i bé phËn c¸c chñ trang tr¹i lµ nam giíi vµ d©n téc kinh. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é cÊp II trë lªn chiÕm 80,7%, trong ®ã c¸c chñ trang tr¹i ë Hµ Néi, Thanh Ho¸, NghÖ An chiÕm tû lÖ tõ 91,8 ®Õn 96,7%. C¸c chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é chuyªn m«n tõ s¬ cÊp ®Õn ®¹i häc cã 949 ngêi, chiÕm 31,8%, trong ®ã sè cã tr×nh ®é ®¹i häc chØ chiÕm 5,6%. Sè lao ®éng trong ®é tuæi b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 2,86 ngêi lao ®éng trªn ®é tuæi lµ 0,41 ngêi, lao ®éng díi ®é tuæi lµ 0,84 ngêi. Qua sè liÖu ë biÓu 3 cho thÊy sè lao ®éng lµm thuª ë c¸c trang tr¹i cha nhiÒu, b×nh qu©n mét trang tr¹i thuª 0,98 lao ®éng thêng xuyªn, trong ®ã c¸c trang tr¹i ë §¾c L¾c thuª gÇn 2 lao ®éng, ë Hµ Néi, Thanh Ho¸ thuª gÇn 1,5 lao ®éng. Trong sè 3044 trang tr¹i ®iÒu tra cã 1184 trang tr¹i thuª lao ®éng thêng xuyªn (chiÕm 38,90%) trong ®ã c¸c trang tr¹i ë L©m §ång chiÕm 51,79%, ë §¾c L¾c lµ 76,51%. Ph©n tæ c¸c trang tr¹i thuª lao ®éng thêng xuyªn tõ 1-2 lao ®éng chiÕm 69,01%, trong ®ã tû lÖ nµy ë c¸c trang tr¹i NghÖ An lµ 90%, Gia Lai chiÕm 72,79%. Sè lao ®éng thuª tõ 3-4 lao ®éng thêng xuyªn chiÕm 18,92%, riªng c¸c trang tr¹i ë L©m §ång chiÕm 24,14%, Thanh Ho¸ lµ 28,68%. Sè trang tr¹i thuª thêng xuyªn tõ 5 lao ®éng trë lªn chiÕm 12,08%, trong ®ã c¸c trang tr¹i ë Hµ Néi chiÕm 21,88%, B×nh D¬ng 21,10%. Cã 2403 trang tr¹i thuª lao ®éng theo thêi vô, chiÕm 78,95% tæng sè trang tr¹i ®iÒu tra, trong ®ã cã 80,32% c¸c trang tr¹i thuª hµng n¨m díi 500 ngµy c«ng. Sè trang tr¹i tõ 1000 ngµy c«ng trë lªn rÊt Ýt, chØ cã 139 trang tr¹i. 3-/ Tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i. Trªn c¬ së ®Êt ®îc giao, vèn tù cã vµ vèn vay kÕt hîp víi søc lao ®éng cña gia ®×nh hoÆc cã thÓ thuª thªm lao ®éng, c¸c chñ trang tr¹i ®· tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn, t¹o ®îc viÖc lµm cho mét bé phËn kh«ng nhá ngêi d©n cã thu nhËp æn ®Þnh. 3.1. C¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c chñ trang tr¹i ®· lùa chän híng kinh doanh s¶n xuÊt hµng ho¸ chÝnh kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp theo ph¬ng ch©m lÊy ng¾n nu«i dµi, khai th¸c tæng hîp c¸c tiÒm n¨ng s½n cã ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, sím ®a c¸c trang tr¹i vµo ®Þnh h×nh s¶n xuÊt. Trong 3044 trang tr¹i ®îc ®iÒu tra, híng ho¹t ®éng chñ yÕu ®îc tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n. Nh×n vµo biÓu 4 ta thÊy cã 2619 trang tr¹i kinh doanh n«ng nghiÖp lµ chÝnh, riªng trång trät cã 2353 trang tr¹i víi c¸c híng kinh doanh chÝnh: c©y hµng n¨m (lóa, mÝa) cã 421 trang tr¹i, c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m (cµ phª, cao su, chÌ, hå tiªu, ®iÒu,...) cã 1588 trang tr¹i, c©y ¨n qu¶ (v¶i, nh·n, cam, xoµi,...) cã 344 trang tr¹i. Trong sè 1588 trang tr¹i cã híng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh lµ c©y c«ng 14 nghiÖp l©u n¨m ®îc ph©n bè t¬ng ®èi ®Òu vÒ sè lîng gi÷a ba vïng lín, song ®¸ng chó ý vïng T©y Nguyªn vµ Duyªn h¶i miÒn Trung, sè trang tr¹i nµy chiÕm tû träng lín: 86,95% tæng sè trang tr¹i cña vïng. Trong ®ã c©y cµ phª ®îc trång nhiÒu ë c¸c trang tr¹i §¾c L¾c víi 1314,6ha, ë Gia Lai 1137,5ha, ë L©m §ång 1098,6ha. C©y cao su tËp trung chñ yÕu ë c¸c trang tr¹i cña B×nh D¬ng víi 1711,9ha, Gia Lai 128,3ha. C¸c trang tr¹i kinh doanh chÌ ë L©m §ång víi 114,3ha, Yªn B¸i 178,3ha vµ NghÖ An 103,6ha. BiÓu 4: Sè lîng trang tr¹i ph©n theo híng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh ë 3 vïng lín cña níc ta. §¬n vÞ: Trang tr¹i Trong ®ã ph©n theo 3 vïng lín Nhãm trang tr¹i theo c¸c Tæng sè híng kinh doanh C¸c tØnh T©y Nguyªn vµ Duyªn Nam miÒn B¾c H¶i miÒn Trung Bé 1. C©y hµng n¨m 421 218 1 202 2. C©y CN l©u n¨m 1.588 452 593 543 3. C©y ¨n qu¶ 344 238 29 77 4. Ch¨n nu«i ®¹i GS 50 16 0 34 5. Ch¨n nu«i lîn 145 14 0 131 6. Ch¨n nu«i gia cÇm 71 25 6 40 7. L©m nghiÖp 121 109 0 12 8. Thuû s¶n 280 173 46 61 9. Híng kinh doanh kh¸c 24 7 7 10 Tæng 3.044 1.252 682 1.110 BiÓu 4 còng cho chóng ta thÊy r»ng sè lîng c¸c trang tr¹i kinh doanh ch¨n nu«i cßn chiÕm tû träng thÊp, chØ míi cã 266 trang tr¹i. Trong ®ã 50 trang tr¹i ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, 145 trang tr¹i ch¨n nu«i lîn vµ 71 ch¨n nu«i gia cÇm. Sè trang tr¹i nµy l¹i tËp trung phÇn nhiÒu t¹i B¾c vµ Nam Bé. 3.2. §Çu t chi phÝ s¶n xuÊt cña trang tr¹i. §Çu t chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n chung 1 trang tr¹i kh¸ lín lµ 69,722 triÖu ®ång, trong ®ã chi phÝ vËt chÊt chiÕm 71,64%, chi phÝ lao ®éng chiÕm 24,94% vµ chi phÝ kh¸c chiÕm 3,43%. Møc chi phÝ nµy l¹i kh«ng ®Òu gi÷a c¸c tØnh. Gi÷a tØnh cao nhÊt vµ thÊp nhÊt chªnh lÖch tíi 11 lÇn. Quan hÖ gi÷a ®Çu t chi phÝ vËt chÊt vµ chi phÝ lao ®éng cña trang tr¹i gi÷a c¸c vïng còng kh¸c nhau, nh×n chung c¸c trang tr¹i ë c¸c tØnh phÝa Nam tû träng chi phÝ vËt chÊt cao, trªn 80% tæng chi phÝ s¶n xuÊt. Ngîc l¹i ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ khu 4 cò l¹i chi nhiÒu cho lao ®éng vµ tû träng nµy lªn tíi 37%. §Çu t chi phÝ trong c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i lîn, gia cÇm rÊt cao ë chi phÝ vËt chÊt (trªn 90%) chi phÝ lao ®éng chØ chiÕm tõ 6-8,5%. §Çu t chi phÝ vËt chÊt lao ®éng b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 17,387 triÖu ®ång, trong ®ã tiÒn c«ng thuª lµ 9,376 triÖu, chiÕm 58,88%. C¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m chiÕm 75,3% tæng sè tiÒn c«ng thuª cña ngµnh trång trät vµ chiÕm 15 60,44% chi phÝ lao ®éng cña nhãm trang tr¹i nµy. Nhãm trang tr¹i ch¨n nu«i lîn vµ gia cÇm tû träng tiÒn c«ng thuª chiÕm h¬n 16% chi phÝ lao ®éng. 3.3. C¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i. C¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ tû lÖ vÒ lîng cña c¸c ngµnh, c¸c bé phËn cÊu thµnh trong s¶n xuÊt. ë ®©y, ta tËp trung xem xÐt c¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i trªn hai chØ tiªu chÝnh ®ã lµ: c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt (tæng thu) vµ c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c ngµnh, c¸c bé phËn s¶n xuÊt trong trang tr¹i. BiÓu 5: C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i theo híng kinh doanh kh¸c nhau §¬n vÞ: % Nhãm trang tr¹i theo h- Trong ®ã íng kinh doanh Tæng sè Trång trät Ch¨n nu«i Thuû s¶n B×nh qu©n chung 100 58,01 26,68 15,31 Trong ®ã: 1. C©y hµng n¨m 100 91,03 6,33 2,64 2. C©y l©u n¨m 100 94,86 4,64 0,50 3. C©y ¨n qu¶ 100 77,33 16,51 6,11 4. Ch¨n nu«i ®¹i GS 100 16,72 79,13 4,15 5. Ch¨n nu«i lîn 100 0,75 99,01 0,25 6. Ch¨n nu«i gia cÇm 100 1,54 97,70 2,76 7. L©m nghiÖp 100 48,09 38,08 13,83 8. Thuû s¶n 100 3,64 3,82 92,54 9. Híng KD kh¸c 100 78,47 18,99 2,54 C¸c trang tr¹i níc ta hÇu hÕt tËp trung vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (trång trät vµ ch¨n nu«i), l©m nghiÖp vµ thuû s¶n, v× thÕ c¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i rÊt ®a d¹ng, tuú thuéc vµo híng kinh doanh ®îc lùa chän vµ kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp, lÊy ng¾n nu«i dµi, gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät chiÕm 57,75% tû träng ngµnh ch¨n nu«i chiÕm 27,30%, thuû s¶n chiÕm 13,78% vµ l©m nghiÖp chiÕm 1,18%. C¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i ë c¸c vïng còng cã ®Æc trng riªng, kh¸c biÖt, vïng miÒn nói phÝa B¾c gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät chiÕm 66,23% (trong ®ã chñ yÕu lµ c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶) ch¨n nu«i chiÕm 19,99%, thuû s¶n vµ l©m nghiÖp chiÕm 17,09%. ë Duyªn h¶i miÒn Trung tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt thuû s¶n chiÕm 77,27%, tû träng ngµnh trång trät chiÕm 21,8% (chñ yÕu lµ c©y ¨n qu¶). C¸c trang tr¹i thuéc nhãm cã híng kinh doanh c©y ¨n qu¶, c©y hµng n¨m, c©y l©u n¨m, tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät chiÕm tõ 73 ®Õn 97%. Nhãm trang tr¹i ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, ch¨n nu«i gia cÇm, ch¨n nu«i lîn tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i chiÕm tõ 78-98%. Nh×n vµo biÓu 4 ta còng thÊy r»ng c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ c¸c trang tr¹i còng ph¶n ¸nh xu thÕ chung t¬ng tù nh c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt. 16 Nh×n chung c¸c trang tr¹i cã tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh, s¶n phÈm cao hoÆc thÊp th× t¬ng tù còng cã tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c ngµnh, s¶n phÈm t¬ng øng cao hoÆc thÊp. Gi÷a hai chØ tiªu cã sù chªnh lÖch nh- ng ®Òu ph¶n ¸nh xu híng chung ®ã. 4-/ KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i níc ta míi ph¸t triÓn vµ ®· ph¸t triÓn t¬ng ®èi m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhng phÇn lín trang tr¹i ®ang ë thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n ®èi víi c¸c vên c©y l©u n¨m, rõng trång nguyªn liÖu, nhÊt lµ c¸c trang tr¹i bíc ®Çu ®· ®em l¹i kÕt qu¶ râ rÖt. §iÒu nµy thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt, tuy nhiªn chóng ta chØ xem xÐt trªn mét sè mÆt chñ yÕu sau ®©y: 4.1. Tæng doanh thu cña trang tr¹i. BiÓu 6: Tæng thu b×nh qu©n mét trang tr¹i n¨m 1998 §¬n vÞ: triÖu ®ång Tæng Trong ®ã Trang tr¹i ë c¸c tØnh thu Trång trät Ch¨n nu«i Thuû s¶n L©m nghiÖp B×nh qu©n chung 105,426 60,880 28,776 14,526 1,246 Trong ®ã: S¬n La 46,05 41,07 4,21 0,48 0,29 Yªn B¸i 33,25 16,10 10,02 2,28 4,85 Qu¶ng Ninh 24,48 12,00 4,73 6,86 0,89 Hµ Néi 129,74 18,48 52,05 58,64 0,57 Thanh Ho¸ 101,94 51,03 6,23 43,23 1,45 NghÖ An 38,58 20,65 8,96 5,81 3,16 Gia Lai 104,33 98,57 5,72 0,03 0,0 §¾c L¾c 162,92 160,97 1,76 0,20 0,0 L©m §ång 150,83 130,23 20,45 0,154 0,0 Kh¸nh Hoµ 164,67 35,91 1,52 127,24 0,0 Ninh ThuËn 148,25 35,66 20,33 91,99 0,28 B×nh D¬ng 57,79 41,85 13,11 2,79 0,04 §ång Nai 224,94 23,60 198,63 0,27 2,41 Long An 110,86 95,65 11,15 2,34 1,75 Cµ Mau 70,98 30,19 1,17 38,99 0,03 Nghiªn cøu biÓu 6 ta thÊy r»ng møc tæng thu trung b×nh mét trang tr¹i lµ 105,426 triÖu ®ång. Trong ®ã trång trät 60,880 triÖu, ch¨n nu«i 28,776 triÖu, thuû s¶n 14,526 triÖu vµ l©m nghiÖp 1,246 triÖu. Møc tæng thu gi÷a c¸c tØnh cã sù chªnh lÖch rÊt lín, tíi 9 lÇn, cô thÓ §ång Nai ®¹t 224,94 triÖu, trong khi ®ã Qu¶ng Ninh chØ ®¹t 24,48 triÖu. Nh×n chung møc tæng thu cña c¸c trang tr¹i ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ khu 4 cò thÊp do cã vèn ®Çu t thÊp, chñ yÕu dùa vµo trång trät vµ ®ang ë thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n. Ngîc l¹i c¸c trang tr¹i ë T©y Nguyªn, Duyªn h¶i miÒn Trung, §«ng Nam Bé ®¹t møc doanh thu kh¸ cao. C¸c trang tr¹i cã híng kinh doanh ch¨n nu«i lîn, gia cÇm, thuû s¶n cã quy m« doanh thu lín, cao h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n chung. Chñ trang tr¹i n«ng d©n vµ chñ trang tr¹i kh¸c cã møc tæng thu cao h¬n møc trung b×nh chung, ®¹t 110 ®Õn 139 triÖu ®ång. 17 4.2. Gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i. S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®Æc trng c¬ b¶n vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i, ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ cã thÓ sö dông hai chØ tiªu ®ã lµ quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ tû suÊt gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸. Gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ b×nh qu©n mét trang tr¹i ®iÒu tra lµ 91,449 triÖu ®ång, trong ®ã c¸c trang tr¹i ë c¸c tØnh cã quy m« nhá ®¹t tõ 18-27 triÖu ®ång nh Qu¶ng Ninh, Yªn B¸i, NghÖ An. Ngîc l¹i c¸c tØnh nh §¾c L¾c, L©m §ång, Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn ®¹t quy m« tõ 132 triÖu ®ång trë lªn. C¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i ®iÒu tra, chñ yÕu lµ n«ng s¶n vµ thuû s¶n. Cha cã l©m s¶n v× ®¹i ®a sè rõng trång ®ang trong thêi gian ch¨m sãc vµ tu bæ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn rÊt râ ë biÓu 7. Quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i gi÷a c¸c vïng cã sù chªnh lÖch kh¸ lín. Trong khi c¸c trang tr¹i vïng nói phÝa B¾c quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cßn nhá, phÇn lín ®ang ë thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n th× ë vïng Duyªn H¶i miÒn Trung chñ yÕu kinh doanh thuû s¶n cã quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ lín. Nhãm trang tr¹i l©m nghiÖp quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm míi ®¹t 19,322 triÖu ®ång, trong ®ã ngµnh chÝnh lµ l©m nghiÖp cha cã s¶n phÈm hµng ho¸, gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ trªn lµ kÕt qu¶ cña m« h×nh l©m n«ng kÕt hîp, lÊy ng¾n nu«i dµi. BiÓu 7: Quy m« gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i §¬n vÞ: triÖu ®ång Trong ®ã Trang tr¹i ë c¸c tØnh Gi¸ trÞ hµng ho¸ Trång trät Ch¨n nu«i Thuû s¶n B×nh qu©n chung 91,449 53,048 24,403 13,998 Trong ®ã: S¬n La 40,816 36,407 3,981 0,428 Yªn B¸i 21,916 12,882 7,037 1,997 Qu¶ng Ninh 18,056 7,396 4,128 6,533 Hµ Néi 117,551 15,132 15,479 56,941 Thanh Ho¸ 90,766 45,322 6,946 38,498 NghÖ An 28,103 16,613 6,358 5,231 Gia Lai 82,892 78,321 4,540 0,030 §¾c L¾c 141,867 140,355 1,383 0,129 L©m §ång 132,744 114,165 18,472 0,107 Kh¸nh Hoµ 163,126 34,988 1,384 126,754 Ninh ThuËn 139,766 33,298 14,481 91,988 B×nh D¬ng 57,187 41,335 11,793 4,059 §ång Nai 189,192 20,816 168,128 0,248 Long An 103,177 91,403 9,478 2,296 Cµ Mau 67,159 28,334 1,407 37,418 18 4.3. Thu nhËp vµ ®êi sèng cña trang tr¹i. Thu nhËp trang tr¹i lµ phÇn thu nhËp sau khi lÊy tæng thu trõ ®i phÇn chi phÝ vËt chÊt, tiÒn c«ng thuª lao ®éng vµ chi phÝ kh¸c. BiÓu 8: Quy m« thu nhËp cña c¸c trang tr¹i §¬n vÞ: TriÖu ®ång Tæng Trong ®ã Trang tr¹i ë c¸c tØnh thu nhËp Trång trät Ch¨n nu«i Thuû s¶n L©m nghiÖp B×nh qu©n chung 46,112 29,359 8,726 7,493 0,534 Trong ®ã: S¬n La 29,512 26,707 2,226 0,333 0,206 Yªn B¸i 21,425 10,384 6,332 1,494 3,244 Qu¶ng Ninh 13,310 7,791 2,073 3,275 0,474 Hµ Néi 43,231 5,667 11,517 26,883 -0,836 Thanh Ho¸ 54,260 27,618 2,626 23,237 0,778 NghÖ An 18,076 9,061 5,376 2,985 0,653 Gia Lai 43,109 40,651 2,435 0,018 0,005 §¾c L¾c 79,262 78,455 0,836 0,127 -0,156 L©m §ång 71,303 66,416 4,797 0,097 -0,007 Kh¸nh Hoµ 93,380 25,745 0,927 66,709 0,0 Ninh ThuËn 78,986 19,740 11,953 47,652 0,0 B×nh D¬ng 18,927 13,981 4,373 0,716 -0,14 §ång Nai 62,932 8,304 53,092 0,149 1,416 Long An 46,128 41,248 2,792 1,613 0,415 Cµ Mau 45,726 22,590 0,975 22,472 -0,310 C¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n cho thÊy thu nhËp trang tr¹i b×nh qu©n lµ 43,47% tæng thu. Mét sè tØnh cã møc thu nhËp thÊp nh Yªn B¸i, NghÖ An, Qu¶ng Ninh tõ 13- 20 triÖu ®ång, ë c¸c tØnh nh §¾c L¾c, Ninh ThuËn, Kh¸nh Hoµ cã møc thu nhËp rÊt cao tõ 75-91 triÖu ®ång. Nhãm chñ trang tr¹i lµ n«ng d©n cã møc thu nhËp 48,463 triÖu ®ång. Nhãm trang tr¹i cã híng kinh doanh gia cÇm, ch¨n nu«i lîn, thuû s¶n cã møc thu nhËp rÊt cao tõ 49-88 triÖu ®ång/n¨m. 19 BiÓu 9: Møc thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng trong ®é tuæi vµ nh©n khÈu cña c¸c trang tr¹i ®iÒu tra §¬n vÞ: 1.000.000® ChØ tiªu Thu nhËp cña 1 lao ®éng TN cña mét nh©n khÈu Trang tr¹i ë c¸c tØnh BQ 1 n¨m BQ 1 th¸ng BQ 1 n¨m BQ 1 th¸ng B×nh qu©n chung 16,120 1,343 7,920 0,660 Trong ®ã: S¬n La 9,772 0,814 4,611 0,384 Yªn B¸i 7,762 0,640 4,012 0,334 Qu¶ng Ninh 4,452 0,371 2,874 0,239 Hµ Néi 14,315 1,193 7,817 0,651 Thanh Ho¸ 21,113 1,759 9,974 0,831 NghÖ An 7,230 0,602 3,347 0,279 Gia Lai 15,233 1,269 7,185 0,599 §¾c L¾c 26,073 2,173 11,055 0,921 L©m §ång 25,285 2,107 11,211 0,934 Kh¸nh Hoµ 30,220 2,518 15,434 1,286 Ninh ThuËn 22,632 1,886 11,220 0,935 B×nh D¬ng 7,113 0,593 4,009 0,334 §ång Nai 22,004 1,834 11,099 0,925 Long An 13,978 1,165 7,818 0,652 Cµ Mau 12,737 1,061 7,672 0,639 NÕu ta tÝnh thu nhËp trang tr¹i tÝnh b×nh qu©n cho 1 lao ®éng th× møc ®ã lµ 16,120 triÖu ®ång/n¨m tøc 1,343 triÖu ®ång/th¸ng. ë chØ tiªu nµy møc ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c tØnh còng rÊt lín, nh ë §¾c L¾c, L©m §ång, Kh¸nh Hoµ c¸c trang tr¹i ®¹t tõ 24 ®Õn 29 triÖu ®ång/n¨m tøc 2,033 ®Õn 2,643 triÖu ®ång/th¸ng. Trong khi ®ã mét sè tØnh nh Qu¶ng Ninh, NghÖ An møc nµy chØ cã 4,340 ®Õn 6,971 triÖu ®ång/n¨m, tøc lµ 0,362 ®Õn 0,573 triÖu ®ång/th¸ng. NÕu ta tÝnh cho nh©n khÈu th× møc thu nhËp lµ 7,513 triÖu ®ång/n¨m tøc 0,626 triÖu ®ång/th¸ng. Do møc thu nhËp cña c¸c trang tr¹i t¬ng ®èi cao cho nªn møc chi tiªu cho ®êi sèng còng lín, bao gåm c¶ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn. Møc chi tiªu vÒ ¨n uèng b×nh qu©n n¨m 1998 cña trang tr¹i lµ 13,294 triÖu ®ång. Trong ®ã mét sè tØnh cã thu nhËp cao nh §¾c L¾c, L©m §ång, Kh¸nh Hoµ cã møc chi tõ 18 ®Õn 22 triÖu ®ång cho viÖc ¨n uèng. C¸c trang tr¹i ë vïng nói phÝa B¾c, khu 4 cò, møc chi tiªu ¨n uèng thÊp, chØ b»ng kho¶ng 1/2 møc chi tiªu ë c¸c trang tr¹i T©y Nguyªn. Kh«ng nh÷ng chØ cã ®êi sèng vËt chÊt ®îc n©ng cao mµ ®êi sèng tinh thÇn cña c¸c trang tr¹i còng ngµy cµng ®îc ®Çy ®ñ h¬n. Tõ tµi liÖu ®iÒu tra cho chóng ta thÊy gi¸ trÞ tµi s¶n sinh ho¹t b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 83,938 triÖu ®ång. Trong ®ã §¾c L¾c ®¹t b×nh qu©n 160,76 triÖu ®ång, Yªn B¸i chØ ®¹t 33,62 triÖu. DiÖn tÝch nhµ ë còng 20